'Zou u zoo goed willen wezen...' 'Als we niet weg waren gegaan hadden we het niet overleefd' 450 dijkwerkers en 200 evacué's in Oud-Vossemeer Inwoners van Poortvliet werden niet geëvacueerd Sinaasappelen van koningin voor schooljeugd in Stavenisse Adoptie door Noord-Holland Donderdag 3U januari 2UU3 'Geachte burgemeester. Zou u zoo goed willen wezen om dat pakketje aan een uwer onderdanen te geven die het erg nodig heeft. Dat kunt u beter bekijken als dat ik dat kan. Het komt van een Amsterdamsche huisvrouw. U hoeft geen naam te noemen want dat wil ik niet. Gaarne had ik het toegedacht aan een jonge Moeder. U beleefd dankend. Amsterdam 25-2-53'. Dit briefje, dat hoorde bij een pakket babykleertjes, is bewaard in het archief van de voormalige gemeente Stavenisse. Daarin is veel meer correspondentie te vinden met betrekking tot hulp verlening na de watersnood, uit binnen- en buitenland. Opbouwfonds Woningen Dakloze Bram Steijn met moeder en opa eerste bewoners Deens huis Opklapbed Voordat Bram Steijn en Marie den Braber hadden trouwplannen. Op maandag 2 februari 1953 zou de kleine arbeiderswo ning aan de Achterstraat in Sint-Philipsland voor hun worden verbouwd waar Steijn met zijn moeder en opa woonde. De nacht ervoor maakte het woeste water het huisje echter met de grond gelijk. Ze werden dakloos en kregen een Deense woning toegewezen, Margrethe. zz fckrNDKAL-HlBUJJE, UtS IJriOOLSJL CUUKAIN1 Hulp kwam er in allerlei vormen naar de door de Ramp getroffen gebieden, zo wordt duidelijk. In geld zowel als in natura. Een fir ma uit Den Haag bijvoorbeeld bood vier 'rijwielhulpmotoren' aan. Het gemeentebestuur van Sta venisse verlootte die onder 23 ge gadigden die hun brommer waren kwijtgeraakt. C.M. Mol, H. Hend- rikse, J. van Beveren en H. van Haaften kwamen op die manier in juni aan een vervoermiddel. De bemanning van het koopvaardij schip Aagterdijk zamelde spon taan geld in en kocht daarvan een koe. Het beest - toepasselijk Aagje genoemd - werd op 1 mei door de kapitein - de heer Kruithof uit Tholen - overgedragen aan de zwaar gedupeerde melkboer W. Stoutjesdijk. Het kantoorpersoneel van een sigarettenfabriek stuurde een pakket sigaretten voor de 'stil le werkers' die in de eerste weken na de ramp in het dorp actief wa ren bij opruimwerkzaamheden, van een sigarenfabriek in Valkens- waard kwamen 4000 sigaren 'in doosjes van 4'. Van een schoolklas uit Wassenaar komen inktlappen en boeken, van een school in het Italiaanse Genova-Bolzaneto komt speelgoed, de gemeente 's-Gra- vendeel stuurt tien kazen. Een in woner van Brussel biedt een aan tal kisten aardewerk aan en 18 stoelen. Vrouwenorganisaties tonen zich ook actief: de afdeling Amsterdam van de Unie van Vrouwelijke Vrij willigers geeft 520 potten met hy acinthen, de afdeling Sneek van Vrouwelijke Hulpverlening laat leerlingen van de ambachtsschool in die plaats 67 naaidozen maken en de damesafdeling van de kon. Ned. bond van oud-onderofficie- ren in Den Helder breit 35 paar wollen sokken. Een bijzonder ge schenk was er van ons vorsten huis. Bij haar bezoek aan het zwaar getroffen dorp op 23 maart bood de koningin een kist sinaas appelen aan voor de teruggekeer de kinderen. Burgemeester Ver burg legde de uitreiking ervan op foto vast en stuurde de kiekjes naar Soestdijk. In georganiseerd verband werd eveneens hulp geboden. Zo zit er in het archief een lijst met 160 na men van landarbeiders aan wie kleine landbouwwerktuigen uitge reikt werden. Een andere lijst meldt elf personen die in aanmer king kwamen voor een tractor via een hulpactie uit de gemeente Haarlemmermeer. Zo zijn er over zichten van mensen die in aanmer king kwamen voor hennen of voor eierkolen. Via de stichting voor de landbouw worden biggen aange boden, afkomstig uit Gaasterland. Eind maart leverde de kring Noord-Breda van het Rode Kruis levensmiddelen (koffie, thee, ge condenseerde melk, chocolade en blikken vlees), lies- en dijklaarzen en een kist lysol. Leerlingen van een gymnasium te Frankfurt am Main maakten 100 Mark over naar het Rampenfonds, bedoeld voor Stavenisse. Een in woner van het Overijsselse Wier den schonk 1000 gulden, een Fransman uit Presles 5000 francs, het personeel van een oliemaat schappij in Detroit 1170 gulden en het Groene Kruis te Poortvliet 500 gulden. Een inwoonster van Rotterdam za melde geld en goederen in in Moustier sur Sambre, waar haar schoonvader burgemeester was. De broers H. en L. Plansoen in Belleville te New Jersy - hun va der kwam van Stavenisse - verza melden kleren. In deze Amerikaanse staat werd zelfs een hulpcomité in het leven geroepen: Helping Hands for Hol land. Nederlandse Shell-ingeni- eurs hielden een inzameling in Pasadena (Texas), terwijl uit Aus tralië 12.517 gulden kwam van de Nederlandse vereniging te Illawa- ra (New South Wales) en 1170 pond uit Wollollong. In de Belgi sche gemeenten Lambusart en Lil- lo werd via collecten 24.000 frank ingezameld voor Stavenisse, in het Zwitserse Carouge 1000 francs. De Franse gemeente Mantes adop teert Stavenisse en via allerlei ac ties wordt 1,3 miljoen francs bij gedragen voor hulp en we deropbouw van het verwoeste dorp. Voor de geldschenkingen roept burgemeester Verburg een specia le stichting in het leven, de stich ting Opbouwfonds Stavenisse. Deze gedenksteen in 't Ouwe Raed'uus herinnert aan de hulp die Poortvliet kreeg uit Hulst. Verburg financiert er de films 'Storm over Stavenisse' en 'Stave nisse der zee ontrukt' van, die hij overal vertoont. De baten van deze vertoningen komen weer aan het fonds ten goede. Het jeugdwerk in het dorp, het interieur van het dorpshuis en de aanleg van het hertenkamp (waarvoor de ge meente Bergen twee herten schonk) zijn zaken waaraan het geld wordt besteed. Voor de inrichting van een kleu terschool komen giften van de Ac tie Kinderhulp te Zweden, het Zwitserse Rode Kruis en het Rode Kruis Drachten. Een gift van de Bundesjugendring uit Duitsland wordt via de Ned. Jeugdgemeen schap besteed aan spelmateriaal voor het dorpshuis. Dit gebouw, bekend als 'de brak' was een schenking van de Oecumenische Raad van Kerken te Utrecht. In de kerstweek van 1953 verblijven drie bejaarden in het H. Dunant- huis te Zeist. In juni bezoekt een groep inwoners Mantes-la-Jolie. Verburg krijgt er de de stadsme- daille, terwijl zijn Franse ambtge noot op diens beurt in 1955 ere burger van Stavenisse wordt. In het voorjaar van 1954 schenkt een inwoonster van Vlierden een flin ke partij heesters en bomen. De genie te Keizersveer stelt in Stavenisse enkele dukws beschik baar, de genie te Den Bosch zorgt voor 12 boten, zwemvesten, ped dels e.d. Tholen biedt het onder komen voor een hulpsecretarie gratis aan. Uit het hele land ko men politiemensen om het geëva cueerde dorp te bewaken en te hel pen bij het bergen van verdronken inwoners. Militairen - ook uit Bel gië en Frankrijk - bevrijden men sen uit benarde posities en helpen bij het versterken van de dijken. Daarvoor komen ook overal van daan arbeiders en studenten naar het getroffen gebied. Bij de evacu atie van mensen en vee spelen vis sers en binnenvaartschippers een belangrijke rol. In Poortvliet kwam een ploeg straatmakers uit Hoorn hulp bie den bij de wederopbouw en Haar lemmermeer zorgde voor een hou ten gebouw dat als kleuterschool kon dienen. Uit Hulst - de vorige woonplaats van burgemeester Van Doorn - kwamen ook straatmakers, en een tijdelijk ambtenaar om de secretarie te versterken. Ook werd uit deze Zeeuws-Vlaamse plaats nogal wat kleding naar het dorp gestuurd en de schooljeugd werd voor een uitstapje uitgenodigd. Een plaquette in de raadzaal schonk Hulst als blijvende herin nering. Op zijn beurt bood Poort vliet een zilveren tafelbel met in scriptie aan voor de raadzaal van Hulst. Gereedschapspakketten uit Canada werden in Poortvliet, Sint- Annaland en Sint-Philipsland uit gereikt. Bijzondere giften waren een groot aantal houten woningen. In Stavenis se werden 19 van deze huizen ge bouwd, geschonken door het Noorse Rode Kruis. Sint-Philipsland kreeg vijf woningen uit Denemarken en ze ven uit Oostenrijk (waaronder de ambtswoning voor de burgemeester). Laatstgenoemd dorp werd geadop teerd door Stad en Ambt Delden en Hengelo die onder meer een noodge- meentehuis en een brandspuit beko stigden. Het graafschap Bentheim in Duitsland financierde de bouw van een kleuterschool en de inrichting er van werd deels betaald door de Zweedse organisatie Radda Barnen (evenals in Stavenisse, Sint-Anna- land, Poortvliet en Sint-Maartens dijk). Wijkgebouwen van het Groene Kruis in Sint-Philipsland, Sint-Maar tensdijk, Sint-Annaland, Stavenisse, Poortvliet en Oud-Vossemeer zijn gefinancierd met Zwitsers geld, uit de actie Chaine du bonheur. Het Hol land Huis in Scherpenisse is betaald door de georganiseerde landbouw in Noord-Holland. Ook Ons Dorpshuis in Anna Jacobapolder en het herten kamp in Stavenisse zijn met 'ramp- geld' gerealiseerd. Het echtpaar Steijn-den Braber in zijn Deense woning Margrethe, waarin van binnen in de loop van de jaren het nodige is aangepast. vertellen dat er een weduwe was on dergebracht op de tweede etage van een huis in de Vughtstraat. Toen bleek moeder gewoon naast ons te zitten zonder dat we dat wisten. Na vier dagen vonden we haar terug." Steijn hielp mee met het opruimen van de ravage in het dorp en reed 's ochtends met de bus naar Sint-Phi lipsland om 's avonds weer terug te gaan naar Roosendaal. Zijn moeder was ingeloot voor een Deense wo ning. Steijn trok er in met zijn moe der en opa, zijn vrouw kwam er in 1956 bijwonen nadat ze waren ge trouwd. Steijns moeder sliep op een opklapbed in de woonkamer, opa woonde in een van de twee kleine kamertjes. Het echtpaar kreeg twee kinderen, in 1958 en in 1966. „Toen de oudste werd geboren, zijn we in het kleine kamertje van 2 bij 3 gaan wonen en hebben we een deur naar de slaapkamer gemaakt. Er stond een grote tafel in met twee armstoelen en een dressoir. Daar hebben we acht jaar zo in gewoond. Iedere zaterdag zat het hier vol met familie. Ooms, tantes, nichtjes en neefjes. Het was een vol huis, maar ook heel gezellig. Maar het inwonen was ook wel een opgaaf. Zeker toen de kinderen klein waren. Dertig jaar lang hebben we met elkaar omgegaan. Het was voor ons weggelegd." Net als bij de buren Verwijs is hun huis nog van hout, maar binnen is het een en ander verbouwd. Er is een grote keuken in gemaakt en in de ra men zijn kleine ruitjes gezet. Ook de Pak wat je nodig hebt voordat het water stijgt neem mee wat je niet missen kunt voordat de dijk bezwijkt en zeg zeg wat je zeggen moet voordat het water aan je lippen staat Eef de Jonge-Everaert Tholen. kolenkachel is uit het interieur ver wijderd. En in de aanbouw werd een slaapkamer gemaakt voor de jongste zoon. Nu is het een werkkamer voor Steijn die diaken is van de Oud Ge reformeerde Gemeente in Sint-Phi lipsland. „Het nadeel is het onder houd. Af en toe heb je wel eens rotte planken, maar het is nog steeds mijn hobby om het bij te houden. Het is goed geïsoleerd, alles gelijkvloers en nooit vochtig, en we wonen hier lekker vrij. We hebben nooit over wogen om elders te gaan wonen. Hier moet je ook alles zelf doen, in een woonzorgcentrum tegenwoordig ook." In juni 1953 richten een groot aantal gemeenten uit de kop van Noord-Hol land - en de Utrechtse gemeente Maartensdijk (waar dhr. Schuller bur gemeester was die eerder in Sint- Maartensdijk stond - de stichting A- doptie Eiland Tholen op. Zij leggen per inwoner een kwartje in om daar van hulp te bieden aan de getroffen gemeenten op Tholen. Stavenisse, maar ook Poortvliet, Scherpenisse, Sint-Annaland en Sint-Maartensdijk wordt de helpende hand geboden. Er worden tijdelijk technische en andere ambtenaren gedetacheerd, enkele di rectieketen in bruikleen gegeven, Alkmaar biedt Stavenisse een rentelo ze kasgeldlening van 30.000 gulden. De stichting bemiddelt om elektri- ciëns te vinden die de beschadigde huizen weer bewoonbaar maken. Ook bemiddelt ze bij het vinden van een sociaal werkster. Uit Grootebroek, Hoogwoud (de vroegere woonplaats van de Poortvlietse huisarts Kugel) en Den Helder wordt speelgoed naar Poortvliet en Stavenisse gebracht, er wordt een filmprojector aangeschaft en muziekinstrumenten voor de fan fare. Verder schenkt elke gemeente een pak stencilpapier voor het mede delingenblad dat Stavenisse ten be hoeve van de geëvacueerde inwoners wil uitgeven. In totaal 326 kinderen uit de vijf dorpen gaan een weekje naar Noord-Holland op vakantie. De stichting betaalt enkele muziek- en to neeluitvoeringen, maar ook een ver enigingsgebouw en herstel van een speelplaats in Sint-Maartensdijk en geeft in Poortvliet en Sint-Annaland bijdragen voor het verenigingsleven. Bijna 45.000 gulden wordt er op deze manier aan hulpverlening uitgegeven. Het sluitstuk is het beeldhouwwerk van G. Bolhuis - bekend als 'de vis' - dat op de Derde Dijk tussen Stavenis se en Sint-Maartensdijk wordt ge plaatst. De burgemeester van Alkmaar is voorzitter van de stichting die in fe bruari 1959 wordt opgeheven. De deelnemende gemeenten waren Win kel, Heemskerk, Den Helder, Hoog woud, Bergen, Twisk, Obdam, Castri- cum, Oudorp, Zwaag, Nieuwe Niedorp, Abbekerk, Midwoud, Cal- lantsoog, Zijpe, Berkhout, Spanbroek, Venhuizen, Hensbroek, Limmen, Eg- mond aan Zee, Heiloo, Avenhom, Nibbixwoud, Egmond-Binnen, Aker sloot, Schoorl, Ursem, Opperdoes, Sy- bekarspel, Oude Niedorp, Opmeer, Oudendijk, Zuid- en Noordschermer, Haarlemmermeer, Bovenkarspel, Alk maar, Maartensdijk, Oterleek, Groote broek en Hoom. Steijn en zijn vrouw wonen er nog steeds. Met veel genoegen, maar ze kijken ook met dankbaarheid terug. Ze hebben een speciale belangstel ling gekregen voor Margrethe. Zij is nu koningin van Denemarken, maar toen het huisje werd gebouwd was ze de oudste prinses, een van de drie dochters van koning Frederik en ko ningin Ingrid. Margrethe trouwde in 1967 met een Franse graaf en toen het echtpaar in 1992 zijn zilveren bruiloft vierde, stuurde mevrouw Steijn een mapje met foto's aan het echtpaar. Ze kreeg een kaartje terug met een afbeelding van het stel. Bij de ingebruikname van de woning was er ook een Deense delegatie aanwezig, maar Steijn kan zich niet meer de datum herinneren wanneer het huis in 1954 betrokken werd. Het had maar weinig gescheeld of hij, zijn moeder en opa hadden de ramp niet overleefd. „Opa wou niet weg. Hij wou naar de zolder in zijn huisje. Ik was op de kade wezen kij ken en had gezien dat het water in eens was gezakt. Ik ben teruggegaan en toen zijn we van de Achterstraat naar de Oostdijk gelopen. We waren nog maar onderaan de trapjes toen was het water er ook. Als we niet weg waren gegaan, waren we ver dronken. Het was een enorm geraas. Heel de Achterstraat en de helft van de Schoolstraat is in een keer wegge slagen. Het geraas leek wel op domi nostenen die omvallen. Het was ver schrikkelijk. We waren dakloos." Steijn (1932) laat een foto zien van een deel van het huisje, het achter huis waar je moest bukken om naar binnen te gaan. „Ik heb er dikwijls genoeg mijn hoofd gestoten. Geen wonder dat het in een keer weg was. Het was heel klein en we wilden het gaan verbouwen want we stonden op trouwen." Een andere foto laat zien wat er van over is. Het water is weg, maar van het huisje is niet veel te zien dan puin tussen ander puin. Van andere hui zen. Ze werden op 1 februari met een luxe auto naar Steenbergen gebracht, naar de HKI, de kunstzijdefabriek. Opa ging naar een oom in Rotterdam en in de chaos van de eerste dagen na de ramp raakte Bram zijn moeder kwijt. Mevrouw Steijn (1933): „We werden naar een school gebracht en moesten op stro slapen. We kregen een kamer in een herenhuis van aan nemer Bakker in de Vughtstraat. Ik kon daar in het huishouden helpen en voor de kinderen zorgen, maar we zochten nog steeds naar zijn moeder. Op het gemeentehuis wisten ze te De eerste Deense woning wordt officieel in gebruik genomen. Vr.n. moeder Steijn. neefje A. Verwijs, opa'A. Kosten, Bram Steijn, Marie Geuze en tante Kee Kosten-Verwijs. Het water maakte dat Poortvliet wekenlang geïsoleerd lag. Alleen het hoger gelegen centrum van het dorp - een cirkel met een straal van zo'n 40 meter - bleef droog en daarop was heel de bevolking geconcentreerd. Elektriciteit en waterleiding waren, zoals overal, uitgevallen. Rond zes uur 's morgens was alarm geslagen, nadat de zeedijk van de Klaas van Steenlandpolder het op twee plaatsen had begeven. Het grootste gat was bij de sluis in deze dijk, het andere iets ervoor bij een bunker. Toen het instromende water twee gaten in de Polderdijk sloeg, liep de Poortvliet en Mallandpolder vanuit het zuiden langzaam onder. Huisraad werd op zolders gestouwd en mensen en vee afgevoerd. In het dorp werden de hervormde pastorie en de openbare school als opvangcentra ingericht. Ook werd daar graan opgeslagen. Vee werd op het school- en het kerk plein gestald. Voedsel en andere spullen werden door vliegtuigen ge dropt: rubberboten, brood, boter en blikgroente. Zondagavond nam bur gemeester Van Doorn het besluit om zijn gemeente niet te evacueren, maar iedereen te laten blijven zodat het herstel ter hand genomen kon worden. Meteen 's maandags voeren Thoolse schippers de polder in om er ach tergebleven mensen van boerderijen te halen. Met man en macht werd vanaf de eerste dag aan het dichten van de dijken gewerkt, want elke vloed bracht nieuw water. Op dinsdag was het grote gat in de Polderdijk dicht. Maar de gedichte gaten in de zeedijk bij de sluis aan de Schelp- hoek braken verschillende keren opnieuw open. Daar werkten tussen de 1000 en 1500 mensen. Commissaris van de koningin De Casembroot nam er op 5 februari een kijkje. Het besluit werd genomen om de sluis met 15 meter te verlengen. Begin maart stond 80% van het dorp droog, de laatste huizen volgden in de tweede helft van april. Op koninginne dag bood de vrouw van huisarts Kugel aan de burgemeester een tegeltje aan met daarop het gemeentewapen. Het was een symbolisch blijk van erkentelijkheid namens de bevolking, voor iedereen die zich na de Ramp had ingezet. Iedere inwoner droeg er één cent aan bij. In Oud-Vossemeer werd pas rond tweeën alarm geslagen voor gevaar lijk hoog water, meldt de krant van toen. Op het nippertje konden in de coupure bij de haven de vloedplanken gezet worden. Het water reikte al snel tot de bovenste balk en dreigde de Vogelsangpolder in te lopen. Veel bewoners van de daarin gelegen Veerstraat en Quartier liepen al de hele avond en nacht heen en weer om naar het almaar stijgende water te kijken. Plotseling zagen ze het enkele tientallen meters zakken. De oor zaak was in het donker niet te zien, maar dat moest een dijkdoorbraak zijn (aan de Brabantse kant, zoals later bleek). De schade in Oud-Vosse meer bleef beperkt tot een gat in de kruin van de dijk van de Van Haaf- tenpolder ten noorden van het dorp. Zondag werden mannen opgetrom meld om dat te helpen dichten en versterken. Die ochtend werden ook de sluizen van de binnendijken verzegeld. Inmiddels was duidelijk dat aan de overkant Nieuw-Vossemeer was overstroomd. Vanaf de Thoolse kant gingen mannen met boten van veer schipper Pols de Eendracht over. Zij haalden 169 inwoners van zolders en daken en brachten hen in veiligheid. Uit Sint-Annaland kwamen in middels evacué's, in de loop van de week ook van elders en dat liep op tot 200 personen. Ook werden in het dorp 450 mannen onderge bracht die aan de dijken kwamen werken. Zij verbleven hoofdzake lijk in de scholen, terwijl hun maaltijden bereid werden in een centrale keuken in Hof van Hol land. Mannen uit het dorp werkten 's maandags na de Ramp in de Weihoek, terwijl velen de dag er op eerst naar Sint-Maartensdijk gingen en daarna naar Sint-Anna land om aan de dijken te werken. Die eerste maandag landde bij het dorp een piloot van het vliegveld Woensdrecht, die toen nog niets wist over de toestand op het ei land Tholen. Met vrachtwagens werd de drinkwatervoorziening voor Sint-Annaland ter hand ge nomen (Vossemeer had dinsdag weer leidingwater en de dag erna elektriciteit). Vanaf de derde fe- bruariweek kon één school ge bruikt worden voor het geven van onderwijs. In mei waren er nog een kleine tachtig evacué's, voor namelijk uit Schouwen-Duive- land, in het dorp. Autoverkeer via het pontveer was pas vanaf okto ber weer mogelijk. De inwoners droegen gul bij voor het Rampenfonds, er werd ruim 23.000 gulden ingezameld. Verder werd uit piëteit met de getroffen gemeenten dit jaar geen kermis gevierd. I. burgemeester L.J. de Jonge, den Braber, tante Miet Kosten-

Krantenbank Zeeland

Eendrachtbode /Mededeelingenblad voor het eiland Tholen | 2003 | | pagina 22