Modern gemaal in industrieel
monument symbool waterstrijd
Proficiat Waterschap Zeeuwse Eilanden
M
t
Sturm en Dekker BV
BS- Schults
AF
Drie grote polders
Drie grote polders bij Oud-Vossemeer blijft in stand
met het nieuwe gemaal Drie grote polders te Oud-Vossemeer
mm Schilders
Waterschap Zeeuwse Eilanden
AANNEMERSBEDRIJF
MESU B.V.
ud van Bouwend Nederland
Al meer dan 60 jaar,
de klant centraal.
HOFMEIJER MECHANICS
Donderdag 29 september 2005 EENDRACHTBODE, DE THOOLSE COURANT
Oeverzwaluw
20.000 stenen
Als gezworene Jacob Mol uit Sint-Maartensdijk op een
knop van het bedieningspaneel drukt, begint de elektri
sche pomp in het gemaal Drie grote polders de zaak va
cuüm te trekken. Het lawaai verstomt op het moment dat
het zover is en het water weggepompt wordt. Het diesel
gemaal in de Hikkepolder te Oud-Vossemeer is vervan
gen door een uiterst moderne machine.
SCHOTELWEG 6, 4333 GS MIDDELBURG
Telefoon (0118) 61 30 98
Telefax (0118) 63 93 46
Nieuwbouw
Verbouw
Onderhoud GARANT
Restauratie
Machinaal timmerwerk
are
we
Het adres voor:
Sloopwerk Machineverhuur Grond- en straatwerk Leve
ring gebroken puin Asbestsanering Boor- en zaagwerk
Tel.: (0118) 59 13 40
Wij verzorgden de sloopwerkzaamheden van
Noordweg 38 Postbus 25 4356 ZG Oostkapelle
Tel.: (0118) 59 27 20 Fax:(0118)59 13 43
7W
VAKMANSCHAP VOOR WATERBEHEERSING EN INDUSTRIE!
Gespecialiseerd in werktuigbouwkundige service en onderhoud van roterende
werktuigen, ten behoeve van industriële installaties.
Aan bovengenoemde installaties kunnen
door Hofmeijer Mechanics, zowel op
locatie als in de goed geoutilleerde
werkplaatsen in Enschede en Biervliet,
de volgende werkzaamheden worden
uitgevoerd:
Demontage Montage.
Reparatie.
Onderhoud.
Revisie.
Nieuwbouw.
Uitlijning middels laserapparatuur.
Beproeven en in bedrijf stellen van
installaties.
Engineering, inspectie en advisering
kunnen onderdeel zijn van deze
werkzaamheden.
Achterstraat 6
5324 JK Ammerzoden
Tel. 073-5991388
Fax 073-5992829
van harte gefeliciteerd
waterschap Zeeuwse Eilanden
met het nieuwe gemaal
Drie grote polders
Aanemersbedrijf J. van den Brand
grondverzet - transport loonbedrijf
Pastoor van Weerdtstraat 16
5395 TH Teeffelen
Tel. 0412-481439
Fax 0412-481861
Gebiedsgezworene Mol (rechts) en dijkgraaf Gosselaar maken de gedenkplaat zichtbaar aan het herbouwde gemaal in de Hikkepolder.
stijl is een kleinere aanbouw gereali
seerd die dienst doet als kantoortje
en keukentje. Het oude gebouw
stond uit het lood en ook dat is her
steld. ..Het bleek funderingen te heb
ben als een atoomkelder", aldus de
dijkgraaf. De pompcapaciteit van het
gemaal is uitgebreid van 90 naar 135
kubieke meter per minuut. Het ge
maal, dat nu volledig elektrisch is en
aangesloten wordt op de hoofdpost
zodat het op afstand bediend kan
worden, symboliseert volgens Gos
selaar dat het waterschap altijd veel
belang heeft gehecht aan het bestrij
den van wateroverlast.
Drie grote polders kan bij extreme
overlast worden ingezet om circa
1250 hectare poldergebied af te kop
pelen van gemaal Eendracht bij Tho
len. Daardoor kan het water sneller
afgevoerd worden, bovendien hoeft
de capaciteit in Tholen vooralsnog
niet aangepast te worden.
Samen met gebiedsgezworene
Jacob Mol maakt Gosselaar vervol
gens de oude stichtingssteen zicht
baar door een blauw doek weg te
trekken. 'Stoomgemaal Drie Groote
Polders. Gesticht anno 1900 onder
het bestuur van W.H. van Gorsel,
dijkgraaf, F.J. Ampt, M.A. Douw,
L.M. Friderichs, gezworenen en
J.M. de Graaff ontvanger-griffier.
Ingenieur-architect W. Brandsma
Joh.z.'staat daarop te lezen. Vóór die
steen is een doorzichtige kunststof
plaat aangebracht met een tekst in
witte letters die de historie van het
gemaal beschrijft. Mol is bijzonder
verrast, daarop zijn naam terug te
vinden. Volgens de dijkgraaf heeft
de Tholenaar zich erg ingezet om
het gemaal te behouden. Daarom
ook mag hij de pomp in werking
stellen, op aanwijzingen van mede
werker Leen Andriesse die de pol
der- en rioolpersgemalcn op Tholen
onder zijn beheer heeft.
Mol wijst op de graafwerkzaamhe
den die vlakbij aan de gang zijn. In
het kader van de verkaveling heeft
het waterschap 2,4 hectare grond bij
de Hikse Kreek verworven. Die
wordt afgegraven om méér water
berging te creëren en daarbij wordt
tevens een wal voor oeverzwaluwen
aangelegd. Met de extra berging
wordt ingespeeld op de mogelijke
gevolgen van een klimaatverande
ring.
scoorde hoog op de aangelegde lijst
van bouwwerken die als bouwval
aangemerkt werden", aldus Gosse
laar.
Het najaar van 1998 wordt een om
slagpunt in de bestrijding van water
overlast, geeft de dijkgraaf aan.
„Toen was ik samen met staatssecre
taris De Vries op Tholen, en elders
in de provincie, om de gevolgen te
bekijken van de enorme waterover
last. Akkers die onder water stonden,
huizen die vol liepen." Het wegpom
pen van overtollig water is niet lan
ger het credo. Nee, er moet geantici
peerd worden op mogelijke
wateroverlast. Er worden noodpom-
pen aangeschaft, de capaciteit van
gemalen wordt doorgemeten en
eventueel vergroot, en er wordt ge
keken naar mogelijkheden om méér
water te bergen. Bij het bestrijden
van de overlast in 1998 blijkt Drie
grote polders het gemaal bij Tholen
prima te kunnen ontlasten.
Het markante gebouw is meegeno
men bij een inventarisatie van
'jonge' monumenten, maar komt
niet op de uiteindelijke lijst. De
schoorsteen ontbreekt immers en de
stoommachine is er ook niet meer.
Maar bestuurders en ambtenaren van
het waterschap proberen ondanks
dét om het gemaal te behouden. Dat
lukt uiteindelijk in het kader van het
landelijke beleid waterbeheer 21e
eeuw, geeft Gosselaar aan. Het 'in
dustriële monument' is met 20.000
stenen en 2000 dakpannen praktisch
opnieuw opgebouwd. De oorspron
kelijke bouwstijl is gehandhaafd.
Het ketelhuis is gesloopt, in dezelfde
onderzoek is gedaan naar het aan
pakken van de wateroverlast op
Tholen. De aangedragen oplossing
was een stoomgemaal (met een
pompcapaciteit van 60 kubieke
meter water per minuut), wat voor
de 1105 hectare van Oud-Vosse
meer 49.000 gulden (22.235 euro)
zou kosten. In 1901 is het in ge
bruik genomen, het was het eerste
stoomgemaal op het eiland Tholen.
De machinist verdiende 500 gulden
per jaar, had drie vrije dagen, maar
moest een tientje boete betalen als
er iets mis ging met de peilbeheer-
sing, diepte de dijkgraaf op uit het
archief.
In 1957, als het buiten werking
wordt gesteld, is Drie grote polders
het laatste nog functionerende
Zeeuwse stoomgemaal. Het water
schap Tholen verkoopt het in 1960
- voor een bedrag van 3000 gulden
- voor afbraak aan de gemeente.
Datzelfde jaar wordt de 21 meter
hoge schoorsteen neergehaald. Het
gemaal de Eendracht bij Tholen
blijkt de wateroverlast bij Vosse-
meer echter onvoldoende te kunnen
bestrijden. En dus komt het ge
bouwtje van Drie grote polders
terug aan het waterschap Tholen,
dat er in 1965 een dieselgemaal in
realiseert met een pompcapaciteit
van tien kubieke meter per minuut
(per 100 hectare). De helft van de
kosten worden gedragen door de
ruilverkaveling. Het gemaal blijft
een hulpgemaal, dat alleen bij ex
treme wateroverlast wordt ingezet
om de Eendracht te ontlasten. Dit
blijft zo na de vorming van het
grote waterschap Zeeuwse Eilan
den, het gebouwtje staat te verkom
meren achter de kanaaldijk. „Het
Medewerkers van het waterschap
Zeeuwse Eilanden zijn op prinsjes
dag uit Sint-Maartensdijk en Mid
delburg naar de oostkant van Tho
len gekomen, waar tegen de dijk
van het Schelde-Rijnkanaal het ka
rakteristieke gebouwtje van het ge
maal staat. Met een bus arriveren
ook de bestuurders: de hoofdinge
landen die de commissie waterbe
heer vormen, dijkgraaf W.A. Gosse
laar, de Thoolse gebiedsgezworene
Mol en hoofd waterkeringen J.A.
Dees uit Tholen. Volop belangstel
ling dus voor de officiële ingebruik
name van het verbeterde gemaal.
Niet alleen de techniek is ver
nieuwd, ook bouwkundig is het uit
1900 daterende bouwwerk grondig
opgeknapt. Daarmee is het defini
tief behouden, want de afgelopen
45 jaar stond het verschillende
keren op de nominatie om gesloopt
te worden.
In zijn praatje gaat dijkgraaf Gosse
laar terug in de tijd: 1882 toen er
de voor waterberging vergrote Hikse Kreek is een wal aangelegd
voor oeverzwaluwen.
A
DE ERKENDE
BRL 50» J V»
vca' rL. 5
Deltastraat 4
Postbus 23
4300 AA Zierikzee
T: 0111-414 065
F: 0111-417 295
E: info@schultsschilders.nl
I www.schultsschilders.nl
HOFMEUER
MECHANICS
Hofmeijer Mechanics b.v.
Tinsteden 22
7547 TG Enschede
Telefoon 053 - 4 283 284
Fax: 053-4 283 293
E-mail info@hofmeijermechanics.nl
NEDERLAND OA B V
ISO 9001:2000
Revisie en aanpassing van gemaal Cadzand - Cadzand Bad
Aannemingsbedrijf HUUB VERLOUW BV
Grond-, weg- en waterbouwkundige werken
«r
