'Dit is een dag waarop wij
ons aan elkaar willen warmen'
'Goed dat er om gedacht wordt,
maar blij dat het nu voorbij is'
Verburgh
SO M
Zeven Tholenaren bij herdenking in Oude Tonge
De winkel moet leeg!
Kortingen tot wel
Website Ramp is veel bekeken
Herdenken
Muzikanten door kou bevangen bij herdenking Sint-Philipsland
Donderdag 6 februari 2003
EENDRACHTBODE, DE THOOLSE COURANT
'5
Redder Schot
krijgt rampboek
in Halsteren
Het is bitter koud zaterdagmorgen. Een snijdende wind
jaagt de lichte stuifsneeuw op die af en toe uit een grau
we lucht dwarrelt. Het weer past wonderwel bij het mo
ment, merkt iemand op. In Sint-Philipsland worden de
negen slachtoffers herdacht van de watersnood van
1953. In het dorp wapperen de vlaggen halfstok. 1 febru
ari 1953 is een gedenkwaardige dag, zegt de burgemees
ter. „Een dag om over na te denken, een dag die het
waard is om te herdenken".
Nooit meer
Emotioneel
Levenskracht
Zes inwoners van de gemeente Tholen en burgemeester
Nuis woonden zaterdagmiddag de officiële herdenking
van de watersnoodramp in Oude Tonge bij. „Indrukwek
kend", zegt L.C. Vroegop uit Sint-Philipsland. „Ik zag
er wat tegenop, maar het viel mee. Ik heb het als een
goede bijeenkomst ervaren", zegt de 83-jarige J.C.
Moerland uit Stavenisse.
Waterberging
Antwerpsestraat 12 - 14 - 16
4611 AG Bergen op Zoom
tel. 0164 - 237940 Fax 245360
Wij zijn de showroom aan het verbouwen.
Zo'n duizend bezoekers per dag trok
zijn website in de laatste januari-
week, vertelt Ko van Oeveren (60).
De Stavenissenaar heeft een site ge
maakt die volledig is gewijd aan de
Ramp (people.zeelandnet.nl/voeve-
ren). Gezien het onderwerp is het
sober gehouden. Voor de inhoud
heeft Van Oeveren zoveel mogelijk
de officiële gegevens gebruikt van
bijvoorbeeld de waterschappen en
waterstaat. Met name Stavenisse
wordt uitvoerig belicht, met be
schrijvingen van de gebeurtenissen,
de beschadigingen aan de dijken en
het herstel ervan. Dit wordt met te
keningen toegelicht. Ook zijn foto's
van het dorp te zien en een filmpje.
Informatie over de dijkgaten bij
Poortvliet, Sint-Annaland en Sint-
Philipsland verschaft de website
eveneens, én het persoonlijke ver
haal van Van Oeveren. Algemene
gegevens over stormvloeden, het
weer voor de Ramp en over het dorp
Stavenisse completeren het geheel.
Een achterneef van Van Oeveren uit
Canada zorgde voor een Engelse
vertaling.
De grote belangstelling voor de site
op het internet is onder meer het ge
volg van een link die is opgenomen
op de website van de Volkskrant.
Ook zijn recent artikelen verschenen
in het Algemeen Dagblad en Metro.
Via zoekmachines op het internet is
de website eveneens te vinden. Het
gastenboek van de site telt inmiddels
meer dan 300 reacties. Honderd
daarvan zijn van de laatste week
vóór de Rampherdenking. Het blijkt
dat heel wat scholieren - uit het hele
land - voor een werkstuk of spreek
beurt de website bekeken. Maar ook
mensen die destijds als kind speel
goed moesten afstaan voor hun leef
tijdgenoten in de getroffen gebieden.
Oud-Tholenaren, zelfs uit Canada,
lieten een boodschap achter, en ook
kinderen van militairen die in het
rampgebied zijn ingezet. Treffend is
een reactie van een dochter van
schipper Dane, die met zijn schip Le
Bon Espoir destijds honderden Sta-
venissenaars uit het dorp evacueer
de.
De 81-jarige Arie Schot uit Tholen
kreeg zaterdag in Halsteren een
exemplaar van het herdenkingsboek
watersnood 'Blijft gedenken' uitge
reikt. Schot was één van de Thoolse
vissers die een halve eeuw geleden
de ondergelopen Brabantse polder in
voeren om er mensen uit hun benarde
positie te bevrijden (zoals mannen uit
Oud-Vossemeer dat in Nieuw-Vosse-
meer deden). „We deden niet meer
dan onze plicht", zei Schot daarover
vorige week in deze krant. Tijdens de
herdenking in Halsteren (daar ver
dronken 63 mensen) werd speciaal
bij die rol van de redders stilgestaan.
Het komt ook terug in de verhalen
die zijn opgetekend in het door de
heemkundekring Halchterth uitgege
ven boek. Het eerste exemplaar werd
door voorzitter Kommers overhan
digd aan wethouder Janssen van Ber
gen op Zoom, het tweede was voor
Schot.
Stemmen
van lezers
Iets terugroepen in je gedachten, een
gebeuren laten herleven, klaar en
duidelijk. Daar is niet veel fantasie
voor nodig als je loopt op die plaat
sen en omringd wordt door mensen
die jarenlang deel uitmaakten van je
leven. Mensen met wie je de ang
stigste momenten uit dat leven hebt
gedeeld. Alles schudt in je wakker,
het herleeft, springlevend sta je er
weer middenin. Je hoort de razende
storm, dijken scheuren, polders vol
lopen, huizen platslaan, mens en
dier om je heen verdrinken. Zelf
vlucht je wadend door het aanstor
mende water naar een hoger gelegen
gedeelte van het dorp. Om daar
urenlang op een klein zoldertje te
verkeren - met velen - in een grens
situatie tussen leven en dood vanwe
ge het steeds maar stijgende water!
Uren tussen hoop en vrees. Voor
zo'n ervaring bestaan geen woor
den, ieder woord mist de kracht om
zoveel doorstane angst te verwoor
den.
Nu, 50 jaar later, lopen we in bittere
kou door striemende en knisperende
sneeuw, in een stille tocht - onder
het luiden van de klokken - als over
levenden naar onze verdronken
dorpsgenoten, om ze te ontmoeten
in hun massagraf We vormen een
vierkant rond hun graven die alle
maal bedekt zijn met een deken in
de kleur van de onschuld - zo wit als
sneeuw. Dan schalt The Last Post
over de graven. Stilte! Iedereen
heeft zijn eigen gedachten. Sommi
gen die hier rusten, komen op je net
vlies voorbij zoals ze waren toen de
gulzige golven hen voor altijd on
derdompelden in hun watergraf. Ik
huiver bij die gedachten, slik liters
tranen weg met een verward gevoel,
maar bovenal met een dankbaar ge
voel - dat overheerste - omdat ik dit
natuurgeweld mocht overleven. Wie
ben ik? Dat roept tot op de dag van
vandaag nog vragen in mij op!
Heer herinner U de namen
van hen die verdronken zijn.
Nel Gaakeer,
Amersfoort.
Mevr. E. Mol (tweede van links) van de werkgroep legt een krans samen met Caroline Ligtendag, Martineke Suurlant, L. Vroegop en E. de
Leeuw-Bakker (v.l.n.r.).
Klokslag tien uur zet zich vanaf De
Wimpel een stoet in beweging. Bur
gemeester en mevrouw Nuis, voor
zitter J. Ligtendag van de organise
rende werkgroep met echtgenote,
gaan voorop. Daarachter de overige
leden van de werkgroep, leden van
het gemeentebestuur en de gemeen
teraad, degenen die de kransen zul
len leggen, familieleden van de
slachtoffers, mensen van de brand
weer en het Rode Kruis en andere
belangstellenden. De oud-burge
meesters Vogel en Van der Munnik
zijn er met hun echtgenotes, oud
gemeentesecretaris De Leeuw-de
Kok met haar man. In alle stilte
loopt de stoet, tientallen mensen,
via de Wilhelminastraat en de
Schoolstraat naar de Kerkring. Op
het gazon bij de kerk staan leden
van Concordia aangetreden. Bij het
voormalige gemeentehuis, tegen
over de gedenksteen met de negen
namen, hangt het rood-wit-blauw
halfstok. De leden van de werk
groep, de kransleggers en het echt
paar Nuis gaan achter het gedenkte
ken staan. Ze staan te rillen in de
ijskoude wind. Voorzitter Ligtendag
zegt dat een aantal inwoners de om
gekomen dorpsgenoten gekend
heeft, maar dat het voor velen ge
schiedenis is. De Schoolstraat was
vijftig jaar geleden één van de
vluchtstraten naar de veilige Oost-
dijk. „Ikzelf ontkwam via die straat,
tien minuten voor het water kwam."
Burgemeester Nuis zegt dat het een
dag is, waard om op een waardige
wijze te herdenken. „Een dag waar
op wij, meer dan anders, ons aan el
kaar willen warmen. Dicht bijeen
om eikaars warmte te voelen. Daar
aan is met name vandaag grote be
hoefte." Hij neemt de woorden
meeleven, solidariteit en één zijn in
de mond. Herinnert aan de schade -
materieel en immaterieel - van die
eerste februari 1953 in Sint-Philips
land en Anna Jacobapolder. „Ver
lies.... een ingrijpende verandering
in het leven van hen wier leven
werd gespaard. Voor sommigen was
het op het nippertje, maar anderen
konden niet worden gered. Plotse
ling.... onvoorbereid gebeurde het.
En toen.... dat gevoel van nooit
meer. Nooit meer je geliefde kun
nen spreken. Trachten verder te
gaan met dat gevoel. Het stille ver
driet waarmee je moet leren leven."
Nuis spreekt over hoe moeilijk het
is om wantrouwen om te zetten in
vertrouwen, om angst om te zetten
in zelfvertrouwen en wanhoop in
hoop. Hij praat over troosten en ge
denken. „Wij staan straks een mi
nuut stil om hen te gedenken. Een
minuut stilte in een dorp, in een we
reld die zich opmaakt voor een oor
log. Het lijkt een groot contrast."
De minuut stilte is volgens Nuis een
symbool, het verbreken ervan geeft
aan dat we verder moeten. Omdat
na al die jaren de emoties van het
moment niet zijn vervaagd, moeten
wij acht slaan op elkaar, zegt de
burgemeester. Hij prijst zich geluk
kig, deel te mogen uitmaken van
een samenleving die het belang van
een herdenking inziet en die aan
toont dat geschiedenis niet alleen
bestaat uit jaartallen. De gedachten
gaan deze dag, aldus Nuis, ook uit
naar degenen die de Ramp overleef
den, maar bij wie de weemoed en de
smart nog altijd in hun hart ligt op
geslagen. Hij eindigt met een strofe
uit het gedicht 'Weemoed en Hope'
van De Genestet.
Anja Neele-Kempeneers leest met
luide stem de namen en de leeftij
den op van de slachtoffers. Negen in
getal, in leeftijd variërend van 79 tot
12 jaar. Het aanhoren van die leef
tijden maakt dat je het nog kouder
krijgt dan je het al hebt. The Last
Post klinkt en dan wordt het stil aan
de Kerkring. Terwijl Concordia ko-
raalmuziek speelt, leggen burge
meester en mevrouw Nuis een krans
namens het gemeentebestuur. Na
mens de inwoners komen vier nabe
staanden van slachtoffers naar vo
ren om een tweede krans te leggen:
Betty de Leeuw-Bakker (van Texel
gekomen), Lauran Vroegop, Caro
line Ligtendag en Martineke Suur
lant. Het Wilhelmus weerklinkt en
dan wreekt zich de koude. Een mu
zikant van Concordia wordt onwel
en naar het verenigingsgebouw bij
de kerk gebracht. Daar ontfermen
mensen van het Rode Kruis zich na
afloop over nog drie muzikanten die
door de kou zijn bevangen. De stoet
is dan, in stilte, alweer teruggelopen
naar het dorpshuis. Sint-Philipsland
herdenkt zijn rampdoden op een
waardige en indrukwekkende wijze.
„De stille tocht en kranslegging was
voor mij en andere nabestaanden
emotioneel", kijkt Jan Ligtendag te
rug op de herdenkingsweek. „Ik heb
mijn grootmoeder en een oom ver
loren. En als dan je kleindochter een
van degenen is die een krans legt,
geeft dat een stuk emotie." De Sint-
Philipslander is bijzonder te spreken
over alle medewerking die de werk
groep kreeg én de inzet van een
groep vrijwilligers. Daardoor was
alles keurig geregeld. „Je kunt dat
als werkgroep ook niet alleen. Bo
vendien zijn we met zessen begon
nen, maar door verhuizing en ziekte
telde de werkgroep vanaf december
maar vier leden meer." Uit reacties
die hij van mensen kreeg, is Ligten
dag gebleken dat er waardering is
voor de manier waarop aan de
rampherdenking gestalte is gege
ven. De tentoonstelling in De Wim
pel trok, volgens het gastenboek,
1100 tot 1200 belangstellenden.
„Zonder rekening te houden met
mensen die soms wel zes of zeven
keer zijn geweest." Daarnaast kwa
men de leerlingen van de drie basis
scholen, en ook nog van de Juliana
van Stolbergschool uit Sint-Maar
tensdijk en de Groen van Prinsterer-
school uit Scherpenisse. Totaal 400
kinderen.
De herdenking wordt zaterdag
avond afgesloten met een bijeen
komst in De Wimpel. Daar zijn
ruim 300 mensen, terwijl er nog af
meldingen zijn in verband met het
slechte weer. Onder andere oud
burgemeester Van Velzen en oud
gemeentesecretaris Pijl verontschul
digen zich. Doordat de bijeenkomst
in Stavenisse ruim een uur uitloopt,
arriveert burgemeester Nuis een
kwartier te laat in Sint-Philipsland.
Hij zegt dat er deze dag uitsluitend
plaats is voor stilte, voor rouw, voor
nadenken over hoe het was en hoe
het toch allemaal kon gebeuren.
„Nadenken over die ene vraag, die
voor altijd onbeantwoord zal blij
ven. Maar toch de vraag die wij el
kaar willen stellen in de hoop dat ie
mand het antwoord weet. Maar nee,
daarin moeten wij elkaar teleurstel
len." Tegenwoordig zou er volgens
Nuis bij een dergelijke ramp zeker
een parlementaire enquêtecommis
sie ingesteld worden.
Nuis zegt begrepen te hebben dat
het een typisch Zeeuwse instelling
is om te zwijgen en niet te klagen.
„Toch vraag ik mij af of dat in alle
gevallen de beste manier is voor
verwerking." Hij gaat in op de be
scheidenheid en eenvoud, de inge
togenheid en stilte waarmee de Sint-
Philipslandse gemeenschap de
Ramp herdenkt. „Een dorpsge
meenschap waar liefde over en weer
wordt ontvangen, omdat zij ook
wordt uitgedeeld." Nuis spreekt
over het gemis bij de nabestaanden.
Over hoe het niet lukt om je van het
verleden los te maken. En over le
venskracht, die blijkt uit het vermo
gen om wonden die zijn geslagen,
daar te leggen waar ze kunnen wor
den genezen. „Voor velen hier in
Sint-Philipsland is dat hun geloof.
Voor anderen is dat een andere
plaats."
Oud-wethouder A.A. Rijstenbil en J.
Kempeneers verhalen over wat zij en
anderen meemaakten in die ramp
nacht. Rijstenbil waarschuwde toen
de gezinnen Vroegop en Van Dijke in
de arbeidershuisjes bij zijn boerderij
Zwarte Schouw, maar zag even later
de 12-jarige Lauran Vroegop voor
zijn ogen door het water meege
sleurd worden. Na 26 uren op zolder
zijn de betreffende gezinnen gered,
maar het heeft jaren geduurd eer
Rijstenbil die gebeurtenissen wat
kon vergeten. Hervormd predikant
ds. J.C. Klein verzorgt de Schriftle
zing, meditatie en sluiting van de bij
eenkomst. Anja Neele leest een ge
dicht, er is samenzang en koorzang
van De Lofstem en het mannenen-
semble van VZOS. Het complete
koor voert een speciaal voor de gele
genheid gecomponeerde toonschil-
dering uit. Het Zeeuwse volkslied en
het Wilhelmus klinken ook in De
Wimpel, waar voorzitter F.J. Goos-
sen van de heemkundekring de her
denkingsbijeenkomst afsluit.
Beiden maakten de Ramp op 1 fe
bruari 1953 aan den lijve mee.
„Het was een verschrikkelijke
nacht", herinnert Moerland zich.
Hij woonde in de bocht van de Ju-
lianastraat onder aan de Molen
dijk, waar zijn ouders woonden.
Gewaarschuwd door zijn broer
ging Moerland snel naar huis terug
toen de vloedplanken aan de
Stoofdijk het leken te begeven.
„Met een bulderende vloedgolf
liep de hele polder onder. Mijn
vrouw en twee kinderen gingen
naar de Molendijk. Zeker met een
kind van zestien maanden wil je
dan zo gauw mogelijk weg. Maan
dagavond zijn we met het schip
Crescendo naar Rotterdam ver
trokken."
Moerland verloor neven en nichten
die o.a. in de Kerkweg woonden.
„Daar speelde de Ramp zich ei
genlijk in een uur af, na de dijk
doorbraak bij 't Scheld."
Vroegop was in de rampnacht bij
zijn schoonouders in de Julianas-
traat te Sint-Philipsland. Hij wilde
naar zijn ouders, broers en zusters
die bij de boerderij de Zwarte
Schouw van A.A. Rijstenbil woon
den. Aan de Zuiddijk strandde hij.
De vader van Rijstenbil, die in het
dorp woonde, had toen telefonisch
zijn zoon al gewaarschuwd, die de
daar vlakbij wonende families
Vroegop en Van Dijke wilde alar
meren. Al snel begaven de twee
knechthuisjes het door de kracht
van het water. Lauran Vroegop
(13) kwam om, zijn broer Jan, zus
ter en ouders konden zich evenals
de familie Van Dijke redden. Tot
dinsdagmiddag zaten ze in de
schuur van de boerderij op het
hooi.
Die gebeurtenissen komen bij een
herdenking als zaterdag weer naar
boven. „Het is goed dat er om ge
dacht wordt, maar ik ben ook weer
blij dat het voorbij is", zegt
Vroegop. Toch vond hij de natio
nale herdenking in Oude Tonge
'heel mooi.' „Voor zover je natuur
lijk over mooi kunt spreken. Alles
was perfect geregeld. Met een taxi
werden we opgehaald en thuisge
bracht. Er mankeerde niets aan,
behalve het weer op de terugweg.
Toen was het allemaal sneeuw."
Ook Moerland noemt de nationale
herdenking 'groot opgezet en goed
georganiseerd.' De kranslegging
door koningin Beatrix en premier
Balkenende was op een groot
scherm in het dorpshuis van Oude
Tonge te volgen. Om half drie
stond de taxi al weer gereed voor
de Tholenaren, want toen moesten
ze terug om de herdenking in Sta
venisse mee te kunnen maken. „In
vijftig jaar heb ik niet zoveel over
de Ramp gehoord als de laatste
paar maanden", zegt Vroegop.
„Thuis spraken we er nooit over.
Er zijn nu verhalen naar voren ge
komen, die ik niet eerder heb ge
hoord."
Behalve Moerland en Vroegop wa
ren ook W.J. van Putte uit Stave-
Als vertegenwoordigers van de gemeente Tholen woonden de heren Vroegop, Hage, Stoutjesdijk, mevr. Hage en de heren Van Putte en
Moerland samen met burgemeester Nuis de nationale herdenking van de watersnoodramp in Oude Tonge bij.
De aankomst van koningin Beatrix bij de Grutterswei in Oude Tonge. Links de commisaris van Zuid-Holland de heer J. Franssen, rechts
burgemeester A. J.C. van Pelt van de gemeente Oost-Flakkee waar Oude Tonge bij hoort.
nisse, alsmede A. Stoutjesdijk en
het echtpaar J. Hage uit Tholen
(ook de laatsten woonden voor
heen in Stavenisse) in Oude Tonge
aanwezig.
In de Grutterswei te Oude Tonge
zei de Zuid-Hollandse commissa
ris van de koningin J. Franssen in
zijn toespraak, dat de Ramp voor
velen ingrijpender is dan de Twee
de Wereldoorlog. Hij had het over
'de harde les van 1953 waaruit Ne
derland lering heeft getrokken.'
„We zijn tot het inzicht gekomen,
dat we er met de Deltawerken niet
zijn. We zijn over waterbeheer an
ders gaan denken, want beveili
ging tegen overstroming heeft ook
een keerzijde." Franssen noemde
plannen voor gedeeltelijke open
stelling van het Haringvliet die de
achteruitgang van de waterkwali
teit moeten stoppen. Verder wees
hij op de stijging van de zeespiegel
met 20 tot 110 cm in deze eeuw in
combinatie met een bodemdaling.
De commissaris deed daarom een
appèl om de lessen uit het verleden
en de hedendaagse inzichten ter
harte te nemen. „We dienen ons
voor te bereiden op wat ons moge
lijk nog te wachten staat. Voortva
rend aan de slag dus met o.a. wa
terberging, dat een prominente
plaats in de ruimtelijke ordening
moet krijgen. Natuurkrachten zijn
te groot en te ongewis, maar niets
of te weinig doen of te laat in actie
komen, kan desastreuze gevolgen
hebben", aldus Franssen.
De Tholenaren hoorden het uit de
eerste hand, evenals koningin
Beatrix, premier Balkenende en de
ministers Remkes, De Boer,
Hoogervorst en Veerman, de
Zeeuwse commissaris Van Gelder,
gedeputeerde Coppoolse en de
Bergse burgemeester Van der Vel
den.
Mevr. Van den Ouden-Huijer uit
Oude Tonge gaf een impressie van
de gebeurtenissen in de rampnacht
en Eliza Mari Maliepaard droeg
het gedicht ,Wat een gek idee'
voor. Het Souburgs koperquintent
en het koor COV Laudando ver
leenden muzikale medewerking
aan het programma, waarvan film
beelden van de watersnoodramp
ook een onderdeel vormen.
De koningin en de minister-presi
dent legden daarna een krans bij
het monument op de begraafplaats
slachtoffers watersnoodramp 1953
in Oude Tonge. Na een minuut stil
te maakte het kleine gezelschap
een rondgang langs de graven.
Advertentie I.M.
