'De politiek heeft met dit uniek
complex nu eens durf getoond'
'Meer winkelruimte en aparte
uitgang door de uitbreiding'
2.50
'Tholen heeft wél de belangrijke
familie Warkens voortgebracht'
Van Houte
Events
Vooral excuses aan senioren bij boren van eerste paal Vossenkuil
Meermarkt Stavenisse sluit maandag deuren voor verbouwing
Marian Muller-Roks schrijft boek over kant en handel op het eiland
Donderdag 18 mei 2006 LENDRACHTBODE, DE THOOLSE COURANT
Alleen doen
Het kwam opeens op zijn pad, maar Jan de Koster van de
Meermarkt in Stavenisse pakte de mogelijkheid met bei
de handen aan en kocht voormalig café 't Blienkt, het
pand naast zijn winkelpand. „Ik had niet gedacht dat het
te koop zou komen, maar vond het een leuke kans om de
supermarkt uit te breiden", legt De Koster uit.
Heropening
Voor de drukte
LET OP!!!!
brasserie du bois
stevinweg 1
tholen tel. 609228
van houte wonen
stevinweg 1
tholen tel. 609222
www.vanhoute.nl
Slechts voor een select groepje presenteert Marian Mul
ler-Roks vanavond in museum De Meestoof in Sint-An-
naland haar boek Tederheid voor draden, kant en handel
op het eiland Tholen. De Halsterse is ruim drie jaar bezig
geweest met het samenstellen van het boek, waarbij zij
zich vooral verdiepte in de geschiedenis van de Thoolse
familie Warkens. „Het was zo'n belangrijke familie in de
kantindustrie. Ik wilde daar meer van weten."
Karig loon
Tederheid
Jan de Koster rechts) zet samen met zijn werknemers alle zeilen bij om de supermarkt gereed te krijgen voor de heropening aanstaande
dinsdag.
Het boren van de eerste paal van de Vossenkuil aan de Schoolstraat in
Oud-Vossemeer ging donderdagmiddag gepaard met veel verontschul
digingen. Zowel Jan Vermeule, projectleider bij Marsaki, als Jaap
Kloet, directeur van Castria, maakten hun excuses aan de Vossemecrse
inwoners. „Echt mijn oprechte excuses, we maken het ons erg moeilijk.
We streven ernaar alles eenvoudig en helder naar de bewoners toe te
houden. Daar zijn wij in dit project niet in geslaagd", gat' Kloet toe.
De directeur van Castria bedankte
vooral de geduldige senioren van
Oud-Vossemeer die zolang moe
ten wachten op een woonservice-
centrum in hun dorp. „Nu we van
daag starten met de bouw, kan een
ieder de vorderingen van de bouw
ook met eigen ogen zien. En be
hoeft niemand zich meer af te vra
gen hoe de stand van zaken is."
Kloet legde uit dat het combineren
van een dorpshuis met een woon-
servicecentrum uniek is. Alleen
in Oud-Vossemeer bood zich deze
mogelijkheid aan. Die kans is be
nut. Ik hoop dat het boren van de
eerste paal de wethouder goed af
gaat en dat daarmee het startsein
gegeven wordt voor de vlotte
bouw van een voor de gemeente
Tholen uniek complex. De poli
tiek heeft nu wel eens durf ge
toond." Projectleider Jan Vermeule
verkondigde dat de betrokken par
tijen de schouders onder het plan
hebben gezet na een bochtige en
lange weg. „Het was een heel ver
velend project. Ik begrijp het als
inwoners zich vertwijfeld hebben
afgevraagd of dit plan ooit werke
lijkheid zou worden, maar het
komt."
Wethouder M.A.E. Velthuis was
aanwezig om de eerste paal van de
Vossenkuil te boren. Symbolisch
de eerste paal, want de werklieden
waren maandag al aan de slag ge
gaan. De aannemer koos voor bo
ren in plaats van heien, omdat het
multifunctionele centrum omringd
is door woningen en heiwerkzaam
heden teveel overlast zouden ver
oorzaken. „Het was een lang tra
ject", blikte Velthuis terug. „Maar
Oud-Vossemeer kan trots zijn op
de Vossenkuil. Er waren wat pro
blemen met een aantal accommo
daties, maar de peuterspeelzaal en
het jeugdhonk krijgen hun plek te
rug in het gebouw." Volgens de
wethouder was er door de vele par
tijen die bij het bouwproject be
trokken zijn, ook veel overleg no
dig. „Er zijn verschillende
spreekwoorden van toepassing als
'er gloort hoop aan het eind van de
horizon' of 'geen rozen zonder
doornen', maar de zon schijnt van
daag. En dat kan geen toeval zijn."
Naast genodigden wilden ook ver
schillende inwoners met eigen
ogen zien dat er werkelijk gestart
werd met de bouw. Onder het toe
ziend oog van zo'n vijftig nieuws
gierige bewoners hulde wethouder
Velthuis zich in een té grote witte
doorwerkjas, haar rode laarsjes
ruilde zij tijdelijk in voor regen
laarzen. „Het is de eerste keer dat
ik op een dergelijke manier een
bouwproject mag starten. Mijn
mannelijke collega's gaven mij
tips en zeiden dat ik vooral goed
moest richten. Ik weet niet of dat
voornamelijk een mannenkwaliteit
is, maar ik ga mijn best doen. Dit
zou eigenlijk een gezamenlijke ac
tiviteit zijn, maar dat is niet hele
maal gelukt. Ik moet het alleen
doen, maar de handeling staat sym
bool voor een gezamenlijke in
spanning", vertelde Velthuis ver
der. De wethouder doelde hiermee
op het feit dat het optreden van een
muziekkorps en een ballonnenwed
strijd voor basisschoolleerlingen
niet doorgingen. De organisatie
had in plaats hiervan enkele kinde
ren van de nabijgelegen peuter
speelzaal bereid gevonden om de
starthandeling bij te wonen.
Bewoner H. Zwagemaker sloeg het
boren van de eerste paal vanuit zijn
woning aan de Schoolstraat gade.
Hij meende weinig last te hebben
van de bouwwerkzaamheden. „Ik
ben zelf bouwvakker geweest, dus
ik ben de geluiden wel gewend.
Aan het eind van de week willen zij
alle 360 palen geboord hebben. Ik
denk dat het wel gaat lukken, die
nieuwe Vossenkuil komt er nu wel."
Er wordt een appartementenge
bouw met 22 seniorenappartemen
ten gerealiseerd. Dit zijn vijf koop-
en zeventien huurappartementen.
De ruimte die oorspronkelijk was
gereserveerd voor de huisartsen
praktijk, wordt tijdelijk ingevuld
met vier starterswoningen. Wan
neer een huisarts interesse toont
om zijn praktijk in de Vossenkuil te
vestigen, kan hier alsnog plaats
worden gemaakt. In het plan zijn
verder nieuwe accommodaties voor
het dorpshuis De Vossenkuil en de
jeugdsoos Jong Vosmeer opgeno
men. Hiernaast gaan ook een peu
terspeelzaal, een servicepunt met
geldautomaat, een praktijkruimte
voor fysiotherapie en een consulta
tiebureau zich in het multifunctio
nele centrum vestigen. De betrok
ken partijen hebben allemaal een
intentieverklaring voor de huur ge
tekend. Volgens de planning moe
ten zowel de appartementen als de
nieuwe Vossenkuil in september
2007 opgeleverd worden.
De bezoekers van de winkel aan de
Voorstraat moesten zich al jaren
redden in smalle winkelpaden en
vooral bij de kassa's was meer
ruimte wenselijk. „Het was alle
maal wel te doen, maar door uitbrei
ding wordt vooral het winkelpad bij
de kassa's extra breed", vertelt de
38-jarige supermarkteigenaar ver
der. Het pand wordt zo'n honderd
vierkante meter groter door de aan
koop van het voormalige café. De
ingang blijft op zijn vertrouwde
plek, maar de winkel krijgt een
aparte uitgang. Daarnaast wordt het
assortiment vergroot, de winkelier
benut de ruimte door méér produc
ten in de schappen te plaatsen waar
door de klanten weinig kans lopen
om mis te pakken door een leeg
boodschappenvak. „De uitbreiding
betekent dus een groter aantal van
dezelfde artikelen, daarnaast wor
den er extra producten aan het ver
trouwde assortiment toegevoegd.
Meer keuze voor de klant", ver
klaart De Koster. Al bijna acht jaar
is hij eigenaar van de enige super
markt in Stavenisse. Voordat de on
dernemer de winkel overnam, bezat
hij vijf jaar lang een Meermarkt in
Oosterland. „Het was eigenlijk een
groot toeval dat de supermarkt in
Stavenisse ook een Meermarkt is,
maar het bevalt me prima onder de
ze vlag."
De Koster wil meer aandacht schen
ken aan het drogisterijgedeelte van
de winkel en heeft hiervoor een gro
tere ruimte ingedeeld. De drogisterij
bevindt zich momenteel nog achter
in de winkel, vlakbij de kaasafde
ling, en wordt naar voren verplaatst,
bij de kassa's. Vorig jaar maart start
te De Koster met het aanbieden van
geneesmiddelen en vitaminesupple
menten. „Ook de mogelijkheid om
een drogisterij in de supermarkt te
beginnen, kwam op ons pad. Als we
ergens tegenaan lopen, pakken we
het snel mee. Je moet blijven ver
nieuwen, nietwaar?" Een van zijn
medewerksters behaalde het vereis
te certificaat om mensen te advise
ren bij de aanschaf van de diverse
geneesmiddelen. Twee maanden ge
leden behaalde hij zelf het diploma.
Niet alleen de drogisterij krijgt een
andere plek, de slijterij zal voortaan
uitgebreid te vinden zijn in het nieu
we gedeelte. De kaarten, die mo
menteel naast het koffieapparaat
staan, worden bovendien verhuisd
nabij de uitgang. Hier zal ook een
bloemenafdeling worden gereali
seerd. Voor de allerkleinsten heeft
De Koster een speelhoek/ballenbak
ingepland. „Dan kunnen de ouders
rustig boodschappen doen." Ten
slotte krijgt ook de pasfotoafdeling
meer aandacht. „In het nieuwe ge
deelte is hiervoor meer ruimte inge
deeld met een verschuifbare wand
om een fotohokje te creëren." De
pasfoto's werden voorheen gemaakt
in een hoekje achterin de super
markt. naast de geneesmiddelen. De
supermarkt sluit maandag haar deu
ren om alle boodschappenvakken
opnieuw in te delen en de producten
op de juiste plaats te zetten. Dins
dag gaat de Meermarkt in haar nieu
we vorm weer open met diverse ac
ties, waaronder een 'vroege
vogelkorting'.
De Koster heeft de opening opzette
lijk vóór Hemelvaartsdag en de
drukte van de zomervakantie ge
pland. „Op deze manier hebben ook
toeristen het voordeel van de 'verbe
terde' bredere supermarkt." Het bui
tenaanzicht van de twee panden ver
andert niet, bij de aanvraag van de
bouwvergunningen bleek dat er niet
veel gewijzigd mocht worden aan
het uiterlijk van de gebouwen. „De
uitgang krijgt wel een elektrische
schuifdeur in plaats van een draai
deur. Veel glas zorgt voor een open
en uitnodigend karakter. Dat is de
voornaamste verbouwing." Hij
huurde voor de uitbreiding onder
andere de hulp in van plaatselijke
bedrijven zoals aannemer Rooze-
mond, installatiebedrijf Moerland
en metselaar Kees Lemson. De win
kelier koos voornamelijk Thoolse
ondernemers om de verbouwing te
realiseren. Van Haaften uit Stave
nisse verzorgt bijvoorbeeld de bes
trating en Leen Moerland uit Oud-
Vossemeer het schilderwerk."
De supermarkteigenaar heeft, vol
gens eigen zeggen, alleen maar lo
vende en positieve reacties gekre
gen van de vaste klanten en
bewoners. De meeste inwoners van
Stavenisse doen hun boodschappen
bij de plaatselijke winkel. „Ik heb
geen negatieve berichten gehoord.
De meesten zijn blij dat de winkel
verfraaid wordt en zij een super
markt in Stavenisse hebben waar zij
trots op kunnen zijn."
Wethouder Velthuis wisselde haar rode laarsjes tijdelijk in voor werklaarzen om de eerste paal van de Vossenkuil te boren.
27 mei
Binnen en buiten Event
Dit belooft weer een spetterend
Event te worden.
5juni
2e Pinksterdag meubelshow
van 10.00 tot 17.00 uur
Meubelshow met diverse workshops
september
KookEvent
met bekende topkok,
workshop etiquette, en diverse extra's
7 oktober
De dag van mijn woning thema
"Warmte". Dit jaarlijks terugkomend
Woon Event staat garant voor een gezelli
ge dag woonwinkelen bij Van Houte.
Samen met een aantal partners organise
ren wij een leuke en leerzame dag.
26 december
2e Kerstdag meubelshow
van 10.00 tot 17.00
Meubelshow met diverse workshops
Elke vrijdag tot 21.00 uur
gezellige koopavond
Elke zaterdag van 10.00 tot
12.00 uur Brunch in brasserie
DU BOIS voor,
Advertentie I.M.
In 2003 stuitte zij tijdens een ten
toonstelling over Kieldrechts bor
duurwerk in het Belgische Kiel-
drecht op informatie over de familie
Werkers. „Er hingen foto's van die
familie. Zij bleken uit Tholen te ko
men en ijverige kanthandelaren te
zijn. Ik vond het vreemd dat er zo
weinig van hen bekend was, terwijl
zij erg belangrijk waren. Er werd in
die tijd namelijk weinig geklost",
legt de schrijfster uit. Na een speur
tocht door diverse archieven in Tho
len, Bergen op Zoom, Luik en Ant
werpen bleek de familienaam door
de jaren heen verbasterd te zijn tot
Werkers, de oorspronkelijke naam
was Warkens. Het katholieke gezin
woonde lange tijd in de Kerkstraat in
Tholen. Muller vond, met behulp
van archivaris Zuurdeeg, in het ge
meentearchief in Sint-Maartensdijk
enkele nota's, waaruit bleek dat de
familie al in 1898 actief was in het
kantwezen. „Het bedrijf gebruikte
toentertijd al een briefhoofd, waarin
gerefereerd werd naar kant. Dat gaf
aan dat het een intensieve kanthan
delaar betrof." Op 28 mei 1907
trouwden twee zonen van de hande
laar met twee dochters van de fami
lie Lockefeer uit Kieldrecht. „Deze
Belgische familie was al jaren actief
in de kantwereld, in 1903 hadden zij
al handelscontacten met Venetië en
de familie Warkens nam mogelijk
ook kant van hen af. Aan het begin
van de vorige eeuw waren gearran
geerde huwelijken nog aan de orde
van de dag, die twee bruiloften kun
nen geen toeval zijn geweest", oor
deelt Marian. Niet lang na de sa
menvoeging van de twee families
begon het bedrijf Werkers/Locke-
feer snel te groeien en had negen
honderd, kantwerkers in dienst.
De omstandigheden waaronder de
kantklossers in de achttiende en ne
gentiende eeuw moesten werken,
waren volgens de schrijfster niet al
te best. De opbrengst verdween
voornamelijk in de zakken van de
handelaren. „Er bestonden in die tijd
nog geen technische tekeningen, al
les moest uit het hoofd worden ge
klost. Verlichting was vaak niet aan
wezig, dus veel kant werd
geproduceerd in schemerige ruim
tes. De werksters kregen maar wei
nig betaald. Er werd bijgehouden
wie netjes werkte en wie vuile han
den had. Dat werd vervolgens in het
karige loon doorberekend", vertelt
de 46-jarige Halsterse. De manier
waarop deze mensen vroeger de
kant voor mutsen fabriceerde, be
wondert zij. „De kunst van het ver
vaardigen, dat is geweldig en trekt
mij erg aan bij het kantklossen. Het
is zo knap wat die werksters toen de
den, vooral als je weet wat voor ar
beid het was om kant te maken en
onder slechte omstandigheden" De
meeste kanten die gemaakt werden
in België kwamen in Nederland te
recht, zoals op Tholen en Beveland.
Voor haar onderzoek bezocht Muller
verschillende mensen op het eiland
die nog de authentieke oude mutsen,
klederdracht, in hun bezit hadden.
Een enkeling toonde haar zelfs de
bijpassende sieraden. „Ik mocht on
der andere bij de familie Stoutjes-
dijk enkele mutsen bezichtigen. Bij
ieder bezoek werd ik doorverwezen
naar een andere familie om daar de
mutsen te bekijken. Het ging als een
spiraal verder. Ik heb uiteindelijk
veel mensen bezocht. Zij waren zo
open en enthousiast, iedereen werkte
mee en vertelde volop. Dat was heel
leuk."
De kantliefhebster geeft toe dat de
Thoolse mutsen en klederdracht veel
weg hebben van die van Noord-Be
veland. „Toch heb ik altijd het ge
voel gehad dat Tholen te weinig aan
dacht kreeg. Hoewel er veel is
geschreven over de kleding en kant
van Walcheren. Zuid-Beveland en
Cadzand bleef de informatie over
Tholen altijd summier, terwijl deze
plaats wel de familie Warkens heeft
voortgebracht", legt Marian uit.
„Voor mij is het belangrijk dat men
sen in Tholen meer over de achter
grond leren van de kant dat zij bewa
ren. Daarnaast wil ik mensen in
België laten zien wat hier allemaal
Marian Muller volgt zelf al zo'n 25
jaar les in kantklossen. Momenteel
probeert zij in een werkgroep bij de
kantschool Artofil in Temse (Bel
gië) het vrij kantklossen onder de
knie te krijgen. „Ik kan daar onder
begeleiding van een docent mijn ei
gen ideeën uitwerken. We leren de
kant ook in een moderne stijl te ma
ken, bijvoorbeeld in combinatie met
metaal. Al vind ik het zelf best
moeilijk om af te wijken van het tra
ditionele." Sinds 1998 leert Muller
een drietal inwoners van Sint-Maar
tensdijk, de geboorteplaats van haar
man Jan, de fijne kneepjes van het
kantklossen. Zij gelooft niet dat er
veel fanatieke kantklossers meer op
het eiland te vinden zijn. „Ik schat
dat niet eens dertig mensen kant
klossen op Tholen. Er wordt tegen
woordig alleen nog maar hobbyma-
tig geklost." Het schrijven van het
boek heeft al een aardig gevolg ge
kregen. De kantschool in Temse
houdt van 3 tot en met 25 juni een
tentoonstelling, waar ook museum
De Meestoof een deel van zijn kant
collectie zal exposeren. „Ik fungeer
de vooral als schakel tussen de twee
organisaties, met het regelen van de
tentoonstelling heb ik weinig van
doen gehad. Wel ben ik erg blij dat
Tholen een museum heeft als De
Meestoof, veel mensen hebben hier
aan hun mutsen gedoneerd. Een
groot voordeel is dat de voorwerpen
veel langer goed bewaard kunnen
blijven en meer mensen de kans
krijgen ervan te genieten."
Als lid van de heemkundekring in
Halsteren schreef Marian eerder een
boek, over mutsen in West-Brabant.
Het boek Tederheid van draden
wordt vanavond gepresenteerd aan
het bestuur van de heemkundekring
Tholen en een paar genodigden. De
schrijfster publiceert het boek in ei
gen beheer. „Er is best wat geld mee
gemoeid. Ik had de heemkunde
kring op de hoogte gesteld dat ik
een boek aan het schrijven was en
de leden waren enthousiast. Toch
kon ik een redelijke jonge heem
kundekring niet voor de kosten la
ten opdraaien." In totaal zijn er 350
exemplaren gedrukt. Met de titel
Tederheid voor draden refereert zij
naar het fijne handwerk dat nodig is
om de kant en het borduursel te ma
ken. „De tederheid geeft ook aan
dat het iets belangrijks is, waar je
zorgzaam mee moet omgaan. Ik had
het ook Liefde voor draden kunnen
noemen, maar dat ging sommigen
misschien iets te ver. Tederheid is
sowieso een mooi woord."
voor verschillende stijlen kant te
recht gekomen zijn. Als fk er geen
boek over schrijf, doet niemand het.
Er is nu al zoveel informatie verlo
ren gegaan. Ik heb slechts één man
van negentig jaar gevonden die zich
herinnerde dat de familie Warkens in
de Kerkstraat had gewoond. Moer
land en Geluk zijn bekende familie
namen op Tholen, maar Warkens
zegt bijna niemand meer iets. Als dit
verhaal over bijvoorbeeld 50 jaar
was opgeschreven, zou er niemand
meer geweest zijn die iets kon veri
fiëren. Daarom besloot ik dit verhaal
nu uit te zoeken en op te schrijven."
De mutsen betekenden volgens haar
vroeger een verschil in waarde en
aanzien. „De meeste mutsen die ik
onderzocht heb in Tholen hebben
drie bloemversieringen per el (oude
lengtemaat - red.), echt Kieldrechts
borduurwerk. Ik heb maar één muts
gevonden die twee bloemen had.
Vroeger betekende hoe minder ge
kloste bloemen, des te exclusiever
de muts. De grotere bloemen zijn
namelijk erg gedetailleerd en waren
moeilijker te maken. Geloof maar
dat hiermee werd gepronkt." Tijdens
het onderzoek merkte zij dat de
lengte van de mutsen in de loop der
jaren toenam. „Ik heb schilderijen
gezien van dames uit 1810 waarbij
de muts niet voorbij de schouders
kwam. De oudere klederdracht is
verder veel kleurrijker. In foto's,
van na 1840 hangen de mutsen al
ver over de schouderbladen en ver
dwijnen de kleuren langzaam uit
beeld."
De Halsterse Marian Muller-Roks verdiepte zich voor het boek over kant en handel vooral in de geschiedenis van de Thoolse familie
Warkens.
