'In het begin valt het niet mee om
met die lange stokken te collecteren'
R
Provincie subsidieert
de verkeersveiligheid
Mike Westerlaken ondanks zijn twaalf
jaar een wandelend navigatiesysteem
EENDRACHTBODE, DETHOOLSE COURANT
Donderdag 7 augustus 2008
Praalgraf van ambachtsheer en bijzondere collectezakken in Stavenisse
Wat verborgen achter de preekstoel in de kerk van Stave
nisse is een werkstuk te vinden van een vermaarde 17de
eeuwse beeldhouwer. 'R. Verhulst fee:', liet hij zijn
handtekening achter op het praalgraf van Hieronymus
van Tuyl van Serooskerke, de ambachtsheer van het dorp
die er in 1653 ook het slot liet bouwen. De kerk is jonger
dan dit monument, want in 1910/1911 is ze nieuw ge
bouwd.
Glimlach
Ketter
Plannen indienen met ongeval lencijfers
Gemoedelijk sfeertje en prettige temperatuur bij braderie Sint-Maartensdijk
Theaterschool
Poortvliet op de
vrij willigersavond
Eerste controle
pannen Kiwanis
De familie Westerlaken uit
Sint-Maartensdijk heeft
geen TomTom in de auto
nodig. Tenminste niet zo
lang zoon Mike (12) mee
rijdt. Mike is ondanks zijn
jeugdige leeftijd het wande
lende navigatiesysteem van
de familie. „Hij kent alle
plaatsen in Nederland, tot
de kleinste gehuchten. En
als hij er eenmaal geweest
is, legt hij moeiteloos uit
hoe je moet rijden. Inclusief
de zijwegen die je tegen
komt", vertelt zijn moeder
zaterdag op de braderie.
Alcoholsnuiven
Burkina Faso
Weer een cursus
duurzaam
ondernemen
mrnw
6
eligieus mfgoed
1 holen is rijk aan geschiedenis. In
het jaar van het religieus erfgoed is
in het streekmuseum de Meestoof in
Sint-Annaland een speciale tentoon
stelling te zien over het godsdienstige
leven op Tholen en Sint-Philipsland.
In een serie belicht de Eendracht bode
voéSwerpen en gebruiken van kerkge
nootschappen. Van roonis-katholiek
tot oud gereformeerd.
Rombout Verhulst is vooral bekend
als de maker van het praalgraf van
Michiel de Ruyter in de Amster
damse Nieuwe Kerk. Ook voor an
dere zeehelden die we uit de ge
schiedenisboekjes kennen, maakte
hij die (Tromp. Evertsen. Van Ga
len). Het witmarmeren grafmonu
ment voor de in 1669 overleden Van
Tuyl van Serooskerke - die baljuw
was van Veere - wordt omstreeks
1675 gedateerd. Er is destijds een
kleine kapel voor gebouwd aan de
oostkant van de kerk. Eigenlijk is
het een verrassend element in de
verder eenvoudige kerk.
Het monument toont een liggende
mannenfiguur in wapenuitrusting.
De naam van de maker is gehou
wen in het hoofdkussen. Twee en
gelenfiguren, aan hoofd- en voe
teneinde, dragen respectievelijk
een helm en een paar handschoe
nen. Op een marmeren plaat staat
in het Latijn te lezen dat de over
ledene heer was van Stavenisse,
Serooskerke, Oud- en Nieuw-
Kempenshofstede en Zuidmoer,
alsmede afgevaardigde namens
Tholen naar de Staten van Zee
land. De wapenschilden van de
zestien betovergrootouders van
vaders- en van moederskant flan
keren de plaat. Verder zijn een
aantal versieringen uitgehouwen.
Een heel contrast met de verder
eenvoudige kerk.
Van de muur bladdert de kalk, een
bekend verschijnsel in streken
waar gebouwen in het zoute water
hebben gestaan. Dat was bij deze
kerk het geval tijdens de oorlog,
toen de Duitsers het eiland inun-
deerden. Maar méér nog bij de
Ramp in 1953. Metershoog stond
het water toen, zoals een steen op
de buitenkant van de toren aan
geeft. In de muur bij het praalgraf
zit een steen met een tekst erop.
Daaruit blijkt dat het werk van
Verhulst in 1878/1879 is hersteld
op kosten van baron Willem René
van Tuijll van Serooskerken. De
baron, die zijn illustere verwant
een fraaie rustplaats gunde, over
leed in 1878 kinderloos op het fa
miliekasteel Zuylen in Utrecht.
Hij liet het werk uitvoeren door de
beeldhouwer G.j. den Hollander.
De grafkelder, waarin bij de
Toen de kerk in het begin van de 20ste eeuw werd herbouwd, is de
toren van de oude kerk blijven staan.
Het gebruik van collectezakken aan meterslange stokken doet
gasten in de kerk van Stavenisse vaak glimlachen.
nieuwbouw begin 20ste eeuw
meerdere loden kisten zijn aange
troffen, ligt onder de kapel en de
preekstoel.
Aan weerskanten van de. uit de
oude kerk bewaarde, 17de eeuwse
preekstoel hangen drie collecte
zakken aan stokken van een paar
meter lang. Op de zwarte fluwelen
zakken staan letters: een D en een
K. „Die staan voor diaconie en
kerkvoogdij", weet kerkenraads
lid Bennard de Rijke van de Her
vormde Gemeente. Het collecteren
met de lange stokken vergt wel
enige behendigheid. „In het begin
valt dat niet mee. Je moet oppas
sen dat je niemand een knal tegen
het hoofd geeft." Dat het gebruik
van de collectezakken zeker niet
algemeen is (in bijvoorbeeld
Scherpenisse zijn ze ook nog in
zwang), merkt De Rijke als er gas
ten van elders een dienst in Stave
nisse bijwonen. „Je ziet een glim
lach op hun gezicht verschijnen
als de collectezakken tevoorschijn
worden gehaald." De stokken zijn
precies zó lang gemaakt, dat ze de
helft van een kerkbank (met acht
zitplaatsen) bestrijken. „Dat zijn
dan vier plekken, maar soms gaat
het tot zes", legt De Rijke uit. Dat
heef) ermee te maken dat de kerk
gangers in de Hervormde Ge
meente erg verspreid zitten.
„Soms zit er maar één persoon in
een bank." En hoewel er beneden
volop plaats is, zitten er altijd wel
drie tot vier gemeenteleden op de
galerij. Het is een gevoelig punt.
weet De Rijke. „Het is niet ideaal.
Liever zouden we zien dat mensen
meer bij elkaar zitten. Maar ze
hechten aan een bepaalde zit
plaats, vaak heeft vader of moeder
die ook al jarenlang gebruikt."
Behalve de normale eikenhouten
banken zijn er in de kerk ook enke
le te vinden met een luifel erboven,
zogenaamde bochten. Ze komen uit
de oude kerk. Het exemplaar aan
de noordwest kant is de bocht van
de ambachtsheren van het dorp.
Het wapen op de muur erboven is
een fantasiewapen, en niet van een
bepaalde familie.
Aan de wanden van de kerk zijn
verschillende stenen gedenkplaten
bevestigd. Eén herinnert eraan dat
de familie Van der Lek de Clercq
de bouw van de nieuwe kerk heeft
betaald. En op de muur er tegen
over staat te lezen dat de kerk op
woensdagmiddag 12 juli f1911 is
ingewijd. 'Dat uwe oogen open
zijn nacht en dag over dit huis',
was de tekst uit 1 Koningen 8
waarop de predikant - dat was ds.
Kamsteeg, die wel 'de ketter van
Tholen' werd genoemd - zijn
preek voor die dag baseerde.
De in 1617 gebouwde kerk van
Stavenisse is een van de eerste in
ons land die speciaal voor de pro
testantse eredienst is gerealiseerd
(de allereerste verrees in 1607 in
Willemstad). Achttien jaar eerder
was het gebied opnieuw ingepol
derd, na negentig jaar lang over
stroomd te zijn geweest. Eigenlijk
had de kerk aan de oostkant moe
ten komen van de huidige Julia-
nastraat, maar in plaats daarvan is
hij aan het einde van de Voorstraat
neergezet. De kerktoren is rond
1670 nieuw gebouwd (vroeger
was op een steen het jaartal 1672
zichtbaar). Met plaats voor onge
veer 300 personen was de kerk aan
het begin van de vorige eeuw te
klein. Ze is - samen met drie klei
ne woningen vlakbij - afgebroken.
De toren en de grafkapel bleven
staan, en daartussen bouwde aan
nemer gebroeders Bax uit Zierik-
zee uit baksteen een nieuwe kerk.
Voor het ontwerp van architect
H.J. Jesse stond de Gereformeerde
kerk uit Katwijk model.
De gemeente Tholen en waterschap Zeeuwse Eilanden kunnen tot 15
augustus bij de provincie Zeeland projecten indienen voor het ver-
keersveiligheidsfonds. Recent was er sprake van een verkeersonveilige
situatie op de Oudelandsedijk tussen Stavenisse en Sint-Annaland. Het
waterschap wil daar een maximum snelheid van 60 in plaats van nu 80
km invoeren en doorgroeistenen in de bermen aanbrengen. Of dit pro
ject dit jaar nog meegenomen wordt, is de vraag.
Stichting MusicalXpress van Esther
Langenhuizen uit Poortvliet treedt
voor het eerst naar buiten op de vrij-
willigersavond van de gemeente Tho
len. Die wordt 28 november gehou
den in het nieuwe gemeentehuis in
Tholen. In samenwerking met de ge
meente zijn er 20 schoolvoorstellin
gen gepland. Behalve op de Thoolse
basisscholen, treedt MusicalXpress
ook op middelbare scholen in Bergen
op Zoom. Steenbergen, Ossendrecht,
Goes en Berendrecht bij Antwerpen
op.
De stichting is in maart begonnen
met theatereducatie en heeft in mei
twee korte cursussen afgerond. Met
ingang van het schooljaar 2008-
2009 komt er een semi-professione-
le groep en een groep voor ama
teurs. De stichting wil de komende
twee schooljaren totaal 8 theater
scholen in Zeeland beginnen. Esther
Langenhuizen schat hiervoor 40.000
euro nodig te hebben. Zo moet de
bovenzaal van dorpshuis 't Ouwe
Raedüus in Poortvliet verhard wor
den. Voor de drama- en danslessen
daar zijn er ook spiegels nodig en
geluidsapparatuur. Verder is er geld
nodig voor decors, kostuums, grime
materialen, e.d.
Esther Langenhuizen wil samenwer
ken met de Zeeuwse muziekschool
en dan met name met de popschool,
waarbij een bekende Nederlandse
band ais ambassadeur zal optreden.
De leden van Kiwanis club Tholen
hebben onlangs hun zwembroek
aangetrokken om de dakpannen te
controleren die ze begin juli in het
water hebben gegooid. De pannen
liggen op een perceel in de Ooster-
schelde. vlakbij de Oesterdam. De
Kiwani gingen te voet controleren
of er al oesterbroed op de pannen
was gevallen en zetten de helft van
de 1000 pannen recht.
Raadslid Jaap Bout nam het stokje
van wethouder Eric Goossen over om
namens de gemeente een bijdrage te
leveren aan het project. Die meende
dat er op de twee pannen die hij zelf
gekocht had oesterbroed was geval
len. „Er lag wat glazig spul op de
pannen, maar wij zijn geen vissers en
weten niet of dat oesterbroed is. We
denken het", zegt Raimond Bal.
De verkoop van de dakpannen is nog
niet officieel begonnen, maar er is al
een aantal verkocht. De koper krijgt
een certificaat met een nummer van
de dakpan. Daarbij zit ook een uitno
diging voor een feest in het vooijaar
van 2009. De aftrap van de verkoop
vindt plaats op 5 september, als Ki
wanis voetbalt tegen oud-NAC. De
opbrengst uit de kaartverkoop en de
van de verkoop van de dakpannen
wil Kiwanis gebruiken voor een
nieuwe voetbalkooi op het eiland.
Mike zit met een fikse hoeveelheid
kinderspeelgoed op de braderie. Op
vallend is het aantal aanbiedingen dat
over het verkeer gaat. Spellen, auto's,
verkeersborden, stoplichten. Van alles
is er op dat gebied op het kleed van
Mike te vinden. „Hij heeft een passie
voor topografie en voor alles wat met
verkeer te maken heeft", leggen zijn
vader en moeder uit als de Eendracht-
bode even aanschuift op het muurtje
waarop het gezin is neergestreken.
Een lekker zonnetje beschijnt de be
langstellenden die tijdens de braderie
aan de uitstallingen van de kinderen
voorbijtrekken.
Mike blijkt heel goed te zijn in aard
rijkskunde. Een vak dat vooral is ge
richt op de samenstelling van de di
verse grondsoorten in de wereld, de
ontwikkeling van de diverse volkeren,
milieu, toerisme en dat soort zaken.
Maar als het aan Mike ligt, richten de
lessen zich vooral op plaatsen en
plaatsnamen, en op verkeersregels.
„Daar ben ik supergoed in", zegt hij
enthousiast. Moeiteloos legde hij op
school een verkeersexamen af en na
de vakantie gaat hij naar het Mollerly-
ceum in Bergen op Zoom waar hij de
Europese leerroute gaat volgen. Euro
pees georiënteerd onderwijs waar
mee, zegt de school, de leerling de
grenzen richting Europa verlegt. Een
kleine honderd leerlingen hebben zich
voor die richting ingeschreven, zo
blijkt uit de informatie.
„Mike was als peuter al heel veel met
topografie bezig. Als kleuter had hij
een landkaartje in de auto en hij volg
de precies de routes die we reden. Hij
kwam laatst van een schoolkamp in
Ellemeet. En ondanks dat het nog
donker was toen ze daar vertrokken,
vertelde hij thuis precies, en zonder
landkaart, hoe de kinderen waren ge
reden. Als hij zijn liefste speelgoed
moet aanwijzen dat hier op het kleed
ligt, weet ik het wel", zegt de moeder
van Mike. Ze pakt het verkeersspel en
Mike zelf kan niet anders dan dat vol
mondig beamen.
Intussen schuifelen steeds meer bra
deriebezoekers langs het speelgoed en
de kramen. Bij de slijterij aan de Ha
ven is een soort laboratoriumopstel
ling weggezet. Tien kolfjes, knijpbal-
len en luchtpijpjes versieren de
kraam. Een groot bord geeft aan dat
bezoekers hier gratis kunnen alcohol-
snuiven. De eigenaar van het spul.
Philip Wouterse, tevens voorzitter van
de organiserende ondernemersvereni
ging Smalstad, kwam op het idee het
publiek te testen op zijn kennis van
whiskysoorten en wijnen. „Je knijpt
in het balletje en dan ruik je een be
paalde alcoholische drank. Als je
raadt welke dat is, krijg je een prijsje."
De snuiverij wordt gedemonstreerd
door Annemarie Hessels uit Rotter
dam. Ze knijpt in het balletje en
brengt haar 28-jarige neusje voor het
tuitje. „Wijn", raadt ze. „Uitstekend",
controleert Wouterse tevreden. Ook
de medewerker van de Eendrachtbode
ruikt het verschil tussen whisky en
wijn. Annemarie: „Wat ik als Rotter
damse in Sint-Maartensdijk kom
doen? Gewoon op bezoek bij studie
vriendinnen. En het is een leuk dorp
en ook de braderie is helemaal te
gek."
Over de hele dag gemeten is het een
knijpen en snuiven van belang. De al
coholdampen vervliegen als aan het
einde van de dag de wind opsteekt en
het begint te miezeren. Niettemin telt
Wouterse zestig gegadigden die een
serieuze poging wagen om hun ken
nis van alcoholische consumpties te
demonstreren. De test wordt met vlag
en wimpel gewonnen door Jan Ou-
desluijs, raadslid voor de PvdA in de
gemeente Tholen. Wouterse: „On
voorstelbaar. Hij knijpt in de bal,
snuift even en schrijft gelijk op wat hij
ruikt. En alle tien goed. Wat mij be
treft heet Jan Oudesluijs vanaf nu:
'De Neus van Smerdiek'.
Wouterse is dik tevreden over het re
sultaat van de braderie. „Geen onver
togen woord is er gevallen. Van de
deelnemende standhouders heb ik
geen enkele klacht gehoord en de po
litie moest alleen 's avonds even in ac
tie komen door wat ruzie van een aan
tal jongeren. Maar om een uur of tien
was het allemaal weer rustig in het
dorp."
Wat hem nog steeds bevreemdt, is dat
er zich, afgezien van de korfbalver
eniging en de biljartclub, geen enkele
sportclub heeft gemeld voor een
kraam op de braderie. Vorig jaar het
zelfde liedje, herinnert hij zich. „Ja.
Wat kun je er aan doen. Ik zal ze voor
volgend jaar allemaal eens aanschrij
ven."
Dat hoefde niet bij de jongerenraad
Tholen. „We stonden voor het eerst
op de braderie. Om meer bekendheid
te geven aan het bestaan van de jonge
renraad in de gemeente Tholen en te
vens geld in te zamelen voor projec
ten in Burkina Faso. Daar woont de
dochter van wethouder Velthuis. Van
daar dat we voor dat land hebben ge
kozen", legt jongerenraadslid Angela
Lindhout uit.
Die steun is geen overbodige luxe als
je bedenkt dat dit West-Afrikaanse
land - met 13,2 miljoen inwoners en
acht maal zo groot als Nederland - op
drie na het armste land ter wereld is.
Inwoners van Burkina Faso, dat voor
een groot deel tegen de Sahelwoestijn
ligt geplakt, hadden voor de braderie
metalen fietsjes voor op de schoor
steen in elkaar gezet en fotoalbums
gemaakt. Angela: „De verkoop daar
van tijdens de braderie heeft 244 euro
opgebracht. We vonden het heel leuk
om op de braderie te staan, maar 's
avonds waren we (Hermen Geluk,
Ties Reitsma. Carolien Fase, Annet
Vroegop, Sharona van Akkeren, Sa-
mantha Petie, Anneloes Oudesluijs en
Berdien Koopman - red.) uitgeput.
We hebben erg veel respect gekregen
voor marktkooplieden, die hier hun
beroep van maken."
Respect hebben ook de belangstellen
den voor de biljartvereniging De Bab
belaars die, met biljartdemonstrateur
Kees Verwijs uit Sint-Philipsland, een
paar meter verderop staat met een zo
genoemde panbiljarttafel. Een klein
biljart met in de hoek een bak met ge
nummerde gaten, waarin via de korte
band zeven witte ballen en een rode
biljartbal moeten worden gestoten.
„Ik sta hier om promotie maken voor
de biljartvereniging De Babbelaars",
legt Verwijs uit.
Hij heeft zijn toko nog maar net op
orde of de eerste braderiebezoeker
pakt een keu. Een paar stoten en het
resultaat is 86 punten.
En zo ging het eigenlijk de hele dag
door. „Een leuke kermis, een gemoe
delijk sfeertje en prettige temperatu
ren", vat Wouterse samen.
De provincie subsidieert verbeterin
gen van wegen, waarbij vooral de
verkeersveiligheid wordt gediend.
Commissaris van de koningin Karla
Peijs heeft daarvoor in mei en juni
gesprekken gevoerd met het regio
naal orgaan verkeersveiligheid Zee
land (ROVZ), de gemeenten en de
waterschappen. Dit heeft al tot een
ruim aanbod van infrastructurele
maatregelen geleid. Met name maat
regelen gericht op het oplossen van
acute verkeersonveilige situaties ko
men in aanmerking. De verzoeken
moeten onderbouwd zijn met onge-
vallencijfers. Van een acuut pro
bleem is sprake als er na een ernstig
ongeval maatregelen kunnen worden
getroffen, die een herhaling van een
dergelijk ongeval in de toekomst
helpt voorkomen. Bij de toekenning
van subsidie kijkt de provincie of er
sprake is van aanvullende educatieve
en communicatieve zaken. Verkeers
handhaving is onderdeel van de aan
pak. De bijdragen worden in de vorm
van subsidies verleend. De regeling
is van 1 januari 2008 tot en met 31
december 2011 van kracht. Over de
aanvragen voor 2008 zullen gedepu
teerde staten uiterlijk 1 oktober a.s.
beslissen. De provincie vermeldt er
nadrukkelijk bij, dat de btw voor ge
meenten met ingang van 2008 niet
langer subsidiabel is! Hierover is on
langs tussen rijk en provincies een
bestuursakkoord gesloten. De subsi
die bedraagt maximaal 50% van de
kosten tot een maximum bedrag van
75.000 euro. In bijzondere gevallen
kan hiervan afgeweken worden.
Jaarlijks is er 240.000 euro beschik
baar voor dit doel.
In september valt het besluit voor
een volgende cursus duurzaam on
dernemen van de gemeente Tholen.
Er zijn al diverse gegadigden voor,
maar de financiering moet nog de
finitief rond komen. De vorige cur
sus 2007/2008 kostte 12.375 euro,
waarvan de 29 deelnemers ieder 85
euro bijdroegen. De gemeente Tho
len betaalt 4955 euro, exclusief 19%
btw. De provincie neemt de rest voor
haar rekening. Stichting Stimular uit
Rotterdam organiseerde de cursus.
Urn. Ba», Maraal;, JBl, Hanaaa Kirfa., JVC, Oak*, Pkillfi, Piaja. QaaJral BJtO, laawa, Ba», Maraatj, JBl, 0«kyo.
Plat», Ba». Miraati, QaaJral, JBl. JVC, Oalrp, PVilip, Hareaa Karfoa, B*0, U«t, Pi.,., Ba», Mina», Qaajral, JBL. Pkllifa
Advertentie LM.
Epitaphium
Nouiusmmi Döctissimiq'ue VlRI i
Ikronymidc Thuylw..Serooskkf i
Dom de. STAVENissr. Serooskkè I
V ti N KtwrT'.-jvrsTfnL SurorworRa-c
A CIVITATL ToiANA OCTlfTATI
J CONSIUAIUI AD (ON Y[_N riM OR Dl NI At I
ZïLANDI.C
DEIX'NOTI CAMPO-VUtlA".
Anno cisiscucix April xxii
Harmoaca km arxis rxT MaomUs Iiaosy cis* I
l-C I HUTl. Afvnou* SOWinATM M0S05
mtt.va«trm.rat*iaxrf.'t occvts rorr occictt ilu i
1'tfKCfU VIT* 1 UïT* A Ff MAC Ta
ar. I mi en i ACMAVMurr tXASia raamno n J
Of-K miu lfctom Q14 riNt vtxiT out i
Het praalgraf van de 17de eeuwse ambachtsheer Van Tuyl van Serooskerke staat enigszins verscholen in
een kapel achter de preekstoel.
■Sm»"",
Mike Westerlaken heeft een passie voor topografie en verkeer, en bood samen met zijn vader op de braderie onder andere spellen op dat
gebied te koop aan.
