Timmergereedschap van Van Driel
permanent in molen van Flupland
Pauw pronkt op dak maar
wel met hangende staart
'Gemeente is zuinig op erfgoed
en neemt geen enkel risico'
Bij de een meer, bij de
ander minder kijkers
Schoolbezoek
Talentenjacht
op 5 november
Heemkundekring blij met collectie beitels, schaven en boren
Meestoof deelt bouwtekeningen uit van makelaar
Monumentenwachter na inspectie toren Grote Kerk in Tholen
Donderdag 15 september 2011
EENDRACHTBODE, DE THOOLSE COURANT
3
Rondje langs open monumenten op Tholen
Sint Philipsland krijgt er een bezienswaardigheid bij. In
korenmolen de Hoop wordt het gereedschap van wijlen
timmerman Piet van Driel, die een werkplaats had in
Sint Philipsland en Anna Jacobapolder, permanent ten
toongesteld. Zaterdag op de Open Monumentendag is
diens zoon Theo met zijn echtgenote Betsy van Driel-
Koopman begonnen met de inrichting. Heemkundekring
Phillippuslandt is blij met het gereedschap in de molen.
Samen met het wachthuisje (praet'uusje) en de nog te
renoveren weegbrug wordt het verleden van het dorp
weer meer zichtbaar gemaakt.
Veel jongelui
Bouw twee huizen
als vervanging
gesloopte Deehoeve
Enthousiast
Einde verhaal
Werkbankje
Piepklein
Het was zaterdag voor de
genodigden van de Mee
stoof een spannend mo
ment toen even na elf uur
timmerman Leen Rooze-
mond uit Stavenisse de
ladder opklom om een ma
kelaar aan de nok van de
landbouwschuur te beves
tigen.
Windkracht zes
De gemeente Tholen zorgt goed voor haar monumenten.
Dat is de conclusie van le monumentenwachter A.J. Me
su. Hij is werkzaam bij de afdeling Instandhouding van
de Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland. Afgelopen za
terdag stond hij in het kader van de Open Monumenten
dag met de bus van de Monumentenwacht bij de Grote
Kerk in Tholen om, tevens als aardigheidje voor het pu
bliek, de zuidkant van de toren te inspecteren.
Zwart
Voorzitter Fons Vleghels van
heemkundekring Phillipus-
landt is blij dat het gereed
schap een plaatsje krijgt in de
molen. „In combinatie met de
weegbrug die we op willen
knappen en het wachthuisje
ontstaat er een geweldig mooi
stukje historie aan de haven.
Niet alleen voor de Open Mo
numentendag maar ook voor
schoolbezoek en mensen die
een fietstochtje maken." Op
vrijdag 21 oktober wordt het
geopend.
De Open Monumentendag trok zaterdag ook veel mensen van buiten de
gemeente Tholen. I)at blijkt uit de reacties van de betrokkenen, in het
ene opengestelde monument kwamen meer bezoekers, bij het andere
minder bezoekers dan vorig jaar. Dat leert een rondje langs een aantal
van de 24 monumenten die open waren gesteld.
Voor de bouw van een biologische
afvalwaterzuivering bij de slibver-
brandingsinstaflatie van SNB in
Moerdijk wordt het waterschap
Scheldestromen. als aandeelhouder,
een bijdrage gevraagd van een
kwart miljoen euro. De totale inves
tering bedraagt 3,2 miljoen.
Zo kwamen er in het ambachtshe
renhuis in Oud-Vossemeer 35 be
zoekers, bijna de helft minder dan
gebruikelijk. Twee bezoekers wis
ten daar te vertellen dat de laster
stenen uit de verdwenen kerker, die
aan het Zeeuws Museum zijn ge
schonken, momenteel te zien zijn
in het gevangenismuseum in Veen-
huizen. In de R.K.-kerk aan de
Dorpsweg kwamen twintig bezoe
kers.
In Tholen trok de Grote Kerk 251
bezoekers. Vooral jeugd kwam 's
ochtends kijken bij het abseilen
van de monumentenwachter. In de
R.K.-kerk waren om half vier zo'n
honderd mensen binnen geweest,
meer dan vorig jaar. Maar in huis
Lichtenberg aan de Markt kwamen
minder mensen dan vorig jaar. In
het voormalig stadhuis begon het
rustig met een aantal jeugdige be
zoekers van de klassendag, 's mid
dags werd het drukker. Ongeveer
75 bezoekers kwamen er. In molen
de Verwachting kwamen 125 per
sonen. Ook kwamen er bezoekers
die enkel de winkel bezochten. In
totaal 180. Ze kwamen uit Gronin
gen tot Limburg, maar ook uit Bel
gië en Polen. Naar schatting 45
personen namen een kijke op het
erf van de Kettinghoeve aan de
Kettingdijk.
In Stavenisse kwamen op de slot
resten aan Bos gezellig zo'n veer
tig volwassenen en twaalf kinde
ren. De molen stond in de steigers.
In Sint-Annaland ontving de ge
restaureerde molen De Vier Win
den ruim 60 personen. Veel jonge
lui en gezinnen met kinderen. Op
de standerdmolen kwamen onge
veer 100 bezoekers. In Sint-Maar
tensdijk viel het in de Maartens
kerk op dat er veel bezoekers van
buiten de gemeente een kijkje
kwamen nemen, voornamelijk va
kantiegangers.
Op molen de Korenbloem in
Scherpenisse kwamen 36 belang
stellenden, vooral 's middag, 's
Morgens kwam er bijna niemand.
In Poortvliet werd het voormalige
stoomgemaal goed bezocht door
'enthousiaste mensen'. Er kwamen
80 bezoekers, ongeveer de helft
klom in de schoorsteen naar boven.
In de kerk van de Hersteld Her
vormde Gemeente kwamen meer
bezoeker dan vorig jaar, ook van
andere plaatsen.
De molen van Sint Philipsland trok
zo'n vijftig bezoekers.
De provincie geeft groen licht voor
het bouwen van twee woningen in
de polder, als compensatie voor het
slopen van de boerderij Deehoeve
aan de Postweg (inclusief gebouwen
aan de Nieuwlandseweg) bij Tholen.
Dat kan op grond van de zogenaam
de ruimte-voor-ruimteregeling. Er is
een bestemmingsplan in de maak
dat de bouw mogelijk maakt van een
woning aan de Vrouwendijk, zo'n
450 meter westelijk van de Postweg,
en van een woning aan de Oude-
landsedijk, schuin tegenover de
Zwarteweg. De provincie mist in het
ontwerp bestemmingsplan nog wel
een motivatie over de geschiktheid
van beide bouwlocaties vanuit land
schappelijk oogpunt.
Het bouwblok van de gesloopte
Deehoeve vervalt, waardoor op die
plek geen nieuw agrarisch bedrijf
gesticht kan worden. Dat bevordert,
volgens het voorontwerp bestem
mingsplan Ruimte voor Ruimte
Deehoeve. de openheid in het ge
bied. Die openheid komt echter me
teen weer in het gedrang. Want een
ander voorontwerp bestemmings
plan, Stenen Kruis, maakt de vesti
ging van een tankstation op de plek
van de boerderij mogelijk.
De jongerenraad Tholen moet hard
aan de slag met de voorbereidingen
voor de derde editie van Tholen's
got talent. De organisatie van de ta
lentenjacht heeft vooralsnog niets
geregeld rondom de publiciteit. En
dat terwijl het evenement over twee
maanden plaatsvindt. De exacte da
tum is inmiddels bekend: zaterdag 5
november. Tholen's got talent kan
alleen doorgaan bij voldoende ani
mo. De organisatie is net als voor
gaande jaren op zoek naar talentvol
le mensen die hun kunsten aan het
publiek willen tonen. Het gaat niet
alleen om zangers en zangeressen. -
Alle soorten optredens zijn toege
staan. Aanmelden kan binnenkort
via de website van de jongerenraad:
www.jongerenraadtholen.nl. De ju
ryleden zijn nog niet bekend.
Van Driel wilde zaterdag de molen
al zoveel mogelijk inrichten, maar
doordat er steeds bezoekers kwa
men, vlotte dat niet erg. Om half
twaalf waren er al zo'n 25 bezoe
kers op de molen geweest, vooral
kinderen. De kast voor het gereed
schap was nog leeg. Aan het eind
van de dag hadden ruim vijftig be
langstellenden de Hoop bezocht.
Theo en Betsy van Driel wonen in
Hoek van Holland, maar hebben
nog steeds banden met Tholen. De
72-jarige Van Driel werd in Sint
Philipsland geboren, zijn 70-jarige
vrouw in Sint-Maartensdijk. (Betsy
is de oudste zus van directeur Rien
Koopman van de Hemi in Tholen).
Van Driel: „Mijn vader was timmer
man/aannemer. Zijn bedrijf werd
begin jaren zestig gesaneerd. Hij
had zijn werkplaats in Oud-Vosse
meer. Na zijn overlijden heb ik al
zijn gereedschap in vuilniszakken
meegenomen. Het heeft een tijd op
de vliering gestaan en is uiteindelijk
in mijn schuurtje terecht gekomen".
Van Driel laat foto's zien van dat
schuurtje. „Er was een bepaald
sfeertje ontstaan. Het leek net een
museumpje". Het gaat om een ver
zameling beitels, schaven, boren en
een boorstoel. Gereedschap dat ge
bruikt werd voordat het elektrische
gereedschap in zwang kwam. Onder
meer profielschaven, veerploeg-
schaven, hol - en botschaven, een
verstelbare sponningschaaf, span
en trekzagen. Van Driel stelt er ook
een avegaar tentoon, een grote ijze
ren boor om gaten in dikke balken
te maken waarbij het boorsel via de
schroef wordt afgevoerd. Maar er is
ook een spookschaatje. Eentje met
twee handvatten aan beide zijden
van de beitel om smalle gebogen en
ronde oppervlakten te maken. Bij
elk stuk gereedschap hoort een ver
haal. Van Driel kent ze allemaal en
wil het ook graag aan anderen over
brengen.
Van Driel zocht al een tijdje naar
een nieuwe bestemming voor het
gereedschap.
Nadat hij lid was geworden van de
Fluplandse heemkundekring vroeg
hij het bestuur of er een ruimte was
waar het gereedschap permanent
ondergebracht kon worden. „De
heemkundekring was enthousiast.
Er is op verschillende plekken ge-
zqcht. Het kan hier in de molen. De
Hoop is eigendom van de gemeente
en die stond er positief tegenover
mits al het houten gereedschap was
behandeld tegen houtworm. Dat is
gebeurd".
Theo en zijn broer Co zouden in de
voetsporen van hun vader treden,
maar besloten alle twee een andere
weg op te gaan, vertelt hij. De Van
Drielen komen eigenlijk van Oud-
Vossemeer. Theo's ouders, Piet van
Driel en Aagje Quist, staken vanuit
Vossemeer in 1937 de Eendracht
over om in Sint Philipsland hun ge
luk te beproeven. „Voor vader was
er in Oud-Vossemeer te weinig
werk. Het verhuizen was toen een
hele onderneming. Dat heeft hij ook
allemaal beschreven in de brieven
die bewaard zijn gebleven. Hij
werkte als knecht bij aannemer Ca-
pelle die zelf metselaar was. Omdat
mijn vader timmerman was had hij
binnen het bedrijf een bijzondere
positie. Hij ging aan de Oostdijk
wonen. Later kon hij een verlopen
timmerzaak in Anna Jacobapolder
overnemen, tegenover Bram Wisse.
Eén dag voordat de oorlog uit brak
zijn we er gaan wonen. Mijn moe
der was hoogzwanger. Toen de Pol
der later onder water werd gezet,
Het gereedschap wordt naar binnen gedragen, v.l.n.r. Betsy van Driel-Koopman, Fons Vleghels en Theo van Driel.
zijn ze weer teruggegaan naar Sint
Philipsland. Ze hebben, toen ze
weer in Anna Jacobapolder terug
waren, er fijne jaren gehad. Mede
omdat mijn vader ook bij het kerke
lijk leven betrokken was".
In 1949 stopte Theo's opa Matheus
met zijn timmermanszaak in Oud-
Vossemeer. Piet verhuisde terug
naar het dorp waar hij in de Kalis-
buurt het bedrijf voortzette tot de
sanering in het begin van de jaren
zestig. „Ik heb mijn jeugd vooral in
Oud-Vossemeer doorgebracht en
heb ook een poosje bij mijn vader
gewerkt want het was de bedoeling
dat ik ook, net als mijn broer Co,
timmerman zou worden." Toen zijn
vader 63 jaar was, werd het bedrijf
gesaneerd. „Het was einde verhaal
net als voor alle andere kleine be
drijfjes toen".
Theo kwam bij Rijkswaterstaat te
recht, trouwde in 1963 en ging bij
het ministerie van Defensie werken
waar hij 29 jaar lang toezicht hield
op bouwkundige werken. De laatste
negen jaar van zijn loopbaan was hij
verbonden aan het Koninklijk huis
voor het onderhoud van de Haagse
paleizen en gebouwen van de Ko
ninklijke familie.
„Als je ouder wordt, ga je terugkij
ken. Niet met weemoed, maar naar
hoe het vroeger was. Wat heeft het
verleden voor het heden te beteke
nen? Ik ben zelf gevormd door mijn
vader die timmerman was. Dat heeft
me altijd bezig gehouden. Mijn va
der gebruikte zijn gereedschap met
grote liefde. Dat wil ik graag over
brengen".
Van Driel draagt zijn verzameling
over aan de heemkundekring. Hij is
blij dat het een nieuwe bestemming
heeft gekregen. „Het doet geen zeer,
maar ik zal het wel missen in mijn
schuurtje". Toch zal hij het nog
gaan gebruiken. Om te demonstre
ren hoe het gebruikt werd. Op Open
Monumentendagen of tijden'è ande
re gelegenheden als de molen open
wordt gesteld. Van Driel wil er dan
ook wel timmermanskleding voor
aantrekken uit het begin van de vo
rige eeuw. Hij ziet zich al staan ach
ter een werkbankje buiten bij de
molen. Met een pet op zoals de
bouwvakkers op de foto uit 1910
waar zijn opa Matheus van Driel op
staat voor de toen nog nieuwe land-
bouwschuur Gankelhoeve in Oud-
Vossemeer.
„Ik wil graag laten zien waar het ge
reedschap voor diende. Dat is een
van de doelen. Op deze manier kan
ik het dicht bij de mensen brengen
om de betekenis daarvan voor van
daag te laten zien.
Van Driel noemt het project Vaders-
Erfgoed. „Het bestaat uit de nala
tenschap van het gereedschap, maar
ook over de diepzinnige gedichten
die hij schreef, het geestelijk leven
van mijn vader, zijn activiteiten op
kerkelijk gebied en de manier waar
op mijn vader en moeder met elkaar
omgingen."
er dan het andere, maar de belang
stelling valt een beetje tegen.
De zangers doen in elk geval enorm
hun best. Dat geldt vooral voor de
drie mannen die het moeten opnd-
men tegen ongeveer vijftien dames.
Buiten zit een mevrouw in een rol
stoel. Helaas. De voor de open mo
numentendag gebruikte ingang, is
niet rolstoelvriendelijk. De mannen
van de Monumentenwacht stellen
voor mevrouw met rolstoel en al op
te pakken en naar binnen te dragen.
De begeleidster van de dame ziet
dat niet zitten omdat de stoel op
enig moment weer naar buiten
moet. De dame in de rolstoel laat
het er maar bij zitten en beluistert
de koorklanken in de deuropening.
Volgens Mesu heeft de gemeente
een abonnement op het controleren
van de kwaliteit van de Thoolse mo
numenten, waaronder de toren van
deze kerk die eigendom is van de
gemeente. Het gebouw zelf is ei
gendom van de kerk. Niet minder
dan 4000 monumenten in Neder
land hielden zaterdag open huis.
Het was de 25-ste keer dat een der
gelijk evenement werd georgani
seerd en dat leverde in Zeeland al
snel 10.000 bezoekers op. Het mot
to: Oude Gebouwen met een Nieu
we functie, kwam in Tholen niet zo
erg uit de verf. Het enige gebouw
dat daar aan voldoet is het voorma
lige stoomgemaal aan in Poortvliet
waar Kees Slager bezoekers ontving
en vertelde over de restauratie.
Vanaf het grasveld bij de toren in
Tholen kijken belangstellenden met
ingehouden adem naar de manier
waarop de controle wordt uitge
voerd. Boven op het bordes zijn
twee veiligheidskabels naar bene
den gelaten. Aan de ene kabel hangt
de onderzoeker die, als hij onwel
wordt of anderszins in problemen
komt, onmiddellijk kan worden ge
holpen door de man die boven de
wacht houdt. Die laat zich aan de
andere kabel naar zijn collega glij
den.
Mesu, die zijn collega in de gaten
houdt: „Je moet als er wat mis gaat,
reddend kunnen handelen. Want het
gebeurt soms dat iemand onwel
wordt en dan moet je kunnen ingrij
pen."
Als een piepklein mannetje, zo lijkt
het op bijna 50 meter hoogte, gooit
Gerrit Verweij zijn benen over de
balustrade. Hij zit gevangen in een
soort leren broek met riemen in zijn
liezen. Een aantal haken en ogen
houden hem aan de kabel in balans.
Als een onverschrokken bergbe
klimmer zet hij zijn voeten tegen de
kerktoren en zwaait af en toe ver
vaarlijk van links naar rechts. Aan
de zijkant van de toren zijn, wat de
leek noemt, vensterbanken te zien.
Daarop zet hij zijn voeten om op
'het gemak' te kijken hoe het is ge
steld met de voegen tussen de ste-
Roozemond heeft geen last van
hoogtevrees. Maar hij moest wel
de sierplank mee naar boven ne
men, een schroevendraaier en vier
schroeven terwijl hij één hand vrij
moest houden om de ladder vast te
houden. De schroeven stak de Sta-
venissenaars in zijn mond, zoals
hij dat gewend is, zei hij. En deed
er even het zwijgen toe om de ma
kelaar in de vorm van een pauw
aan te brengen. Die prijkt nu fier
aan de topgevel van de zwarte
schuur waar het schoollokaal in
onder gebracht is.
Het was een lang gekoesterde
wens van het bestuur van het
streekmuseum om de makelaar in
ere te herstellen, zei voorzitter
Jaap Hage. Hij dook even de ge
schiedenis in. Volgens Hage is het
lang niet duidelijk geweest welke
vogel er nu op de Thoolse land-
bouwschuren stonden. De make
laar verbindt in de nok de twee
dakhelften. Soms met een bloem
maar vaker met een zwartgeteerde
'vreemde vogel.' Daarover werd
nogal eens gespeculeerd. Is het een
kraanvogel (uit Saksen) die in on
ze contreien verdwaald was? Is het
een pelikaan die ook in Zeeuwse
messen wordt verwerkt en terug te
vinden is in het werk van Jantje de
Prentenknipper die in de 19de
eeuw Zeeuwse boerenerven uit
knipte.
Volgens Hage past de pelikaan niet
op Tholen en ook niet in de rest
van Zeeland. Op merklappen komt
de pauw echter ook vaak voor. De
pauw als symbool van 'onsterfe
lijkheid, weelde, pronkzucht ijdel-
heid en trots'. „De Zeeuwse pauw
iS echter meestal afgebeeld met
een hangende staart. Een opmerke
lijk aspect. De vogels op de Thool
se makelaars hebben dezelfde han
gende staarten. Op Tholen heeft
nen en mogelijkè andere ongerech
tigheden.
Verweij zit ongeveer tien jaar in het
vak. Als het gaat om het a&nleren
van klimtechnieken, deed hij zijn
kennis op bij een klimcentrum in
Bussum. „Daar geven ze opleidin
gen en cursussen in een klimhal.
Die hal is vporzien van alle facilitei
ten. Als je goed bent opgeleid en
veilig werkt, is dit vak niet risico
voller dan een kantoorbaan. Alleen
kun je eigenlijk niet langer dan een
kwartier in deze hangbroek zitten.
Daarna krijg je last van je benen
omdat de boel nogal gaat knellen."
Veilig werken betekent ook de
weerberichten in de gaten houden.
„Bij windkracht zes gaan we niet
meer omlaag. Ook als we verwach
ten dat het weer snel kan omslaan,
wachten we op een beter moment."
Aan de voet van de toren kijken
steeds meer mensen met gespan
nen blikken naar de verrichtingen.
„Kijk daar, bij die brede richel,
daar lijkt het alsof de voeg is losge
laten", wijst een dame haar man op
mogelijke gebreken. Verweij heeft
de voegen gezien, maar vindt niet
dat er iets mee mis is. „De gemeen
te Tholen is zuinig op haar erfgoed
en neemt geen enkel risico als fiet
gaat om de kwaliteit van het bouw
werk", weet Verweij. Hij vergelijkt
de werkwijze van Tholen met die
van Zierikzee en Nisse. „In Zierik-
zee moesten we onder een bepaalde
toren netten hangen omdat er stuk
ken steen naar beneden vielen. Dat
gold destijds ook voor een kerkto
ren in Nisse. We hebben de manke
menten verholpen en nu is alles
weer goed."
De vermeende losgelaten voeg op
de richel is volgens Verweij niets
bijzonders. De voegen die ik aan de
zuidkant heb gezien zijn prima in
orde en kunnen nog zeker twintig
jaar mee."
Na een officiële inspectiebeurt ont
vangt de gemeente een rapport over
de stand van zaken. Daarin staan
opmerkingen en aanbevelingen.
Mesu: „De opdrachtgever is niet
verplicht de aanbevelingen uit te Aan de Grote Ktrk in Tholen komt een monumentenwachter naar beneden.
voeren. Maar als er op een ongeluk
kig moment ienand een steen op
zijn bol krijgt die uit een toren is
gevallen waarvan wij hebben aan
gegeven dat e- reparaties nodig
zijn, dan heeft Je eigenaar van de
toren wel een piobleem met de ver
zekering", ben ik bang.
Intussen klinkt er muziek uit de
kerk. Een organist heeft muziek
van Bach op zijn lessenaar staan.
Daarna is het de beurt aan een ge
mengd koor dat geestelijke liede
ren zingt. Het ene lied klinkt fraai-
Leen Roozemond bevestigt de sierplank aan de nok van de schuur.
men een oude Zeeuwse traditie
hoog te houden, namelijk de pau
wen met de hangende straat."
Vroeger waren ze zwart, tegen
woordig worden ze wit geschilderd
en dat is ook zo bij die van de
Meestoof. „We willen graag met de
ze pauw makelaar pronken. Nu staan
Zeeuwen erom bekend dat ze enigs
zins ijdel zijn en toch niet graag uit
bundig pronken, maar in dit geval
gaat dat niet op."
De Meestoof heeft een bouwteke
ning gemaakt voor belangstellenden
die zelf een makelaar willen maken
en deelt ze uit. Onder één voorwaar-
V V>
de. „Iedereen kan zijn eigen make
laar maken, maar dan willen wij
graag een foto van het resultaat."
De Meestoof gaat een en ander ook
vastleggen in een boekje dat later
dit jaar wordt uitgegeven. Behalve
een makelaar in hout was er ook een
makelaar van vlees en bloed aanwe
zig: Henk Sturris van Leunis Make
laars die het museum een warm hart
toedragen, zei Hage. „Hun cliënten
krijgen de komende periode de kans
om de Meestoof te bezichtigen door
hiervoor toegangskaarten beschik
baar te stellen."
Hage bedankte Sturris voor dit ge
baar en Roozemond voor zijn bij
drage. Hij kreeg een attentie en ap
plaus van de genodigden.