Der sielen troest uniek werk
en veel gelezen volksboek
Eva wint scooter optiek Ben van der Heiden
Driegangenmenu voor duiven met
vliegvoer en als toetje snoepzaad
.:Tv^.w:i'C
ïjj^t *»V
•:^&.g?£rS
Oud-raadslid en -leerkracht
Paul van Belzen overleden
Voorlezen aan baby's in bieb
Topjaar voor duivenmelker Rini Vermaas uit Sint Philipsland
Donderdag 12 januari 2012
EENDRACH ÏBODE, DE THOOLSE COURANT
éV£;rr/; ~Z'£L"ZL"
Over drukker Pieter Werrecoren uit Sint-Maartensdijk weinig bekend
Ridderromans
Fragmentjes
De vrouw van Rini Vermaas (45) uit Sint Philipsland.
deze week was ze 25 jaar met hem getrouwd, kent haar
echtgenoot niet anders dan een begeesterde duivenmel
ker. Maar zodra er duiven van een wedstrijd moeten bin
nenkomen, vallen is de vakterm, herkent ze hem amper.
„Dan zeg ik 'tel eerst maar tot tien' voordat je in het hok
gaat kijken. Dan lijkt het wel of hij een psychische stoor
nis heeft. Ik denk wel eens aan een pilletje", zegt ze van
wege zijn emotionele reacties.
Zwaarste categorie
Snoepzaad
Schutse en Annewas
Rederijkerskamer komt met vrouw zoekt boer
Laatste cursus duurzaam in Tholen
Geheugentrainingen
11
-A wT
&e*>/r-MIVt niet nr, P rïi
V* JFurru,
-'„rrA-Z:^
■*'1 «*,-
b^,z"lTr^
iS^ifwöï
r"''^r. "''t *jr^ r
,*fh~i-\ Nf '»»M
'i -:
J«-JrNn
r
I*
*.-
Het boek uit de abdij de Norbertijnen uit het Belgische Averbodeeve/t in bruikleen.
Het Pieter Werrecorenplcin in Sint-Maartensdijk is genoemd naar
drukker Pieter Werrecoren, maar veel is niet over hem bekend. Wel dat
hij in de vijftiende eeuw een boek drukte dat tot nu toe het enige in Zee
land bekende exemplaar is. Het ligt veilig opgeborgen in het archief van
de Norbertijnenabdij Averbode (ten zuiden van Turnhout), maar het
lag tot eind december als bruikleen in de Zeeuwse bibliotheek in Mid
delburg op de tentoonstelling Ghedruckt ende becoomen in Zeelandt.
Een kleine expositie over Zeeuws
drukwerk van de 15de tot de 18de
eeuw. Het boek van Werrecoren lag
er te pronken in een van de verlichte
vitrines. Een uniek exemplaar met
leren omslag en ijzeren of koperen
slotjes. Op een kussentje en geopend
op bladzijde 79. Met versierde
hoofdletters. Met tegen de wand een
plattegrond van Sint-Maartensdijk
van een paar eeuwen later.
Het boek is gedrukt in .november
1478, getiteld De sielen troest. Een
zeldzaam boek waarover de drukker
zelf in zijn colofon het een en ander
uitlegt. Het is een stichtelijk werk
over de Tien Geboden. Werrecoren
schrijft daarin zelf in het Latijn. Ver
taald: 'Dit boek eindigt hier. Glorie
zij de Almachtige. En de samenstel
ler van het boek moge het licht van
de Allerhoogste bereiken. De titel
moet heten: troost der zielen. In het
jaar onzes Heren 1478 in de maand
November.' Hij vervolgt: 'Der zielen
troost is gedrukt ter eer en glorie van
Gods geboden. Door mij Pieter Wer
recoren die woont in St. Maartens
dijk in Zeeland. Ik, Pieter Werreco
ren verzoek diegenen die dit boek
zullen zien of lezen dat zij mij daar
voor niet al te zeer zullen berispen.
Want het is mijn eerste werk dat ik
zelf heb geprobeerd te drukken. Ik
hoop in de toekomst steeds beter te
worden (in het drukken) met Gods
hulp.'
Het is meteen ook het eerste en het
laatste werk dat van deze drukker be
kend is, aldus de begeleidende tekst.
Behalve dat hij uit Sint-Maartens
dijk ('tsentemertensdyck in zeelant')
komt. 'Het is raadselachtig waarom
juist daar iemand een drukkerijtje
begint. Er is wel gesuggereerd dat
het te maken zou hebben met het
daar gevestigde kasteel van de' Van
Borsselens, die hem financieel zou
den hebben gesteund. Maar er zijn
geen directe aanwijzingen dat hier,
hetzij bij het leven van de in 1470
gestorven Frank van Borssele, de
weduwnaar van Jacoba van Beieren,
hetzij daarna ooit sprake is geweest
van enig cultureel leven op.het slot.
Misschien keerde hij na een loop
baan elders als zetter naar zijn ge
boorteplaats terug? We zullen het
waarschijnlijk nooit weten, in ieder
geval hoeft zijn naam een Zeeuwse
afkomst, geenszins tegen te spreken.
Hoe het ook zij, hij maakte een uit
stekende keus voor het eerste boek
dat hij drukte. Der sielen troest is
daarna een veel gelezen volksboek
geworden en werd zelfs op scholen
gebruikt. De inhoud is te typeren als
een catechetisch werk over de Tien
Geboden, dat bijna geheel uit verha
len en exempelen bestaat.
De anonieme schrijver betreurt in de
proloog dat sommige lieden ridder
romans over Parzifal, Tristan en an
dere avontuurlijke personen lezen, in
plaats van zich in de Heilige Schrift
te verdiepen, waarin toch, der sielen
troest. is gelegen.
Hij bedoelde dus een stichtelijk boek
in de volkstaal te schrijven, zo vol
spannende verhalen dat het de we
reldse ridderromans zou verdringen.
Hij schreef het werk in de vorm van
een dialoog tussen een geestelijke en
zijn geestelijk kind.'
Volgens de deskundigen is het boek
als eersteling van Werrecoren geen
geringe prestatie. Het telt 88 bladen
in twee kolommen van ieder 39 re
gels. Zelf zegt hij dat hij het nooit
eerder had gedaan. 'En zijn openhar
tige verontschuldiging zal zeker
geen betrekking hebben op de kwali
teit van het zetwerk, want dat kon hij
goed, maar op het drukken zelf. En
inderdaad is het niet altijd gelukt re
gister te maken, d.w.z. het zo te druk
ken dat bij voor- en achterkant van
een bladzijde de regels van beide zij
den elkaar precies bedekken. En dat
is juist het criterium van de collega
van de zetter, te weten de drukker.
Dus kan onze Pieter zeer goed een
zetter geweest zijn die een loopbaan
achter zich had die hem ook naar
Keulen had gebracht. Want uit Keu
len komt in ieder geval zijn tekst (De
Seelentrost, uitgegeven door Joannes
Koelhoff in 1774), waarvan hij de
taal, vernederlandst heeft.'
Het exemplaar is uniek want voor
het overige zijn er slechts enkele
fragmentjes overgebleven. Ze liggen
in de Britse bibliotheek in Londen,
de Universiteitsbibliotheek in Am
sterdam. de Koninklijke bibliotheek
in Den Haag. de Stadsbibliotheek in
Haarlem, de Piermont Morgan bieb
in New York en de bibliotheek in
Washington. 'Ander werk kan mo
gelijk geheel verloren zijn gegaan.
Dat is jammer voor Werrecoren, om
dat wij daardoor niet meer kunnen
zien of hij inderdaad geslaagd is het
voornemen te volbrengen dat hij uit
spreekt aan het eind van het boek:
'Ie hoeps moch altyt te verbeteren
bij der gratiën gods.' Het wordt be
waard in de abdij van de Norbetij-
nen die gesticht is in 1134-1135. De
broeders leggen de gelofte van ar
moede, zuiverheid en gehoorzaam
heid af.
De 17-jarige Eva van der Walle uit Oud-Vossemeer heeft de hoofdprijs
gewonnen van de najaarsactie van opticien Ben van der Heiden in Tho
len. Uit enkele honderden inzendingen werden door Robin van 't Hof
uit Tholen zeven prijzen getrokken. Eva van der Walle won een fraaie,
roze scooter. Robin, zelf ook prijswinnaar, trok tot verrassing van hem
zelf een I-pad. Daarnaast waren er winnaars van dinerbonnen.
De campagne van Ben van der Hei
den, die naast optische artikelen ook
voor het oplossen van gehoorproble
men is uitgerust, begon vorig jaar
oktober en eindigde eind december,
ledereen die een bril op sterkte
kocht kreeg een lot. Zaterdag was
het dan zover. In de ruime- en helder
verlichte winkel aan de Markt, had
den de prijswinnaars zich verza
meld. Dat ze een prijs hadden, was
dus duidelijk, maar wat ze gewon
nen hadden niet. De spanning was er
niet minder om. Voor het venster
stond pontificaal de hoofdprijs opge
steld. Glimmend van de roze lak en
met het Harley Davidsonachtige
stuur, vroegen bezoekers zich af of
je er een rijbewijs voor nodig had.
Dat rijvaardigheidsbewijs is inder
daad noodzakelijk en prijswinnares
Eva had zo'n papiertje op zak. Ze
moest bij de uitreiking van de prijs
verstek laten gaan. Haar broer Joost
was met zijn vriendin naar de winkel
gekomen en beloofde de prijs later
op de dag aan zijn zus te overhandi
gen. Die meldde een paar dagen ia-
ter dat ze er met veel plezier op had
gereden. „Ik heb een paard. Dat
staat in Poortvliet en daar ben ik
naar toe gereden. Ja. Met op mijn
hoofd de bijgeleverde roze helm."
Eva en haar familie zijn al vele jaren
klant bij de Thoolse vestiging, ver
telt ze. .Een vertrouwd adres. Je
weet dat je er goed wordt geholpen.
Nee. Echt nagedacht over inkopen
op het eiland heb ik niet. Trouwens
ook niet om bijvoorbeeld naar Ber
gen op Zoom te gaan voor een bril."
Wat directeur Gerrit Atres betreft, is
dat ook nergens voor nodig. „Wij
hebben brillen van tachtig tot acht
honderd euro. Dus daarvoor hoefje
niet over de brug. Daarnaast zijn we
onafhankelijk, dus niet aan een ver
zekeringsmaatschappij gebonden
We zijn goed opgeleid en kunnen
dus betrouwbare adviezen geven.
Als we bij oogopmetingen, zoals het
vaststellen van de oogdruk, maar
even denken dat er mogelijk een af
wijking is, adviseren we de klant via
de huisarts naar de oogarts te gaan."
Naast het testen van de ogen kan
ook het gehoor worden gecontro
leerd. „Ook daarvoor hebben we al
les in huis. We zijn een transparante
onderneming die tevens staat voor
vernieuwing en vakmanschap", ga
randeert Atres. (Advertentie l.M.)
Maar ze is uiteraard hartstikke trots
op de prestaties van de duiven van
haar man. En dat blijkt terecht. Ver
maas won in 2011 niet minder dan
negen prijzen met zijn duiven.
Want vliegen kunnen ze, die in alle
kleuren grijs en blauw uitgedoste
vleugelvrienden.
Afgelopen weekend werd Vermaas
gehuldigd in Kerkrade. Tijdens de
sterrenshow van de Zuid Limburg
se Unie (ZLU). Prachtige kristallen
karaffen illustrerén zijn succes. Ze
staan pontificaal tussen de andere
bekers en kostbaar glaswerk waar
mee zijn duiven de snelste van Ne
derland en daarbuiten waren. En hij
geeft het toe. Hij is erg emotioneel
als er duiven binnen moeten ko
men. Hij houdt van zijn dieren en,
is zijn ervaring, de dieren houden
van hem. „De adrenaline spuit door
mijn lichaam als er een duif valt. Ze
zijn geweldig voor me. Het is een
gevoel datje haast niet onder woor
den kunt brengen. Er zit een duif
bij, ik heb ze allemaal een naam ge
geven en ik herken ze direct., die
was al drie keer op tijd geweest.
Die sprong van klep naar klep. Als
of hij me riep. Kom op ik wil naar
binnen. Drie keer viel hij in de prij
zen. Zoveel karakter had hij. En hij
is een jaar kwijt geweest. Na dat
jaar kwam hij thuis. Ik dacht: wie is
dat? Keek het nummer na en inder
daad de duif was van mij."
Vermaas hoort soms of de duiven in
aantocht zijn. „Er was er een bij die
koerde in de lucht. Dat geluid her
ken ik. Net alsof hij wilde zeggen
dat hij op de plank viel. Drie maal
duizend kilometer gevlogen en drie
maal op tijd thuis. Maar er is er ook
een door een roofvogel gepakt. Er
zitten hier nogal wat haviken." Ver
maas legt tijdens zijn zilveren brui'
loft uit wat er zoal bij de sport komt
kijken. We gaan er voor naar de eet-
keuken zodat de familie zich onge
stoord te goed kan doen aan de kof
fie met gebak. Een kleindochter
vindt het veel leuker om bij de ver
slaggever op schoot te kruipen en te
proberen diens autosleutels te pak
ken te krijgen. „Pas op", waar
schuwt Vermaas. „Soms verstopt ze
de sleutels en duurt het wel even
voor je ze hebt teruggevonden."
Dan begint de les. Je hebt de cate
gorie Vitesse. Korte afstanden tot
300 kilometer. Daaraan doen duiven
mee die zich heel snel oriënteren en
heel snel thuis zijn. „Die zijn ook
snel opgebrand", weet Vermaas.
Dan kun je inschrijven voor het
dagfond. Voor afstanden van 500 tot
700 kilometer. Fond? Waar komt dat
woord vandaan? Geen idee, zegt
Vermaas. Informatie bij de specialist
van de Eendrachtbode levert niet
meer op dan: .Zeg maar dat het dui
venmelkerslatijn is." En internetin-
formatie levert op dat het woord uit
het Frans komt en onder andere iets
te maken heeft met afstand.
Op naar de fondvluchten met mid
daglossing. Die duiven worden tus
sen twaalf en een uur gelost en be
ginnen dan aan een tocht van 800
tot 1000 kilometer. Ze rusten 's
nachts. Vermaas: „Maar soms val
len ze ook 's nachts."
Voor Vermaas telt de zwaarste cate
gorie. Fondvluchten met ochtend
lossing. Zo zijn zijn duiven, soms
geeft hij er drie-, soms tien mee
naar Barcelona gereden j Meer dan
1000 kilometer van Sint-Philips-
land vandaan. De diertjes, van kop
tot staart circa 25 centimeter lang,
kregen 's ochtends rond de klok van
negen de vrijheid. „En twaalf uur
later vallen ze thuis. Ik ben al een
keer derde van Europa geweest.
Echt. als ze thuis zijn, kan ik wel
dansen." Zo ook vorig jaar. Vrijdag
8 juli rond een uur of tien werden er
in Barcelona 26.000 duiven gelost.
Nog geen twaalf uur later zaten de-
gummi-ringen die de duif tijdens de
wedstrijd om zijn pootjes droeg in
de klok en bleek hij het beste te
hebben gepresteerd.
Vermaas heeft de liefde voor de
dieren van zijn vader. Die woont in
Sint-Annaland. Sinds 2000 is zoon
lief zijn eigen weg gegaan. „Ik heb
van mijn vader veel geleerd. Hoe je
ze moet vasthouden, wat je ze moet
voeren. Hoe je kunt zien dat ze in
vorm zijn. Dan hebben ze hun 's.
zondagse pak aan. Glad en strak in
de veren. Net een spiegeltje."
Vermaas maakt er geen geheim van
dat het succes vooral in de voeding
zit. Hij werkt met mannetjesduiven,
doffers dus, veel drang om bijvoor
beeld terug naar het nest te vliegen,
is er niet. Wel de aantrekkings
kracht van een warme stal en goed
voer. .Ze krijgen normaal dieet-
voer. Daarin zitten bepaalde soor
ten granen. Maar als er gevlogen
wordt, krijgen ze van tevoren super
voer. Voer met veel oliehoudende
zaden en koolhydraten. En ik voer
ze bij met krachtvoer."
Van belang voor de dieren is struc
tuur. Op vaste tijden het hok in. Op
vaste tijden eten en drinken geven.
Op vaste tijden het hok schoonma
ken. ,,'s Zomers krijgen ze een drie
gangenmenu. Hennep als voorge
recht voor de spijsvertering. Dan
goed vliegvoer en als toetje snoep
zaad." Die werkwijze heeft Vermaas
een hoog rendement opgeleverd.
Samen met zijn ouders toog hij naar
Kerkrade om daar de ereprijzen in
ontvangst te nemen. Hij was de bes
te van zeg maar duizend liefhebbers
met 7000 duiven. Duiven die mis
schien bij verkoop wel 35.000 euro
kunnen opbrengen. „Ik heb eens
een bod gehad van 5000 euro. Maar
dat vond ik te laag." Bang voor die
ven is hij niet. Voor zover hij zich
kan herinneren zijn er op Tholen
nog nooit duiven gestolen. „Bij mij
lopen toch twee hönden rond",
houdt hij toch rekening met het risi
co. In 1996 had hij een flinke strop.
Hij had een dure duif uitgeleend aan
de collega-melker in Putte. „Op die
duif was een bod gedaan van 45.000
gulden. De duif werd gestolen en de
hond die de boel bewaakte, was ver
giftigd. Ja. Er is wel aangifte ge
daan, maar de duif en de dief heb
ben we niet gezien." Wie we wel
zien is een van zijn kleindochters.
De kleine van de autosleutels moet
niet veel van duiven hebben. Ze
kijkt afwachtend naar de twee troe
teldieren waarmee opa zijn meeste
successen behaalde.
De andere kleindochter geeft de
gesperde vliegers alle aandacht. Er
kan zelfs een kusje af. En dat heb
ben die snelheidsduiveltjes wel ver
diend.
Rini Vermaas met zijn duiven achter de trofeeën die hij in Kerkrade kreeg.
Gezicht van RPF/GPV en drager erepenning Tholen
Consistent, betrouwbaar en iemand met een geweldige dossierkennis en
vlijmscherpe analyses. Zo typeerde burgemeester Nuis de dinsdag op
73-jarige leeftijd overleden Paul van Belzen bij zijn afscheid als lid van
de gemeenteraad. Ruim 23 jaar was Van Belzen raadslid. Nog langer
werkte hij in het onderwijs, als onderwijzer aan de School met de Bij
bel in Sint-Annaland en daarna leraar Duits aan het Calvijn college (te
voren Christelijke mavo) in Tholen.
Joost van der Walle op de scooter die zijn zus Eva won hij Ben van der Heiden (links). Achterop zit Robin van 't Hof.
De uit Amemuiden afkomstige Paul
van Belzen was jarenlang het ge
zicht van de RPF/GPV in de Thool
se gemeenteraad. Van september
1982 tot maart 1998 vormde hij een
eenmansfractie voor deze lijsten-
combinatie. De acht jaren daapia
telde de fractie - sinds 2000 opere
rend als ChristenUnie - twee leden.
Van Belzen werkte achtereenvol
gens samen met Arie Piet en Wim
Mol. De Tholenaar viel in het debat
op door zijn vaak snedige formule
ringen. Hoewel de politiek wennen
was voor Van Belzen, heeft hij er al
tijd plezier in gehad. „Ik heb in al
die jaren nooit wakker gelegen van
de politiek. Dan zou je geen leven
hebben. Je moet gewoon je uiterste
best doen en de dingen nemen zoals
ze komen", vertelde hij bij zijn stop
pen in deze krant. Van meet af aan
was het opboksen tegen de gevestig
de partijen, die een weerstand ten
toon spreidden tegen nieuwkomers
in de raad. Als niet-collegepartij liet
Van Belzen niet na om de vinger op
de zere plek te leggen als de kans
zich voordeed. Hij was kritisch,
maar altijd met een positieve in
steek. Stak veel tijd in het raads
werk. en bleef na zijn pensioen nog
een aantal uren per week lesgeven.
Een hoogtepunt in zijn politieke
loopbaan vond Paul van Belzen de
benoeming van partijgenoot W. Nuis
als burgemeester van Tholen. Zelf
was hij geruime tijd, als langstzit
tend lid, nestor van de gemeenteraad
en in de jaren 2002-2006 waarne
mend voorzitter. Bij zijn afscheid
van de raad ontving hij de erepen
ning van de gemeente Tholen. In de
periode daarna was de Tholenaar
nog lid van de raadscommissie sa
menleving, maar moest in 2009
stoppen .in verband met gezond
heidsproblemen.
Van Belzen zette zich voor de RPF
en de CU ook op provinciaal niveau
in. Bij zorgcentrum De Schutse in
Sint-Annaland was hij bestuurlijk en
in de cliëntenraad actief, evenals in
de landelijke organisatie van cliën
tenraden in zorgcentra. Hij was ver
der een periode voorzitter van de ge
mengde zangvereniging Immanuël
in Tholen. Als bestuurder van de ou
dervereniging Philadelphia was hij
nauw betrokken bij de totstandko
ming van het gezinsvervangend te
huis de Annewas in Sint-Annaland.
Voor zijn maatschappelijke verdien
sten is Paul van Belzen benoemd tot
Ridder in de Orde van Oranje-Nas-
sau. Hij wordt maandag in zijn
woonplaats Tholen begraven.
Toneelvereniging rederijkerskamer
Eendracht presenteert 'Vrouw zoekt
boer'. Herma Beekman vindt het
hoog tijd dat haar zoon Dick een
vrouw leert kennen. Ze schrijft een
brief naar de redactie van het tv-pro-
gramma Boer zoekt vrouw. Slechts
twee vrouwen reageren. Suus. een
schuchter en zenuwachtig type en
Corrie, een hoertje. Aan Dick Beek
man de taak om één van de twee da
mes uit te kiezen. De voorstelling is
zaterdag 3 maart om half acht te zien
in dorpshuis de Vossenkuil in Oud-
Vossemeer. Twee weken later, op 17
maart, voert de rederijkerskamer het
stuk op in sport- en gemeenschaps
centrum Meulvliet. Eveneens om
half acht. Kaarten reserveren kan bij
Jan van Gorsel, tel. 672739.
De gemeente Tholen organiseert dit
jaar voor de laatste keer de cursus
duurzaam ondernemen. Op 15 fe
bruari start de zevende cursus voor
Thoolse ondernemers die willen in
zetten op duurzaamheid. De ge
meente wil vanwege bezuinigingen
nu gaan inzetten op behoud van
duurzame ondernemers in plaats van
investeren in cursussen. De eerste
cursus werd in 2005 gegeven en in
middels hebben 150 ondernemers
Het servicebureau Voor Elkaar van
de gemeente Tholen organiseert dit
voorjaar twee geheugentrainingen
voor ouderen. Elke training bestaat
uit vier bijeenkomsten van ieder
twee uur en wordt gegeven in het
ROC aan de Schuttersweg in Tho-
die gevolgd. Daarmee is de gemeen
te koploper in de provincie. De ge
meente wil in de toekomst gaan
overleggen met ondernemers hoe de
aandacht op duurzaamheid geves
tigd kan blijven door bijvoorbeeld
lokale activiteiten. Ook wordt geke
ken naar een sterkere samenwerking
met het onderwijs. Er is nog plek bij
de laatste cursus en aanmelden kan
bij Kurt Kessel van de gemeente
Tholen. cak@tholen.nl.
len. Inschrijven kan via servicebu
reau® tholen.nl. De trainingen wor
den iedere woensdagmorgen gege
ven van tien uur tot twaalf uur. De
data van de eerste training zijn 29
februari en 7,14 en 21 maart. De da
ta van de tweede training zijn
4.11,18 en 25 april. De docente is
Fiona Hack.
ln de bibliotheek in Sint-Maartens-
,dijk wordt woensdag van tien tot elf
uur een BoekStartochtend georgani
seerd. Daarbij wordt voorgelezen
aan baby's. Ook kunnen bezoekers
deze ochtend het gratis BoekStart-
koffertje voor baby's ophalen, be
schikbaar gesteld door de biblio
theek. gemeente en consultatiebu
reau. Er wordt gedemonstreerd hoe
ouders en hun baby kunnen genieten
van voorlezen, zingen en de speciale
boekjes die kunnen worden geleend.
Logopediste Annette Huijsman ver
telt over spraak en taalontwikkeling
en beantwoordt vragen.
