Damster D. de Vos
eindigt 4e op NK
Zeeuwen en settlers in Amerika
Alle lakken
i nuijten
DE BOUWWINKEL
20 tot 50%
JUWELIER
Vijfde zege
Havermans
mm
Tijdens de krabbenfoor 10% korting
Tevens speciale aanbiedingen
Koersballen
voor ouderen
Laat u verrassen tijdens "Krabbenfoor
bij "Nuijten"
1.395,-
2.395,-
2.995,-
1.395,-
Kei row
badmeubelen
Riho
whirlpools
Nefit
Ecomline
3.195,-
2.395,-
GRATIS!
Hapro
zonnehemels
HOUTHANDEL DOE-HET-ZELF
69.00
8.90
10.90
12.45
14.25
16.50
8.25
125.00
P
w
OOSTERSE MARKT
Donderdag 25 juli 1996
EENDRACHTBODE, DE THOOLSE COURANT
15
Nog niet zeker van deelname aan EK
De Thoolse damster Daniëlla de Vos is vierde geworden
op het NK dammen in Rheden. Daarmee plaatste zij zich
direct voor het nationaal kampioenschap volgend jaar,
maar een kans op het wereldkampioenschap is verkeken.
Wel zit er nog een kleine mogelijkheid in om op het
Europees kampioenschap te spelen dat eind oktober in
Lugansk in de Oekraïne wordt gehouden. Maar zeker is
dat allerminst.
Puntendeling
Denksport
Paardensport
Eendrachtruiters
eisen prijzen
op in Renesse
door J.M. Vermeulen
In de week dat we bij neef Casey Verwijs logeren, bezoe
ken we ook de dorpjes die vanaf 1846 door de landver
huizers gesticht zijn. Ze liggen iets ten zuiden van Grand
Rapids, in een straal van zo'n vijftig kilometer. Ook lopen
we over de stranden van Grand Haven, waar ze aankwa
men op platte schuiten. Het is zondermeer een van de
hoogtepunten van onze kerkhistorische reis. Veel Hol
land wat de klok slaat, met ook bijzonder veel Zeeuwse
herkenningspunten. Mensen van wie we al zoveel boe
ken lazen, hebben hier gewoond. Velen van ons kennen
immers wel het boek 'Landverhuizers' van Risseeuw.
Nederlandse dorpen
Oud-St.Philip slander maakt kerkhistorische reis door Nieuwe Wereld
Klompendansers
Monument
Opent uw mond
Motorsport
Van den Hoek
op clubwedstrijd
msv De Uitlaat
Autolak Centrum Brabant
voor uw
*auto
landbouwmachines
industrie
ook primers
allerlei gereedschappen
en ander toebehoren
voor autolak
spectaculaire aanbiedingen
badkamers
c.v.-ketels/installaties
zonnehemels
stoomcabines
i.r. sauna's
en nog veel meer!
Doorlopend demonstraties
Wat kan mij die c.v. ketel
nou schelen...
Vaillant combi-ketel
Badkamers#
Centrale verwarming Zonnehemels
VOORHEEN
SPIJKERS
Lievevrouwestraat 56, naast Gevangenpoort Bergen op Zoom, Tel. 0164-24 09 51
WIJ BEZORGEN OOK IN GEHEEL ZEELAND
EN ZUID-HOLLAND
U KUNT PER TELEFOON BESTELLEN OP NUMMER
0164-23 46 58 OF 06-5311 1304
Boarddeuren alle maten met slotgat LS 27.50
Boarddeuren met glasopening 27.50
Vraag niet hoe het kan, maar profiteer ervan
j
m
korting op alle
Perzen, Nepals, Kelims en Nepals
uit oudere collecties
3
M
WOUWSESTRAAT 18 BERGEN OP ZOOM TEL. 0164 - 23 52 07
In de negen partijen die het toernooi
in Rheden duurde, verloor De Vos
slechts twee keer. Ze won vier wed
strijden en speelde drie keer remise.
De eerste partij, tegen titelverdedig
ster Karen van Lith, was een niet
onverwacht verlies. Maar ook in de
zesde ronde, toen De Vos een
gedeelde eerste plaats bezette, gaf
de Thoolse de punten aan haar
tegenstander Barbara Graas. Een
black-out. "Daar hield ik wel een
vervelende nasmaak van over ja.
Toen dacht ik: Nu is een plaats bij de
eerste drie verkeken", zegt De Vos.
En dat was juist gedacht. Ze zakte
naar de zesde plaats, maar later in
het toernooi werkte ze zich toch
weer op en kwam uiteindelijk in een
driestrijd om de zilveren medaille
terecht.
Aan die strijd om de tweede plaats
deden behalve Daniëlla de Vos ook
Hester de Boer uit Franeker en Ema
Wanders uit Emmen mee. Titelver
dedigster Karen van Lith was met
een partij tegen de hekkesluiter As-
trid Niesink al vrijwel zeker van de
winst. De Boer gooide het in haar
partij tegen De Vos op een klassieke
partij. De Thoolse opende niet sterk,
maar kwam later toch nog terug. De
Boer bood tot twee keer toe remise
aan, want ze had aan een puntende
ling genoeg om het zilver in de
wacht te slepen. Daniëlla sloeg dat
echter beslist af, want zij moest juist
winnen om nog een kans te maken
op de tweede plaats en daarmee op
het wereldkampioenschap. Door een
aantal slechte, defensieve zetten
werd de stelling van De Boer zwak-
ker. Grootmeester Ton Sijbrands die
het hele toernooi aanwezig was,
dacht dat het uiteindelijk toch op
remise uit zou draaien. Na vijf uur
spelen gebeurde dat ook. De speel
sters gaven elkaar de hand en
Daniëlla de Vos gaf op dat moment
een ereplaats en een ticket voor het
wereldkampioenschap op. Ze werd
vierde.
Desondanks is de Thoolse niet onte
vreden over het NK. "Ik ben in pun
ten weer gestegen ten opzichte van
vorig jaar. Wel niet in plaats, maar
toch. Het was een mooi toernooi. En
ik ben direct geplaatst voor volgend
jaar." Haar voorbereiding op het
toernooi was simpel. "Ik speel niet
elke dag. Maar vlak voor het NK
heb ik wel een paar dagen per week
gespeeld. Ook de theorie begin ik
wel wat belangrijker te vinden dan
vroeger." Natuurlijk vindt ze het
jammer dat ze niet naar het wereld
kampioenschap mag. Maar ook een
plaats op het EK is nog niet zeker.
"Eerst zei een bondsbestuurder
tegen me: Leuk, nou mag je in elk
geval wel naar het Europees kam
pioenschap. Maar later belde ik het
bondsbureau en daar zeiden ze dat ik
er maar geen rekening mee moest
houden. Drie afgevaardigden von
den ze eigenlijk wel genoeg. Dus het
is nog onzeker of ik wel ga." Aan
strijdlust ontbreekt het de Thoolse in
ieder geval niet. "Volgend jaar ga ik
weer voor een ereplaats op het NK",
zegt ze.
Vijf eerste prijzen vielen ten deel aan
leden van de Eendrachtruiters bij een
NBVR-wedstrijd te Renesse. Suzanne
Reinerman reed op haar pony Nomar
twee proeveri in de L-dressuur. Voor bei
de behaalde ze de eerste prijs met respec
tievelijk 160 en 169 punten. Deze wed
strijd leverde de combinatie drie winst
punten op en dat betekent dat ze binnen
kort in de klasse M1 uit mag komen.
Nathalie van As reed op Ceasar in de
moelijke M2-klasse. De eerste proef
leverde Nathalie 155 punten op, net een
puntje te weinig voor een winstpunt. De
jury beoordeelde haar tweede proef met
156 punten en dat was genoeg voor de
eerste prijs èn een winstpunt.
John Veniet startte met zijn merrie Isan-
ca in de B-dressuur voor paarden. Voor
de eerste proef kreeg de combinatie 159
punten en de tweede prijs. De tweede
proef leverde 167 punten en de eerste
prijs op. John voegde twee winstpunten
aan zijn totaal toe.
Magda Smits en haar paard Jorion reden
twee L-proeven. De eerste leverde 153
punten op, maar de tweede ging beter en
met 164 punten behaalde Magda de eer
ste plaats èn een winstpunt.
Lieke Bevelander reed met Ceasar in de
B-dressuur voor pony's. De jury beoor
deelde haar proef met 149 punten.
Mariska Vermaas nam met Ilbrias als
enige van de Eendrachtruiters deel aan
een concours in Zaamslag. Ze reed een
L-proef en die werd beloond met 151
punten.
Op 3 augustus worden in Bruinisse de
Zeeuwse kampioenschappen paardrijden
gehouden. Een groot aantal leden van de
Eendrachtruiters zal aan het concours
deelnemen.
Oostindiëvaarder. In het stedelijk
museum Vlissingen zijn momenteel
twee exposities te zien over de Ver
enigde Oostindische Compagnie
(VOC). De tentoonstelling laat zien
hoe het schip, de lading en het leven
aan boord van een Zeeuwse Oostin
diëvaarder eruit zag. Het museum is
op werkdagen van tien tot vijf uur
geopend en in de weekeinden van
één tot vijf uur.
Het 'Old Settlers monument' in Zeeland.
Het waren godsdienstige en econo
mische redenen die de Nederlanders
in het midden van de vorige eeuw
naar Amerika gebracht hebben.
Overwegend waren het vervolgde
afgescheidenen, die in Nederland
geen toekomst meer hadden. In sep
tember 1846 vertrok uit Rotterdam
als eerste het zeilschip Southerner.
Zesenzestig mannen, vrouwen en
kinderen begonnen de loodzware
reis naar het verre onbekende. Wie
kent niet de namen van Van Raalte,
Scholte, Van der Meulen en Steke-
tee. Het avontuur werd voor velen
één grote teleurstelling, maar het
schip om weer naar Nederland terug
te gaan, kwam niet. Tallozen stier
ven in de dichte bossen van Michi
gan. Anderen aanvaardden hun lot.
Wilskracht, geduld, berusting en
onvoorstelbaar hard werken, over
wonnen tenslotte. De 'kolonie'
begon schuchter te leven, zich uit te
breiden en ook economisch gezond
te worden. In Holland werd Hope
College gesticht door Van Raalte.
Ondertussen vergaten ze niet om
ruzie te zoeken over de Bijbel, de
dominee en de kerkorde en alles wat
ze maar konden vinden. Een zware
klap kwam in 1871 toen de dorpen
door enorme branden verwoest wer
den. Maar de as en verkoolde balken
werden opgeruimd. Een jaar na de
brand werd het 25-jarig bestaan
gevierd. Hun dorpen zijn er nog. Het
was ontroerend ze te mogen bezoe
ken. Dit jaar herdenken ze hun 150-
jarig bestaan.
De dorpen van de landverhuizers die
we bezoeken heten Holland, Zee
land, Drenthe, Overisel, Zutphen,
Graafschap, Borculo, Vriesland,
Harderwijk. Over elk van deze
plaatsen zou veel te schrijven zijn,
maar dat is nu niet de bedoeling. Het
gaat om wat algemene impressies.
De telefoonboeken zijn uit naam
kundig oogpunt boeiende boeken.
De eerste in de rij is Jan Aalberts en
de laatste Ron Zijlstra. In Borculo
zijn dat Aalderink en Zwijghuizen.
In de 'telephone directory' van Hol
land staan een veertienhonderd
Van's: Vanandel, Vandeluyster,
Vandenberg, Vanderzwaag. Daar
tussen negentig Vandijke's. De Frie
zen mogen opscheppen over alle
ga's en ma's, de Zeeuwen doen dat
over dertig Steketee's. Velen stam
men rechtstreeks af van wat ze daar
noemen 'settlers of the very first
days'. De achterachterkleinkinderen
wonen nu in hun dorpen of iets daar
buiten. In een ruime (eigenlijk te
ruime) bungalow met gladgeschoren
gras, denneboompjes ervoor, tulpen
in mei, een basketballnet boven de
garagedeur. De krakende ossekar is
een geruisloze slee vol met elektro
nische foeven geworden. Ze werken
op enorme boerderijen, grote bedrij
ven met elevators voor het graan
ernaast. Toch ligt er ook veel land
braak. Casey legt uit dat dit komt
door overproduktie. De boeren krij
gen een premie als ze het land laten
liggen en hoeven er dus niets voor te
doen. Omdat in Amerika bezuinigd
moet worden, worden de premies
minder en beginnen de boeren hun
land weer te bewerken. Land, dat
anderhalve eeuw geleden nog één
groot oerwoud was.
Als je hier in de regio komt, ga je
eerst naar Holland, het centrum van
de landverhuizing. Het is ook de
grootste plaats met natuurlijk de
beroemde pilarenkerk van Van
Raalte, 'The Pillar Christian Refor
med Church' aan Ninth Street. Mak
kelijk toch, die Amerikaanse straat
nummers. Uit een verzameling hut
ten groeide deze fraaie plantsoenen-
stad. Denkend aan dit Holland, zie
ik echter geen brede rivieren. Alleen
Lake Macatawa, het meer waaraan
de stad grenst. Dit Indiaanse woord
is een vertaling van het Engelse
Black Lake (Zwart Meer). Het geeft
aan dat hier vroeger Indiaanse
nederzettingen waren.
In een museum lazen we in het dag
boek van Van Raalte, waarin hij
noteerde dat hij een dollar betaalde
aan een Indiaanse gids die hem een
dag hielp. Trouwens ook de bekende
plaats Kalamazoo, waar zoveel Hol
landers wonen, is natuurlijk een
Indiaanse naam. Maar in Holland
wonen niet zoveel Hollanders meer.
Veel inwoners komen uit de zuide
lijke Amerikaanse staten om te wer
ken in de fabrieken. Toch zijn er
altijd nog de traditionele klompen
dansers. Holland houdt de traditie in
stand en trekt daardoor veel Ameri
kanen aan. Er is een Hollandse
molen gebouwd, er zijn tulpenvel
den en ga zo maar door. Daarom zijn
er ook klompendansers. Maar de
beste en meest geslaagde dansers
zijn de knappe dochters van de
Spaanstalige Amerikanen, die om
economische redenen in Holland
werken. Ook dochters van vluchte
lingen uit Cuba dansen mee in de
stoet. Hoe zuidelijker het bloed, hoe
groter het temperament, zeggen ze
daar.
Wat ons vooral trok, was natuurlijk
Zeeland. Het dorp van ds. Van der
Meulen en Jannis van de Luijster.
Ook Budding heeft hier gezworven;
Pieter van Dijke wilde erheen; ook
mijn betovergrootvader Johannes
Verwijs had plannen om te gaan. De
twee laatsten bedachten zich en ble
ven in Sint-Philipsland. In een kerk
in Zeeland is een grote ruimte, waar
veel persoonlijke eigendommen zijn
tentoongesteld van Van der Meulen;
zijn stoel, zijn bijbel, zijn horloge en
nog veel meer. Ook de begraafplaat
sen worden in ere gehouden en keu
rig verzorgd. Toch doet ook hier de
tijd zijn verwoestend Werk. De graf
schriften zijn nog nauwelijks lees
baar. Ik heb er uren gedwaald, op
zoek naar vrienden uit mijn boeken.
De oudste grafschriften zijn in het
Nederlands opgesteld, met hier en
daar een foutje erin.
We zagen er ook het 'Old Settlers
monument'. Het werd neergezet in
1887, bij het 40-jarig herdenkings
feest. Voordien waren er de eerste
settlers begraven. Na die tijd had er
een schooltje gestaan, dat alweer
was afgebroken. In 1887 herinnerde
men zich nog enkelen van degenen
die er begraven lagen. Hun namen
werden vastgelegd in het monu
ment, zoals Cornelia Boone, Mari-
nus van Dijke, Adriana Geluk,
Johanna den Herder en anderen.
Tijdens een bezoek aan Overisel
ontdekken we in de kerk een fraai
pijporgel. Nu ben ik geen vakkundig
organist als zodanig, maar een orgel
loop ik nooit voorbij. Het instrument
is niet op slot en weldra vullen
orgelklanken de grote ruimte. U
begrijpt dat ik speel wat de oudste
settlers ook zeker gezongen moeten
hebben: 'Al de grote waterstromen,
zijn Heer" over mij gegaan en mij
over 't hoofd gekomen, maar Gij
hebt mij bijgestaan'. Psalm 42 klinkt
goed en het doet me werkelijk wat,
op die historische grond. Opeens
komt van tussen de banken een stok
oude vrouw, die daar aan de schoon
maak is. Ze komt op me af en vraagt
aarzelend of het 'Dutch' is, wat ik
speel. Ze herkent blijkbaar iets uit
Nederland, van haar moeder of
grootvader misschien.
We raken aan de praat en dan vraagt
ze voorzichtig of ik misschien iets
kan spelen van heel vroeger, wat ze
nog kent. Ze denkt diep na. Wat was
het ook weer? Het moet zoiets zijn
als 'Opent uw mond...' of iets derge
lijks. Ze zegt het met een typisch
Amerikaans accent; het zijn trou
wens haar enige Nederlandse woor
den. Zodra ik inzet, raakt de oude
vrouw zichtbaar ontroerd. Ze hoort,
na misschien wel zeventig jaar, deze
Psalm weer. We praten nog even
verder. Ze bedankt me; niet voor
m'n spel maar voor het spelen van de
psalm. Wat geweldig, dat het om de
herinnering of misschien wel om de
inhoud gaat. Dan gaat ze terug naar
haar spons en zeem. Vol van
gedachten aan het vaderland dat ze
nooit meer zien zal, vol van herinne
ringen aan de Psalm die ze nooit
meer horen zal. Vol van verdriet
over haar ouders, die hier al jaren
rusten in de Amerikaanse bodem.
Ijverig werkt ze verder aan een
schoon Overisel, dat - vooral door
haar - voor mij onvergetelijk werd.
(wordt vervolgd)
Vossemeerder Ruud Havermans
heeft in Domburg de vijfde over
winning van dit wielerseizoen
geboekt. In de slotfase plaatste hij in
de tien man tellende kopgroep een
succesvolle demarrage. Van het gat
van 150 meter bleven op de eind
streep maar enkele meters over,
maar sterke coureurs als John Leijs,
Wilfried Bastiaanse, Peter Mol,
Theo Akkermans en Eric de Crom
kwamen te laat. Ruud Havermans
was hen te slim af.
In de warme ronde van Nieuw-Vos-
semeer kon hij niet vlammen.
Slechts een klein aantal van het 100
renners sterke veld haalde de finish.
Ludo van Overveld won, maar
Havermans was toen al afgestapt,
evenals Arjan van Haaften uit Sta-
venisse, voor wie het hoge tempo in
combinatie met de hitte ook teveel
Uitslagen van de wedstrijd in Tholen:
mevr. R. Nagtegaal en mevr. A. Bal 18 p;
mevr. F. Schellinger en L. Soomers 14 p;
J. Geuze en mevr. C. Praat 12 p; J. Boog-
aart en A. Verkamman 8 p; mevr. Y.
Verkamman en mevr. S. Hoven 7 p;
mevr. C. Waasdorp en mevr. R. Burrows
5 p; D. Schellinger en mevr. D. Pigmans
5p.
Motorcrosser Kevin v.d. Hoek uit Sint-
Maartensdijk was zaterdag één van de
veertig crossers die naar het Sloehaven-
circuit waren gekomen voor de clubwed
strijd van motorsportvereniging De Uit
laat. Hij stond met zijn Honda 80 cc tus
sen dertien crossers met een 125 cc
machine. Bij de start van de eerste man
che ging het mis. Kevin had een verkeer
de versnelling gekozen en viel stil. Als
laatste vertrok hij, maar na zeven minu
ten lag hij al op een vierde plaats. Na een
kwartier én één ronde werd Van den
Hoek afgevlagd, nét voordat hij nog een
plaatsje op kon schuiven. In de tweede
manche begon de Smurdiekse crosser op
een achtste plaats. Gedurende de race
klom hij nog één plek omhoog zodat hij
als zevende werd afgevlagd.
De Reisduif Sint-Philipsland, Tours 20
juli. Los 7 u. bij o.-wind.
Mevr. I. Quist 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7.
De Reisduif Sint-Philipsland, Roye 20
juli. Los 8 u. bij o.-wind.
P.A. van Raaij 1, 3, 4, 7, 12, 17, 26, 30,
34, 35, 39, 46, 48, 49, 50, 51; mevr. I.
Quist 2, 5, 6, 11, 13, 14, 15, 23, 24, 27,
29, 31, 32, 33, 36, 38, 43, 47; J. Suurlant
8, 42; A. Verwijs 9, 10, 20, 21, 25, 28,
37, 41, 53; comb. Bolijn 16, 18, 19, 22,
40, 44, 45, 54; J. Zuidweg Jzn. 52, 55.
De kerk van Overisel.
Van Konijnenburgweg 79
4612 PL Bergen op Zoom
Tel. 0164-258658
Telefax 0164-250567
fabrieksstunt:
Trenta" 123 cm
95^
douche/ligbad/whirlpool
"Tofield" 180x80
dé hr-combiketel
Moduline kamerthermostaat
Laat u hierover
informeren in de
Vaillant infobus.
U kunt echt hr werkend bekijken
in de infobus.
Alle dagen bij ons aanwezig.
hr vuw 18/6
balans-statief
12 lampen
"Cleo Performance"
«8^
^ERGENS GOEDKOPER NERGENS GOEDKOPER NERGENS GOEDKOPER NERGENS GOEDKOPER NERGEN^
Korenmarkt 25 - Bergen op Zoom (bij de Geit)
tel.: 0164 - 23 46 58 - fax 0164 - 23 45 58
Vuren timmerpanelen 145x80 28 mm dik
Gips[platen 2.60x60
Gipsplaten 3.00x60
Gipsplaten 3.60x60
Gipsplaten 4.20x60
Gipsplaten 4.80x60
Vuren balkhout geschaafd 63x160
O
UJ
O
cz> Meranti binnendeuren opdek en stomp ml 112
O
m
a
Underlayment 18 mm. 2.44x1.22 mes en groef dakplaten 49.00
Underlayment 10 mm 2.44x1.22 35.00
Meranti plint 60 mm gelakt 2.00
Meranti rabatdelen alle lengtes 22x155 7.95
CT
O
S Alles direct uit voorraad te leveren voor particulier en handelaar
Prijzen allemaal incl. 17,5% BTW.
's Morgens gebeld, 's middags in huis.
's Middags gebeld, 's avonds in huis.
Ook in het weekend.
gz Bezorgen in Bergen op Zoom: boven 150,- gratis, onder de 150,- 3
os 10,-vrachtkosten. m
O 30
NERGENS GOEDKOPER NERGENS GOEDKOPER NERGENS GOEDKOPER NERGENS GOEDKOPER NERGENS
reparatie/reiniging
D/lCCTD A AT OA BERGEN OP ZOOM
DUooltlAAl Z4 TEL. 0164-242216
=1 SINDS 1926 r=
