Cm.V^EKBLADÖpGED.GR0nD5IAG vöSrdI EILAnDEM
IVZ.
EERSTE BLAD
STICHTELIJKE
OVERDENKING
8e Jaargang
ZATERDAG 14 MAART 1936
No. 720
Hoofdpijn KlBspIln, iLrL^'.^rS
Uit het Kïjkvenster
t^
Muziek
WAARIN SEDERT 1 NOVEMBER 1935 O P G E N O M EjN HETaBLAD ..0!N Z E EILANDEN" - 18e JAARGANG
N.V. Uitgeversmaatschappij «Eilanden-llietlWS** 1 verschijnt iederen woensdag en Zaterdag 2 maal per week.
Gevestigd te Middelharnis - Prins Hendri^str. 122 C. - Giro 167930 - Postbox 8 Tel. 17 1 Afzonderlijke nummers 5 cent. - Buitenland 8 gulden per jaar
Dit nummer bestaat uit 2 bladen
Van Jeruzalem naar Galilca.
Nadat aan den Paaschdisch vele
schokkende en dierbare zaken door
de discipelen Is beleefd, als dein-
zetting van het H. Avondmaal, de
verrader aangewezen, de voet-
wassching heeft plaats gevonden,
gebiedt de Meester de Zijnen op te
staan.
Vooraf wordt de lofzang gezon
gen, het groot Hallel, de Psal
men 113-118.
Niet altgd zijn het de lofzangen,
hoe dikwerf zijn het klaagliederen
en zangen uit de diepte die de le
venservaring des harten van den
waren Sioniet uitdrukken.
Maar dan zijn toch de Psalmen
de uiting van hetgeen in de ziel
omgaat, waarin ge, gelijk Luther
zegt, het kind des Heeren ziet in
het hart.
Welgelukzaligisdatvolk, dat het
geklank kent, en waar de Heere
Jezus, als die groote Leeraar Zelf
de Voorzanger is.
Zij gaan uit, op last van hun
Leidsman, en komen op paden niet
gedacht, noch geweten.
De Heere Jezus gaat uit Jeruza
lem. Een heengaande, een vertrek
kende Leeraar, die van Jeruzalem
zeggen kon, wat heb Ik er aan te
doen, dat Ik er niet aan gedaan
hcbbe. Jeruzalem! Jeruzalem 1 hoe
menigmaal heb ik uwe kinderkens
willen bgeenvergaderen, gelijkerwijs
een hen hare kiekens, maar gij hebt
niet gewild*.
Wat zal Neerlands toekomst zijn,
waar meer en meer de duisternis
over Gods kerk gezien wordt en
ook van ons Vaderland gezegd zal
wordenNederland 1 Nederland 1
Hoe menigmaal heb Ik u uit den
vurigen oven uitgeleid, van geweld
en overheersching verlost, wat heb
Ik ook aan u gedaan, opdat ge Hem
volgen en eeren zoudt, ovolk uit
de volkeren beweldadigd, „maar
gij hebt niet gewild".
Zal er nog terugkeer gekend wor
den in den weg van schuldbeleving
en erkentenis: „Wij hebben God
op 't hoogst misdaan, en zijn van
't heilspoor afgegaan,?
Als Jeruzalem verlaten wordt zijn
het een elftal jongeren die achter
den Meester aankomen.
Twaalf waren er, een wordt ge
mist, Hoe is hij mede in- en uitge
gaan. Judast Zijn naam beteekent
Godlover. Hoe volgde ook hij den
Meester. Hoe lang, als klimop, hing
hij van buiten aan, zonder de gees
telijke enting in denstam Hoelang
entoch eindelijk de scheiding Onder
dat schijnbare vriendenkleed, het
het onvernieuwde hart.
Van vijand geen onderdaan ge
maakt. De band, die aan Sodom
bond, niet door gesneden en als
er verdrukking, of vervolging om
des Woords komt, zou hij, bij zif
ting des Satans over de zeel heen
gaan, omdat Hij niet in de voor
bede des Meesters was opgenomen
En toch eigen schuld, die Mij aan
U heeft overgeleverd heeft grooter
zonde.
Welk eeuwig wonder van onder
scheid, Petrus et in. Judas er bui
ten, opdat geen vleesch roemen
zoude, alleen vrijmaehtig welbeha
gen, grond des ontfermens
Naar den Olijfberg, maar't moest
door Kedrons bake,
Eens had koning David, als voor
beeld van den Christus, dezen gang
gemaakt, maar deze deed dit vluch
tende voor zijn goddeloozen zoon
Absalom, maar het groote Nabeeld
doet dit vrijwillig, doet dit met rol-
vaardigheld om den wille des Va
ders te volbrengen, om er Zijn
bereidwilligheid in te openbaren,
om voor Zijn bruidsprijs aan te
brengen.
Daarom ook ging Hij den Ke-
dron in, Deze beek was in één
woord het groote riool van Jeru
zalem. Alle vuil werd er in opge
nomen.
Zóó ging de zondelooze Borg
vrijwillig deze verzameling van stin
kend water door, niet als noodge
dwongen, maar om een eeuwige
gerechtigheid aan te brengen. Deze
Kedronsbeke, symboliseerende, al
de ongerechtigheden die daar lagen
door erf- en dadelijke zonden-
In Adam toch verdoemelijk in
de bondsbreuke, en niet anders dan
stinkende vruchten kunnende voort
brengen en aldus de beek van
Gods toorn waarmede de Handha
ver des rechts toornt, beide over
aangeboren en werkelijke zonden
en die met een rechtvaardig oor
deel met tijdelijke en eeuwige straf
fen straffen moet.
Maar Christus de Borg, de knecht
des Vaders neemt deze toorn op
Zich, en wordt de met schuld be-
ladene Borg, opdat de Hem van
den,Vader gegevenen, die de hel
levaart door Kedrons beke, altgd
maar door diepere ontdekking
doormaken, in Hem zouden kunnen
worden getroost en door des Mid
delaarsgang, in hun Kedrons vuil,
zouden mogen kermen: Gij doet
Mij nederleggen in grazige welde
en al ging ik door een dal der
schaduwe des doods, zie Gij zQt
met mij. Zalige bedlening uit een
lijdenden Borg.
Voornaamsfe inhoud t
Advsrtentie-prijs 20 cent per regel. Reclames 40 et.; Dienst-
aanvragen en -aanbiedingen van 1—6 regels 80 et.; Boek-aan-
kondiging 10 ctnt per regel Contracten belangrijk lager
UITGAVE VAN 1 Abonnementsprijs 85 cent per 3 maanden bij vooruitbetaling.
En als zij' den lofz'ang gezongen Iiad=«
den, gingen zij uit naar den Olijfberg.
Toen zeide Jezus tot henGij zult
allen aan Mij geërgerd worden in de*
zen nacht; want daai- is geschreven;
Ik zal den Herder slaan en de schapen
zullen verstrooid worden.
Maar nadat Ik zal opgesfa:in iijn,
zal Ik u voorgaan naat Ga'iiea.
Mattheus 26:30—32.
Ds. V. B,
(WoiOt rexvolgd)
D« Kloosierlin^n'salarissen in dt Hvfe/éde
Kamer.
Op 20 December 1935 is door het Uberak
Kamerlid Boon een motie ingediend, welke
van de Regeering vroeg, met het oog op de
toestand van 's lands financiën, een aparte
salarisregeling te maken voor die am'Wtena»^
ren en onderwijzers, welke in communauteit
kven, d.w.z. 'biuiten gezinsverband in ge^"
toeenschap. Verleden week Werd deze motie
Wehandeld. De heer Boon lichtte zfe toe en
herinnerde eraan, dat de Bevredigings«<comf
missie*Bos voor lagere salarissen van deze
categorie personen was. Ook "wijlen De Sz^
vornin Löhman sprak zich in die geest uit.
De Bezuinigingscommissies'Welter rapporteer*
de ook in deze zin; alleen haar Roomsche
voorzitter was ertegen. De heeren Colïjn,
Oud en De Geer waren voorheen dezelfde
meening toegedaan. Onder Minister Terpstra
werd een commissieï'Bijleveld benoemd, weW
ke speciaal dit jpiunt zou onderzoeken. Zij
had met het samenstellen van haar rapport
zeer lang werk en toen het was uitgebracht,
hield men het geheim] Minister Mardhant,
die zoo radicaal bezuinigde, deed er intus»
sche.n niets aan, vermoedejjk omdat hïj
toen reeds in zijn Roomsche overgangspe*
riode was. En ook nu heeft de Regcering
nog steeds niet doen blijken, dat zij het
initiatief zal nemen in deze zaak.
De heer Boon wees er voorts op, dat de
Roomschen zelf van meening zlijn, dat ver*
schil moet worden gemaakt tusschen wereld*
lijke en kloosterling*onderwijzers. Aan de
R.*K. hoogeschool te Nijmegen immers wor*
den de hoogleeraren op drieërlei vAj'ze ge*
salariëerd, de leeken, de wereldlijke geeste*
lijken en de kloosterling*geestelïjkeii. In
eigen kring past men dus het systeem toe,
dat men in de Staat bljkWaar afkeurt.
De heer Drees, sprekend namens de S.D.
A.P., schaarde zich aan de zijde van de li*
beralen. Hij wees ook op het buitenland,
met name België, waar de kloosterlingen
slechts de helft krijgen van de leeken*
onderw'ijzers. De heer Zandt, die reeds
meermalen deze kwestie had aangesneden,
verklaarde zich uiteraard eveneens vóór de
tootie*Boon. Hij deelde mede, dat de kloos*
terlingen jaarlijla 9 a 10 millioen gulden
in de kloosterkassen bïengen. Hij' was van
meening, dat indien men het behoeftse*
element zoo sterk wil doen gelden als de
Roomsdhen doen, dit toch zeker wel noo»
dig is bij religieuzen, die een vrijWiUige
gelofte hebben afgelegd om niet te lj,uwen
en hun bezittingen of inkomsten aan het
kTooster schenken, ipodat zij een lager sa*
laris kunnen genieteh dan zij, die zelfstan*
dig, gehuwd en n^t een gezin in de maat*
schappy leven.
De C.H. heer De Geer meende, dat de
Staat er niets mee te maken heeft, wat de
ambtenaren met hun salaris doen. Hij! zag
de zaak zoo, dal de vraag beantwoord moet
worden, of behalve de 'Dehoefte*factoren
van gehuwd zïjn en 'het bezit van kinderen
ook het leven in cdmmunauteit moet wor*
den ingeschakeld. Hij gaf de heer Boon in
overweging zijn motie in dier voege te wij*
zigen, dat deze kwestie in de Centrale Com*
missie voor georganiseerd overleg zal wor*
den gebracht.
De R.K. heer Suring kwam met allerlei
spitsvondigheden en sophismen de zaak
vertroebelen. Tlij durfde zelfs te btetwij*
felen, of het leven in commiunauteit wel
zooveel goedkooper is! Voorts meende hij,
men de kloosterlingen niet in een uitzon*
deringspositie mag plaatsen en dat b'.v. ver*
pleegsters er ook onder moeten vallen. Lijn*
recht daartegenover stond de heer Lingbeek,
die ook al herhaalde malen erop aangedron*
gen had. Hij protesteerde tegen de onbill!ijki<
heid ,dat men ook andere in communauteit
levende groepen in deze regeling zou olp*
nemen, daar deze toch niet arm en onge*
huwd willen blijVen. Zelfs de comlnunist
Wijnkoop maakte een wijze opmerking, dat
n.l. deze raak niets met de crisis te maken
heeft, als hoedanig de heer Boon het voor*
stelde, doch dat zïj allang geregeld had
moeten zïjn.
Men zal benieuwd zïjin naar de houding
der A.*R. fractie. Voor baar voerde het
woord de heer Ziijlstra. Hij Was o, zoo bang
de Roomschen fe kWetsen. Men moet niet
alleen over de kloosterlingen spreken, dat
staat zoo anü*palpisti^ch! Of zlij goedkooper
leven, is voor hemoók no^ de vraag. Naar
België verwijzen mag niet. Want het buiten*
land kan wel verkeerde wetten maken. En
'daarom verklaarde hïj', dat de A.R.niet
met de motie*Boon konden meegaan.- Zelfs
de heer Suring had zich niet zoo' pertinenlt
ertegen y^v-klaard. Ên zoo was de heer
Zijlstra n'Av-iJjpcpisiSihïr da-s-de papisten
2feH!
Zoo fungeerden de A.*R. weer aïs de
trouwe paladijnen der Roomschen, gelijk
we reeds zoovele jaren van hen geWoon zïjb.
Tenslotte wijzigde de heer Boon zSjn
motie in de geest, als door den heer De
Geer aangegeven. Principieel genomen was
'dit een groote fout. Een uitspraak der
Kamer, om de Regeering uit te noodigen, de
kloosterlingen lager te bezoldigen, was hoog
noodig. Uit een oogpunt van tactiek en
om voor zijn motie een meerderheid te krij*
gen, handelde hij oogenschijnlijk verstandig;
de nieuwe motie*Boon (eigenlijk De Geer)
werd met algemeene steirimen aangenomen,
doch zij was van haar kern beroofd. Nu
is men geen stap verder gekomen, want de
zaak zal weer door een commissie onder*
iocht worden (de vierde reeds) en wat een
commissie is in zulk een geval, mag bekend
worden geacht: als men in de Tweede Ka*
mer met een kwestie geen raad weet, gaat
ze naar een commissie of wat hetzelfde
beteekent: in de doofpot. We zuUen er
vernioedeligk niet veel meer van hooren.
Toch is dit jammer. Het aantal Woos*
teTlingen*oniderw'ijzers bedraagt plm'. 4000.
Kort men ze f 400, wat billijk kan worden
geacht, dan krijgt men een bezuiniging van
f 1.600.000, di. 10 maal Uooveél als de
heele concentratie van het bSjz'onder onder*
wijs zou opleveren! Maar de Regeering
durft niet bestj want de Roomschen moe*
te worden ontzien.
oen te verdrijven is e«« MQnhardt'a Poeder.
Per stuk 8 et,; doos 45 et. Bij Uw Drogist.
Carnaval Well» leer maakt godde»
Iboze menschea? Peuteren aan de
belijdenis. Arm als de mieren.
Waar Groen niet is kan ooik de piro<
fessor idet Wezen. Cantus firmus zang
ia de Kerk.
Het blijft voor vele belijjders van den
Naam des Heeren een onverklaarbaar feit,
hoe, ia Brabant en Limburg de Roomsche
bevolking de herdenking van het lijden des
Heeren inzet met uitbundige feestvreugde,
de zoogenaamde Camavalspret. In de groote
steden van deze zuidelijke provincies is laatst
leden Zondag de jool begonnen met groote
optochten van verkleede, zonderling uitge*
doste personen.
Door Burgemeester, stationschef en aller*
lei andere vooraanstaande personen worden
de grootste nonsens in toespraken te berde
gebracht en van heinde enj .ver komenl idie
provinciebewoners om van dit begin van den
vastentijd, getuige te zijn. De bedoeling' die*
zer feesten is Carnaval (dat beteekent: van*
het*vleesch*aQ in te luiden. De vastentijd
moet, naar de roomsche leer jn soberheid
Worden doorgebracht, van vleesch en lek*
kemijen zal men zich onthouden om des
te ontvankelijker te zijn voor de indrukken
van( de overdenking van Christus' lijden|.
En om nu den jiict*vastentijd nog! eens goed
waar te nemen, viert men in groote brood*
dronkenheid dit afscheid van de vleeschelijke
geneugten. Er wordt nog eenis extra ge*
dronken en gegeten, niet zelden' wordt het
mes getrokken in dronkenmansgevecht, ter*
wijl het gemaskerd gelaat in staat stelt) de
meest zinnelijke vergrijpen te plegen zoni*
den direct herkend te worden',. Het is o.i.
een, groote gruwel voor Goid!
Men vraagt zich af hoe 't toch te rijmen
is, dat wereldsch uitleven van zichzelf met
een daarop volgend gedenken van Christi'
lijden. Een verdediging er van wordt niet
gegeven. Eerstens stellen de christelijke kran*
ten idie vraag niet aan' de Roomscihen.-/ eM
tweedens plegen de geestelijken geen tekst
en uitleg te geven aan menschen die buiten
hun kerk^staan.
Het moet elk rechtgeaard vaderlander ter
harte gaan, dat zulk een heidensche gods*
dienst in Nederland zoozeer vasten voet ver*
kregen heeft. En te pijnlijker is het te we*
ten, dat zij', die zonen der Reformatie zUjIn,,
voor Rome den weg hebben gebaand.
Toen onze Dordtsche vaderen den Cate*
chismus vaststelden en daarin beleden, dat
onze beste werken nooit onze gerechtigheid
voor God kunnen zijn, maar jalleen de
verdiensten van Christus den zondaar recht*
vaardigen, voegden zij er in viraag 63 aan'
toe, dat de goede werken slechts genadigUjk
door God beloond worden. En toen kwam
van de Roomschen de tegenwieïping, dat
zulk een leer dan toch' i^eer geschikt was
om zorgelooze en goddelooze menschen
te kweeken. En daarop antwoordde de kerk
der reformatie met ©en krachtig: néén; het
isi onmogelijk dat, zoo wie Christus door
een waarachtig geloof ingeplant is! geeb
vruchten der dankbaarheid zou voortbren*
gen.
En nu meen ik dat er reden is om juist
aan de Roomsche kerk te vragen, neenj^
uit de carnavals uitspattingen te bewijzen,
(dat juist Rome's leer maakt: zorgelooze,
goddelooze menschen. Vrome dweperij naast
de genietingen der zonde, ziedaar een get^
loof, waarvan onze 20e eeuw gereformeerden
meenen, dat het zijn belijders wfel in den,
hemel zal brengen. Welzeker, d!at klinkt
aangenaam, dat maakt vrienden. Onze vai*
deren hebben hun geloofsbelijdenis met hun
bloed moeten bezegelen, thans komt men|
Rome in 't gevlei. Maar o, ,als er nu eens
een catechismus moest gemaakt worden of
een belijdenis opgestelddan kwamen
die er geen van beiden.
Men weet in onze tijden beter de scbenj*
}nende hand 'te slaan aan; het schoon ge*
wrocht van der vaderen belijdenis en, men
mist het geesteslicht om er idts befers voor
in de plaats te stellen. Geestelijk zijn de
ln,azaten der Gereformeerde vaderen: zokj
arm als de mieren. Wisten ze 't maar, dan
er nog hoop. „Peuteren aan de belijdenis"
noemt Pro;fl. H. Visscher het verminken
vaxi. artikel 36. En in 't Centraal Comité
heeft men tot den Proefssor gezegd: „met
Groen van Prinsterer hebben r'wij ,afge*
daan." Na rijp beraad heeft toen Profes*
sou geantwoord: „dan wil ik je groeten".
En trad uit de partij. Waar zijn Hooggeleer*
de groot gelijk in heeft. Waar Groen n'i(e'«
is,i kan ook de Proifessor n|iet wezen.
Rest mij nog er op te Wijzen, hoe in die
organisten wereld de begeerte opkomt om
in de kerk „cantus firmus" te doen zingen
In de Luthersche kerk te Amsterdam zal
men er eens proef meide nemen. Deze
zangwijze bestaat hierin, dat een viersteihmig
koor de zang der gemeente begeleidt en
ook nog aanvult.
Precies als bij Rome, waar de koorzang
hoofdzaak is. Hoe meer nu orgel en koor
op den voorgrond treden, hoe meer de pre*
diking moet ingekort en op den achter*
grond raakt. De menschen 'willen wat nieuws
Wat meer aantrekkelijks in de kerk bele*
ven. Waarnemer zou de orgelklank, die zoo
stichtelijk kan zijn, niet gaarne missen. Maar
het gezang moet ondergeschikt blijven aan
de preek. Gelukkig zijn zij; wien: de Heere
naar 7^jn belofte, een nieuw lied in den,
mond legt. Onder al den strijd, die Gods
Kerk vergezelt, komen toch tijden die vol
zijn van zingensstof. En de uitstalling der
heilsweldaden in de gesproken oiï gelezen
preek, doet sommigen wel eens „mijn" roe*
pen in hartelijk begeeren, of in. hernieuwde
verzekering van het oprecht geloof. En dat
leidt tot zingen.
Dan zingen zij in God verblijd,
Aan Hem gewijd.
Van 's Heeren wegen.
Sommige zielen zijn als Aolusharpen, die
beginnenj te ruischen als de Wind er door
speelt. Aolusharpen, die in 't hemelvenster
liggen, als de Geest blaast, dan zingen ze
Gode ter eer. En dan js er rei*zang ook,
de sü'ijdende Kerk roept de triumfeerendle
hierboven ter hulpe:
Looft God, voor Zijn troon en, hier
beneden1
WAARNEMER.
ZÜIVELBEREIDERS
ONZE PRODUCTEN WORDEN VOLGENS MOIffiRNEEN
HVSIENISCHE MEMODEN BEREIDi VAN GRONDffIGV
10T FABRIKAAT ONDBR SCHEIKUNDIGE EN BACTOUO*
LOGISCHE CONTRCT^
De Gregoriaansche kerkmuziek.
IL t
De sequentiae, de kunstvorm aan' jhet'
einde van het vorig artikel» behandeld,,
breidde zich in aantal steeds meer uit, zoo*
dat de kerk, om verwarring te voorkomen,
een regeling en beperking moest instell«nl.
Op het concilie van Trente (1545'63) wer*
den de volgende vijf sequentiae vastgesteld.
(De latijnsche tekst ta\ ik achterwege laten).
Dat aan het Paasohlam nu een loflied offe*
ren de geloovigen.
Kom Heilige Geest.
Looft o Sion Uw Bevrijder.
Zij stond (bij het kruis) de Éjdende moeder.
Dag van toorn (onderdeel der doodenmis).
Naast deze vorm' ontstond, ook' te St.
Gallen, een andere, de Tropu'si. Ook hier
was het de melismatiek (de lange noten*
reekien op één lettergreep van het oorspron
keUjke Gregoriaansch) dat de ooriaak was
van deze verandering. In de bestaande tekst
worden tusschenvoegsels gelascht, zoodat ook
hier op iedere lettergreejp een noot weid
gezongen, b.v. in het K-yrie.
Bekend om het tropeeren was de monnik
Tuotilo. Tusschen tropus en sequentia is
een wezenlijk verschil: sequentia behelst
een nieuwe dichterlijke*muzikale vorm; de
tropus is alleen maar een tekstuitbreiding.
Tropen komen in de tegenwoordige gezang*
boeken niet meer voor. De lange periode
van bestaan der R.K. kerkzang is in vier
tijdperken te verdeel'en. Ten eerste" van
800 tot 1000, de tijd van het rustige btezit
en tevens bloeitójdperk der kunst. Daarna
tot de 13e eeuw, 'waar wel dit btezit gehand*
haafd 'bleef, maar door vermenging met de
wereldlijke kunst en de invloed van weten*
schap en theorie afweek van z'n oorspron*
kehjke sfeer. In de hierop volgende jaren
nam de meerstemmigheid, die toen tot onfc»
wikkeling kwam de aandacht zoodanig in
beslag, dat dit een vervlakking van het
rythme ten gevolge had en de naam Cantus
planus, vlakke zang, ontstond. Het koraal
werd .gekenmerkt door lange noten van
denzelfden tijdsduur. Welk een verschil
met het ooispronkeHjk zWevend rythme, die
stijging en daling der beweging op de gol*
ven der woordaccenten van daarvoor! Vele
Gregoriaansche gezangen werden door we*
reldlijke vervangen, zoodat we kunnen spre*
ken van een verval dat voortduurde tot
het midden der 19e eeuw.
Hierna zïjn pogingen van herstel genomen,
die op den duur met succes zijn btkroon-dj^"*^
Een groep Benedictijnen (abdijen te Sole**
mes in Frankrijk en te Oosterhout in Bra*
bant) zijn op wetenschappelijke wSj'ze om*
streeks 1880 begonnen met de reorganisatie.
Zïj photographeerden oude handschriften
en trachtten de oude glorie der R.K. kerk*
zang opnieuw te doen herleven. Onder die
geleerden was daar alleeerst Jos. Pothier
schrijver van „De Gregoriaansche melo*
UIT HET KÏJKVENSTER: De Professor
en Groen van Prini&terer.
De salarisseni van de kloosterUngpn»ondcr*
wijzers.
Gregoriaansche Kerkmuziek.
Binnenland: Groolsverlofgangejsl moeten
wegens: den critieken internationalen toe*
stand onder de \topenen blijven. Geien reden
tot ongerustheid.
Buitenland: De opzegging van het Locarnos
pact. De toestand in Abessynië.
Ouderavond der Herv. School ie Stellen:
dam'.
Ingezonden: 'Wat is een werkkamp?
Gemengd Nieuvrs,
