schommelt als schip op zee
De oi
van
'We gunnen iedereen de vrijheid
om een eigen weg te kiezen'
Molendag Tholen
niet druk bezocht
I
Vrijwillig
F
is
aan zijn
Eeuwfeest
van molen in
Nw.Vossemeer
Wedstrijden
voor dames van
brandweerlieden
Boekenmarkt in
Markiezenhof
op kastelendag
Vrijzinnige geloofsgemeenschap NPB Tholen 110 jaar oud
Donderdag 15 Mei 1997
EENDRACHTBODE, DE THOOLSE COURANT
9
Zaterdagmorgen, molendag. Het is het ideale weer voor
de molenaars die in het hele land zo'n 550 molens open
stellen voor het publiek. Windkracht 6 uit het zuiden,
stapelwolken en daartussendoor een helder zonnetje.
Ook de oudste windvanger van Tholen, de houten stan
derdmolen in Sint-Annaland, is open voor het publiek.
Vrijwillig molenaar M.A. Kodde is enthousiast, ook al
neemt de belangstelling van het publiek voor molens
mettertijd af.
Betoverd
Los op fundament
Smeedijzer en hout
Kromme rug
Eigen weg kiezen
Liberalisme
Initialen
Gek
V
Fijnafstemming
Vrijdags en zaterdags
GEOPEND
r
Moeilijkheden rond het godsdienstonderwijs - onder
richt in de vrijzinnige geest was niet meer mogelijk -
vormden in 1887 de directe aanleiding voor de oprich
ting van een afdeling van de Nederlandse Protestanten
bond (NPB) in Tholen-stad. Gematigdheid en verdraag
zaamheid zijn kenmerkend voor de leden van dit vrijzin
nige kerkgenootschap. Het vierde zondag het 110-jarig
bestaan met een herdenkingsdienst en een boottocht.
Restauratie molen Scherpenisse valt tegen
De molendag in de gemeente Tholen is zaterdag niet
bijster druk bezocht. Met gemiddeld zo'n 25 bezoekers
per molen, verspreid over een hele dag, lijkt de animo
voor deze historische werktuigen niet erg groot. Toch
zijn de molenaars, vergeleken met de laatste jaren, niet
helemaal ontevreden. Met name 's middags waren er
nog aardig wat bezoekers.
Molenaar M.A. Kodde bij de meelbak waarin door de jaren heen molenaars en knechts hun naam of initialen hebben gekerfd
Er is een leuke anekdote over de standerdmolen in Sint-Annaland. Jaren
voor de oorlog was molenaar C. Kodde 's nachts aan het werk. Nadat het
maalwerk even had stilgestaan, kreeg hij het niet meer op gang. Met
geen mogelijkheid waren de raderen in beweging te krijgen. Kodde be
sloot te wachten tot de volgende morgen om de oorzaak te achterhalen.
Dat bleek een heel eenvoudige te zijn. Een klein koperen gewichtje (dat
nog steeds bij de huidige molenaar Kodde in bezit is) was in het graan
gevallen en zo tussen de molenstenen gekomen. De buurman van de mo
lenaar (een boer) hoorde dat de molen niet meer wilde malen en vroeg
aan Kodde wat daarvan de oorzaak was. De molenaar nam hem in de
maling en zei dat de molen betoverd was. De buurman vertelde dit ver
haal door aan ieder die het horen wilde. Overigens was het een duur
grapje voor de molenaar, want hij raakte de buurman wel als klant kwijt.
goed dat het graan bij de mensen
van zolder gehaald werd en met
paard en wagen naar de molen
werd gebracht. Het graan - voorna-
In principe is de standerdmolen in
Sint-Annaland niet moeilijk te vin
den. Hoewel hij weggestopt is aan
de achterkant van het dorp, leidt
vanaf het centrum de Molendijk er
recht naartoe. De blauwe wimpel
die aangeeft dat de molen is geo
pend, hangt fier te wapperen en de
wieken zetten er flink gang in. Op
de molenberg staat molenaar M.A.
Kodde te wachten op zijn publiek.
Hij heeft met touwen de ruimte af
gezet waar de wieken over de grond
draaien. Zo kunnen er geen mensen
gewond raken, want de bijna elf
meter lange roeden suizen met een
enorme vaart in het rond.
De 72-jarige Kodde is een mole
naar in hart en nieren. Nu beheert
hij vrijwillig de standerdmolen,
maar tot aan 1960 was het een fa
miliebedrijf waarin ook hij nog pro
fessioneel heeft gemalen. De rond
leiding door en langs de molen be
gint onderaan, in de voet. De deur
staat open en duidelijk zijn de enor
me balken te zien die de hele con
structie dragen. „Die balken staan
niet vast in de grond", vertelt Kod
de aan zijn publiek. „Ze zijn los op
de bakstenen fundamenten gezet.
Maar ze staan heel stevig hoor".
Het lijkt ongelofelijk dat zo'n ge
vaarte (de centrale standerdbalk is
een boomstam die een grote man
nog niet kan omarmen) bij hevige
wind kan blijven staan, terwijl het
niet vast zit aan de fundamenten.
„Minder goed gebouwde molens
waaiden vroeger bij bosjes om",
vertelt Kodde dan ook. „Maar deze
heeft het altijd nog gehouden." Wel
verschoof de molen bij een zware
storm in 1703 bijna 11 centimeter
op zijn fundament dat daardoor
scheurde.
De eerste standerdmolen is waar
schijnlijk gebouwd spoedig na het
bedijken van de gorzen waarop
Sint-Annaland ontstond in 1476.
Het is het oudste type windmolen
in Nederland. De eerste meldingen
van de molen komen uit een reke
ning van 1541 wanneer Pieter Car-
bonnier hem huurt van de am
bachtsheer. Zoals gebruikelijk ging
het om een dwangmolen. De inwo
ners van Sint-Annaland mochten
hun graan alleen op deze molen
malen. Dat zorgde voor inkomsten
voor de ambachtsheer. De molenaar
Met zo'n honderd aanwezigen was
de kerkzaal van de vrijzinnige ge
loofsgemeenschap NPB in de Ou-
delandsestraat zondag zowat hele
maal gevuld. De enige Zeeuwse
NPB-afdeling telt leden van heel
Tholen, maar ook oud-Tholenaren
die in Walcheren of Zuid-Beveland
wonen. En mensen uit Bergen op
Zoom. „Zo'n 65 leden en dat aantal
blijft stabiel", meldt penningmees
ter M. Schot. Bij de herdenkings
dienst, waarin ds. D.C. Peters voor
ging, was de afdeling uit het Zuid-
Hollandse Woubrugge te gast.
Evenals diverse gastpredikanten en
het remonstrants kerkgenootschap
uit Bergen op Zoom waarmee NPB
Tholen contacten onderhoudt en
moest in de zestiende eeuw naast
de pachtsom jaarlijks vier zakken
tarwe leveren aan de schutterij die
Sint-Annaland beschermde tijdens
de tachtigjarige oorlog. Later gin
gen de vier zakken graan naar de
armen. In 1684 was de eerste Sint-
Annalandse molen echter zo slecht
dat hij moest worden afgebroken en
de ambachtsheer liet een nieuwe
bouwen voor ruim 2200 gulden. De
nieuwe standerdmolen werd roest
bruin geverfd.
In 1760 werd de molen op een
openbare veiling verkocht aan de
molenaar (Jacobus Rijnberg). Deze
moest overigens wel jaarlijks vier
zakken tarwe aan de armen leveren
én twee leren brandemmers aan het
dorp. Daarnaast moest de molenaar
'windrecht' van 180 gulden betalen
aan de ambachtsheer of -vrouw.
Dat windrecht werd in 1857 gehal
veerd, maar pas in 1966 (toen de
molen werd verkocht aan de ge
meente) afgeschaft. De oude molen
in Sint-Annaland heeft in de loop
der jaren veel te verduren gehad.
Een restauratie was dan ook hard
nodig en dat gebeurde ook toen hij
in eigendom kwam bij de gemeen
te. Kodde laat in zijn foto-album
zien hoe slecht de molen er aan toe
was vóór de restauratie. Veel zaken
zijn toen vernieuwd, maar de enor
me standerdbalk is nog steeds origi
neel.
Eenmaal op zijn praatstoel is Kod
de helemaal in zijn element. De
molen is zijn passie. Haast achte
loos beklimt hij de steile trap die op
de staart van de molen naar de
maalzolder leidt. De bezoekers vol
gen wat omzichtiger. Hier lijkt de
tijd stil te hebben gestaan. Hout en
smeedijzer beheersen het zicht. De
wat stoffige vloer en de versleten
balken, trappen en raderen, ademen
de sfeer van vroeger uit. Door het
geweld van de wieken die nu bij
tijd en wijle met een enorme gang
rondgaan, schommelt de molen als
een schip op zee. Molenaar Kodde
heeft daar absoluut geen moeite
mee. Hij leeft met de molen. Zijn
opa C. Kodde kwam in 1882 als
molenaar op de standerdmolen. Hij
werd opgevolgd door zijn zoon J.P.
Kodde en daarna dreef M.A. Kodde
de molen. Dat deed hij aanvankelijk
samen met zijn inmiddels overleden
dingen samen doet. „Ons oudste
lid, de fotograaf W. Cornelisse,
moest helaas om gezondheidsrede
nen verstek laten gaan", aldus be
stuurslid mevr. B. van Duivendijk-
v.d. Hoven. De overdenking tijdens
de dienst was rond het thema 'Dat
Uw gemeenschap in het geloof zich
werkzaam tone'.
Bij het 125-jarig bestaan van de
landelijke NPB, anderhalfjaar gele
den, koos Tholen voor een herden
kingsdienst met alle plaatselijke
kerken. Nu richtte men zich op de
eigen leden. Een tachtigtal mensen
stapte na de dienst bij de Bergse-
diepsluis aan boord van een schip
voor een vaartocht naar Zierikzee.
Onderweg voerde voorzitter A.L.
broer C. Kodde. Kodde had overi
gens vijf broers die allemaal mole
naar zijn geworden.
„Ik kwam als kleine jongen al in
die molen. Meteen vanaf het mo
ment dat ik van de lagere school
kwam. Ik was toen veertien jaar.
Normaal moest je meteen volaan
met de zakken sjouwen, maar ik
was daar lang niet sterk genoeg
voor. Dus daarom kon ik er eerst
een tijd 'spelen' om het vak te le
ren", zegt Kodde. „De meeste mo
lenaars hebben een kromme rug
van het dragen van de zakken graan
en meel." De molenaar weet nog
Hage het woord en daarnaast ver
telde oud-voorzitter P.A. Boot het
nodige over de omgeving en de his
torie; dijkvallen langs de Thoolse
kust, de Deltawerken e.d.'Aanslui
tend leidde hij het gezelschap rond
door Zierikzee, een plaats met een
grote vrijzinnige gemeente. Tholen
mag dan de enige NPB-afdeling in
Zeeland zijn, er zijn nog gemeenten
aangesloten bij de vereniging van
vrijzinnig hervormden (WH).
„Het verschil is, dat die nog een
binding hebben met de Nederlandse
Hervormde Kerk", legt Hage uit.
De NPB voelt niets voor de dog
ma's die andere kerkgenootschap
pen prediken. „Maar we zijn niet
alleen tégen. We leven wel degelijk
mee met anderen, steunen hen en
staan hen bij in alle dingen", aldus
Hage.
"Maar we gunnen iedereen de vrij
heid om een eigen weg te kiezen."
Gematigdheid en verdraagzaam
heid heeft de NPB hoog in het
vaandel staan, evenals de zelfwerk
zaamheid. „We spreken mensen
aan, maar dringen niet aan", zegt
Schot. Het bestuur is tevreden met
ds. Peters, die sinds 1992 als deel
tijd-predikant aan de NPB Tholen
is verbonden. „Maandelijks komt
hij een of twee dagen naar hier om
de mensen te bezoeken. Dat geeft
hen een stimulans om ons te steu
nen", zegt Hage. Van de leden be
zoeken er 20 tot 25 trouw de dien
sten, die elke veertien dagen wor
den gehouden.
Zes keer gaat ds. Peters voor, de an
dere keren preken gastpredikanten
uit het hele land in Tholen. De ver
grijzing is een probleem, zoals in
alle kerken. Maar volgens Hage
moet men er niet te bang voor zijn,
getuige het stabiele ledental in de
afgelopen drie jaar. 'Het probleem
voor kerkbestuurders is om de be
langstelling voor God weer om te
buigen in belangstelling voor kerk
bezoek', schrijft de voorzitter in het
kerkblad Samengaan.
Ook ds. Peters gaat daar op in. Hij
schrijft dat de NPB zich realiseert
dat ze jeugd en jonge mensen nau
welijks bereikt. 'Daar zullen we
ons voortdurend van bewust moe
ten zijn, en moeten blijven probe-
ren dit in positieve zin te verande
ren'.
De vrijzinnige geloofsgemeen
schappen die in het laatste kwart
van de vorige eeuw ontstonden, wa
ren aanvankelijk elitair van karak
ter. Het liberalisme ging vaak met
vrijzinnigheid samen. In het vrijzin
nig denken is feitelijk niets ver
plicht. Iedereen moet zijn geloof
beleven zoals het hem of haar goed
dunkt. De NPB stelde zich ten doel
allen te verenigen die wilden sa
menwerken om de vrije ontwikke
ling van het godsdienstig leven te
bevorderen. Ze vormde een tegen
wicht tegen het confessionalisme in
de Hervormde Kerk.
Tholen kende in die tijd voorgan
gers van de vrijzinnige richting in
de Hervormde Kerk. De laatste, ds.
C.E. Crull, vertrok in 1886. Vier
jaar eerder al was de sterk ortho
doxe ds. J.J. Schot beroepen, die la
ter overging naar de Gereformeerde
Kerk. Alles wat met vrijzinnigheid
te maken had werd uit de kerk ver
wijderd, de kerkenraad omgezet,
vrijzinnige predikanten mochten
niet meer in de kerk spreken en ge
zangen niet meer gezongen worden.
Een aantal leden was hierover onte
vreden en zocht een oplossing,
vooral omdat vrijzinnig godsdienst
onderwijs aan de kinderen evenzeer
uit den boze was. Daarom kwam
ds. Schuring uit Bergen op Zoom
godsdienstles geven. Diens opvol
ger ds. W. Haverkamp stelde de op
richting van een afdeling van de
Nederlandse Protestantenbond als
voorwaarde. Op een bijeenkomst
op 26 mei 1887 meldden 69 men
sen zich aan als lid. Ds. Haver
kamp, K.G. Bal, P. Laban, M.
Christiaanse en J.J. de Lange vorm
den het eerste bestuur. Rond de
eeuwwisseling was het ledental bij
na verdubbeld. Gekerkt werd er in
de voorschool van de gemeentelijke
bewaarschool aan de Markt en van
af 1930 in de zaal van de weduwe
Hoek (Hof van Holland). In 1952
schonk DJ. Joppe zijn woning aan
de Oudelandsestraat aan de NPB en
werd de benedenverdieping daarvan
als kerkzaal ingericht.
Over de toekomst is het bestuur van
de 110-jarige NPB-Tholen aller
minst somber gestemd. Voorzitter
Hage in Samengaan: 'Wij weten
zeker dat we met goed werk bezig
zijn. Wij zullen trachten in te spelen
op alle mogelijkheden die zich
voordoen. We kennen geen vast be
leid. Onszelf blijven en hopen met
de intuïtie de goede beslissing te
nemen.' De NPB onderhoudt in
Tholen contacten met de Hervorm
de Gemeente Immanuël en de Ge
reformeerde Kerk en werd begin dit
jaar uitgenodigd bij de bevestiging
van ds. C. de Jongste van de Gere
formeerde Gemeente. „Een stapje
vooruit", aldus mevr. Van Duiven-
dijk. „We worden door de andere
kerken erkend en dat is weieens an
ders geweest", vult secretaris J.H.
Bal aan. Bij kerkdiensten van de
NPB is regelmatig het koor van de
Nederlandse Christen Vrouwen
bond te gast en op tweede pinkster
dag treedt voor het eerst het gere
formeerd gemengd koor Canticum
op.
melijk tarwe, haver en gerst - werd
gemalen (soms zelfs 's nachts) en
werd dan ook weer teruggebracht.
Het was hard werken en een mole
naar was zelden dik, maar toch
hield Kodde van het vak. Hij moest
echter zijn beroep opgeven. „De
mensen hadden vroeger allemaal
een lapje grond, een varken of wat
kippen, maar op een gegeven mo
ment gingen ze pendelen. Ze werk
ten ergens anders en we kregen ge
woon te weinig werk", zegt de mo
lenaar. „Toen we in 1950 de molen
overnamen, verdienden we 290 gul
den per week. Tien jaar later moes
ten we stoppen en toen hadden we
nog maar veertig gulden per week."
Zijn vak helemaal opgeven, kon
Honderd jaar geleden werd in
Nieuw-Vossemeer molen de As-
sumburg geplaatst. De molen staat
aan de Veerweg, bij het zwembad
en camping Mattenburg. De As-
sumburg is in Assendelft als olie
molen gebouwd en in 1897 over
water naar Nieuw-Vossemeer ver
voerd en daar tot korenmolen om
gebouwd. Bij de watersnood ver
dronken molenaar Ooms, zijn
vrouw en drie van hun kinderen
doordat de molenaarswoning - vlak
achter de dijk van de Eendracht -
bezweek onder de kracht van het
water. De molen liep schade op en
is in 1957 gerestaureerd. In de jaren
zestig en tachtig gebeurde dat op
nieuw. Inmiddels was de molen ei
gendom van de gemeente en werd
er in de jaren zestig een molenmu
seum in ondergebracht.
Het eeuwfeest van de Assumburg
wordt zondagmiddag 25 mei ge
vierd met een familiefeest, georga
niseerd door de molenvereniging.
Vanaf twee uur kunnen rond de mo
len ouderwetse spelletjes gedaan
worden en kunnen kinderen zich la
ten schminken. Verder zijn er optre
dens van de harmonie Semper
Crescendo, de orkesten 't Mezieks-
ke en de Vosseblaozers, en het A.M.
de Jongtoneel.
Op zaterdag 31 mei organiseert de
blusgroep St.Annaland van de
brandweer een wedstrijddag voor
vrouwen van brandweerlieden.
Jaarlijks wordt deze dag in Zeeland
georganiseerd en deze keer was
St.Annaland aan de beurt voor de
organisatie. De wedstrijden worden
gehouden op het terrein van de vei
ling aan de Veilingweg te Sint-An
naland. Er doen twaalf teams (van
elk acht dames) uit Zeeland en Bel
gië mee. Het Sint-Annalandse team
De Tovertrollen opent de wedstrijd,
maar doet dat als organiserende
ploeg wel buiten mededinging. De
wedstrijden beginnen om acht uur
en duren tot vijf uur. De deelnemers
moeten een hindernisbaan en een
route door een doolhof afleggen,
een brand blussen en een slacht
offer redden. De jury bestaat uit
Zeeuwse brandweerofficieren. Om
half acht 's avonds reikt burge
meester H.A. van der Munnik de
prijzen uit. Ad Hagestein zorgt voor
de muziek voor en tijdens de maal
tijden. Een week eerder, op 24 mei
organiseert de blusgroep Tholen
van de brandweer de tweede wed
strijd in de klasse TAS hoge druk.
Aan deze wedstrijden doet geen
Thoolse ploeg mee, maar wel
twaalf andere uit Brabant. De wed
strijden beginnen om zeven uur 's
morgens en duren tot kwart over
vijf. Om zeven uur worden de prij
zen uitgereikt in gemeenschapscen
trum Meulvliet. De plaats van oefe
ning is nog niet bekend gemaakt.
Kodde echter niet en hij bleef vrij
willig beheerder van de molen tot
op de dag van vandaag.
Kodde leidt zijn bezoek langs alle
delen van de molen. Op de maal
zolder staat het grote koppel molen
stenen. Deze zogenaamde zeven
tiender blauwe stenen hebben een
doorsnee van 1,5 meter en wegen
honderden kilo's per stuk. „Ze wor
den gemaakt van een poreuze na
tuursteen. De gaatjes die erin zitten,
zorgen ervoor dat de steen veel
kleine, scherpe kantjes heeft zodat
hij goed maalt", vertelt Kodde. „In
de steen zitten groeven en die lopen
in een boog van het midden naar de
buitenkant. Dat moet zo omdat het
meel naar buiten gedreven moet
worden. Als die groeven versleten
zijn, werken we ze zelf bij met een
scherpe hamer."
Het raderwerk van de molen is
enorm groot. Er wordt dan ook met
enorme krachten gewerkt. En toch
is de bediening lichter dan het lijkt.
„Dat komt omdat we veel gebruik
maken van het hefboomprincipe",
zegt Kodde en hij demonstreert hoe
de 'vang' werkt. Dat is de rem om
de wieken tot stilstand te brengen.
Met een hefboom wordt een ijzeren
band tegen het raderwiel gedrukt.
„Je begrijpt dat je dat niet in één
keer ertegenaan kunt gooien. Dat
moet met beleid gebeuren", zegt de
molenaar terwijl de wieken met een
laatste zucht tot stilstand komen.
Eén van de jongste bezoekers (uit
Stavenisse) laat op de maalzolder
zijn blik vallen op wat waarschijn
lijk het enige moderne apparaat in
de hele molen is. "Kijk pa, een re
kenmachientje", zegt de jongeman.
En warempel, hij zit er niet ver
naast. Aan de enorme spil van de
wieken zit een klein grijs tellertje.
Dat registreert hoeveel omwentelin
gen de wieken maken. Op dit getal
is de 'draaipremie' van de provincie
gebaseerd. Hoe meer een molen
draait, hoe meer subsidie er (in
principe) voor gegeven wordt.
Ook het zogenaamde luiwerk (het
molenaarsvak zit vol met vreemde
termen) wordt door Kodde gede
monstreerd. Door middel van een
touw dat om een soort katrol loopt,
kan de molenaar de zware zakken
graan op molenkracht naar boven
hijsen. Als het graan gemalen is,
zakt het naar de eerste verdieping
van de molen waar het meel in zak
ken wordt gedaan. Soms was er
geen wind of geen werk. Dan had
den de molenaar en de knechten
wat tijd te verspanderen. Dat is nog
steeds terug te vinden in de molen.
De meelbak en de trap staan vol
met ingekerfde initialen en soms
zelfs complete namen. De oudste
inscriptie (A.V.) dateert uit 1717.
Het geeft een heel andere waarde
De molen van Tholen is nog in res
tauratie en draaide dus niet. Mole
naar O. Huiskamp ging daarom
maar op bezoek bij zijn collega's
die wel de wieken in beweging
konden zetten. Ook de molen in
Scherpenisse bleef gesloten, want
daar is de stok van de vang (de
rem) kapot waardoor de wieken
niet kunnen draaien.
Deze molen (die beheerd wordt
door L.J. Verhage uit Tholen) stond
vorig jaar al op de nominatie om
gerestaureerd te worden. Maar de
kosten vielen zo tegen dat de werk
zaamheden zijn uitgesteld. Binnen
kort behandelen b. en w. een amb
telijk advies om de restauratie in
twee delen uit te voeren. Het eerste
- dat nog dit jaar zou moeten be
ginnen - bevat 75 procent van de
werkzaamheden. Het gaat dan om
het vervangen van een roede
(wiek), de staart, de korte en de
lange schoren, verder de steiger
bouw en het repareren van het met
sel- en voegwerk en het schilder
werk. In de tweede fase worden
dan onder meer de deuren, ramen
en luiken aangepakt.
Ook molen De Jager in Oud-Vosse
meer bleef gesloten omdat hier de
animo van het publiek al jaren zeer
gering is. In Sint-Annaland kreeg
Op de Brabantse kastelendag, twee
de pinksterdag, is ook het Markie
zenhof in Bergen op Zoom geo
pend. Daar wordt dan van tien tot
vijf uur een antiquarische boeken
markt gehouden op één van de bin
nenplaatsen. In het Markiezenhof
(laat-gotisch stadspaleis) zijn diver
se kunstcollecties en oudheidkundi
ge zaken te zien.
Zo is er een historische en archeo
logische afdeling, maar ook een ge
deelte met moderne kunst. Op de
boekenmarkt kan men terecht voor
streekgebonden boeken, topografi
sche uitgaven, Nederlandse en
Vlaamse literatuur en kinder- en
kunstboeken. Een fotograaf maakt
in het Markiezenhof tevens portret-,
groeps- en familiefoto's. Naast het
Markiezenhof, zijn van één uur tot
half vier ook de Gevangenpoort en
de Sint-Gertrudiskerk te bezichti
gen.
aan de molen. Wie de letters en da
tums bekijkt, ziet immers in een
paar minuten meer dan 2,5 eeuw
aan zich voorbij trekken. Sommige
initialen zijn bekend, andere zullen
wel voor altijd anoniem blijven.
Voor wie het zien wil, is er veel te
ontdekken in de molen. Allerlei
handige snufjes hielpen om het
zware werk van de molenaar wat
gemakkelijker te maken. Een soort
klosje aan een touwtje aan de wand
is bedoeld om met een simpele be
weging het touw vast te klemmen
waaraan de zakken graan omhoog
werden gehesen. Als dat touw ont
spant, valt het klosje vanzelf weer
los. Op de zolder waar de zakken
met meel gevuld werden, staat ook
het tweede koppel stenen. Deze zijn
kleiner, zogenaamde vijftiender
kunststenen. De molenstenen we
gen zo zwaar dat één man ze nooit
op zou kunnen tillen. Maar als
Kodde met duim en wijsvinger aan
een touw trekt, gaan de stenen toch
een stukje van elkaar. Het gemak
van een hefboom. Aan de stenen zit
ook een zogeheten 'graanpeesje'
waarmee de* hoeveelheid graan ge
regeld wordt die uit de bak tussen
de stenen gegooid wordt. Een soort
fijnafstemming voor de molen dus.
Nog zo'n merkwaardige term is
'buien'. „Vroeger hadden we hier
een soort trommelvormige zeef
hangen. Die liep een beetje schuin
af en draaide rond. Het meel ging
erdoor en dan bleven de grovere
stukjes, de zemelen, achter en je
hield witte bloem over. Die zeme
len werden dan vaak als veevoer
gebruikt", legt Kodde uit. „Van een
mud tarwe (75 kilo) hield je 55 kilo
bloem en twintig kilo zemelen
over."
De wind trekt aan, zoals altijd over
dag weet Kodde. De wieken van de
standerdmolen gaan nu wel erg
hard en Kodde besluit te 'zwich
ten'. Weer een term uit het mole
naarsvak. „Zwichten betekent min
der zeil voeren. Ik ben vanmorgen
begonnen met volle zeilen op twee
van de wieken. Maar als het te hard
gaat, rol ik die zeilen half of hele
maal op.
En soms haal ik zelfs de windbor
den van de wieken af en als het
hard genoeg waait, draaien ze
nog", zegt de Sint-Annalander. Hij
zet de molen stil, rolt de zeilen op
en zet ze vaardig vast aan het hek
werk van de wieken. „Ik hoop dat
er nog wat mensen komen", zegt
Kodde. „De interesse in molens is
niet groot meer. Ik draai ook met
molen De Jager in Oud-Vossemeer,
maar daar komt nooit iemand op af,
zelfs niet meer met de molendag.
Jammer, maar dan blijf ik liever
hier in Sint-Annaland. Want dit is
de mooiste molen van het land."
M.A. Kodde in de houten standerd
molen zo'n twintig bezoekers.
Zelfs de te koop staande stenen
molen op de hoek van de Bierens-
straat en de F.M. Boogaardweg
werd door M. van Winkelen na
acht jaar stilstand even in beweging
gezet. In Stavenisse draaide G. de
Moed alleen 's middags en kreeg
toch nog zo'n dertig bezoekers
waaronder veel kinderen. Hier
kwam ook een echte 'molengek'
uit België voorbij. Deze man (met
een pet die bezaaid was met molen
speldjes) stroopt met zijn videoca
mera zoveel mogelijk molens af. In
Sint-Maartensdijk ontving mole
naar J. Guequièrre eveens tussen de
25 en 30 bezoekers. Guequièrre is
een 'verse' molenaar die het beheer
van de Sint-Maartensdijkse molen
De Nijverheid over gaat nemen van
W.G. Robbe. In Poortvliet was mo
len De Korenaar niet officieel
open, maar een bouwer van model
molens die toevallig langskwam,
kreeg toch een volledige rondlei
ding. De inmiddels geheel gerepa
reerde molen draaide zelfs nog
even. Ook in Sint-Philipsland was
de molen geopend. Molenaar J.J.
Reijngoudt kon net als zijn overige
Thoolse collega's niet veel bezoe
kers begroeten. Ondanks het feit
dat hij zelfs nog graan maalde,
kwamen er toch maar zo'n twintig
bezoekers.
Latijnse hoogmis. Op pinksterzon
dag wordt in de Gertrudiskerk te
Bergen op Zoom een Latijnse
hoogmis verzorgd door de koren en
ensembles van Hortus Musicus Re-
ligiosus onder leiding van Hans
Smout. De dienst begint 's morgens
om tien uur en wordt opgeluisterd
met de 'missa secundi toni in g' van
Johann Ernst Eberlin voor koor, so
listen, strijkers en basso continuo.
Verder klinken er Gregoriaanse ge
zangen en werken van J.M. Hay dn
en H.J. de Croes.
De
gerenommeerde
LIJSTENMAKER
voor het
eiland Tholen
Molenstraat 13,
tel ./fax; 0166-664041
4695 CK
Sint-Maartensdijk
Advertentie I.M.
t'
Het bestuur van de Nederlandse Protestantenbond Tholen in de kerkzaal. V.l.n.r. voorzitter A.L. Hage, mevr. B. van Duivendijk-v.d. Hoven,
penningmeester M. Schot en secretaris J.H. Bal.
