Scholen en sportveld moeten nog wachten Behoud kunstwerken Markiezaat voor Sint-Maartensdijk dichterbij Orgel van Pieter Flaes 125 jaar in Maartenskerk Sint-Maartensdijk OPUIMING 30% 40% Raad uitgenodigd bij viering Poolse grondwet in Itawa 10,-, 20,-, 25,- korting* 1 artikel 2 artikelen korting* Heel veel koopjes Donderdag 5 juli 2007 Visie op Zoekweg pas eind volgend jaar Pas volgend jaar september zal duidelijk worden hoe de gemeente het gebied rond de Zoekweg opnieuw wil gaan inrichten. Dan zal op papier staan wat er zoal aangepakt kan worden. Het gaat dan om de scholen, het sportveld, maar ook het verbeteren van de verkeersveiligheid, zei wethouder F.J. Goossen donderdagavond in de laatste gemeenteraad voor de zomervakantie. EENDRACHTBODE, DE THOOLSE COURANT Een tegenbezoek van de jongerenraad, uitwisseling tus sen volleybalclubs, voetbalclubs, scouting en zangkoren, en een bezoek van gemeentebestuurders. Dat zijn enkele punten uit het programma voor de stedenband van Tho len met Itawa in Polen. Afvalverwerking Servicebureau moet planmatiger Ton abonnementen is verontrustend Ijsbanen passen niet in klimaat ChristenUnie wil dat gemeente niet meer dan 50 mille bijdraagt Het behoud van de kunstwerken van Alma en Horn voor Sint-Maartensdijk is weer een stukje dichterbij. De ge meenteraad ging donderdagavond akkoord met het be schikbaar stellen van 25.000 euro voor het behoud van de kunstwerken in het Markiezaat college in Sint-Maar tensdijk. Het gaat om een bijdrage in de kosten van de demontage, restauratie, vervoer en opslag van de wand schildering van Peter Alma in de kantine en het glasap pliqué van Lex Hom bij de trap in de hal van de school. Maandag werd het glaswerk uit de muur gehaald en de wandschildering afgeplakt. Verloren Tarwezetmeel Het orgel in de Maartenskerk in Sint-Maartensdijk was zondag 125 jaar oud. Voor de Hersteld Hervormde Ge meente reden om stil te staan bij dit door Pieter Flaes ge bouwde instrument, dat op 1 juli 1882 in gebruik is ge nomen. Oud-inwoner C. Kwaak, uit Bergen op Zoom, verhaalt over de verschillende orgels die de kerk van de smalstad hebben gesierd én over de orgelbouwer. Drie ornamenten Dispositie Wormerveer Beperkingen op onroerend goed den Engelsman C^van Driel Het gaat dan om een zogeheten startnotitie waarin alle zaken wor den genoemd die met elkaar in ver band staat. „Eerder kunnen we die niet maken. We hebben er de perso nele capaciteit niet voor. We hebben er ook nog geen plannen voor." Hij beantwoordde daarmee vragen van onder meer A.G. van de Sande (CU) die in de programmarapporta ge enige onduidelijkheden had zien staan over de huisvesting van de scholen aan de Zoekweg en de Mo- lenvlietsedijk. Hij drong er op aan dat de raad en de bevolking vroeg bij de planvor ming betrokken moet worden. „Wij willen niet geconfronteerd worden met een panklaar plan." Volgens Van de Sande was er spra ke van een masterplan, maar daar was volgens Goossen geen sprake van. De wethouder zegde toe dat er nog volop over gediscussieerd kan worden. Van de Sande vond de uit leg helder, maar wilde toch een amendement indienen. En het woord masterplan vervangen door startnotitie terwijl Goossen dat al toegezegd had. Plannen voor meerdere uitwisselingen stedenband De contacten tussen beide gemeen ten stonden een tijd op een laag pit je, door de onduidelijkheid na het kiezen van een nieuwe burgemeester in Itawa afgelopen najaar. De nieu we man was eerder als ambtenaar contactpersoon voor de stedenband. Toen Ptasznik eind april in Tholen was, heeft burgemeester Nuis met hem het programma voor dit en vol gend jaar doorgesproken. De Polen hebben gemeentebestuur en -raad uitgenodigd om volgend jaar met een delegatie naar Itawa te komen voor een bezoek dat in het te ken zou moeten staan van geschie denis en cultuur. Gebeurt dat van 30 april tot 3 mei, dan kunnen de Tho- lenaren zien hoe daar onze Koning innedag wordt gevierd (een initiatief van Tholen, maar de tegenprestatie van een Poolse feestdag in Tholen is tot nu toe niet van de grond geko men - red). En het zou gecombi neerd kunnen worden met de viering van het vaststellen van de Poolse grondwet op 3 mei. Burgemeester Nuis ziet hier nog wel een probleem, omdat hij op 4 mei bij de dodenher denking in Tholen wil zijn. In 2009 zou een Poolse raadsdelegatie ver volgens Tholen moeten bezoeken. Verder wordt geprobeerd om vol gend jaar weer Poolse jeugdvoetbal lers naar het internationale A-junio- rentoernooi van Tholense Boys te krijgen. En mogelijk kunnen er dan ook een keer Thoolse voetballers naar Itawa. In ieder geval is scouting Heenetrecht enthousiast om volgend jaar zomer de Poolse zusterstad te bezoeken. En er wordt een uitwisse ling van koren voorbereid, waarbij Uit op Tholen bereid is een Pools op treden in het programma 2008/2009 op te nemen. Ook voor het lopende jaar staan een aantal zaken op het programma. Zo is volleybalclub AVC '87 benaderd om in het kader van een uitwisseling naar Itawa te gaan. Het bestuur denkt erover na. En de Thoolse jongeren- raad zou in de herfstvakantie naar de Poolse zusterstad kunnen reizen als tegenbezoek, want de Poolse jeugd raad was rond Koninginnedag hier te gast. Een bezoek van burgemeester Nuis is eveneens voorzien. En ge meentesecretaris Nieuwkoop is be reid in Itawa informatie te gaan ge ven over afvalverwerking. Daar is door de Polen naar gevraagd, ze be keken tijdens hun bezoek hier de mi lieustraat in Sint-Maartensdijk. Ook zouden specialisten van met name de afdeling verloskunde en de kinderaf deling van het ziekenhuis in Itawa graag korte tijd meelopen in Lie- vensberg. Het Bergse ziekenhuis is bereid mee te werken, mits het kleine groepen betreft én de Polen het En gels beheersen. De kindergarten (school voor kinderen van 3 tot 6 jaar) van Itawa wil eveneens kennis uitwisseling. De stichting peuter speelzalen Tholen heeft echter ande re prioriteiten en daarom heeft de gemeente een verzoek neergelegd bij de onderbouw van het basisonder wijs. De meeste raadsfracties kunnen zich vinden in het programma, SGP en RFT zouden liever wat minder de nadruk zien op het culturele aspect. In de commissie bestuurszaken zei burgemeester Nuis dat er meerdere braakliggende terreinen zijn. Hij noemde economie en religie. „Maar je moet niet alles willen forceren, er moet hier in Tholen draagvlak zijn." In de gemeenteraad wees RFT op de mogelijkheid van Europese subsidie voor dit soort projecten. De burge meester zei daarvan op de hoogte te zijn. De werkzaamheden van het service bureau Voor Elkaar zijn, na een pro jectperiode, ondergebracht bij de af deling sociale zaken en welzijn. Burgemeester en wethouders hebben dat in mei besloten. Tegelijkertijd wordt de klankbordgroep die er voor het servicebureau is, voorgesteld om op te gaan in de WMO-adviesraad. Het bureau richt zich op ouderen en gehandicapten, vrijwilligerswerk en mantelzorg. Stimuleren en ondersteunen van vrij willigerswerk is een belangrijk as pect van het werk van het servicebu reau gebleken. Maar voor het overige zullen prioriteiten gesteld moeten worden, waarbij informatie voorziening en participatie in de sa menleving door middel van flanke rend beleid volgens b. en w. belang rijk zijn. Het gemeentebestuur is tot de con clusie gekomen dat deze afdeling planmatiger moet gaan werken. Tot het takenpakket worden de volgende zaken gerekend: jaarlijkse vrijwilli- gersavond, periodieke cursussen t.b.v. het vrijwilligerswerk, vrijwilli gers vacaturebank, ondersteuning mantelzorg, opzetten van een formu lierenbrigade, informatievoorzie ning/bulletin, ruilplus-systeem, local boards en kringloopwinkel, en soci aal maatschappelijk ondernemen/sta ge. Maar bijvoorbeeld Veilig honk en de collecte van het Oranjefonds zou den bij een ander onderdeel van de ambtelijke organisatie ondergebracht moeten worden. Het gemeentebestuur gaat een doel matigheidsonderzoek uitvoeren naar de abonnementen die er lopen voor de secretarie. De kosten hiervan zijn voor het tweede jaar op rij twee keer zo hoog als was begroot. „We vinden het verontrustend", zei burgemeester Nuis onlangs in de commissie be stuurszaken. Dit jaar vergen de abon nementen 102.000 euro, terwijl maar 45.400 euro in de begroting is opge nomen. A.G. van de Sande (CU) noemde het een ongewenste ontwik keling, en hij kreeg bijval van J.R Bout (CDA) en H. Geluk (SGP). „Er zijn organisaties die met digitaliseren een besparing op deze post weten te bereiken", zei M.J. Klippel (RFT). Maar zo eenvoudig ligt het volgens de burgemeester niet. „Door ge dwongen digitaliseren lopen de kos ten vaak op. En we hebben verder ook te maken met verplichte abonne menten." Een onderzoek moet meer duidelijkheid brengen in hoe er op deze post bezuinigd kan worden. Is het, gezien de klimatologische omstandigheden, nog wel verant woord om als gemeente te investe ren in terreinen die uitsluitend ge bruikt worden als ijsbaan. Dat vroeg wethouder C.L. van Dis zich on langs af in de commissie bestuurs zaken. „Moeten we er niet vanaf en in plaats daarvan een beperkte pe riode een kunstijsbaan aanleggen zoals dat wel in meer plaatsen ge beurt", aldus de wethouder. Van Dis reageerde op een vraag van de CU, gesteld naar aanleiding van de programmarapportage. Daarin wordt iets gemeld over ijsbanen in Sint-Annaland en Tholen, terwijl deze voorzieningen in de kadernota 2008 helemaal niet voorkomen. „Of is er geen sprake van een gemeente lijke bijdrage?" wilde A.G. van de Sande weten. Van Dis gaf aan dat er in Sint-Anna land in samenwerking met de ijs- club mogelijk een multifunctioneel terrein kan komen. En dat ook nog eens in combinatie met de plannen voor het havengebied. Dat is ook meteen het probleem in Tholen, gaf de wethouder aan. Daar zijn nog geen ontwikkelingen rond het ha vengebied gaande. En ook niet met betrekking tot de voormalige oester putten. waaraan voor een multifunc tioneel terrein al snel wordt ge dacht. Het glasappliqué wordt uit het Markiezaat college verwijderd door Edwin Elzakker (boven) en Robert van den Broek (links) en Sander Boeijink. De pleitbezorgers voor het behoud van de kunstwerken zaten op de pu blieke tribune. Ze konden na tien minuten al een klein feestje vieren toen de raad er haar fiat aan gaf. Dochter Sinja Alma van de kunste naar was er weer eens voor vanuit Hoorn naar de smalstad gekomen. Ze reageerde opgetogen. Ze was sa men met kunsthistoricus E. Luermans die in de commissie samenleving de kunsthistorische waarde van de kunst werken had onderstreept en in Am- hem bezig is een tentoonstelling te or ganiseren. Ook Willem Heijbroek uit Tholen van het comité behoud monu mentale kunst en conservator Johanna Jacobs van het Markiezenhof in Ber gen op Zoom, oud-leraar Ton Vierge ver van de school, en zelfs het kers verse SP-Eerste Kamerlid Kees Slager uit Poortvliet was aanwezig. Het agendapunt werd op verzoek van M.J. Klippel (RFT) naar voren gehaald omdat mevrouw Alma weer met het openbaar vervoer naar huis moest. Het voorstel om 25 mille uit te trekken voor het behoud van de kunstwerken werd door alle fracties ondersteund. A.G. van de Sande (CU) liet echter weten dat zijn fractie het wel een fors bedrag vindt. Hij legde een stemverklaring af. Hij wees er op dat voor de totale operatie 150.000 euro was berekend en dat dit een groot bedrag is, groter dan eerder was be cijferd. De gemeente doet wel een duit in het zakje maar zal ook andere bronnen aan moeten boren, zoals het Prins Bernhardfonds en de Katten- di j ke/Druckersticht i ng In het voorstel wordt er van uitge gaan dat de gemeente een derde van de kosten op zich zal nemen, en dat de rest door de provincie (ook een derde) en uit fondsen en andere sub sidies wordt bijeengebracht. Van de Sande wilde de gemeentelijk bijdra ge niet hoger laten worden dan 50.000 euro, zei hij. De ChristenU nie was de enige partij die een pla fond aanbracht in de uitgaven. E. Frigge-Hogesteeger (VVD) her haalde nog eens wat ze al in de com missie samenleving had gezegd, na melijk dat de kunstwerken voor Tholen van onschatbare waarde zijn. De raad ging vervolgens unaniem akkoord met het voorstel. Het gezelschap pleitbezorgers op de tribune haalde opgelucht adem. Er was nog tijd om het glas te heffen in café de Zeeuwse Babbelaar aan de Haven, zegt Slager die al een paar maanden lid is van het comité. „Ik kende de naam Alma wel. maar wist niet dat er in Sint-Maartensdijk werk van hem hing. Het mooiste was ge weest dat het naar de nieuwe school in Tholen was meegegaan. In ieder geval zijn we blij dat de gemeente er aan bijdraagt en de waarde er van in ziet. Maar het is wel heel jammer dat de school gesloopt worden. Het is een van de mooiste voorbeelden van de naoorlogse scholenbouw in Nederland." Slager is dus al langer betrokken bij het streven de kunstwerken te red den van de sloop, maar had tot don derdagavond geen kans gezien aan wezig te zijn in de raadzaal op het moment dat de kwestie werd bespro ken. „Er is nu nog wel enige onze kerheid over de uiteindelijke kosten. Er worden verschillende bedragen genoemd. Hoeveel het echt gaat kos ten, is nog niet bekend." De opdracht tot restauratie zal later plaatsvinden als blijkt dat er ook an dere partijen willen bijdragen. De wandschildering van Alma wordt in september verwijderd, maar maan dag werd een begin gemaakt met het glasappliqué van Lex Horn. „Het is een vrij zwaar karwei," zegt Norbert van den Broek van Atelier 70 uit Amsterdam over de glaspartij van 8 meter hoog en 1,95 meter breed. „Het zit er al meer dan vijftig jaar in. Mijn vader heeft samen met Lex Horn veel van deze glasappli- qués gemaakt. Dit is een van de eer ste van na de oorlog die in Neder land is gemaakt. Voor die tijd had je enkel glas-in-lood." Er is volgens Van den Broek voor die tijd een nieuw procédé toegepast. „Het ge kleurde glas werd aan de binnen en aan de buitenkant geplakt. Daardoor krijg je kleuren die je anders niet zou krijgen omdat ze niet in glas be staan. Door geel glas aan de ene kant en lichtblauw glas aan de ande re kant te plakken krijg je een uniek soort groen. Zwart krijg je door oranje en blauw tegen elkaar te plakken." Aan het kunstwerk ontbreken stuk ken. Er is ook geen tekening meer van bewaard gebleven. „Jammer," zegt Van den Broek, „maar met de dochter van Lex Horn en aan de hand van het andere werk dat hij maakte, komen we er wel uit." Van den Broek noemt het gebouw een voorbeeld van het Nieuwe bou wen van na de oorlog waar glas in de architectuur werd verwerkt. „De in gang zat aan de noordkant. Als de leerlingen en het personeel de school binnenkwamen en ze liepen door de gang naar de trappen dan zagen ze de prachtigste kleuren van de figuren door het licht naar binnen vallen. Er staat een lasser op, een visser met een vis in zijn hand, een boer, een schip, de zon en de zee. Het is ge lijmd met acrylaat. Dat hadden ze voor die tijd niet. Waarschijnlijk is de lijm in de Tweede Wereldoorlog ont wikkeld. Het heeft het goed gehou den. Na die tijd zijn er duizenden ge maakt, maar er zijn er niet veel meer over. Er zijn er al zoveel verloren ge gaan. Van mijn vader hing er een in de Tomadohuis in Dordrecht. Dat is vernietigd. Laatst ook eentje in Bre da in een kerk. Op de dag van de ar chitectuur is vorige week nog aan dacht aan glas besteed in Rotterdam. In het Hilton hotel waar ook heel veel glas in is verwerkt." Van den Broek heeft foto's gemaakt van het kunstwerk in de school. Alle stukken zijn van tevoren met plak band op het raam geplakt voordat Edwin Elzakkers van Service Glas- hestel Snepvangers uit Bergen op Zoom de stopverf los hakt. Eén voor één worden de ramen uit de spon ning gehaald en naar de hal ge bracht. Waar ze genummerd worden en ingepakt. „Wc maken er een teke ning van: één op één. Dat wordt de werktekening. Waar we het niet kun nen herstellen, zetten we er nieuw glas in. De kleuren zijn er nog. Die zijn al eeuwen hetzelfde. Het moet er weer heel mooi uit komen te zien." Maar een opdracht voor res tauratie heeft de Amsterdammer nog niet. In de kantine van de school zijn de Vlaamse Marjan De Block en de Poolse Karolina Jedlinska van Art Conservation in Vlaardingen bezig de wandschildering van Peter Alma af te plakken. Hoog op de trap plak ken de conservatoren met tarwezet meel lappen Japans papier tegen de schildering die zeven meter lang is en twee meter hoog. Omdat er een houten verlaagd plafond is aange bracht, is het lastig er met de borstel bij te kunnen. Het papier wordt be vochtigd en tegen de muur aange plakt. Met een borstel wordt het zet meel er aan de buitenkant tegenaan gewreven zodat er zo 'weinig moge lijk' lijm op de schildering zelf te recht komt. Ze zijn om half negen begonnen. Om half een is de schilde ring afgeplakt maar de figuren (on der meer een timmerman en teke naar) zijn nog goed te zien. Daarna wordt het stuk muur met glasvezel afgeplakt. „Behangpapier," zegt De Block. „De eerste laag is om het pig ment niet te beschadigen, de tweede laag moet er voor zorgen dat het niet uit elkaar valt als het straks verwij derd wordt." Volgens deskundigen moet de kerk een orgel hebben gehad in de Rooms-Katholieke periode van circa 1400 tot circa 1570. Hier is weinig van bekend. Als er een orgel in deze periode is geweest, kan dit mogelijk tijdens de beeldenstorm zijn verwij derd. De kerk is tweemaal getroffen door een beeldenstorm, in 1572 en in 1577. De patroonheilige van de kerk is Sint-Maarten of Sint-Marti- nus van Tours. De officiële naam is Sint-Maartenskerk. De thans ge bruikte naam van Maartenskerk is dan ook niet geheel juist. In 1429 is ze tot Rooms-Katholieke kapittel kerk verheven door heer Franck van Borssele. Een kerk van aanzien dus op Tholen en in overig Zeeland. Ook de kerk van de stad Tholen is een Rooms- Katholieke kapittelkerk geweest, na melijk vanaf 1404. Genoemde Franck van Borssele was heer van Sint-Maartensdijk van 1422 tot 1470. Hij is zijn vader heer Florens van Borssele opgevolgd. Van deze heer Florens en zijn vrouw Oda van Bautersem staan in het noorderkoor de resten van een graftombe. Heer Franck van Borssele. die in 1395 ge boren is, is dus 75 jaar geworden. Aangezien hij veel geld uitgaf om de status van de kerk als kapittelkerk te verhogen, is het mogelijk dat er een orgel geweest is in die jaren. Het kan ook zijn dat er later, circa 1500, een orgel in de kerk gekomen is. In ieder geval is er vanaf 1609 een orgel in de kerk aanwezig. Dit is per schip vanuit Middelburg naar Sint-Maar tensdijk vervoerd. Toen was Sint- Maartensdijk al de smalstad, offi cieel vanaf 1485 tot 1825. Daarna is deze benaming in onbruik geraakt. Thans wordt de naam smalstad wel weer gebruikt als herinnering aan het verleden. Het orgel van 1609 is tot 1640 in gebruik geweest. Het was een klein instrument, een zoge naamd positief. Verdere gegevens ontbreken. Wel was toen een zekere Jan Franssen organist. Deze was in 1615/1616 ook stadsbeiaardier op het Van der Gheyn klokkenspel. Wie er eventueel na hem organist is ge weest, is niet bekend. Mogelijk was dat Cornelis Pancraës. Ook hij was stadsbeiaardier na Jan Franssen. Vanaf 1640 tot 1836 is er geen orgel in de kerk geweest. Er is tenminste niets wat hierop wijst. Pas in 1836 is een orgel aangeschaft, in de periode van de ambtsbediening van ds. Jan Hoogendorp. Deze was predikant te Sint-Maartensdijk van 1802 tot 1840. Hij was een liefhebber van zang en muziek. Daarom wilde hij dat er een orgel in de kerk kwam. Dit orgel is in gebruik genomen op zondag 23 oktober 1836, tijdens een dienst waarin ds. I.M. de Bruin uit Dit zal in die tijd ook een toename van het kerkbezoek betekend heb ben. Volgens één bron is het oude orgel gesloopt. Een andere bron vermeldt dat het is verkocht aan een kerk in Axel. Mogelijk moet het nu nog in gebruik zijn in een kerk in Woerden. In Sint-Maartensdijk is toen het hui dige orgel aangeschaft. Men kwam in contact met de bekende orgelbou wer Pieter Flaes uit Amsterdam. Hij had vanaf 1855 al vele orgels ge bouwd. Flaes kwam op uitnodiging naar Sint-Maartensdijk. Volgens zijn berekening zou het door hem te bouwen orgel 5230 gulden kosten. Dit dan inclusief drie ornamenten: een knielende David en twee ba zuinblazende engelen. De kerk voogdij wilde maar 4000 gulden Het uit 1882 daterende orgel in de Maartenskerk te Sint-Maartensdijk. Scherpenisse voorging. Ds. Hoo gendorp kon dat op die dag niet we gens ziekte. Het instrument is in 1882 vervangen door het huidige or gel. Het was waarschijnlijk te klein geworden om de gemeentezang te kunnen begeleiden. Tussen 1836 en 1882 zijn er in Sint-Maartensdijk ongeveer 700 inwoners bijgekomen. uitgeven. Toch besloot men dat het orgel er zou komen. Pieter Flaes kreeg de opdracht het te bouwen en er werd een contract op gesteld. Op 1 juli 1882 is dit nieuwe orgel in gebruik genomen. In deze dienst had ds. J.G. Ormel, predikant te Sint-Maartensdijk van 1873 tot 1891, de leiding. Gerekend naar 1882 was een uitgave van 5230 gul den een zeer hoog bedrag. Op de dag van de ingebruikname was ook een zekere heer J.F. Kleyn aanwe zig. Hij had het orgel bekeken en on derzocht op mogelijke gebreken, en tevens bespeeld. Hij verklaarde dat het instrument aan alle eisen vol deed. Hij beweerde zelfs dat Flaes méér had geleverd dan in het con tract was overeengekomen. De or gelbouwer, die ook aanwezig was, werd dank gebracht voor de goede zorgen. De totale koopsom werd contant aan hem voldaan. Naast de bouw van het orgel moest de orgel galerij aangepast worden met onder andere timmer- en schilderwerk, wat totaal duizend gulden vergde. De dispositie - het geheel van re gisters - van het Flaes orgel van Sint-Maartensdijk is als volgt: 13 H.N.P, wat betekent 13 registers c.q. sprekende stemmen. (H hoofdwerk, N nevenwerk, P pe daal). Ook komt bij orgels wel H.B.P. voor; dan staat de P voor bo venwerk. De dispositie is verdeeld over twee klavieren, te weten: Hoofdwerk: 1. bourdon 16; 2. pres- tant 8; 3. roerfluit 8; 4. octaaf 4; 5. octaaf 2; 6. quint 3; 7. cornet 4 st.; 8. mixtuur 3 st.; 9. trompet 8, bas- discant. Nevenwerk: Iholpijp 8: 2. salicionaal 8; 3. viola da gamba 8; 4. roerfluit 4. Pedaal: bourdon 16 transmissie. Koppelingen: hoofd werk-nevenwerk, pedaal-hoofwerk, klavieromvang C-F, pedaal C-D. De tremulant is voor zover bekend ook nog aanwezig. Deze is buiten gebruik wegens te grote trillingen. Met de bourdon 16 transmissie kan de bourdon 16 van het hoofdwerk op het pedaal worden overge bracht, en ook weer naar het hoofd werk worden teruggebracht. Deze constructie is door Flaes bij meer dere orgels vanaf 1870 toegepast. Hierdoor kan het orgel zowel met aangehangen als met vrij pedaal bespeeld worden. Organisten vanaf 1609 tot heden: Jan Franssen vanaf 1609, Willem Was 1836-1860, Jacobus Veele 1860-1903, Cornelis Bik 1903- 1943. Dinant Benschap Knook 1943-1970, Adriaan de Graaf 1970-1999. Vanaf 1999 zijn er drie organisten en een hulporganist, te weten Ab Scherpenisse, Eric Quist, Vincent Verkamman en Leen Heijboer. Pieter Flaes is geboren in Rotter dam in 1812 en verhuisde dertig jaar later naar Amsterdam. Hij werkte vanaf 1837 bij orgelmaker Fa. Batz en Co te Utrecht en kreeg daar zijn opleiding als orgelbouwer. Daar leerde hij ook Georg Diede- rich Briinjes uit Hannover (Duits land) kennen. Zij hebben samen meegewerkt aan het grote driekla- viers orgel in de Nieuwe Kerk van Delft. In 1842 sloot Flaes een com pagnonschap met Briinjes. Dit werd in 1869 ontbonden en twee jaar la ter is Briinjes overleden. De verhouding tot hun patroon (werkgever) moet goed zijn ge weest. Zij werden door Batz en de latere medefirmant C.G.F. Witte op veel plaatsen aanbevolen. Flaes hield zich van 1842 tot 1855 hoofdzakelijk bezig met reparaties. Compagnon Briinjes repareerde en vervaardigde piano's. In 1855 kwam het eerste nieuwe orgel van Flaes gereed. Dit was voor de doopgezinde kerk te Wormerveer. Vele orgels zijn hierop gevolgd. In Zeeland vindt men ook orgels van Flaes in Zonnemaire, Noordwelle en Goes (Oosterkerk). Zijn groot ste werk staat in de Grote Kerk van Driebergen. Flaes' laatste volledig afgebouwde orgel is te vinden in de kerk van de Gereformeerde Ge meente te Moerkapelle. Tevens vindt men Flaes orgels in onder meer Hazerswoude, Gouderak. Heerjansdam, Amsterdam en Zaan dam. Een orgel in aanbouw voor Reek (H. Antonius) is in verband met het overlijden van Flaes in 1889 waarschijnlijk door een ande re orgelbouwer afgebouwd. In to taal heeft Flaes tussen 1855 en 1889 achtenveertig orgels ge bouwd. Dat is veel te noemen in een periode van 34 jaar. Flaes plaatste op de torens van de orgelkassen veelal siervazen, en in het midden een trofee van muziek instrumenten. Daar is hij in Sint- Maartensdijk duidelijk van afgewe ken. Pieter Flaes heeft in zijn werkzame leven prachtige kerkorgels ge bouwd. In Sint-Maartensdijk staat daar een voorbeeld van. Dat ook dit orgel met zijn prachtige klanken nog vele jaren de gemeentezang en koorzang mag begeleiden. En het allerbelangrijkste is dat met hart en stem mag worden gezongen tot eer van God de Heere, aldus Kwaak. Vanaf 1 juli kan bij de gemeente in formatie verkregen worden over pu bliekrechtelijke beperkingen (opge legd door rijk. provincie, gemeente of waterschap) op onroerend goed. Er treedt een nieuwe wet in werking (de wet kenbaarheid publiekrechtelijke beperkingen), die gemeenten hiertoe verplicht. Het inzien van documenten uit het gemeentelijk beperkingenre- gister of de beperkingenregistratie is kosteloos. Maar het verstrekken van uittreksels of een onbelastverklaring mogen kosten in rekening worden gebracht. Ook het inzien van Kadas ter Online kost geld. Tholen rekent voor uittreksels en vastgoedinformatie van het kadaster een tientje. Voor het verstrekken van informatie of een toelichting wordt per kwartier een tarief van 21,70 euro (86.80 euro per uur) in rekening ge bracht. Zeeland-schap. De provincie schaft dertig ingelijste foto's en tien boekjes Zeeland-schap van me vrouw P. Rouwendal aan als repre sentatiegeschenk. Geldt niet voor standaardartikelen en nieuwe collectie. Voorstraat 15, 4697 EH Sint Annaland. tel. en fax (0166) 65 24 90 woensdagmiddag gesloten, vrijdagavond koopavond Advertentie I.M.

Krantenbank Zeeland

Eendrachtbode /Mededeelingenblad voor het eiland Tholen | 2007 | | pagina 7