V
Verdwijnen boerderijen baart
Thoolse heemkundekring zorgen
Op de fiets uit Sint Philipsland via
pont Vossemeer naar tante in Tholen
Evenement groeit maar mag
geen winterbraderie worden
M
M
Ko en Riek Tichem-den Braber wonen al 54 jaar in Roermond
Woensdag 23 december 2009
EENDRACHTBODE, DE THOOLSE COURANT
v>* -
«.CV-'
Jaarboekje over weeskinderen, klompen repareren en de historie van Deehoeve
Van oproer, ruzie, oorlog en een verdwenen boerderij.
Dat is de prikkelende titel van het zesde jaarboekje van
de Heemkundekring Stad en Lande van Tholen. Uit deze
publicatie blijkt dat de heemkundekring niet alleen on
derwerpen behandelt uit de geschiedenis maar ook in
speelt op actuele ontwikkelingen zoals de mechanisatie
en schaalvergroting in de landbouw.
Armoede
Spelerijden
Uit Roermond heeft de familie Tichem-den Braber de re
dactie foto's gestuurd van het pontveer over de Eendracht
bij Oud-Vossemeer. Ze herinneren aan een bezoek dat het
van oorsprong Sint Philipslandse paar bracht aan een tan
te van mevrouw Tichem in Tholen. In 1954 zijn ze ge
trouwd en uit de streek vertrokken. Maar in de ruit boven
hun voordeur in het Limburgse prijkt nog altijd het wapen
van Zeeland met de spreuk 'Ik worstel en kom boven'.
De kerststukjes van de Nederlands hervormde kerk vlo
gen als zoete broodjes over de toonbank. Net als de olie
bollen bij de supermarkt. In de Voorstraat en op het Van
der Lek de Clepqplein in Stavenisse werd voor de derde
keer een moonlightshopping gehouden. Het trok weer
veel inwoners naar het centrum van het dorp.
Saskia Dorst: Moonlightshopping is Stavenisse voor alle gezindten
Politie
11
m -
M
,i
-
Bedrijfsgebouwen voldoen niet
meer aan de eisen van de tijd. Ge
volg is dat door verwaarlozing
schuren en hele boerderijen ver
dwijnen of plaats moeten maken
voor grote karakterloze opslag
plaatsen. schrijft voorzitter Wally
Blaas in het voorwoord. „Maar ook
historische of monumentale panden
ondergaan dit lot, veranderen van
vorm en karakter. Een ontwikkeling
die de heemkundekring zorgen
baart."
Dat is dan ook de reden waarom
Kees de Koning een artikel wijdt
aan de inmiddels volledig gesloopte
boerderij de Deehoeve aan de Post
weg in Tholen. Een bekend punt in
de buurt van de enige verkeerslich
ten op Tholen, bij de afslag naar de
Oesterdam. In juli dit jaar werden
-de laatste twee gebouwen, een
woonhuis en het zomerhuis (over
woekerd met klimop) met dé grond
gelijk gemaakt. De Deehoeve
kwam de afgelopen jaren regelma
tig in het nieuws. Door de brand
van de schuur in april vorig jaar,
door diefstal van radiatoren en
doordat krakers er hun intrek in na
men. De Koning zocht uit dat de
boerderij al meer dan 400 jaar heeft
bestaan. Waterstaatsambtenaar A.
Hollestclle wees er op dat de boer
derij lang als Echocf bekend was cn
uiteindelijk Deehoeve ging heten
(een samentrekking van de eehoef).
De Koning schrijft dat dit een oude
benaming is voor water: 'd Ee, de
Mosscl-Ee en Ver-Ee doorsneden
ooit de slikken die nu de zuidoost
kant van Tholen vormen.' Op een
schets van Hollestclle zijn ze terug
te vinden. De boerderij kende ver
schillende eigenaren. Er werd on
der meer tarwe, wintergerst en mee
krap geteeld.
Opmerkelijk is dat de Deehoeve in
1899 (dan bijna 72 hectare groot)
een instelling als eigenaar krijgt:
het Wezen Algemeen Armbestuur
van Sint-Maartensdijk, voorloper
van de instelling voor maatschappe
lijke zorg. In.1965 doet dc algeme
ne bijstandswet zijn intrede en
komt de hoeve aan de gemeente
Sint-Maartensdijk. Later - bij de
herindeling in 1971- vervalt hij aan
de gemeente Tholen. In 1998 wordt
dc hoeve verkocht aan de maat
schap Van Nieuwenhuijzcn-Giljam.
Eind 2025 wordt de gemeentè Tho
len weer eigenaar. Ze koopt dc hoe
ve terug voor 1.8 miljoen. Dc Ko
ning schelst ook de eigenaren
(waaronder een Belgischegravin)
maar ook dc pachters die geregeld
het boerenbedrijf gebruikten. Met
enige weemoed eindigt dc auteur
het artikel: 'Op die plek aan de
noordkant van dc Nieuwe Postweg
is dc tocgangsdreef met daaraan en
kele bomen nog het enige in het
landschap dat aan deze boerderij
herinnert.' Maar ook de bomen zijn
inmiddels verdwenen.
In dc uitgave wordt ook aandacht
besteed aan de oorlog. In november
was het 65 jaar geleden dat Tholen
werd bevrijd. Wally Blaas cn Kees
de Koning publiceren aanvullingen
op het door dc kring uitgegeven
bock Gevallen cn gebroken. Anja
Hage gaat terug in de oorlogstijd
met een verhaal over armoede. Er is
een stuk in het dialect van Kees Fa
se. En Albert L. Kort schrijft over
een transport van weeskinderen in
1823. Danker Roozemond verhaalt
over meester Jonas Minnacrt die
zich in 1630 niet veel aantrok van
het gezag van de kerkenraad.
Anja Hage verhaalt over Frans van
der Linde die in de Hoogstraat
klompen repareerde. Het was een
agentschap. Klompen werden daar
gebracht cn gingen naar dc timmer
fabriek in Bergen op Zoom om er
een nieuwe zool onder te zetten.
Het is het verhaal van dc armoede.
Velen konden zich geen leren
schoenen permitteren en droegen
houten klompen. Als ze kapot wa
ren, werden ze naar Van der Linde
aan de Hoogstraat 47 gebracht.
Zoon Giel weet zich nog te herinne
ren dat de gang, die 85 centimeter
breed was, vol stond met klompen.
Dc klompen werden allemaal van
een naam of een bijnaam voorzien.
Veel mensen, vooral vissers, had
den dezelfde naam. Dc briefjes met
dc naam werden met Gluton in de
klompen geplakt. Het kwam voor
dat iemand die zijn klompen had
gebracht, op zijn sokken naar huis
liep.
Vermakelijk is de bijdrage van
Danker Roozemond over een bal
orige schoolmeester in Stavenisse.
Nadat de Hervorming (in de zes
tiende eeuw) zijn intrede had ge
daan. stelde de kerkenraad en de
classis schoolmeesters aan. Het was
dc kerkenraad die de leer en levens
wandel van de meesters in dc gaten
hield. 'En dat was in Stavenisse no
dig, want er was nogal eens iels met
schoolmeesters.' schrijft Rooze
mond. Al met de eerste, Rochus Sa-
vegreyn, waren cr in 1621 al pro
blemen. Hij schoor op zondag de
baarden en was ook vier dagen ker
mis wezen vieren in Sint-Maartens
Het zomerhuis van de Deehoeve nadat de complete kozijnen en ramen uit het pand zijn verdwenen.
dijk. Ook zijn opvolger maakte er
een potje van, maar Jonas Minnaert
spande de kroon. Hij was chirurgijn
in Dreischor maar matigde zich erg
veel vrijheid aan. .Als hij zin had.
verliet hij Stavenisse, zonder dat dc
predikant dat wist. Dan was de
school gesloten. Hij kreeg een ver
maning, maar trok zich daar niets
van aan. Tijdens een kerkenraads
vergadering was hij niet beschik
baar. Nee, hij was 'met zijn vrouw
gaan spelerijden.'
Albert L. Kort beschrijft de tumult
die in 1823 in Tholen ontstaat als 24
weeskinderen verhuisd worden naar
Drenthe. De kosten van het wees
huis rijzen voor de gemeente dc pan
uit. Thoolse jongeren proberen het
transport te verhinderen. Er breken
rellen uit cn er komt een garnizoen
soldaten om de gemoederen tot be
daren te brengen. Vooral burge
meester Waglho (naar wie een plein
is genoemd) krijgt het zwaar te ver
duren. Hij krijgt op zijn kop van de
Gouverneur van Zeeland die pools
hoogte komt nemen. Wagtho had
'met gepaste fermiteit dc onrustige
woelingen zeer wel kunnen dem
pen.' Het artikel wordt afgesloten
met een lijst namen van alle 24 kin
deren die naar de Koloniën van Wel
dadigheid in Frederiksoord zijn ge
bracht. Volgens dc regenten maak
ten de kinderen het er goed en ge
droegen ze zich voorbeeldig, Dc
meeste kinderen zaten hun tijd uit in
Drenthe. 'Catharina Cornelia Haze
was het laatste weeskind dat in sep
tember 1864 naar Drenthe vertrok.
Na dat jaar besloot het armbestuur
weeskinderen voortaan uit te beste
den bij particulieren op Tholen.'
gaan naar zijn eerdere werkgever,
een toeleveringsbedrijf voor de
aannemerij. „Een bctonccntralc en
draaien van asfalt. Ik werd be
drijfsleider." Hel gezin verhuisde
naar Roermond en is daar blijven
wonen. Ook nadat Ko Tichcm in
1993 met pensioen ging.
Beiden zijn zoals gezegd geboren
en getogen in Sint Philipsland.
„Maar mijn vader kwam uit
Scherpenisse", vertelt hij. Ricks
vader was melkboer in het dorp en
zij hielp als meisje bij het uitleu-
ren van dc melk. Nu genieten ze in
Limburg van hun oude dag. Vorig
jaar nog zijn ze naar Canada ge
reisd om twee nichten Bolicr van
haar te bezoeken, die halverwege
de jaren vijftig zijn geëmigreerd.
De Eendrachtbode houdt hen al
zolang ze getrouwd zijn op de
hoogte van het nieuws uit hun ge
boortestreek.
„Wc komen nog regelmatig in Sint
Philipsland. hoor", vertelt Ko Ti
chem de redacteur van de Een
drachtbode. „Er wonen nog een
broer en een zus van me. cn ook
mijn vrouw heeft er een zus wo
nen." Zelf is de 81-jarige al heel
lang uit het dorp weg. „In 1944
ben ik met mijn oudste broer mee
gegaan om in de Wicringcrmcer te
gaan werken." Later verbleef Ti
chcm onder meer in de Verenigde
Staten en in Zuid-Amerika voor
het bedrijf waar hij toen in dienst
was. „Het fototoestel waarmee dc
ingestuurde foto's zijn gemaakt,
heb ik in Haïti gekocht. Het kostte
destijds tien dollar en ik heb er in
de loop van dc jaren prachtige fo
to's mee gemaakt. Zes weken ge
leden heb ik het weggegeven aan
een verzamelaar."
Ko Tichem cn zijn latere vrouw
Rick den Braber hebben elkaar op
precies dezelfde plek op de foto
gezet: bij dc bel op de veerdam
aan de Nieuw-Vossemeerse kant
van de Eendracht. Wie overgezet
wilde worden, kon de bel luiden
als dc veerpont aan de Thoolse
kant lag waar de veerman woonde.
Dat was in die tijd Pols. Het stel
fietste naar Tholen. waar Rieks
tante aan de Singel woonde. „Ze
is lang bij ons blijven komen en
begin jaren zestig naar Ten Anker
gegaan", aldus Tichem. „Vroeger
stonden cr aan de Nieuw-Vosse
meerse kant huisjes op de dijk.
maar die zijn bij de Ramp wegge
spoeld. Daarbij zijn ook goede
kennissen van mijn ouders ver
dronken." Mevrouw Tichem - die
78 is - vertelt dat ze op de terugrit
uit Tholen in Nieuw-Vossemeer
nog wat hebben gedronken bij het
café van Vos op dc veerdijk.
Toen ze trouwden, werkte Tichem
als machinist op een bulldozer. In
die tijd was het heel gewoon dat je
meereisde met het werk. Hij ver
bleef onder meer in Zeelst, voor
werk aan het vliegveld Welschap.
Ze woonden een tijdje in een salon
wagen. Eerst in Tilburg, daarna in
Hoogerheide waar hij werkte aan
de aanleg van vliegveld Woens-
drecht. „Daar is onze oudste zoon
geboren", vertelt Rick Tichem. In
1955 besloot haar man terug te
Om half acht was het druk toen kin
deren ballonnen oplieten. Op het
zelfde moment liet dc brandweer de
sirene afgaan en werden dc blauwe
zwaailichten aangezet. De ballon
nen dreven in noordelijke richting
weg. Vanwege de kou gingen de
kleine kinderen daarna al weer naar
huis, zegt Saskia Dorst die nu voor
de derde keer het evenement in het
dorp organiseerde, samen met Jan
de Kostèr en Joke van der Pol. „Het
was weer een groot succes, maar het
was ook dc dag dat Kees Smits, de
partner van Joke werd begraven. Er
zijn daardoor ook wel minder men
sen gekomen."
Het was volgens weer heel gezellig.
„En het is voor alle gezindten. Dat
vind ik echt geweldig. Mensen re
ageren verbaasd als ze zien hoeveel
ondernemers en anderen meedoen.
Daar zijn we allemaal trots op."
Aan de leilindes in de Voorstraat
hingen witte lampjes die de onder
nemers zelf voor het evenement
hebben aangeschaft. Het drietal
houdt vast aan de oorspronkelijke
opzet, namelijk voor de eigen on
dernemers. „Hel mag geen braderie
worden en er gaat ook geen arren
slee door dc Voorstraat rijden. We
hebben cr onlangs regels voor opge
steld."
Bij aannemer Leen Rozemond kon
de jeugd zijn energie kwijt op dc
spijkerbalk. Binnen konden bezoe
kers meedoen aan een prijsvraag. Er
lagen tien oude gereedschappen op
een tafel. Onder meer beitels, scha
ven, boren en dissels. Zo'n veertig
mensen deden er aan mee. Wie dc
meeste vragen goed beantwoordde,
kreeg een waardebon.
Schietvereniging Prinses Beatrix deed
voor het eerst mee. In dc Voorstraat
telde secretaris H.L. van der Graaf om
half negen al honderd deelnemers. Hij
was er heel tevreden mee.
Even verderop voor het pand van La
Vicomtcsse op nummer 38 stond
Karin de Jong achter een tafel met
lekkere hapjes. Bezoekers konden
raden naar het gewicht van een
taart. Ze woont met man en kinde
ren sinds anderhalf jaar aan de Ou-
delandsedijk en houdt onder de
naam Dc Thoolse Parel kookwork-
shops. „We woonden op het indus
trieterrein in Tholen waar het heel
druk was, hier is het lekker rustig cn
wonen we dicht bij het water." Ze
werkt zelf in deeltijd in een biologi
sche winkel in Bergen op Zoom. In
haar workshops gebruikt ze dan ook
biologische ingrediënten cn produc
ten van het seizoen. Ze maakt ook
wandelingen met dc groepen die ko
men koken, zegt ze. En haar dochter
Hi 1de heeft een pony, Jessy, waar
kinderen op kunnen rijden.
Dc twee kapsters Annet van den
Burg en Tina Hagenaars (beiden ge
vestigd aan de Poststraat) mochten
een kamer gebruiken in een pand in
de Voorstraat. Ze verkochten mut
sen, petten, sieraden en haaracces-
soires. Ze deden goede zaken. An
drea Vos paste een witte pet, haar
tante Anja Wielaard rekende af.
Omdat het zo koud was liet de
brandweer het blussen voor dc kin
deren achterwege. De vrijwilligers
gaven een demonstratie van hel be
vrijden van een slachtoffer uit een
auto. De wagen werd opengeknipt.
Tijdens de avond werd er af en toe
op verschillende plaatsen door jon
ge jongens knalvuurwerk afgesto
ken. Of de politie daar voor naar de
Voorstraat kwam was niet duidelijk,
maar het verschijnen van de twee
agenten in de bus werkte als een
magneet op de vele jeugd. Ze ver
drongen zich bij dc ramen om een
handtekening te bemachtigen van de
dienders.
Eline den Braber, Annewil Priem en Merien Moerland bekijken de tafel met gereedschap in de werkplaats van Leen Roozemond rechts).
Carola den Braber slaat een spijker in de balk, naast haar (rechts) kijken Christianne Brinkman. Elwina den Braber en Lizette Klippel toe.
Links van haar staat Jessica de Ruijter. v
