'De uitwisseling van kénnis is voor
Polen veel belangrijker geworden'
Harm Venekamp geeft 'Thoolse les' op scholen Iwawa
EENDRACHTBODE, DE THOOLSE COURANT
Donderdag 10 januari 2008
Mistletoe
Toen ik in november 2003 als nieuw lid
van de stichting Tholen-lwawa voor de
eerste keer in onze zusterstad in Polen
was, vroeg de toenmalige ambtenaar
van Europese integratie, Wlodek Ptasznik -
nu gekozen burgemeester van die stad -
mij om hem te helpen bij het organiseren
van een onderwijsconferentie. Op grond
van mijn vroegere beroep van leraar zou
ik de structuur van het onderwijs in Neder
land wel uit de doeken kunnen doen.
Sinterklaas
Polen verandert
Door Harm Venekamp
Opvoeding
Cats can swim
Film als binnenkomer
Rolmopsy
Van de schooldirecteur krijgt Venekamp een ingelijste foto die herinnert aan zijn eerdere bezoek in 2003.
Op het Technikum zijn de stu
denten 18 en 19 jaar en ook hier
banger om fouten te maken
dan toen ze nog maar twaalf
waren, maar ook hier een grote
interesse, Aan deze school is een
uit het Nederlands hebben
overgenomen. "Niet omge
keerd?", vraagt een bijdehand
je. Het tekent de sfeer en ook
hier willen ze weten wanneer ik
terugkom.
In Iwawa is 1 persoon, met wie je
Nederlands kunt spreken. Dat is
onze contactpersoon daar, Piotr
Ambroziak, die op het 'Rathus'
van Iwawa werkt.
Hij heeft vorig jaar in Iwawa een
Koninginnedag georganiseerd
met veel succes, waarbij onder
andere een tocht met versierde
fietsen hoorde van Iwawa naar
het feestterrein op 6 km afstand.
Toen is ook de versierde oma-
fiets gebruikt, die onze burge
meester heeft aangeboden aan
burgemeester Ptasznik, toen hij
hier vorig jaar op bezoek was.
Toen Piotr hoorde, dat ik zou ko
men, stond hij erop, dat ik op de
kleuterschool van zijn dochtertje
over Sint-Nicolaas zou vertellen.
Die goedheiligman kennen ze
daar niet. Dus had ik mij voorzien
van een klein zwarte pietenpak
je, de zak van sinterklaas, strooi-
goed en nog wat van dat soort
materiaal. Toen ik samen met Pi
otr daar aankwam, zaten de 3-,
4- en 5-jarigen al klaar en nadat
hij wat over zijn werk had verteld
en een paar filmpjes had ver
toond, mocht ik in het Neder
lands het sinterklaasverhaal ver
tellen, dat hij in het Pools
vertaalde. Een 5-jarige op de
achterste rij durft na wat aan
dringen het zwarte pietenpak
aan te doen en poseert daarna
voor de camera's met witte
kraag en muts met veer en zak
op de rug.
De klas ziet er zo opgeruimd en
netjes uit, dat ik het strooigoed
maar in de verpakking laat en
het voor later aan de juf geef.
Na afloop leidt de 'direktor' mij
nog trots rond door alle lokalen
van haar school, waar overal de
tafeltjes in een lange rij gedekt
staan voor de komende kerst
maaltijd. Ik herinner me dan, dat
ik hier vier jaar geleden ook ge
weest ben, toen zij nog juf was
en niet direktor. Hoewel ik het
jammer vind, dat de speelhoe
ken niet meer zoals toen voor
zien zijn van een muurvullende
foto van een Pools natuurland
schap, ziet de hele school er
zeer verzorgd uit.
Ten slotte moet ik nog mee naar
de bibliotheek van Iwawa, waar
ik de opening meemaak van
een expositie van kindertekenin
gen van dezelfde kleuterschool,
wat natuurlijk door de plaatselij
ke krant op foto wordt vastge
legd.
Al met al was het een geslaagd
bezoek aan onze zusterstad,
mede doordat ik nog wat be-
middelingswerk voor ons ge
meentebestuur en de scouting
van Tholen kon doen. In juli
gaan de laatsten op kamp in
Iwawa en daarvoor moesten
wat afspraken met de scouting
van Iwawa gemaakt worden.
Ook komt het beroemde koor
Camerata onder auspiciën van
Uit op Tholen in september hier
optreden, wat ik ook mocht
vastleggen. Al deze uitwisselin
gen helpen mee aan een beter
begrip van het leven in een an
der land. Onze stedenband is in
1994 gestart met vooral materië
le hulp van ons aan Iwawa in de
vorm van ziekenhuisbedden en
rolstoelen en kleding, maar de
ontwikkeling van Polen gaat
dermate snel, dat uitwisseling
van kennis nu belangrijker is ge
worden. En dat is wederzijds,
want vaak merk ik hier, dat het
beeld, dat veel Nederlanders
van Polen hebben, wel heel erg
achterloopt bij de werkelijkheid.
Hoe dan ook, onze zusterstad
Iwawa is een mooie stad, prach
tig gelegen aan de zuidpunt
van het langste meer van Polen,
Jeziorak.
Het ligt 1300 km van hier, maar
het is de reis zeer waard om te
bezoeken.
De directeur, onderwijsambtenoar, tolk en onderdirecteur (v.l.n.r.) gaan graag op de foto met de vertegenwoordiger
van de stichting Iwawa-Tholen.
En zo reisde ik een maand later
opnieuw naar Iwawa en ont
moette daar voor het eerst een
groot aantal docenten van
plaatselijke scholen. Niet alleen
op de avondbijeenkomst waar
ik een uiteenzetting met behulp
van zelfgemaakte sheets gaf.
Maar meer nog de volgende
dag, toen een kennismakings-
tocht mij langs alle schooltypen
leidde die Iwawa rijk is. Ik leerde
daarmee in de praktijk de opzet
van het Poolse onderwijs ken
nen, die enigszins afwijkt van de
onze.
In Polen gaan kinderen op 3-jari-
ge leeftijd naar de kleuter
school, Przedskole, ook wel naar
oud Duits gebruik Kindergarten
genoemd. Van 6 tot 13 jaar naar
de basisschool, Podstawowa.
Van 13 tot 16 jaar naar het Gim-
nazjum, een soort middenschool
waar iedereen naartoe gaat,
om pas op 16-jarige leeftijd te
kiezen voor Liceum (meer theo
retisch) of Technikum (meer
praktisch gericht). Als een van
deze laatste opleidingen met
een diploma, Matura, is afgeslo
ten, is de weg naar universitaire
studie open. Afhankelijk van de
gekozen vooropleiding en stu
dievorderingen is men dan 20
jaar. Ook basisschool en Gimna-
zium worden met een examen
afgesloten. In opzet dus duidelijk
anders dan ons huidige systeem.
Maar ook in uitwerking. Bij mijn
rondgang langs al deze school
typen in Iwawa, begeleid door
een ouderejaars Liceumstudent
als tolk, viel al meteen de rust en
discipline in de klas op. Natuurlijk
was mijn komst aangekondigd
bij de, meestal vrouwelijke, on
derwijzers en leraren en het was
dan ook voor niemand een pro
bleem dat de directeur mij in al
le klassen binnenvoerde, waar
de leerlingen - groot en klein -
dan opstonden en mij Dzien do-
bry toewensten, waarop mijn
groet Good morning meestal op
dezelfde wijze beantwoord
werd.
Vanaf de eerste klas van de ba
sisschool krijgen de kinderen En
gelse les en op alle scholen
werkt een aantal docenten En
gels. Velen van hen geven ook
aan ouderen privéles in de En
gelse taal, ook om hun lage nor
male salaris wat op te krikken.
Nu hoeven kinderen bij mijn bin
nenkomst niet op te staan, maar
het is wel plezierig dat ze je be
groeten. Het deed mij aan vroe
ger denken, toen dat in Neder
land ook nog normaal werd
gevonden en niet uitsloverig. Nu
ben je al gauw een watje of er
ger, als je dat doet.
In een van die klassen was de le
rares Engels bezig met een uitleg
over ontkennende zinnen en
had als voorbeeld onder andere
op het bord geschreven het zin
netje "cats cannot swim" (kat
ten kunnen niet zwemmen). Bij
het verlaten van het lokaal zei ik
zachtjes tegen haar: „Cats can
swim, they don't like it,but they
really can" (katten kunnen
zwemmen. Ze vinden het niet
leuk, maar ze kunnen het echt).
Ze veegde onmiddellijk "not" uit
en nu ik haar vier jaar later, op-
Sint-Annaland en ook een
straatoptreden in Poortvliet ver
zorgd hadden. Daar kon ik mooi
op aansluiten. Die 'lessen' over
Nederland in het Engels verlie
pen zo goed, dat ik het plan op
vatte om dit vaker te doen en
ook op andere scholen in Iwa
wa.
In een gesprek later die dag met
de burgemeester legde ik dit
nieuw vlak voor Kerst, weer in
die school ontmoette, waren
haar eerste woorden: "Cats can
swim". Mede door het feit dat ze
toen nog maar net als lerares
was begonnen, had mijn op
merking diepe indruk gemaakt.
Een ander voorval van vier jaar
geleden op een Liceum was,
dat ik in een biologielokaal een
torso met uitneembare organen
zag staan, wat mij de gelegen
heid bood om uit te vinden hoe
allerlei organen in het Pools he
ten. Ik was vooral benieuwd
naar de adamsappel, omdat
die in alle mij bekende talen een
letterlijke vertaling van de Ne
derlandse naam zijn: Adamsap-
fel, pomme d'adam, adamsap-
ple. En inderdaad, ook in het
Pools is dat zo: jablko adamo.
Waarbij de "I" dezelfde letter is
als in flawa, dus eigenlijk een "I"
met een streepje erdoor, die als
een w wordt uitgesproken. Je
zegt niet llawa, maar Iwava. Ik
vind het Pools een moeilijke taal.
Nog niet eens door die afwijken
de lettertekens, maar het kent 7
naamvallen, dus het maken van
zinnen is steeds weer een puzzel
voor mij.
Dit brengt mij tot de aanleiding
van mijn laatste bezoek aan
Iwawa, in de week voor Kerst. Tij
dens de onderwijsconferenties
daar, waar deelnemers uit Kali
ningrad, Russen dus, Litouwers
en Fransen aanwezig zijn, die
meestal in hun eigen taal hun
bijdrage leveren, moeten tolken
het in het Pools vertalen voor de
grootste groep deelnemers, de
Polen zelf. Een docent Engels
vertaalt dat dan weer voor mij in
het Engels, en zo gaat mijn bij
drage aan de discussie in omge
keerde richting. Een tijdrovende
zaak, het lijkt het Europese parle
ment wel. Maar je leert in die
dagen je vertaler wel goed ken
nen en dat bracht mij in mei op
In de kersttijd voeren de kinderen op Poolse basisscholen traditiegetrouw
een kerstspel op.
het idee om, op de dag die ik
na de conferentie nog over
had, een kijkje bij haar in de klas
te nemen op het Gimnazjum.
Dat vond ze prima en zo vertel
de ik de volgende dag tijdens
twee lesuren aan 15-jarigen over
Tholen, Zeeland, Nederland en
het belang van Europa, ook
voor hen. En hoe belangrijk het is
om naast het Pools een andere
taal te leren zoals Engels.
In een van de beide groepen
zaten 3 leerlingen, die jaar daar
voor met het bekende schoolor-
kest op Tholen te gast waren in
aan hem voor, hij was meteen
enthousiast en zo was een nieuw
onderwijsproject geboren.
Op 15 december jl. reed ik op
nieuw naar Iwawa om daar op
een basisschool, een Gimnaz
jum, een Liceum en een Techni
kum over ons land en met name
over ons eiland te vertellen. Als
introductie had ik een DVD bij
me over Tholen, die ook aan
nieuwe inwoners wordt ge
toond, maar nu met een in het
Pools gesproken commentaar. Ik
begon op de basisschool, waar
in het lokaal van de lerares En
gels een TV met DVD-speler
klaarstond en een selectie van
24 zesdeklassers zat te wachten
Harm Venekamp vraagt leerlingen op een basisschool in Iwawa of ze de vogel kennen op een Nederlands boekje dat hij de schooldirecteur cadeau gaf.
op wat komen ging. Na het be
kijken van de film kwamen deze
twaalfjarigen met opmerkingen
en vragen in het Engels wat ze
dan al zes jaar gehad hebben.
Ze zijn niet bang om fouten te
maken en dat is precies de voor
waarde om een vreemde taal
te leren spreken. Ik moet "t Prae-
tuus" uitleggen en hen overtui
gen dat het geen teken van dis
criminatie is, dat daar alleen
maar mannen zitten en vertellen
over de Watersnood in 1953
waarvan ook wat beelden in de
film zitten. Het is een leuke groep
en ze zijn erg geïnteresseerd in
dit voor hen vreemde land, dat
voor de helft onder de zeespie
gel ligt. Omdat Kerstmis nadert,
is de hele school in kerstsfeer en
in elke klas staat een mooi ver
sierde boom en hangen door de
leerlingen gemaakte versierin
gen.
Ik schrijf de tekst van "Oh den
nenboom" op het bord en om
dat ze dit liedje al in het Engels
geleerd hebben, kennen ze de
melodie. Dus binnen de kortste
keren zingen we met z'n allen
de Nederlandse versie. En dat ze
die goed onthouden hebben,
bewijzen ze de volgende dag
als ik op hun school terugkom
om een door een andere groep
opgevoerd kerstspel te bewon
deren. Na afloop staat er ineens
een achttal leerlingen van de
vorige dag om me heen en hef
fen spontaan "Oh dennen
boom" aan. De andere aanwe
zigen weten niet wat ze horen
en zijn even verrast als ik over
deze spontaniteit,
Meteen daarna naar Gimnaz
jum nr 2, waar 15-jarigen, die dus
alweer 3 jaar langer Engels heb
ben gehad en praktisch alles
begrijpen wat ik vertel, bewijzen
dat pubers wat banger zijn om
in eikaars aanwezigheid fouten
te maken, want de vragers ko
men moeizaam op gang. Gaan
deweg gaat het ook hier beter
en kan ik weer heel wat kwijt
over onze streek. Het gaat ook
hier over "t Praetuus", wat ze
niet begrepen hebben maar
ook over andere onderwerpen
die niet in de film voorkomen. Ze
kennen in elk geval één Neder
lands woord, namelijk Beenhak
ker. En ik vertel ze, dat ze nog
een Nederlands woord kennen,
zonder dat ze dat weten: rol-
mops! In een supermarkt in Iwa
wa heb ik namelijk een potje op
gerolde zure haringen zien staan
met op het etiket de naam 'Rol
mopsy', die ze duidelijk van ons
gepikt hebben en verpoolst. De
les loopt behoorlijk uit, maar dat
vinden ze alleen maar mooi. Als
we afscheid nemen, moet ik be
loven terug te komen, wat ik
graag doe.
internaat verbonden en in de
huiskamer van dit internaat be
kijken we eerst op een groot
scherm de film. Ook hier is op de
uitrusting van de school niets
aan t§ merken. We bespreken
de film daarna in een ander lo
kaal en op weg daarnaar toe
word ik op de rug getikt. Het is
de jongen, die gisteren voor mij
in de appelboom van zijn oma is
de zou hebben gereageerd en
dan ook nog een dag later het
lef had gehad om die man bij
het toevallige weerzien op
school aan te spreken.
Veel jonge mensen die ik hier
ontmoet zijn heel aardig en re
spectvol. Ik krijg steeds meer
plezier in de uitvoering van mijn
idee om op deze manier meer
over eikaars leven en land te le-
Het gemeentehuis van Iwawa in de sneeuw. In deze vleugel van het
gebouw heeft het stadsbestuur een gastenverblijf ingericht.
verzoek wat mistletoe, maretak,
in het Pools jemiola, te plukken.
Ik had thuis beloofd wat mee te
brengen voor kerst, want deze
halfparasiet zie je heel veel in dit
deel van Polen, maar meestal te
hoog in grote populieren. Ik be
dank hem nogmaals en we pra
ten nog even in het Engels, want
in een een-op-een gesprek dur
ven ze wel, hoewel op de vraag:
"Do you speak English?" meestal
eerst voorzichtig "a lietel" wordt
geantwoord. Dat deed hij ook
de vorige dag. Ik vraag me op
dat moment wel af, welke Ne
derlandse leerling van die leef
tijd op dezelfde aardige wijze op
het verzoek van een wildvreem-
volgens de lerares Engels. Bij elk
'optreden' vertel ik ze hoe be
langrijk het is een andere taal
dan je moedertaal te beheer
sen en wijs daarbij op het be
lang van Engels, omdat dat we
reldwijd gebruikt wordt. De
docenten Engels bij wie in de
klas ik dit vertel, zijn het daar he
lemaal mee eens trouwens. Ik
licht die invloed van het Engels
nog even toe aan de hand van
het Japanse woord 'painappu-
ru', dat een verbastering is van
het Engelse "pineapple", zoals
heel veel Japanse woorden dat
zijn. Toevallig is het Poolse woord
voor die vrucht 'ananas', waar
van ik natuurlijk zeg dat ze dat
