Gorishoek-Yerseke in halve eeuw
van vast veer naar toeristenpont
A capella groep nieuw in de
regio, zingt maar met één bas
Houte
Donkere kamer in bieb
tijdens Nederland leest
Play-inn
Concordia
Waterverhalen
Geld provincie voor plan
hogere schelpdierproductie
Voices of Harmony treedt op met slagwerkgroep Accelerando
Museumnacht
in De Meestoof
Cursus dichten bij NPB Tholen
Donderdag 25 oktober 2012
EENDRACH TBODE, DE THOOLSE COURANT
9
Zeeland is land in zee. Het zijn de woorden van Karla
Peijs, de Zeeuwse commissaris van de koningin. De
provincie heeft 2012 uitgeroepen tot het Zeeuws Jaar
van het Water. Bij water denk je aan de zee, bij de zee
aan vissen, varen en duiken. Maar er is meer. Water kan
zout zijn, maar ook zoet, vervuild of gezuiverd. Water
biedt kansen, maar kan ook een bedreiging zijn.
We willen facetten van water en zaken die met water
te maken hebben, belichten. Waar komt water in voor?
Wat kun je ermee? En wat doet het? Het hele jaar
door vindt u in deze krant verhalen rondom water.
Waterverhalen.
Schipper Gerard Marinus Larooij deed op een morgen in
1962 wat hij al 26 jaar deed. Hij startte zijn veerpontje,
de WUTA (Wacht Uw Tijd Af), in het haventje van Go
rishoek om volgens de vaste dienstregeling naar Yerseke
te varen. Net zoals nu in het openbaar vervoer, was het
de vraag of er wachtenden waren aan de overkant. Er
stonden twee man. Vanwege gebrek aan klanten stopte
Larooij nog datzelfde jaar met zijn vaste overtochten.
Dat is dit jaar vijftig jaar geleden. Hetzelfde schip, om
gedoopt tot de Harpoen, werd 25 jaar later weer ingezet
als vaste veerdienst, maar dan voor toeristen. Daarmee is
het het oudste zomerpontje in Zeeland. Hoe een veer
dienst steeds ten onder gaat en weer gered wordt: het
pontje tussen Gorishoek en Yerseke.
Vissen
CEMENT IN DE KONT
André Beusenberg vertelt dat hij in de lach schoot
toen de oude Harpoen, nadat hij er zo'n tien jaar mee
had gevaren, uit het water werd gelicht. ,,lk zei: 'Heb
ik daarmee gevaren?' Ik keek zo tegen het beton
aan." Gerrit Larooij kent de geschiedenis. „Toen mijn
vader met het scheepje voer, gooide hij cement in de
kont. Dat kreeg hij van de dijkwerkers."
Geen bekende schrijvers naar Tholen
De donkere kamer van Damokles van W. F. Hermans
staat centraal tijdens Nederland leest, een- landelijke
campagne die donderdag 1 november begint. Biblio
theek Oosterschelde in Tholen heeft speciaal vanwege
dat boek een donkere kamer ingericht. De campagne, die
dit jaar voor de zevende keer wordt gehouden, duurt tot
en met vrijdag 30 november.
Bewoners S jaloomzorg doen brandoefening
Herinneringen aan de Harpoen van oud-schipper Gerard Larooij
Schipperspet
Duikersplatform
EEUWENOUDE DIENST
Tussen Gorishoek en Yerseke bestaat al sinds de
14de eeuw een veerverbinding. Wel was die
gescheiden: er was een aparte schipper voor de
heen- en de terugreis, de overzetrechten moesten
worden gepacht. De verbinding was destijds een
van de vele in Zeeland. Er waren wel meer dan
honderd veerdiensten in bedrijf. Iets verderop was
er ook een verbinding tussen Sint-Maartensdijk en
Wemeldinge, die ook Gorishoek aandeed. De
ambachtsheer van Westkerke, mr. J.P. Gibbons,
sloot in 1746 een overeenkomst met de
postmeester van Steenbergen. De postmeester
mocht op zijn kosten een veer oprichten. Zo werd
aan de nol van Gorishoek een aanlegplaats, een
spui, rijswerken en een veermanswoning aangelegd.
Nog in het zelfde jaar begon Hermanus Larooij met
het overzetten van Gorishoek naar Yerseke. Het
begin van het schippersgeslacht Larooij.
Nieuw schip
Twee tenoren
Plat achterdek
c
interieur
Energieweg 11J - 4691 SE Tholen - tel. 0166 60 93 33
www.vanhouteinterieur.nl
De veerverbinding over de Ooster-
schelde is al eeuwenoud. Bert
Zwikker uit Sint-Maartensdijk heeft
alle informatie die hij erover kon
vinden gebundeld in een knipsel-
boek. Er zijn drie exemplaren van,
in bezit van drie mannen die ver
bonden zijn aan de veerdienst:
schipperszoon Gerrit Larooij (66)
uit Scherpenisse, schipper André
Beusenberg (72) en. de vader van
Bert. Hector Zwikker (79) uit
Scherpenisse. Beusenberg was na
melijk de schipper die de veerdienst
weer begon in 1987, zij het op expe
rimentele basis. Zwikker blies de
verbinding nieuw leven in als mede
oprichter van de stichting Fiets een
rondje met een pontje, nu vijftien
jaar geleden.
De twee mannen die Larooij in Yer
seke aantrof, hadden twee grote
hengels bij zich. Het waren Belgen.
„Een directeur van een wasserij en
een doorbidder, zo noemden ze een
begrafenisondernemer in België. Ik
weet het nog goed. Ik was een jaar
of negen en het was zaterdagmor
gen. Ze wilden gaan vissen bij de
Tuttelhoek en vroegen mijn vader
of ze zondag zijn scheepje konden
huren voor 75 gulden. Dat was een
flink bedrag, maar mijn vader was
een hele gelovige man. Op zondag
moest je niet gaan vissen, vond hij.
Eenmaal thuis vond er een gesprek
met mijn moeder plaats en na lang
wikken en wegen ging hij toch
overstag. Zo is hij begonnen met het
varen met sportvissers. Later kwa
men daar ook duikers bij'1, herinnert
Gerrit Larooij zich.
Zelf heeft hij op het bootje leren va
ren. Vanzelfsprekend, want de La-
rooijs vormen sinds de 18de eeuw
een schippersfamilie. De bewijzen
daarvan liggen bij huize Larooij
thuis in Scherpenisse, in wat Gerrit
het gouden boek noemt. Zijn vrouw
De provincie is bereid de helft - een bedrag van 25.000 euro - te betalen
van de kosten van een vernieuwingsprogramma voor de schelpdiersec
tor dat bedoeld is om de productie te verhogen.
Die productie vertoont in ons land al
jaren een neergaande lijn, terwijl de
mogelijkheden voor afzet van mos
sels en oesters een stuk hoger lig
gen. Dat wordt gecompenseerd door
buitenlandse producenten, waardoor
in Zeeland omzet, toegevoegde
waarde en werkgelegenheid wordt
misgelopen. Redenen voor het pro
vinciaal bestuur om het programma
te steunen.
Blue Port Oosterschelde, een orga
nisatie die activiteiten ontwikkelt
ten gunste van de schelpdiersector,
nam het initiatief voor het vernieu
wingsprogramma. Dat moet erin re
sulteren dat de kansen voor produc
tieverhoging worden omschreven,
en dat ze vervolgens door onderne
mers worden benut. Het ontwikke
len van nieuwe kweektechnieken,
realiseren van nieuwe productiege
bieden en creëren van meer toege
voegde waarde voor de producten
zijn mogelijkheden om productie
verhoging te bereiken.
Voor het project hebben zowel de
Producentenorganisatie van de Ne
derlandse Mosselcultuur als de Ver
eniging de Mosselhande! al tiendui
zend euro toegezegd. De Neder
landse Oestervereniging staat posi
tief tegenover de gevraagde bijdra
ge van vijfduizend euro.
De bibliotheek verstrekt in die pe
riode gratis een speciale uitgave van
het boek aan hun leden. Behalve in
Tholen, brengen in alle andere ves
tigingen van Bibliotheek Ooster
schelde bekende schrijvers een be
zoek. Zo komt Jan Siebelink op 30
oktober naar de bieb in Heinkens-
zand en geeft Arthur Japin op 13
november een lezing in Zierikzee.
De Donkere kamer van Damokles
gaat over angst, dreiging en verraad.
Vorig jaar stond het boek Het leven
is verrukkulluk van Remco Campert
centraal. Nederland Leest is een ini
tiatief van de stichting Collectieve
Propaganda van het Nederlandse
Boek (CPNB).
Bewoners van Smalstad, een woon
voorziening van Sjaloorrizorg in
Sint-Maartensdijk, hebben maandag
een brandoefening uitgevoerd. Dat
deden ze onder leiding van Riny de
Jonge, van de firma Van Rijn uit
Tholen. Buiten gaf De Jonge uitleg
over hoe je een vlam in de pan moet
bestrijden. De bewoners trotseerden
de vlammen met een blusdeken.
Daarna werd een prullenbak in brand
gestoken. Die werd geblust met be
hulp van een brandblusser. Na afloop
kregen alle bewoners een certificaat.
Gerrit Larooij (rechts) houdt twee oude foto's vast. Op de linker staat zijn vader Gerard, rechts staat hij zelf. Tegenover hem kijken
André Beusenberg (links) en Hector Zwikker in het fotoboek van de familie Larooij over het pontje van Gorishoek. Samen halen ze
herinneringen op.
Wilma vond het ooit in een deken
kist van Gerrits ouweheer.
Het schippersbloed is van vader op
zoon doorgegeven. Zo heeft Gerrit
Larooij nog een overzetreglement
uit 1895 in zijn bezit. Ook heeft hij
nog een dienstregeling uit 1949.
„Mijn vader voer het hele jaar
rond."
Het pontje van Gerard Larooij was
een fiets-voetveer, net als nu. „Alles
ging mee over, ook schapen. Toen
ik nog een kleine jongen was, kwam
Johannes Poot. Het was nogal een
bruut, hij gooide zijn schapen zo
aan boord."
Toen Gerard Larooij stopte met de
veerdienst, ging Gerrit - „Ik heet ei
genlijk ook Gerard, maar ze noe
men met Gerrit" - naar de marine.
„Ik moest gaan varen van mijn va
der. 'De Larooijs varen', zei hij. Ik
.wilde matroos worden, maar mijn
vader zei dat ik machinist moest
worden. Daar ben ik achteraf blij
om. want daardoor heb ik mijn tech
nische kant ontwikkeld."
Gerrit zat bij de marine in het duik
team en deed zo ook kennis op van
die tak van sport. Dat kwam van pas
toen hij een keer zijn vader moest
vervangen op een vaartocht met
duikers. „We gingen voor Wemel-
dinge voor anker. Ik zag dat het
touw ging zinderen en dat beteken
de dat de stroom ging lopen. Ik zei:
'We gaan terug.' Toen werden de
duikers kwaad. Maar ik hield vol:
'We gingen met zeven man heen,
dus we gaan ook met zeven man te
rug.' Dat is me niet in dank afgeno
men. Van mijn vader had ik die
mannen gewoon moeten laten dui
ken, maar ik wist wat de risico's
Larooij heeft zijn technische vaar
digheden later goed kunnen gebrui
ken als fietsenmaker in zijn dorp.
Fietsen verkopen doet hij nu niet
meer, repareren nog wel. Hij heeft
de traditie van schipper niet voorge
zet, hoewel Bert Zwikker terecht
opmerkt: „Het is een fietsenmaker
met schipperspet op. Die heeft hij
nooit afgedaan." Toen Larooij nog
voor Beusenberg de kans kreeg om
het schip van zijn vader terug te ko
pen, bedankte hij. Gerard Larooij
had in 1974 zijn scheepje verkocht
aan duikers. Die gebruikten het als
duikplatform. Daarna werd het niet
meer gebruikt en lag het in Antwer
pen. ,Jk haakte af. want ik wist hoe
het scheepje eruit zag. Het ging me
natuurlijk wel aan mijn hart, want ik
heb erop leren varen. Maar ik zat in
die tijd veel in het buitenland, dus ik
zag het ook niet zitten om ermee te
gaan varen."
Dat het schip, dat inmiddels Har
poen heette, in slechte staat was,
heeft Beusenberg geweten. Hij sloot
in 1985 samen met aannemer Kees
Geluk uit Sint-Maartensdijk een
overeenkomst, nadat ze ervan ge
hoord hadden dat Larooij het aan
bod om het schip terug te kopen had
afgeslagen. Geluk kocht het en
Beusenberg ging erop varen.
Bredanaar Beusenberg, die al jaren
op camping De Pluimpot in Scher-
Ze zingen zonder begeleiding van instrumenten. Gebruiken alleen hun
stem. Dat stelt hoge eisen aan de uitvoerders, maar na twee jaar oefe
nen treedt het a capellakoor Voices of Harmony uit Halsteren steeds
meer naar buiten. De groep van elf telt drie Tholenaren en een oud-
Tholenaar. Op zaterdagavond 3 november zijn ze te horen en te zien in
het Vestzaktheater in Bergen op Zoom waar ze samen optreden met de
slagwerkgroep van Accelerando uit Sint-Annaland.
Voor het oefenen hebben ze onder
dak gevonden bij lunchroom 't
Hoekske in Sint-Maartensdijk. Ze
repeteren met de nieuwe apparatuur,
een mixer, en de microfoontjes die
met en snoertje aan een kastje zijn
verbonden. Op deze manier kunnen
ze elkaar horen. Via de mixer wordt
het dan de zaal ingestuurd. Bij 't
Hoekske kunnen ze de muziekappa-
ratuur laten staan. Dat is de reden
dat ze nu in de smalstad repeteren.
A capella zingen is geen sinecure.
Zonder begeleiding van instrumen
ten is elk foutje duidelijk te horen.
Ook is het zaak om de juiste toon
hoogte te vinden en vast te blijven
houden. Het vereist hoge concentra
tie. De naam Voices in Harmony
duidt daar op. A cappela zingen
stamt uit de tijd dat er in de kerk
geen begeleiding was en alleen het
koor zong (in de kapel). De oor
sprong ligt in Italië, maar heeft zich
penisse een vaste staanplaats heeft,
komt oorspronkelijk uit Arnemui-
den. Hij zat in de visserij, had op
een garnalenkotter gevaren en later
werkte hij in de zeesleepvaart. „Wa
ter zijn we dus wel gewend", zegt
hij. Beusenberg had gehoord dat het
scheepje vroeger als fietspontje voer
tussen Yerseke en Gorishoek en het
leek hem wel wat om dat ook weer
te gaan doen. Hij was arbeidsonge
schikt geworden na een ongeluk bij
zijn laatste werkgever, in de bouw.
Varen, dat ging nog wel.
„In het begin, dat waren de mooiste
jaren." Er gingen veel oudere men
sen mee over, vertelt Beusenberg,
en voorzieningen waren er nauwe
lijks rond het bootje. De haven viel
één keer op een dag droog, een goe
de aanlegsteiger was er nog niet.
Als het water wegviel, nam de
schipper de passagiers op zijn rug.
„Ik haalde eerst de fietsen van de
boot en vervolgens zette ik de men
sen aan de kant. Ik had in die tijd
nog wel eens een flinke tante op
mijn rug zitten terwijl ik door het
slik banjerde. Het was echt lachen."
De eerste twee jaren voer Beusen
berg niet volgens dienstregeling,
maar vanaf 1987 wel. „Het was wel
even puzzelen, want hoe maak je
een dienstregeling? Ik moest het tij-
boek erbij pakken. Om de week
kon ik twee keer op een dag varen,
bijvoorbeeld 's morgens om acht
uur en 's avonds om zeven uur.
Voor de rest kon ik maar één keer
op een dag varen." De haven was
namelijk verder dichtgeslibd. Daar
kwam in 1990 verandering in. De
haven werd uitgebaggerd en er
kwam een nieuwe, drijvende, aan
legsteiger.
Recreatieondememer Zwikker, waar
mee al een samenwerking bestond
voor het de Harpoen, richtte in 1997
samen 'met Teun van Elsacker onder
de hoede van de Zeeuwse VVV de
stichting Fiets een rondje met een
pontje op. De verbinding Goris
hoek-Yerseke was de eerste die in
de route werd opgenomen. Nu kon
Beusenberg met subsidie gaan va
ren. Daarvoor moest het pontje wel
gekeurd worden. Twee weken voor
dat de dienstregeling in ging, werd
de Harpoen afgekeurd. Toen zaten
alle betrokkenen met de handen in
het haar. „Ga maar eens in zo'n kor
te tijd zoeken naar een nieuw
schip", zegt Zwikker over de lastige
taak. Het mocht niet teveel diep
gang hebben, vanwege de haven,
maar moest wel de sterke stroming
aan kunnen. Want ook al zie je de
overkant, de overtocht is bij slecht
weer riskanter dan veel mensen
denken, weet Beusenberg. ,Je kunt
het de mensen niet aan hun verstand
brengen."
In Harderwijk werd de huidige Har
poen gevonden. Zwikker sprong fi
nancieel bij. „Het schip stond zelfs
een poosje up mijn naam", lacht hij.
Beusenberg voer erop samen met
zijn schippersmaat John Kooistra,
die ook op de camping kwam. Naast
fietsers en voetgangers voeren ook
zij met duikers en sportvissers. ,Jk
heb het jaren gedaan, maar in 2002
ben ik daarmee gestopt. Er ontstond
Voices of Harmony, v.l.n.r. Alma Goossen, Paul van der Wal, Maria Bosman, Marjo Menheere, Ellen van de Wal, Annemarie de Kroon,
Mariëlle Tempelaars en Guus de Kaper.
mee gaat bewegen. Daar geeft de
groep ook wel aanleiding toe. De
zangers en zangeressen bewegen
mee op het ritme van de liedjes die
ze zingen. Om het geheel nog wat
aantrekkelijker te maken worden er
beelden op de muur geprojecteerd.
Afhankelijk van het nummer zijn ze
erbij gezocht. Roxanne de Kaper
bedient de beamer die de beelden op
het juiste moment moet tonen.
De Voices oefenen elke week en tre
den regelmatig op. Laatst in Rosma
len op het festival Den Bosch Goes
a Cappela. Dichter bij huis in Het
Raedthuys in Sint-Maartensdijk tij
dens het diner van een groep onder
nemers uit Tholen en West-Brabant
die zich verenigd hebben in Zeebra-
Business Partners. Het koor zingt
dan tussen de gangen door. Volgens
Tempeliers schort het niet aan en
thousiasme. Dat spat er ook af tij
dens de repetitie. Wel is het ensem
ble met Paul van der Wal uit
Sint-Maartensdijk als enige bas,
nog niet in balans, zegt ze. „We
hebben twee tenoren en één bas.
Voor die partij kunnen we nog wel
versterking gebruiken."
Ook de vrouw van Paul, Ellen zingt
in het koor. Uit Sint-Annaland is
Marjo Menheere van de partij en
Guus de Kaper uit Putte is als oud-
inwoner van Sint-Maartensdijk ook
geen onbekende. In het Vestzak
theater krijgt Voices in Harmony
gezelschap van a capella groep D-
Base uit Herentals.
een wildgroei onder duikers,
kwamen allerlei clubjes en toen be
gonnen er ongelukken te gebeuren
Ik heb zelf veel duikers uit het wate
moeten halen. Ze gingen met af
gaand tij het water in of met hardt
wind. Ondanks dat het onverstandi
is, gingen ze toch duiken."
Na twintig jaar varen gooide Beuj
senberg de handdoek in de ring. Hij
werd 65 in 2(X)5 en stond voor dé
keuze: of een gediplomeerde ma
troos erbij zoeken of zelf naar
school, want de regelgeving voof
passagiersscheepvaart was aange-*
scherpt. Dat zag hij niet meer zitten.
Een jaar later namen Arjan en Mia
Huissen uit Yerseke met het flink
grotere motorschip Adriana de veer
dienst tussen Gorishoek en Yerseke
over. Omdat het schip een stuk die
per stak dan de Harpoen, had het bij
laag water afmeerproblemen. Toen
het na twee jaar varen schade opliep
bij Gorishoek, besloten de eigena
ren te stoppen met het fietsvoetveer
en zich alleen nog maar toe te leg
gen op rondvaarten.
Het was ruim een jaar stil op het tra
ject tussen Gorishoek en Yerseke,
maar in 2010 keerde De Harpoen te
rug naar de steiger aan 'de punt'.
Groninger Gerben Harmsen kocht
het en op aandringen van Beusen
berg en Pluimpoteigenaar Jeroen
Knols, wilde hij het inzetten voorde
veerdienst. Nu Harmsen café Smer-
diek heeft overgenomen, is hij op
zoek naar een nieuwe schipper. Bij
Larooij kriebelt het. „Mijn hart
snakt ernaar, maar toch zeg ik nee.
Ik wil ook wel eens een weekendje
weg met mijn vrouw." Beusenberg
kijkt er anders tegenaan. „Als daar
een bootje zou komen dat helemaal
op en topjn orde is en een plat ach
terdek heeft, waar de fietsen zo op
kunnen rijden: zeg ik morgen begin
nen. Maar niet meer zo." Nu moeten
de fietsen nog aan dek getild wor
den. „Ze kwamen soms met vlieg
tuigen aanzetten die toch fietsen
bleken te zijn. Ook scooters gingen
mee."
Streekmuseum De Meestoof houdt
vrijdagavond 2 november van acht
tot twaalf uur een museumnacht.
Bezoekers kunnen die avond mee
spelen met een museum memory
spel en de expositie bezichtigen. N;
het bezoek ligt er een vragenlijs
klaar. De bezoeker met het best in
gevulde formulier wint een waarde
bon. Bert Rauls zorgt tijdens de
avond voor muziek. Hij draait 'gou
we ouwe'.
Muziekvereniging Concordia Sin
Philipsland houdt zaterdag 3 novem
ber in verband met het 110-jarig jubi
leum een play-inn in dorpshuis De
Wimpel in Sint Philipsland. Het con
cert begint om zeven uur en duurt on
geveer een uur. Alle Thoolse muziek
korpsen doen aan het concert mee
Naar verwachting zijn dat ongevee
125 muzikanten. Zij krijgen een daj
voor het concert de bladmuziek. Da
vormt voor de vijf dirigenten meteer
de grootste uitdaging. „We hebben a
veel enthousiaste reacties mogen ont
vangen", zegt Bram Boon, voorzitte
van de muziekvereniging.
over de hele wereld in allerlei gen
res ontwikkeld.
„In deze regio is a capella nieuw,"
zegt Mariëlle Tempelaars uit Hal
steren die het gemengde koor twee
jaar geleden oprichtte. Het repertoi
re is licht en tot nu toe alleen En
gelstalig. Voices of Harmony zingt
voornamelijk popmuziek. Onder
meer Don't stop me now *van
Queen, Make you feel my love van
Adele, Faith van George Michael.
Veel evergreens waar het publiek
spontaan op gaat meezingen of op
Mieke Grever houdt donderdag 8
november - in de week van het
boek - een cursus gedichten schrij
ven in Tholen. Dat doet ze in het
kerkje van de vrijzinnige geloofsge
meenschap NPB aan de Oudelands-
estraat. Het thema van de cursus is
'dichter bij Het Boek'. Het schrij
ven wordt voorafgegaan met eeti
korte wandeling om inspiratie op te
doen. De cursus is van tier» tot vie
uur. Het aantal deelnemers aan de
cursus is beperkt. Vooraf opgegeven
kan bij A. Vroegop, tel 662873.
ET
Advertentie I.M.
