't Kenien van de buren
Bestemming Tholen heeft veel
gekost, maar weinig opgeleverd
'We hebben met eigen ogen gezien
hoe hulpverlening Salard functioneert'
Donderdag 21 november 2002
EENDRACHTBODE, DE THOOLSE COURANT
13
Jachtopziener
Psalm 42
Pakketten
Roddel of achterklap
Eigen portemonnee
„Het werk kan nog niet ophouden. De gemeenschap in
Salard is nog te zwak om het zelf volledig over te nemen.
Duidelijk is ons gebleken dat de ondersteuning zin
heeft", zegt C. Meertens uit Poortvliet. Hij maakte deel
uit van het gezelschap dat in september de viering bij
woonde van het tienjarig bestaan van bejaardentehuis Fi-
ladelfia in de Roemeense plaats. Het tehuis wordt jaren
lang gesteund door de Actie Hulp Roemenië, een
initiatief van de familie Noom uit Scherpenisse. In Sa
lard bood J. Wesdorp uit Sint-Annaland namens het reis
gezelschap symbolisch 3000 euro aan voor de bouw van
de Baptistenkerk.
Primitief
Hoornbeek college
Actie voor Roemeens bejaardenhuis Filadelfia blijft na tien jaar nodig
Mentale opkikker
'Zwarte kerk'
êrèntugtyVèmugWfrèntugWercn
Reacties van lezers op de
rubriek zijn welkom bij de
dialectgroep Tholen,
tel. 0166-602226
De leste weken staen normen en waerden wêêr volop in
't middelpunt van de belangstelling. Zelfs prins Bernhard
dee 'n duit in 't zakje. Ie wou zelfs duiten uut dat zakje
aele! De boete vor de AH-helden wou ie best vor die gas
ten betaele. Of at de prins onderd percent geliek ad, is
twuufelachtig. Ie ei in ieder geval vee in de saemenleving
in bewegieng gezet.
geduurd.
Twee andere vrienden hiel
den mijn vrouw en ik over
aan mijn (dienstplichtige) ma-
rinierstijd. We deelden de ba
rak waarin onze bedden ston
den met een kleine 150 man.
Privacy was toen voor mari
niers een onderontwikkeld
item. Van een stapelbed had
je de helft, en in een smalle
groene stalen kast kon je kle
ren, schoenen en spullen
kwijt. Discipline stond voor
op, zelden waren er inciden
ten op de zalen, je weekend-
trein reed altijd op tijd en de
bus zette je kort voor je deur
af. Kom daar op de dag van
vandaag nog eens mee aan.
M'n dienstkammeroads êêt-
ten allebeie Piet. Toeval of
nie: d'r vrouwen êêtten alle
beie Tiny. D'n êêne moat
weun in Heemstede, d'n an
deren in Noord-Limburg, le
der jaer zien m'n mekoare 'n
paer kêêr. De Limburger is 'n
gebore verteller. Daerdeur
bin m'n a êêl wat te weten ge-
komme van z'n femilie en
vrienden. Soms is z'n vertel
sel waer gebeurd, 'n andere
kêêr twufel ik daer wel 's an.
Ik laet 't an de lezers zelf om
de volgende geschiedenis op
z'n waereidsgehalte te bekie-
ken....
Soms vraag je je af of er in
ons landje ook nog andere za
ken spelen dan alleen maar
geweld, beroving, respect
loos gedrag, drugsgebruik
enz. Je wordt niet vrolijk van
de dingen van alledag om je
heen. Toch denk ik dat een
grote (zwijgende) meerder
heid in Nederland wel dege
lijk op een nette manier door
het leven gaat. Eén van de
dingen die mijns inziens van
blijvende waarde zijn, is
vriendschap tussen mensen
onderling. Echte vriendschap
is nooit uit op eigen voordeel,
vrienden voor het leven zijn
zeldzaam.
Daer mö je zunig op weze, ok
a bin je gin Zêêuw! Zo ad ik 'n
kammeroad in 't Land van
Maes en Wael. 'n Echte vrie-
gezel, die allêên weunden op
z'n Gelders boerderietje.
Jammer genog emmen Rien
dit voorjaer uutgeleide motte
doen naerz'n graf op 't kerkof
in z'n geboortedurpje. In 'n
bomvolle, mar muusstille,
kérke mocht ik bie z'n uutva-
ert vertelle over onze kamme-
roadschap die vanaf 1960 ad
altijd bij zijn bijnaam ge
noemd: de jachtopziener. Hij
was dat niet echt, maar het
verwees naar iemand uit zijn
voorgeslacht die de jacht wél
onder beheer had. Sjeng was
jarenlang een gelukkig man
geweest. Hij had een fijne
vrouw en leuke kinderen.
Maar toen zijn kinderen de
deur uit waren en op een
kwade dag ook nog zijn
vrouw overleed, ging het
Sjeng duidelijk minder goed
in het leven. Hij zocht troost
in de kroeg en daarbij hield
hij zijn drankgebruik niet vaak
binnen de norm waarmee je
nog auto rijden mag.
Bart, de jachtond van Sjeng,
gieng d'r ok dudelijk op ach-
teruut in die tied. Op 'n ae-
vend kwam Sjeng wêêr 's
zwaer onder d'n olie tuus.
Bart begroetten 'm mï luud
geblaf. Mar Sjeng ad gin zin
om Bart nog 's even uut te la-
eten en ie joeg z'n ond allêên
de deure uut. Sjeng gieng
nog even in z'n luie stoel zitte
en bienae recht viel 'n in sla-
ep. 'n Kwertier laeter stieng
Bart luud blaffend wêêr an de
deure. Mit 'n slaeperig ge
zicht liet Sjeng z'n ond bin
nen. Toen schrok ie z'n eige
drie kêêr in de rondte: Bart ad
't kenien van de buren in z'n
bek. Morsdood! Mit z'n jacht-
instienct, docht Sjeng, ei Bart
vorkomme dat 't kenien pas
mee Kossemisse...
Goede raad was duur. Nog
half beneveld maakt Sjeng
het konijn onder de pomp zo
goed mogelijk schoon. Dan
sluipt hij de tuin van de buren
in en legt het dode konijn te
rug in het hok, waar het beest
toch wel een fijn leventje
moet hebben gehad. De buur
man reageert niet de eerste
dagen, en Sjeng is er al van
overtuigd dat deze niets van
zijn bedrog heeft gemerkt.
Daar neemt hij een extra
neutje op in. Het is al een
week later voor Sjeng en
buurman elkaar spreken.
„Wat me nu overkomen is",
zegt buurman. „Gaat mijn ko
nijn vorige week dood. Ik
graaf een flinke put in de tuin
en begraaf het troetelbeest
van mijn dochter daarin. Kom
ik twee dagen later bij het ko
nijnenhok en wat denk je dat
daar ligt: hetzelfde dode ko
nijn!"
Cees de Leeuw,
Oud-Vossemeer.
Het verhaal gaat over Sjeng.
Daar zijn er veel van in Lim
burg en daarom werd Sjeng
BM|« aosKH
IIMWIN
Advertentie I.M.
porteerd. „Als de verwarming er
voor de winter inligt, kunnen de
mensen daarna doorwerken aan pla
fond en vloeren."
Daags voor de terugreis, op zondag,
waren alle Nederlanders bij de och
tenddienst in de Baptistenkerk. Een
Engelse voorganger preekte er en
zijn woorden werden door de plaat-
stelijke predikant vertaald. „Dat
was makkelijk voor ons, want nu
was er na elke Engelse zin even rust
door de vertaling. Daar hoefden we
niet naar te luisteren, want dat ver
stonden we toch niet." De dienst be
gon om negen uur en duurde onge
veer drie uren. Eerst was er veel
zingen en een soort bijbelstudie, de
prediking begon tegen elven. Daar
om kwamen de Nederlanders pas
rond half elf in de kerk. De groep
zong uit Psalm 42 en had natuurlijk
in de persoon van dirigent Jan Wes-
dorp een prima koorleider. Aan het
einde van de dienst klonk opnieuw
het Wilhelmus. Wesdorp overhan
digde in het stampvolle gebouwtje
symbolisch de 3000 euro namens
het gezelschap, voor veel gemeente
leden een ontroerend moment. Een
groot deel vafi de Nederlanders be
zocht 's avonds de zigeunerkerk van
de Baptisten en daar heerste een an
dere sfeer: er werd hard gezongen
met gitaarbegeleiding.
Na het ontbijt werd maandagmor
gen 16 september om acht uur de te
rugreis aanvaard. Die verliep voor
spoedig en er werd overnacht in de
buurt van het Zuid-Duitse Passau.
Op voorstel van de chauffeur werd
in Keulen een bezoek gebracht aan
de Dom. De man vond het trouwens
onbegrijpelijk dat niemand rancune
had getoond voor zijn slordig han
delen met het paspoort. „Hij zei,
niet te weten dat zo'n vergevingsge
zinde mentaliteit nog bestond. Als
het enigszins mogelijk is, wil hij
daarom de reünie van de reis op 16
december bijwonen", aldus Meer-
tens. Dinsdagavond rond achten
kwam Tholen in zicht en zat de reis
erop. „Ieder heeft het met genoegen
beleefd. Al jaren zijn we bij de Ac
tie Hulp Roemenië betrokken en
dikwijls hebben we foto's, dia's en
filmbeelden van Salard gezien.
Maar er middenin te zijn, is iets heel
anders", zegt Meertens. „We heb
ben met eigen ogen kunnen zien hoe
de hulpverlening functioneert. Er is
daar iets moois opgebouwd."
Het werk blijft nodig, is de Tholena-
ren gebleken. Jan Noom onder
schrijft dat. „Er is veel armoede. In
de twaalf jaar dat wij daar komen,
hebben we gezien dat hét aanbod
van artikelen flink is uitgebreid.
Maar de mensen kunnen het niet be
talen, het inkomen is niet meege
groeid doordat er geen geld ge
maakt wordt." Hij wil zich
voorzichtig ook wat meer op de
straatarme zigeunergemeenschap
van Salard gaan richten. „De kosten
van de hulpverlening, van de trans
porten, stijgen en daardoor blijft het
moeilijk. Financiële bijdragen zijn
dan ook nog steeds welkom op
bankrekening 34.02.31.777 van Ac
tie Hulp Roemenië in Scherpenis-
se." Ook kleding kan dagelijks ge
bracht worden in Nooms
werkplaats, en goed bruikbare fiet
sen zijn ook welkom. „Verder zijn
we nu bezig met levensmiddelen
pakketten, dat is een aparte actie via
een landelijke transporteur." Het
gaat om pakketten van 15 kilo met
een vastgestelde inhoud, die 17 euro
kosten. Eind dit jaar moet dat trans
port naar Roemenië vertrekken en
Noom wil proberen daarmee speci
aal de zigeuners in Salard te helpen.
Wie aan deze actie wil meedoen,
kan bellen (0166-664851).
Stemmen
van lezers
De vele pagina's tellende algemene
beschouwingen over de begroting
2003 zijn in de Eendrachtbode van 3
oktober verkort weergegeven. We
mogen aannemen dat daarin de meest
aansprekende zaken zijn genoemd,
die als volgt kunnen worden samen
gevat:
Het CDA houdt zich graag op de
vlakte en wijdt geen woord aan de fi
nanciële opzet van Kleur bekennen.
Zij noemt slechts verantwoordelijk
heid ter bestrijding van de armoede
val, aandacht voor openbare orde -
vooral in het weekend - huisartsen
post en wil tegenvallers niet bij de
ljurgers leggen. (Is dat niet hypocriet,
want ook zij stemde voor de vele
(flinke) verhogingen van de gemeen
telijke belastingen!).
De CU heeft (nu pas) ingezien dat
Kleur bekennen te ambitieus was en
dat bijstelling onontkoombaar is.
(Dus toch!) Die fractie ziet nu blijk
baar in, dat het programma te hoog
gegrepen was gezien de financiële
gevolgen. (Wat laat, maar ja, beter laat
dan nooit!)
Voor de bouw van het nieuwe ge
meentehuis vinden ze dan ook geen
enkele prijsoverschrijding acceptabel.
(Ja, dat hoort u goed!) Ook werving
van bedrijven via Sepaz wil zij stop
pen vanwege de waardeloze investe
ring. De SGP vindt dat er geen ver
gunningen moeten worden afgegeven
voor evenementen die overlast zullen
veroorzaken. Zij beseffen nu ook dat
de lastenverzwaring voor de burgers
pas wordt geaccepteerd als daar we
zenlijke verbeteringen tegenover
staan. (Wat bedoelt zij met deze term
Alles kan worden aangemerkt als
verbetering voor de burger, zelfs hqt
plan voor een nieuw gemeentehuis,
wat zij heeft voorgesteld!). Toch be
seft de fractie nu dat Kleur bekennen
te rooskleuring werd gebracht en dat
de B-lijst niet aan {je orde kan komen.
(De SGP was voorstander van een ge
zond financieel beleid. Nou ja
De PvdA vraagt meer aandacht voor
vervuiling en bagatelliseert de over
last vanwege de jeugdige overmoed.
Zij verstaan onder normen en waar
den, dat we elkaar de ruimte geven.
(Juist deze tolerantie heeft ervoor ge
zorgd dat we de huidige toestanden
beleven!) Ook wil zij snel en duidelijk
uitsluitsel over plan Noord in Tholen.
Nota bene in een vorige bespreking
heeft zij dit project totaal afgeschre
ven, minstens tot 2006! Overigens
wordt geen woord besteed aan het
overtrokken programma Kleur beken
nen en dan in een tanende economie
met grotere lastenverzwaring. (Ook
de PvdA stemde voor alle (flinke)
verhogingen, terwijl bij de beschou
wingen de regering wordt beschimpt
met: hakken in sociaal beleid!) Nou
ja;..
De VVD beaamt dat Kleur bekennen
niet kan worden gehandhaafd en vindt
het een hele toer om de A-lijst van het
verkiezingsprogramma uit te voeren.
Temporisering ligt voor de hand, want
zij willen de burgers niet met een las
tenverzwaring opzadelen. (Een leu
gentje om bestwil, want dat is al vast
gesteld, ook door de VVD.) Als
mede-bestuurster vindt zij dat het du
alisme uitsluitend ingewijden aan
spreekt en niet de gewone burger. (Dit
in tegenstelling tot de slogan dat be
sturen dichter bij de burger gebracht
zou worden!) Een belangrijk punt
deelt zij met anderen, dat - gezien de
grote kosten - het nieuwe gemeente
huis ter discussie moet worden ge
steld. (Eindelijk Ook bij de
eventuele verplaatsing van het Schel-
decollege kan de gemeente zich geen
financiële avonturen veroorloven,
vindt de VVD. (Mogelijk een hint
voor de raadsleden
D66 wil brandweerploegen, voorzo
ver mogelijk, samenvoegen, maar ook
zij sluit zich aan bij andere raadsleden
over het opgemaakte programma
Kleur bekennen en plaatst vraagte
kens bij de haalbaarheid. (Tjonge..).
Ook het duale stelsel is maar ten dele
gelukt. Nu pas wordt duidelijk dat alle
wensen geld kosten, wat de burger
moet opbrengen. (Ha, hadus toch!)
ABT is ervan overtuigd dat niet alle
wensen van de actie Tholen 2005
(wat zij met alle raadsleden zo en
thousiast ondertekende) kunnen wor
den gehonoreerd. In een onzekere
toekomst moet terughoudend worden
gehandeld met ambitieuze projecten.
Zij ziet in, dat met Kleur bekennen te
hoge verwachtingen zijn gewekt bij
de burgers, waarbij niet is gewezen op
financiële gevolgen die op de burger
worden afgewenteld. (Dat de burgers
daar bij het stemmen niet op hebben
gelet!). Ook zij vindt, als het nieuwe
gemeentehuis in Tholen te duur
wordt, dat moet worden gestreefd
naar een goedkopere optie. (Komt
daarmee de renovatie en uitbreiding
in Sint-Maartensdijk misschien aan
de orde? Het ware te wensen!)
Als de burger dit alles leest, mochten
dan de geuite commentaren op het
beleid geduid worden als roddel of
achterklap!? Men hoeft toch geen
sterrenkundige te zijn, om te weten
dat bij het kweken van wensen, bur
gers daarop reageren zonder dat die
zich bewust zijn van de financiële
consequenties. De burger gaat er van
uit, dat alles door de gemeente wordt
gedaan en betaald! Maar beste bur
ger, waar haalt de gemeente het geld
vandaan voor realisering? Bij de ge
wone burgers en daar hoort u ook
bij!
Bij de presentatie van het beleidspro
gramma Kleur bekennen straalde het
ambitieuze van alle partijen af en zij
zouden zich (zo werd gezegd) er zich
strikt aan houden. Echter bij deze
hoofdlijnen was al duidelijk dat vele
zaken niet konden worden uitgevoerd
vanwege de krappe begroting, terwijl
exploitatiekosten nog buiten beeld
bleven. Desondanks bleven de colle
ges achter het overschatte program
ma staan. Voor de verkiezing werd
een scherp beleid beloofd en is het
dat geworden?
Als we nu deze algemene beschou
wingen van de zeven partijen analy
seren, blijkt dat de moderne com
municatie met de burger d.m.v. Be
stemming Tholen veel geld heeft ge
kost, maar weinig tot niets heeft op
geleverd voor de burgers.
- De te optimistische stemming bij
het vormen van het college en het zo
geroemde beleidsprogramma Kleur
bekennen waren niet gebaseerd op
de werkelijkheid!
- Alle partijen geen enkele uitgezon
derd) moeten terugkrabbelen op het
zo voorgestane ambitieuze en presti
gieuze beleid.
- Meerdere projecten niet voldoende
zijn voorbereid, (mfc Scaldis Natura-
lis)
- Besluiten te gemakkelijk worden
genomen, zonder vooraf financiële
gevolgen te hebben overwogen, (ge
meentehuis)
Zouden de bestuurders, als zij zouden
opereren als zelfstandigen, ook onge
zien en zonder financieel overzicht
van investering en exploitatie zo ge
makkelijk over projecten beslissen?
Daarom, edelachtbare heren, probeer
te handelen alsof het voor uzelf was
(uit uw eigen portemonnee). Dan zult
u beslist niet verder gaan dan de laat
ste centtenzij u er een ander (de
burgers) aan waagt.
C. Rijnberg
Sint-Maartensdijk.
De groep die naar Roemenië reisde,
bestond uit mensen die al jaren
betrokken zijn bij het werk van de
hulpactie. Zij gingen in op de uitno
diging van het bestuur van Filadelfia
om de viering van het tweede lus
trum mee te maken. Het merendeel
van de 28 deelnemers kwam van
Tholen, maar ook waren er mensen
bij van Goeree-Overflakkee, uit
Werkendam en Barneveld. De 89-
jarige C. van der Jagt uit Tholen
was de oudste. Zijn dochter en
schoonzoon Ella en Jan Noom reis
den het gezelschap met de auto
vooruit om kwartier te maken. De
Nederlanders zouden bij gastgezin
nen ondergebracht worden. Salard
ligt in Transsylvanië, het noordwes
telijke deel van Roemenië dat tot de
Eerste Wereldoorlog als Zevenbur
gen deel uitmaakte van Oostenrijk-
Hongarije. De gemeente, waarin
nog twee dorpen liggen, telt tussen
de 5000 en 6000 inwoners.
De reis begon op vrijdag 6 septem
ber; om zes uur 's morgens was
Tholen de laatste opstapplaats. Na
de overnachting in het Oostenrijkse
Sankt Pölten ondervond het gezel
schap aan de Hongaarse grens een
fikse tegenslag. De buschauffeur
bleek namelijk geen geldig paspoort
bij zich te hebben. Dat was enkele
weken eerder gestolen en de politie-
verklaring waarmee een nieuw was
aangevraagd, werd door de Hon
gaarse grensbewaking niet geaccep
teerd. De bus mocht het land niet in.
Alsnog een paspoort halen bij de
Nederlandse ambassade in Wenen
was geen optie, want het was zater-
!ag en men kon daar pas maandag
ochtend terecht. Bovendien werd
■et gezelschap diezelfde avond in
Roemenië verwacht. Koortsachtig
elefonisch (de mobiele telefoons
zijn dan goud waard) overleg volg
de met de touroperator - die geen
chauffeur in de buurt had - en het
echtpaar Noom. De laatsten scha
kelden een goede vriend in Boeda-
;>est in (hij was later in Salard ook
pp het feest van Filadelfia). Rond
één uur 's middags kwam het ver
lossende telefoontje: een chauffeur
van de stadsbus in de Hongaarse
hoofdstad was bereid de Nederland
se bus van de Oostenrijkse grens tot
in Roemenië te brengen. Een colle
ga nam zijn dienst over en om vier
uur kon de reis voortgezet worden.
De chauffeur genoot ervan om met
zó'n luxe bus te rijden. Na een stop
net voorbij Boedapest ging het in
één ruk door naar de Roemeense
grens. Daar begonnen de controles
opnieuw, meldt Meertens. „Eerst
Joor de Hongaarse grensbewaking.
Dan door de Roemeense douane en
ie Roemeense politie wilde de pas
poorten ook nog eens zien."
stig in het stadje Tholen afgeschafte
tonnenstelsel is daar nog volop in
zwang", vertelt Meertens. Hij en
zijn reisgenoten woonden de vol
gende morgen een kerkdienst bij.
Omdat de plaatselijke Baptistenkerk
stampvol zat, ging een deel naar de
Hongaarse Gereformeerde kerk. En
's avonds bezocht een groep Neder
landers de Baptistenkerk van de zi
geuners. Gegeten werd er die zon
dag bij gastgezinnen (dat gold ook
voor zes dames die ondergebracht
waren in een soort motel vlakbij Fi
ladelfia), doordeweeks deed de
groep dat in een zaaltje in het be
jaardentehuis.
Het voor de volgende drie dagen ge
plande uitstapje door de kleine Kar
paten naar Brasov en omgeving kon
door de reisperikelen niet doorgaan.
De inval-chauffeur was namelijk
met de bus teruggereden naar Boe
dapest. Op maandag werden daar
om enkele gezinnen in Salard be
zocht die een relatie met Filadelfia
of de familie Noom hebben. Leden
van de groep die eerder voor hulp
werkzaamheden in het dorp waren,
konden ook het een en ander laten
zien. Zo kreeg men een inzicht in de
primitieve omstandigheden waarin
veel mensen nog leven. Een aantal
heeft zich kennelijk opgewerkt en
bewoont huizen met moderne voor
zieningen. Maar vooral de zigeuner
nederzetting is ontzettend arm. De
mensen wonen er erbarmelijk, tus
sen waterpoelen en riet. De mannen
zijn vooral seizoenarbeiders en dan
nog voor het laagstbetaalde werk.
De doorgaande weg is meteen de
hoofdstraat van Salard, ze is breed
en geasfalteerd. „De zijstraten zijn
wat verhard met grind, en vertonen
grote gaten. Als het regent moet je
daar niet doorheen lopen, want dan
zie, je niet hoe diep die gaten zijn."
Overal langs de huizen liggen paad
jes van betonblokken. In het straat
beeld zie je overal ganzen lopen,
vertelt Meertens. En wagens rijden
met paarden ervoor, ook wel koeien
of ossen. „De koeien gaan 's mor-
want het aantal plaatselijke bedrij
ven dat belasting betaalt aan de staat
is bepalend. Een percentage van die
belastingopbrengst gaat naar de ge
meente. Voor het eerst moesten dit
jaar de kleine tuinders opgeven hoe
veel zij het voorgaande jaar ver
diend hadden, ook van hen zal be
lasting geheven gaan worden. Op de
secretarie was de eerste computer in
3ij de douanekantoren stonden Jan
;ri Ella Noom al te wachten op het
gezelschap, dat blij was toen het
ond middernacht in Salard aan
kwam. De Nederlanders viel meteen
ip dat het pikkedonker was, er
■randde geen enkele straatlantaarn.
)e gemeente heeft daar geen geld
voor, aldus Noom. Vervolgens gin
gen de Nederlanders naar de gastge-
innen. „Er waren woningen met en
ronder 'trek'wc. Het in de jaren ze
In een tent bij het bejaardentehuis Filadelefia werden de gasten ontvangen voor de lustrumviering. Links achteraan zit W.A. Blaas uit
Tholen en helemaal rechts zijn vrouw. Op de voorgrond dhr. en mevr. Noom (met boekjeen links achter hen het echtpaar Meertens uit
Poortvliet.
aantal Thoolse aannemers was een
deel van het huis verbeterd. „Niet
alleen zijn de arme mensen mate
rieel geholpen, zoiets geeft hen ook
mentaal een opkikker. Ze zien het
dan weer zitten en gaan zelf weer
beter met alles om", zegt Noom.
Voor de viering van het tweede lus
trum van Filadelfia werden zaterdag
14 september zo'n 200 mensen ver
wacht. In de tuin achter het bejaar
dentehuis waren twee tenten ge
plaatst om hen te ontvangen.
Toespraken werden gehouden door
de president van het stichtingsbe
stuur van het tehuis, de adjunct-di
recteur, de predikant van de Baptis
tenkerk, de burgemeester en de
voorzitter van de ring van Baptis-
tenkerken. Ook de dames Iby Elek
en Ella Noom van de Elby Com
winkels boden hun felicitaties aan.
De verkoop in hun winkels was de
afgelopen tien jaar de grootste in
komstenbron voor instandhouding
van het tehuis. Als symbool van de
vele sponsors in Nederland werd
een cheque van 300 euro aangebo
den. Dat geld was de opbrengst van
een verkoping op het Hoornbeek
college in Goes. Er werden liederen
gezongen, waarbij de groep Neder
landers zich evenmin onbetuigd liet.
Toen ze het Wilhelmus zongen -
aangekondigd als Holland hymne -
gingen alle aanwezigen staan.
Inmiddels was het twaalf uur ge
weest en de Nederlanders kregen
bekertjes koffie uitgereikt. De Roe
menen zelf zijn niet gewend om
koffie te drinken. Toen volgde de
maaltijd. Op lange tafels stonden
schalen met gesneden kool als sala
de, ketels met aardappelsalade, kip-
pepootjes, kipschnitzels en gehalt-
balletjes. Verder was er brood en
cakes. „Met de oudjes en de andere
aanwezigen genoten we van deze
feestviering", zegt Meertens.
Vóór het avondeten berekenden de
Nederlanders wat de kosten waren
van de reis en het verblijf. Dat bleek
mee te vallen. Van wat tevoren was
betaald resteerde 3000 euro (9,75
miljoen lei, voor de Roemenen een
enorm bedrag). Zoals voor vertrek
afgesproken, zou dat geschonken
worden voor de verdere bouw van
de kerk (er wordt een nieuwe ge
bouwd omdat de huidige veel te
De dames Noom (rechts) en Elek van de Elby Com kledingwinkels
feliciteren Filadelfia met het tweede lustrum. Links zit dhr. Van der
Jagt uit Tholen.
gebruik genomen. Er werden kada
strale gegevens verwerkt, van be
lang doordat steeds meer landbouw-
percelen aan de oorspronkelijke
eigenaren toekomen.
De woning in een verderop gelegen
dorp, die in juli door Jan Wesdorp,
Jo Quist en Paul Luijks was gereno
veerd en naderhand door Jan Noom
van buiten geschilderd, werd ook
bekeken. Met materiaal van een
klein is). Die had nog tussen de
1500 en 2000 euro tekort voor de
verwarming, zodat deze met de Ne
derlandse bijdrage aangelegd kon
worden. In de week na het vertrek
van de groep plaatste Noom (hij en
zijn vrouw bleven tot eind septem
ber in Salard) samen met Joesi Elek
het glas in de kerkramen. Dat was in
augustus, tegelijk met de kerkban
ken, vanuit Scherpenisse getrans
Boedapest opgehaald, waarheen hij
met de trein vanuit Wenen was ge
reisd. Het geplande uitstapje kon
alsnog doorgaan. Via Cluj Napoca
reed het gezelschap dinsdags naar
Brasov, door de zogenaamde kleine
Karpaten. „Via een hoofdweg dwars
door Roemenië, maar dat is een
tweebaans weg die ook nog dwars
door steden en dorpen loopt." De
reizigers zagen soms grote nieuw-
bouwpanden en dan weer krotten
van woninkjes. „In de dorpen alle
maal vrijstaand, maar in de steden
ook afschuwelijke flats uit de com
munistische tijd." Maaien met de
zeis, aardappels rooien met de riek
en met de hand oprapen, schapen
kudden met herder en honden, kud
des koeien, ze zagen het allemaal.
In Brasov logeerden de Nederlan
ders bij de Hongaarse Gereformeer
de kerk. Die beschikte over logies-
ruimte en verzorgde ook maaltijden,
om geld te verdienen waarmee de
kerkelijke gebouwen in stand wer
den gehouden. Het complex Is ge
bouwd na de val van het communis
tische regime en ook Nederlandse
kerken hebben er hun steentje aan
bijgedragen. Ten zuiden van Brasov
werd de volgende dag Sinaia be
zocht, waar een paleis staat dat ko
ning Karei I van Hongarije liet bou
wen. De bergen waren er veel hoger
dan in de kleine Karpaten. In Bra
sov zelf bekeek het gezelschap -
naast de groep van 28 ook het echt
paar Noom en mevrouw Elek met
haar zoontjes - de 'zwarte kerk'. Het
is de oudste protestantse kerk in
Oost-Europa en de grootste gotische
kerk tussen Wenen en Istanboel, die
in de 17e eeuw zwartgeblakerd uit
een brand kwam. In de zomer wor
den er concerten gegeven. In dit
deel van Zevenburgen woonden
eeuwenlang Duitse kolonisten en
hun nakomelingen, die er diverse
steden stichtten. In de jaren tachtig
wérden velen van hen vrijgekocht
door de Duitse regering, die deze
mensen nog als staatsburgers erken
de. Na de val van Ceaucescu vertrok
het overgrote deel van deze 'Sak
sen' naar Duitsland.
Op de terugreis naar Salard deed
men Alba Julia aan, een deels nog
ommuurde stad met poorten die ooit
de grootste vesting van het land
was. In het in oude paleizen onder
gebrachte museum herinnert veel
aan de Daciërs en Romeinen. In de
ze stad is in 1918 de verdeling
bezegeld van de aan Roemenië
toegekende stukken van Hongarije.
De Hongaarse grootgrondbezitters
moesten een deel van hun grond
toen afstaan aan de Roemeense boe
ren. De stad heeft een calvinistische
universiteit gehad met hoogleraren
uit Hongarije, Nederland en Enge
land.
In de 25 kilometer van Salard gele
gen grote stad Oradea bezochten de
Nederlanders de vrijdagmarkt, die
deels in de open lucht en deels in
grote hallen plaatsvond. Een enor
me drukte en gedrang, waarbij het
oppassen was voor zakkenrollers.
Ook de grote Baptistenkerk bekeek
men, die is in 1995 gebouwd met
vooral Amerikaanse fondsen. „Zo'n
2500 roodbeklede klapstoelen in
een vrij steil oplopend gebouw. Tij
dens de twee zondagse diensten zit
de kerk vol. Maar een pijporgel mis
je er, ze doen het met een elektro
nisch. De versterkers zullen voor
het volume moeten zorgen", aldus
Meertens.
In Salard werden de Nederlanders
op het gemeentehuis ontvangen
door de loco-burgemeester. Hij ver
telde onder meer hoe gemeenten
aan hun inkomsten komen. Dat
blijkt voor elk verschillend te zijn.
staan die we eind augustus in Scher
penisse in een vrachtwagen hadden
geladen." Tussen half december en
eind augustus gingen vier grote
transporten naar Salard, waarvan
daan de kleding verdeeld is over an
dere winkels. Er zijn steeds kopers
in de winkel. De kleding wordt voor
een zacht prijsje verkocht en de net
to-opbrengst is voor het bejaarden
tehuis. Elby Com staat er op het uit
hangbord van de winkel. Dat staat
voor Ella Noom en Iby Elek Combi
natie, want samen hebben deze da
mes de winkel opgezet (en nog een
paar andere in omliggende plaat
sen). Elek, een Hongaars Roemeen-
De zigeuners van Salard wonen in armzalige behuizingen, zonder
elektriciteit, tussen waterpoelen en riet.
gens het dorp uit, naar de grasvel
den. 's Avonds zie je ze allemaal te
rugkomen. Elk dier zoekt dan zijn
eigen stal op."
De winkel naast het bejaardentehuis
waar kleding wordt verkocht, werd
eveneens bekeken. Er staan enkele
grote magazijnen achter, waarin de
voorraad wordt opgeslagen als er
weer een vrachtauto aankomt. „We
zagen er stapels dozen met kleren
se die inmiddels aardig Nederlands
spreekt, heeft de leiding over de
winkels. In december hoopt ze met
haar man en twee zoontjes op be
zoek te komen in Nederland.
Op maandagavond om half elf arri
veerde de oorspronkelijke chauffeur
met de bus in Salard. Hij had die in
