Vier-meiherdenking met mobieltje
Sint-Annaland herdenkt drie
Engelse soldaten en 17 anderen
'Wageningen dé plek
om bevrijding te vieren'
Wat jammer
Dodenherdenking in kerk, bij museum en op begraafplaats
Tholenaren aanwezig bij défilé veteranen
Meer oorlogsveteranen dan ooit defileerden op bevrij
dingsdag door Wageningen, waar het dankzij de vrije he
melvaartsdag ook met publiek drukker was dan in voor
gaande jaren. Volgens de wens van de eind vorig jaar
overleden prins Bernhard is het défilé voor het laatst ge
houden, maar de veteranen hopen op een vervolg. Ook
Thoolse oud-militairen waren erbij in Wageningen.
De 47 man sterke delegatie van de Randwijklezing.
Gangmaker
Veteranendag
Donderdag 12 mei 2005 EENDRACHTBODE, DE THOOLSE COURANT
Sint-Philipsland
Op de dag dat Nederland zijn oorlogsdoden herdenkt,
past het weer zich aan. Woensdag de vierde mei is het
bewolkt en somber. Fris ook in het Thoolse Bosje, bij het
monument voor 'allen die voor onze vrijheid vielen'.
Om kwart over zeven 's avonds betrekken elf leden van
het korps Nationale Reserve de dodenwacht. Kort daarna
al verzamelen zich de eerste belangstellenden op het
wandelpad voor het monument.
Abraham Jacobus Hage, militair te Loosduinen, was de
eerste Sint-Annalander die op 21-jarige leeftijd bij het
begin van de Tweede Wereldoorlog op 10 mei 1940 het
leven liet. De eveneens 21-jarige Jacobus Slager, militair
te Nederlands Oost-Indië, het twintigste oorlogsslacht
offer op 30 september 1948. Tijdens een herdenking in
de Nederlandse Hervormde Kerk te Sint-Annaland op 4
mei noemde Jacob Duijzer uit Tholen 20 mensen die in
Sint-Annaland geboren zijn, daar woonachtig waren of
in dat dorp zijn omgekomen door of tengevolge van oor
logsgeweld.
Gedichten
Gedenksteen
B
Zeeuwse afdeling van de Vereni
ging Oud Militairen Indiëgangers
(Vomi) telde vijf Tholenaren. H.C.
Verkerke en A. Lindhout uit Scher-
penisse. G.J. Hoek uit Sint-Maar
tensdijk, De Bruine uit Sint-Philips-
land en J.J. Havermans uit
Oud-Vossemeer legden op 4 mei
bloemen bij het gedenkteken in het
Thoolse Bosje en reisden op 5 mei
af naar Wageningen, waar de Duit
sers zestig jaar geleden de capitula
tie ondertekenden. Om kwart over
tien vertrok de bus vanaf de Wouw-
se Tol, vijf uren later moesten de
mannen aantreden voor het défilé.
„We hebben een kleine twee uren
moeten staan vóór dat begon", ver
telt Havermans. De geweldige druk
te maakte indruk. Maar ook het ge
beuren op zich is imponerend.
„Eigenlijk mag je dat niet missen."
Voor de ongeveer 4700 oud-militai
ren en verzetsstrijders stonden grote
tenten opgesteld en ieder van hen
kreeg een bon voor een lunchpak
ket. Naast de herdenking en het de-
filé is het voor veel veteranen ook
een weerzien met oude bekenden.
„Het was vreemd dat prins Bern
hard er niet was om het défilé af te
nemen", zegt G. de Kok uit Tholen,
die deel uitmaakte van het regiment
speciale troepen parachutisten (rode
baretten). „Hij was de gangmaker.
Maar prins Willem-Alexander deed
het voortreffelijk." De prins van
Oranje verving zijn overleden
grootvader (die vanaf 1988 jaarlijks
bij de herdenking in Wageningen
was) en was als parade-inspecteur
gekleed in het uniform van brigade
generaal van de landmacht. De
kroonprins had 's morgens in Den
Bosch, bij de nationale start van de
bevrijdingsdag, gepleit voor het
blijven vieren van de vijfde mei
maar dan met een bredere beteke
nis. Meer dan zeventig groepen mil-
tairen trokken aan hem voorbij. In
alle provincies is een bevrijdings
festival georganiseerd. Dat in Vliss-
ingen trok een record aantal bezoe
kers, naar schatting 25.000. Zij
zagen onder meer de rapper Ali B
en de band Krezip. Ook hield oud-
minister Van der Stoel er de Van
De viering in Wageningen wordt
georganiseerd door het nationaal
comité herdenking capitulaties 1945
Wageningen. Tijdens een herden
kingsbijeenkomst voorafgaand aan
het défilé kreeg de interim-voorzit
ter van de stichting, generaal Van
der Vlis, uit handen van mr. Pieter
van Vollenhoven de Prins Maurits-
medaille. Die wordt toegekend door
de koninklijke Ned. vereniging Ons
Leger voor belangrijke bijdragen
aan de ontwikkeling van de krijgs
macht of aan de maatschappelijke
discussie over de rol en taken van
de krijgsmacht. Samen met zijn
vrouw prinses Margriet was Van
Vollenhoven zondag present bij een
veteranendag in Apeldoorn waar
veel Canadese oudstrijders waren.
En prinses Irene woonde in Den
Haag een herdenking bij van de
naar haar genoemde Prinses Irene-
brigade. Koningin Beatrix was zon
dagmorgen met president Bush bij
een herdenking op de Amerikaanse
begraafplaats in het Limburgse
Margraten.
Prins Bernhard heeft de wens ge-uit
om het Wageningse défilé onderdeel
te maken van de jaarlijkse vetera
nendag die op zijn verjaardag, 29
juni, in Den Haag wordt gehouden.
Prins Willem-Alexander is be
schermheer geworden van het co
mité Nederlandse veteranendag, dat
dit organiseert. „Maar mogelijk
gaat het het in Wageningen ook nog
door, met alleen de ouderen erbij",
zegt Havermans. Ook De Kok
meldt dat eraan gewerkt wordt om,
met medewerking van Defensie,
iets in Wageningen in stand te hou
den. Hij is er blij mee. „Want voor
de herdenking op 5 mei is Wagenin
gen dé plek in Nederland, zoals dat
op 4 mei de Dam in Amsterdam is",
aldus de Thoolse veteraan.
Op de veteranendag zal het mooiste
ontwerp bekend worden gemaakt
van een vredesmonument, dat kin
deren uit de groepen 7 en 8 van het
basisonderwijs hebben gemaakt. Dit
is gebeurd in het kader van het on
derwijsproject 'Speuren naar spo
ren', dat speciaal is opgezet ter ge
legenheid van zestig jaar bevrijding.
en Elseline Zwaai de basisschool
Eben-Haëzer. Twee leerlingen van
basisschool De Regenboog, Ilja
Goedegebuure en Cynthia den
Haan, kiezen ervoor om zowel bij
het algemene monument als de In-
dië-plaquette bloemen te leggen.
Ze zijn de enige twee uit hun 27
kinderen tellende klas die dit wil
den doen, zeggen ze. Wim Bijl en
Alie Vermeulen vertegenwoordi
gen de ouderenbond Anbo Tholen.
Toon Hage en zijn vrouw - hij met
het Verzetsherdenkingskruis op de
jas - zijn zoals altijd van de partij.
Hages broer Nap is tijdens de oor
log door de Duitsers gefusilleerd in
de Drunense Duinen. Het Ojé-koor
en Canticum, versterkt met leden
van Laudate Dominum uit Stave-
nisse, sluiten de plechtigheid af.
Onder leiding van Danny Letzer
zingen ze For the Love of Jesus
(slotkoraal uit de Crucifixion),
twee coupletten van Blijf bij mij
Heer en drie van The captives
hymn (geschreven door iemand die
in een gevangenenkamp op Suma
tra zat). Dan is het voorbij. Als de
meeste belangstellenden vertrok
ken zijn, marcheren de Natres'ers
af. De bloemen blijven achter als
stille getuigen van het eerbetoon.
Van Tholen en Sint-Philipsland
kwamen tientallen inwoners om
het leven tijdens de Tweede We
reldoorlog. Als militair, zeeman,
verzetsman, of gewoon als burger.
De heemkundekring komt zestig
jaar na dato met een boek over de
ze mensen. De verschijning was
rond bevrijdingsdag gepland, maar
is met een aantal maanden ver
traagd doordat het schrijven meer
tijd vergt dan vooraf was inge
schat.
Op de Schoolstraat in Sint-Philips
land groeit het aantal belangstel
lenden voor de herdenking gaan
deweg uit tot een honderdtal.
Muziekvereniging Concordia
speelt hier, zoals al jaren gebruike
lijk, stemmige muziek. Het sombe
re weer maakt dat de belangstel
ling minder is dan normaal. De
harmonie begint met Choral,
speelt diverse koraalbewerkingen,
maar ook Time to say goodbye,
Wilt heden nu treden en Pavane in
blue. Afgesloten wordt met Als g'
in nood gezeten, uit Liederenbun
del 1Drie muzikanten spelen The
Last Post, waarna het twee minu
ten stil is. Het Wilhelmus sluit de
herdenking in Sint-Philipsland af.
Jong en oud toont belangstelling in het Thoolse Bosje.
Gaandeweg groeit de menigte, tot
dat enkele honderden mensen een
brede kring vormen rondom het
gedenkteken. Ze zijn stil, of praten
gedempt met elkaar. Er zijn veel
jongeren bij. Muziekvereniging
Concordia arriveert en speelt vanaf
kwart voor acht een aantal koralen,
onder leiding van Andrea Slabbe-
koorn. Tussen twee nummers
klinkt ergens in het publick een
mobieltje. Zelfs de 4-mciherden-
king ontkomt niet aan dit eigen
tijdse geluid. In de 21e eeuw moe
ten we kennelijk altijd en overal
bereikbaar zijn. Als de laatste
klanken van het door Arnold van
Bavel geblazen The Last Post
wegsterven, wordt het doodstil.
Slechts de ruisende bladeren, de
klapperende vlaggetjes van de
Oranjeversiering in de Vossemeer-
sepoort en de kwetterende eenden
in de Vest zijn te horen. En een en
kele auto die passeert; het leven
gaat door. Toespraken zijn er niet
bij de Thoolse dodenherdenking.
Dan het Wilhelmus, meegezongen
door de aangetreden koren en een
groot deel van het publiek. De do
denwacht salueert, evenals zes in
uniform gestoken oud-Indiëgan-
gers. Door een veranderde vlagin-
structie blijft de vlag halfstok han
gen.
Burgemeester en mevrouw Nuis
leggen als eerste een krans. Dan
doen de Indiëgangers (vijf namens
de Vereniging Oud Militairen In
diëgangers Zeeland en Jan Nie-
mantsverdriet uit Oud-Vossemeer
namens het Zeeuws Bataljon 11-14
R.I.) hetzelfde bij de twee jaar ge
leden aangebrachte plaquette met
de namen van negen in de gemeen
te Tholen geboren omgekomen ka
meraden. Ook enkele andere men
sen kiezen daarvoor. Wim Deurloo
en Hans Renes vertegenwoordigen
het 4 Mei Comité, Anne de Groen
Toon Hage, met Verzetsherdenkingskruis, en zijn vrouw komen
jaarlijks naar de herdenking.
Frank Heijboer draagt het gedicht 'Daanvoor in de N.H. kerk.
Ko Slager was één van de vrienden
van Duijzer en J.P. van der Welle,
die na Dolle Dinsdag zijn verzets
werk in Sint Oedenrode weer op
pakte na een tijdje onderdoken te
zijn geweest in Dinteloord, een ach
terneef. De uit Sint-Annaland af
komstige Duijzer maakte de Tweede
Wereldoorlog dus van nabij mee en
daarom had het bestuur van de
Dorpsgemeenschap Sint-Annaland
hem ook gevraagd om een bijdrage
te leveren aan de herdenking, die
eindigde met een kranslegging op
de oude begraafplaats, waar ge
denkstenen staan voor drie Engelse
militairen. Zij kwamen 17 januari
1945 bij een Duitse commando-aan
val (de Duitsers waren de Krabben-
kreek overgestoken vanuit het nog
bezette Schouwen-Duiveland) bij
een patrouille op de zeedijk bij Sint-
Annaland om het leven. „Het praat
je ging de volgende morgen als een
lopend vuurtje door het dorp", her
innert Jacob Duijzer zich nog. „De
volgende middag zijn de Engelsen
naar het kerkhof gebracht en in de
kens, dus niet in kisten, begraven.
In 1947 is er een monumentje voor
gezet na een inzameling onder de
burgerij."
Ook een eerder voorval staat Duij
zer nog voor de geest, het neerstor
ten van een Engelse bommenwerper
in de buurt van boerderij Ravens-
oord tegenover Nelisse. Dat was in
1941, waarbij de zes bemanningsle
den om het leven kwamen. „Het
vliegtuig was vermoedelijk tijdens
een onweersbui getroffen. Met een
vreselijk loeiend geluid kwam het
vliegtuig laag over het dorp. De om
gekomen bemanningsleden werden
ter plaatse gekist en met boerenwa
gens naar Sint-Annaland gebracht.
Ik was toen dertien en die gebeurte
nis maakte grote indruk."
In de opsomming van Duijzer was
de 18-jarige Boudewijn Herman
Kooijman het jongste oorlogsslacht
offer. Hij was lid van de Orde
Dienst en kwam op 2 november
1944 - het eiland Tholen was toen
net bevrijd - bij Oud-Vossemeer om
het leven door vuur van een Duitse
scherpschutter vanuit Nieuw-Vosse-
meer. (In de in Sint-Annaland door
de Dorpsgemeenschap uitgegeven
Bevrijdingskrant werd per abuis
vermeld dat hij bij Halsteren sneu
velde.)
Het oudste slachtoffer was de 69-ja-
rige Adriaan Kuijpcr, die op 26 ok
tober 1944 op zijn evacuatieadres in
Krabbendijke tijdens een beschie
ting om het leven kwam.
„Deze twintig hebben de vrijheid
niet of hoegenaamd niet mogen be
leven, terwijl wij voor de zestigste
maal de bevrijding mogen herden-
Leden van scouting Heenetrecht vormden de erewacht bij de gedenksteen en Engelse graven op de oude begraafplaats in Sint-Annaland.
ken. Laten wij hen die het leven
moesten laten, steeds in eerbied en
dankbaarheid blijven gedenken", zo
besloot Jacob Duijzer zijn toe
spraak.
Ook de jeugd werd bij de herden
king betrokken. Frank Heijboer en
Jorik van Houdt, respectievelijk
leerlingen van De Casembroot-
school en de School met de Bijbel,
droegen gedichten voor die in het
kader van een landelijke scholieren-
wedstrijd ter gelegenheid van 4 mei
waren gemaakt. Frank liet 'Daan'
horen, gemaakt door Patrick van
Schetsen uit Sint-Annaland en Tim
Dees uit Tholen. Jorik droeg 'Tra
nen onder de lentezon' voor. ge
maakt door een Bredase scholiere.
Wim Goedegebuure, actief bij de
Indiëgangers betrokken en ouder
ling van de Hervormde Gemeente,
greep terug naar kerkenraadsnotu-
len van 12 mei 1943 toen ds. W. van
Gricthuyzen een bidstond hield 'in
verband met de nood des tijds, het
weer in gevangenschap voeren van
ons leger, enz.' Hij sprak naar aan
leiding van Psalm 130:1b. Een veer
tienjarige scholier noteerde de toen
gezongen psalmen waaronder
Psalm 85:2: 'Dat toch, o Heer, Uw
goedheid ons bevrij; Geef ons Uw
heil en red door Uwe hand: Uit vrije
gunst, het zuchtend vaderland.'
„Op 5 mei 1945 gaf Hij bevrijding
van het in het heidendom terugge
vallen Duitse bewind en van het juk
der duivelen. Op 19 mei 1945 werd
in de Nieuwe Kerk in Amsterdam
gedankt voor de vrijheid en vreugde
door de goedheid des Heercn, die
wij niet verdiend hadden verkregen.
Er werd gebeden voor de nabestaan
den van hen, die door het lood van
de vijand werden weggeraapt", zo
bracht Goedegebuure die destijds
door ds. Miskotte geleide dank
dienst in herinnering.
Tijdens de herdenkingsbijeenkomst
werd Psalm 130:1 ook gezongen
met orgelbegeleiding van Leen
Heijboer. Ook mannenkoor DEV en
gemengd koor VZOS, beide o.l.v.
van Rinus van Gorsel, werkten mee
aan de Dodenherdenking met Wilt
heden nu treden; Dominc, Salvam
Fac; 't Largo en Psalm 27. De voor
zitter van de Dorpsgemeenschap
Sint-Annaland, Tjid Heijboer, sprak
een dankwoord tot alle medewer
kenden en belangstellenden. Na sa
menzang van Gezang 282:1 en 5 en
Gezang 303:1 en 2 werd hel pro
gramma in de kerk besloten met
twee coupletten van het Wilhelmus.
De herdenkingsbijeenkomst werd
door ongeveer 250 mensen bijge
woond.
De Dodenherdenking werd achter
streekmuseum de Meestoof voort
gezet, waar de koninklijke fanfare
Accelerando stond opgesteld, voor
deze gelegenheid o.l.v. oud-dirigent
Pierre van Broekhoven. Er werd een
aantal koralen gespeeld, waarna om
kwart voor acht het klokgelui be
gon. De Dorpsgemeenschap had
met de gemeente afgesproken dat de
torenklok normaal acht uur zou
slaan, maar aansluitend niet zou lui
den. De acht uur klonk echter niet,
waarop de trompetblazer van Acce
lerando steeds wachtte. Robert Lup-
ker blies tenslotte maar het signaal
Taptoe, waarna aansluitend de twee
minuten stilte in acht werden geno
men door de circa 150 belangstel
lenden. Na het spelen van het Wil
helmus begon het défilé naar de
vlakbij gelegen oude begraafplaats,
waar een gedenksteen bij de drie
graven van de Engelse militairen
staat. John Little Brown (34), Edu-
ard Callan (19) en Victor Stanley
Rapley (24) kwamen 17 januari
1945 om het leven toen ze tijdens
hun patrouille op de zeedijk te Sint-
Annaland door vanuit Schouwen
overgestoken Duitsers werden ver
rast.
Bij de Engelse graven stond een
erewacht van acht leden van scou
ting Heenetrecht: Joris en Lieke
Kodde en Anna Bosman uit Tholen,
Herriaan Franssen uit Schcrpenisse,
Timo Giljam, Nick Overbeeke, Ga-
5 mei bevrijdingsdag! Waarom han
gen er dan zo weinig vlaggen bui
ten? Velen hebben toch ook herin
neringen aan onze bevrijding. Ik
toch wel, na een hongerwinter, met
als eten suikerbieten en bloembol
len. Wij Nederlanders mopperen zo
graag, maar beseffen we wel goed
wat bevrijding - vrijheid - bete
kent? We hebben het toch allemaal
zo goed. Is het dan zo moeilijk om
dit tot uiting te brengen met het la
ten wapperen van onze nationale
driekleur? Vrijheid, je moet het sa
men doen.
M. Doevelaar-Scherpenhuizen,
Sint-Annaland.
briël en Leonie Heijboer uit Sint-
Annaland. Timo Giljam en Herriaan
Franssen reikten een bloemenkrans
aan, die namens de Dorpsgemeen
schap werd gelegd door de oud-pen
ningmeester mevr. M. Boogaard-
Bolier en oud-secretaris W. Heij
boer. Daarna trokken de belangstel
lenden nog langs de Engelse gra
ven, waarbij een enkeling ook zelf
nog bloemen legde. Het was kil de
ze avond van de vierde mei, maar
evenals vijf jaar geleden werd ook
nu in Sint-Annaland aandacht ge
schonken aan de Dodenherdenking.
Dit keer 60 jaar na de bevrijding,
waardoor er in het hele land veel
aandacht was voor het einde van de
Tweede Wereldoorlog. De Ameri
kaanse president Bush kwam naar
de erebegraafplaats in het Limburg
se Margraten, waar 8000 gesneuvel
de soldaten uit de V.S. begraven
zijn. Koningin Beatrix en premier
Balkenende woonden de herden
king zondag ook bij.
Ook in Londen, Parijs, Berlijn en
Moskou kreeg de 60-jarige herden
king van de bevrijding veel belang
stelling.
Namens de Dorpsgemeenschap Sint-Annaland legden mevr. M. Boogaard-Bolier en W. Heijboer een krans bij de drie Engelse graven.
Wethouder K.A. Heijboer vertegenwoordigde het gemeentebestuur.
Wim Deurloo (links) en Hans Renes leggen bloemen namens het 4 Mei Comité Tholen.
