Van Kriel
'Pootgoed telen is niet alleen boeiend,
het levert daarnaast ook veel geld op'
Aardappels belanden in sloot
Goedhart en Weggemans vrezen
negatieve gevolgen bedrijfsvoering
r
m
Zelf aardappels poten
Provincie geeft gemeente gelijk over afschaffen van geluidszone
Donderdag 11 september 2008
EENDRACHTBODE, DE THOOLSE COURANT
Harry van Onna in Sint-Philipsland levert moederknollen voor aardappels
7
Mozaïek
Lucratief
Stolonen
Boeiend
Bildtstar 23 cent
Onbeschermd
Nieuwe aanvraag
M*
Iedereen weet wel wat een aardappel is. Maar wanneer
is een aardappel een kriel en wat is een bonk? Wanneer
is een aardappel nieuw en hoeveel rassen bestaan er? Wat
gebeurt er met de aardappel voordat hij in de winkel ligt en wat is
het verschil tussen een pootaardap'pel en een patataardappel? lie
Verenigde Naties hebben £008 uitgeroepen tot het internationale
jaar var^ de aardappel. Reden voor de l endrachtbodeom eftns
stil te staan bij dil alom bekende en voor onze streek belangrijke'
knolgi'Vvas. lie aardappel wordt in een aantal verhalen van verschil
>1 verkoop* cn van plant tol puree.
lende kanten belicht; van l
Als je een aardappel lange tijd laat liggen, krijgt hij uitschieters. Stop je
hem in de grond, dan krijg je een plant. Maar dat wil niet per definitie
zeggen dat je dan goede nieuwe aardappels krijgt. Daarom hestaat er
pootgoed. Dat is de grondstof om aardappels te kunnen telen. De poot-
goedtelers zijn dun gezaaid op Tholen en op één hand te tellen. De Een-
drachtbode ging op zoek en kwam terecht bij pootgoedteler Harry van
Onna in Sint-Philipsland.
Van Onna laat zijn poters zien die nog in de grond zitten. Ze zijn klaar om te oogsten.
Het is mogelijk om zelf aardappels te telen met pootaardappe-
len. Via het Nederlands instituut ter bevordering van pootaard-
appelen (Nivap) kunnen hobbytelers erachter komen hoe dat
moet. Het pootgoed kan vanaf januari bij kwekers of tuincentra
worden besteld. De doe-het-zelvers kunnen ook met eigen ge
teelde aardappels verder gaan, maar die zijn vaak niet in optima
le conditie om te functioneren als pootgoed. Een paar kilo poot
goed is al voldoende voor de hobbyboer.
Pootgoed telen is een vak apart. Het
pootgoed is aan strenge regels ger-
bonden. De 'moederknollenmoe
ten namelijk heel sterk zijn, zodat er
een gezonde nieuwe oogst uit kan
voortkomen. De teler zorgt dat de
consumptieaardappeltelers gezond
pootgoed krijgen. Direct krijgen
we te maken met de schrik van
elke pootgoedteler: afkeuringen.
Van Onna heeft net een wat mindere
tijd achter de rug op het gebied van
pootgoed. Toch is hij bereid om te
vertellen wat er allemaal bij komt
kijken om dit speciale gewas gaaf
van het land te krijgen.
Harry van Onna (38) is 25 jaar gele
den met zijn ouders meegekomen
uit Wieringcrwaard in Noord-Hol
land. De familie Van Onna zette het
akkerbouwbedrijf verder voort in
Sint-Philipsland. Zoon Harry woont
inmiddels in een tegenover het ou
derlijk huis gelegen woning. Beide
huizen staan te midden van de eigen
akkers naast de Oostdijk. Harry van
Onna nam in 1994 het bedrijf over
van zijn ouders. Vader Wim (73) is
nog alle dagen op het bedrijf werk
zaam. Af en toe zijn er wat losse ar
beidskrachten.
Van het totale areaal aan gewassen,
was tot twee jaar terug, 20 hectare
bestemd voor pootgoed. ..Dat is nu
teruggebracht tot 10", vertelt Van
Onna. Omdat hij de laatste jaren te
maken heeft gehad met afkeuringen,
wilde hij niet meer op grote schaal
dat risico lopen. Het pootgoed be
streek een kwart van al zijn gewas
sen, maar nu is dat een achtste, goed
voor ongeveer 300 ton pootgoed op
jaarbasis. De helft van zijn oogst
bestaat uit graan, daarnaast zijn
er in het totaal één achtsten aan
consumptieaardappelen, suikerbie
ten en graszaad.
Waar Van Onna precies mee te ma
ken heeft gehad, is één van de ziek
tes die vat kunnen hebben op ofwel
de plant ofwel het pootgoed zelf.
„Er bestaat schimmelziekte die vrij
eenvoudig chemisch te bestrijden is.
Ten tweede is er een virusziekte, die
wordt overgebracht door luizen die
willekeurig een plant prikken en zo
een ziekte overbrengen naar een ge
zonde plant. Dit komt doordat de
sappen van een zieke plant blijven
hangen aan de mond van de luis. Je
kunt de luizen verspreiden door de
zieke planten van het veld te verwij
deren en een luizenbestrijdingsmid
del te gebruiken."
Vroeger moesten de besmette plan
ten in een luisdichte zak worden ge
stopt. Van Onna stopt ze nog wel in
een zak, maar deze hoeft niet meer
direct worden afgesloten. „Tegen
woordig huur ik wel eens een selec-
tiekarretje. Daarbij gooi je de plan
ten los achter in de bak. De luizen
kunnen er zo uitwaaien." Van Onna
gebruikt het karretje wel eens, om
dat dat het werk verlicht. De planten
die besmet zijn met de virusziekte,
hebben kleurverschil. Dat wordt
ook wel mozaïek genoemd, wat dus
een andere benaming is voor een vi
rusziekte.
De derde ziekte die het pootgoed
kan treffen, is de bacterieziekte. De
ze heeft de afgelopen twee jaar toe
geslagen bij Van Onna. De ziekte
wordt veroorzaakt door bacteriën in
de knol. „Ik vermoed dat de besmet
ting gebeurt tijdens het rooien onder
zwaardere omstandigheden. Dat is
nat weer. Er is dan nog kans op aan
wezigheid van moederknollen. Die
moeten vergaan zijn op het moment
dat je gaat rooien. Zo niet, dan is het
een natte bende en dat versmeert de
zaak. Het is vooral een probleem op
zwaardere grond. De remedie is lan
ger wachten met rooien en betere
rooiomstandigheden afwachten.
Maar het weer heb je niet in de hand
en dat was de laatste jaren bij ons
het probleem."
Het pootgoed dat wordt afgekeurd,
kan gewoon doorgroeien tot con
sumptieaardappel. Alleen is het pro
bleem hierbij, dat het minder ople
vert qua prijs. Want pootgoed is wel
drie keer zo duur als een consump
tieaardappel. „Maar de hogere prijs
compenseert de lagere opbrengst.
Als het meezit, is pootgoed lucra
tief." Van Onna heeft de andere zij
de van de medaille gezien.
Keurmeesters van de Nederlandse
algemene keuringsdienst (Nak) con
troleren tijdens het groeiseizoen
drie keer het pootgoed. „Is de op
komst van het loof goed? Is er vi
rus- en bacterieziekte? Daar letten
ze op en dat zien ze aan het blad.
Dat heet selecteren en dat zie je al
leen als je ervaring hebt. Het is een
vak apart. Het risico is dat ze iets af
keuren of een perceel verlagen in
klasse." Want pootgoed is er in ver
schillende klassen: super (s), super
elite (se), elite (e) en a,b of c. Óm
het risico te spreiden, gebruikt Van
Onna verschillende rassen en klas
sen op verschillende percelen. Hij
maakt alleen gebruik van de klassen
s, se en e.
Het Nak stelt ook loofvernietings-
data op. „De keurmeesters controle
ren of je het loof voor die datum
vernietigd hebt en of dat goed ge
beurd is. Het is van groot belang dat
het loof goed vernietigd wordt, want
in die periode is de luizendruk het
hoogst." Van Onna legt uit dat er
twee redenen zijn voor het vernieti
gen van het loof. „Als de poters aan
de maat zijn, ze hebben dan een dia
meter tot 55 millimeter, vernietig je
het loof zodat ze niet meer door
groeien of te grof worden. De ande
re reden is bestrijding van virus
ziekte. Als het loof is verwijderd,
kunnen luizen hun slag niet meer
slaan." Om het loof te vernietigen,
wordt een zogeheten loofklapper
gebruikt. Deze machine versnippert
al het loof tot net boven de grond.
Ook kan er een doodspuitmiddel
worden ingezet.
De loofvernietigingsdata vallen niet
altijd even gunstig uit. „We streven
ernaar dat we voldoende opbrengst
hebben rond de loofvernietigingsda-
tum. Zoniet, dan laten we het poot
goed nog even doorgroeien. Dan
heb je wel het risico op nacontrole."
Die nacontrole kan ook plaatsvin
den als tijdens de keuring niet alles
goed is verlopen, zoals niet goed
vernietigd loof. „De nacontrole is
een laborale controle van de gerooi
de knollen. Er worden dan aardap
pels meegenomen uit de schuur naar
het laboratorium voor onderzoek."
De teler loopt dan de kans dat zijn
pootgoed in klasse wordt verlaagd,
waardoor ze minder waard zijn. .Ze
moeten wel heel slecht zijn. willen
ze worden afgekeurd. Dat komt zel
den voor." Is het laatste wel het ge
val. dan rest de teler niets anders
dan zijn pootgoed aan te bieden als
consumptieaardappel. Wel zijn het
dan wat kleinere aardappels, dus le
veren ze minder op.
Pootgoed is veel duurder dan con
sumptieteelt, omdat bij de start aan
merkelijk meer pootgoed wordt ge
bruikt dan bij consumptieteelt. Dit
is om meer knollen per vierkante
meter te laten groeien. „Bovendien
wordt voor het verkrijgen van poot
goed een hogere klasse pootgoed
gebruikt dan bij consumptieteelt."
I
I
I
I
Als alles goed gaat, levert een ton
pootgoed volgens Van Onna onge
veer vijf ton nieuw pootgoed op.
Voor consumptieaardappelen ligt
die verhouding anders. Daar is een
ton pootgoed goed voor ongeveer
20 ton consumptieaardappelen.
Om die opbrengst voor elkaar te
krijgen, spelen verschillende facto
ren een rol, waaronder de voorbe
handeling en de bemesting van het
pootgoed. De knollen worden bij
Van Onna voorbehandeld met een
natuurlijke kiemregulator op basis
van karwijzaadolie. „Dit geeft meer
stengels per knol." De uitloper
wordt namelijk een stengel boven
de grond. „Uitgekiende bemesting
zorgt voor meer knollen per stengel.
De stengels maken stolonen onder
de grond, waar nieuwe knollen aan
komen." Van Onna gebruikt als be
mesting een mengsel van stikstof en
fosfaat. De stikstof komt langzaam
vrij en dat is van belang bij de
zwaardere grondsoort die Van Onna
op zijn akkers heeft. „Het verschil
met consumptieteelt is dat je kleine
knolletjes wil met pootgoed. Bij
consumptieteelt wil je grotere knol
len."
Van Onna slaat zijn pootgoed op
zijn eigen bedrijf op. Hij heeft een
vaste afnemer voor zijn pootgoed.
Agrico neemt alles af. Voorheen
teelde Van Onna ook veel voor de
export. Maar omdat hij minder risi
co wil lopen met zijn pootgoedge-
was, heeft hij ook het exportaandeel
teruggebracht. „De exportrassen
zijn vaak minder geschikt voor de
consumptieteelt in Nederland. Deze
rassen groeien niet goed in de Ne
derlandse bodem om door te groei
en tot consumptieaardappel. Die
zijn speciaal geteeld voor andere
landen." De rassen die Van Onna
teelt zijn Fontane, Agria, Santé en
Agata. De eerste drie rassen worden
deels gebruikt voor de export. De
laatste is puur een exportras.
Ondanks de tegenslagen blijft Van'
Onna pootgoed telen. Daar heeft hij
verschillende redenen voor. „Ik heb
altijd de beschikking over pootgoed,
doordat ik het zelf teel. Ik wil niet
afhankelijk zijn van heel duur moe
ten kopen of de kans dat het niet
verkrijgbaar is. Dat komt soms
voor." De Fluplander is pootgoedte
ler in hart en nieren. „Ik heb het al
tijd graag gedaan. Er zitten veel as-^
pecten aan. Je moet er veel aandacht
aan schenken en dat is boeiend."
Eerlijk is hij ook over de voornaam
ste reden dat hij doorgaat: „Als het
goed loopt, heb je ook een behoor
lijk hoger saldo." Het geld speelt
dus ook een grote rol, geeft hij toe.
Van Onna doet er alles aan om weer
terug op het oude areaal te komen.
„Ik houd alle onderzoeken nauwlet
tend in de gaten en probeer overal
van op de hoogte te blijven. Hij is
niet de enige pootgoedteler die pro
blemen heeft. „Andere telers heb
ben ook problemen met afkeurin
gen. Over het algemeen hebben de
telers meer problemen dan vroeger.
Er wordt onderzocht waar de oor
zaak kan liggen. Ik denk dat het
komt door zwaarder wordende
rooiomstandigheden. Dan steekt de
bacterieziektc de kop op." Kortom,
Van Onna steekt het op natter weer.
Van Onna zit op een loofklapper. Die vermèTigt het loof ofwel de stengels en het blad van het pootgoed
tot net boven de grond, zodat de knollen niet meer doorgroeien.
Een kar met pootgoed. Van Onna sorteert de ideale maten. Er zitten
wat grove aardappels bij de partij.
Akkerbouwer Gerard Rijnberg uit Sint-Annaland
zag zijn vracht met aardappels verloren gaan toen ze
woensdag aan het eind van de middag langs de
Stoofweg in de sloot belanden. Hij reed vanuit de
Oudelandseweg, over de Stoofweg om de rode pie
pers naar de veiling te brengen. Zo ver kwam hij
niet. In de bocht voor de rotonde brak plotseling de
trekhaak van zijn wagen waardoor de lading ging
schuiven en de zes kisten met elk 700 kilo aardappels
aan de overkant van de weg in de sloot terecht kwa
men. De houten kisten sprongen kapot waardoor een
groot deel van de aardappelen in het water vielen.
Rijnberg kon ze niet meer als consumptieaardappe
len verkopen omdat ze te nat waren geworden. Met
een kraan werden de aardappelen uit de sloot ge
haald en in een wagen gestort. Ook de kisten - of wat
er van over was - werden uit de sloot gehaald. De
aardappels zijn nu bestemd voor veevoer.
Gerard Rijnberg is aan de Stoofweg in Sint-Annaland bezig met het opruimen van de kisten die in de
sloot vielen.
Zowel de aanvoer als de prijzen
zijn redelijk stabiel op de aardap
pelveiling in Sint-Annaland. Voor
Bildstar werd dinsdag twee cent
meer betaald dan een week gele
den. en dat ras noteerde ook me
teen de hoogste prijs.
Dinsdag 9 september: Doré 18-
19, Frieslander 16. Nicola 19,
Bildtstar 23, bonken 25, aanvoer 68
ton.
Donderdag 4 september: Doré
18-19, Frieslander 16-17, Eigen
heimer 22. Bildtstar 23, bonken 23-
25. drielingen 7, kriel 31, aanvoer
73 ton.
De gemeente mag de geluidszone
op het bedrijventerrein in Sint-
Maartensdijk opheffen. Goedhart
cooling equipment en Weggemans
metaalbewerking en profielbepla
ting in Sint-Maartensdijk hebben
daar bezwaar tegen gemaakt om
dat ze vrezen dat dit nadelige ge
volgen heeft voor de bedrijfsvoe
ring. De gemeente bestrijdt dat
en nu geeft de provinciale sub
commissie voor de gemeentelijke
plannen de gemeente gelijk.
Het bestemmingsplan is in april
door de gemeenteraad vastgesteld.
Het plan is een gevolg van de her
ziening van de wet geluidhinder. De
provincie was gevraagd het plan
goed te keuren. Tegen het plan had
den zowel Goedhart als Weggemans
bezwaar gemaakt. Ze vrezen dat
door het schrappen van de zone het
bouwen van bedrijfswoningen niet
meer is toegestaan en dat het ook
gevolgen heeft voor verkeer dat op
het terrein komt.
Ook blijft volgens de bezwaarma
kers woningbouw mogelijk buiten
de grens van het bestemmingsplan
die dichterbij de bedrijven staat dan
de reeds bestaande huizen. Het be
sluit is volgens Weggemans en
Goedhart niet goed onderbouwd en
onvoldoende zorgvuldig voorbe
reid. Ook twijfelen ze aan de gege
vens die voor het geluid zijn opge
nomen. Daardoor is niet bekend of
de beide bedrijven voldoen aan
grenswaarden voor geluid. Ook
vrezen ze dat ze verplicht worden
om akoestisch onderzoek te doen.
Als daaruit blijkt dat ze de geluids
waarden overschrijden, vrezen ze
dat ze gedwongen worden om extra
maatregelen te nemen. De bedrij
ven geven aan dat de provincie niet
voor niets eerder een deel van het
plan niet goedkeurde omdat zij daar
bezwaar tegen hadden ingediend.
De gemeente bestrijdt dat. Het zou
ook zonder bezwaren voor een deel
niet zijn goedgekeurd. Door de in
voering van een wijziging in de wet
geluidhinder op 1 januari kan de
geluidszone komen te vervallen.
De bedrijven verwijzen naar een on
derzoek uit mei 2005. Daarin wordt
gesteld dat de mogelijk bouw van
woningen op het industrieterrein
nadelig is voor de bedrijven. De ge
meenteraad heeft het bouwen van
bedrijfswoningen toegestaan. Op
een bedrijventerrein met zonering
worden deze huizen niet als geluids-
gevoelig beschouwd, op een terrein
zonder zonering juist wel. En dat
zal gevolgen hebben voor de bedrij
ven. Het gemeentebestuur geeft
echter aan dat alleen bedrijfswonin
gen worden toegestaan waar dat is
aangegeven en dat die toelating al
leen betrekking heeft op bestaande
bedrijfswoningen. Nieuwe bedrijf-
woningen worden niet meer toege
staan. In de herziening van het
bestemmingsplan worden ze uitge
sloten.
Op terreinen met zonering zijn wo
ningen min of meer onbeschermd
tegen geluidsoverlast (dat wil zeg
gen dat ze ten hoogste 65 decibel op
de gevel mogen hebben. Op een ter
rein zonder geluidszone is de
dichtst bij gelegen woning van der
den maatgevend voor de hoeveel
heid geluid die een bedrijf mag pro
duceren. Het laten vervallen, vinden
Goedhart en Weggemans, kan dan
tot beperking van het geluid van het
bedrijf leiden. Maar bij het verlenen
van de huidige milieuvergunningen
is al rekening gehouden met een si
tuatie als zou er geen geluidszone
zijn. De meetpunten zijn zo geko
zen dat deze zich op de gevels van
woningen van derden in de directe
omgeving van deze bedrijven bevin
den. In beide gevallen is gebleken
dat de afwezigheid van een geluids
zone geen problemen veroorzaakt
voor de huidige bedrijfsvoering van
de ondernemingen.
Weggemans kreeg in 2004 een nieu
we milieuvergunning. De geluidsas
pecten zijn bij het verlenen van de
vergunning besproken. Het uitvoe
ren van een akoestisch onderzoek
vond Weggemans toen niet noodza
kelijk. Daar is van afgezien omdat
de productie in een 'redelijk goed
geïsoleerd' gebouw plaatsvindt en
er op het buitenterrein geen geluids
bronnen zijn. De voorschriften die
in de vergunning zijn opgenomen,
zijn geënt op een handreiking voor
industrielawaai en op het opge
bouwd recht van de inrichtingsver
gunning. Aan de streefwaarden voor
directe- en indirecte hinder zal
ruimschoots worden voldaan. Weg
gemans heeft geen directe belem
meringen te verwachten.
Ook Goedhart heeft in 2004 een
nieuwe milieuvergunning gekregen.
Daar was een akoestisch rapport bij
gevoegd. De directie van Goedhart
heeft tijdens de procedure geen aan
leiding gezien daarop te reageren.
Uit de rapportage blijkt dat Goed
hart niet en Weggemans hoogst
waarschijnlijk niet aan de gewenste
grenswaarden voldoen die gelden
voor het aan de inrichting verbon
den verkeer. Bij een nieuwe aan
vraag zal de geluidssituatie opnieuw
worden bekeken.
Bij het laten vervallen van de ge
luidszone houdt de gemeente reke
ning met het bestemmingsplan kom
Sint-Maartensdijk. Die geluidshin-
derlijke bedrijven staat niet toe. Dat
blijkt uit het feit welke bedrijven er
wel en niet zijn toegestaan. Beide
vallen onder de categorie waarin
een geluidszone niet nodig is. Bo
vendien is het opnemen van een ge
luidszone niet toegestaan als er op
het bedrijventerrein geen geluids-
hinderlijke bedrijven zijn.
De provincie kan zich vinden in de
reactie van het gemeentebestuur. Ze
vult nog aan dat het gemeentebestuur
al vooruit heeft gelopen op de ge
luidssituatie bij het verstrekken van
de milieuvergunningen 'als zou de
geluidszone' al zijn opgeheven. De
vergunningen zijn aangepast aan de
huidige inzichten van de herziening
van het bestemmingsplan. Ook de
provincie vindt de vrees van de be
drijven niet gegrond omdat ze vooral
gaan over aannames voor mogelijke
toekomstige situaties. Als dat zich
voordoet, bijvoorbeeld de bouw van
een woning buiten het bedrijventer
rein, dan zal in een afzonderlijke
procedure opnieuw een belangenaf
weging moeten worden gemaakt. De
provincie benadrukt verder dat op
het bedrijventerrein de bouw van
nieuwe woningen is uitgesloten. De
bedrijven geven dat ook toe.
De problemen die de bedrijven ver
wachten, zullen pas weer bekeken
worden wanneer er een nieuwe mi
lieuvergunning wordt aangevraagd.
Bedrijven moeten dan alle benodig
de gegevens aanleveren. De beden
kingen van Goedhart en Weggemans
vindt de provinciale commissie on
gegrond. Belanghebbenden kunnen
nu alleen nog in beroep bij de Raad
van State.
Goedhart cooling equipment in Sint-Maartensdijk maakte bezwaar tegen het opheffen van de
geluidszone.
