Kroon, bol en scepter even van zolder vanwege koningin Zaaimachine in streekmuseum heet hangijzer Reünie gemeentelijke mavo Tholen Waterschap geeft tegel en vlag aan de Meestoof Roefelen op twee dagen Sjaak Jasperse eert 'leermeesters' uit de smalstad Politie betrapt 67 hardrijders Donderdag 14 maart 1996 EENDRACHTBODE, DE THOOLSE COURANT "Nederlandse vorsten dragen de kroon nooit, zoals in Engeland. Maar bij de inhuldiging liggen de kroon, de bol en de scepter of regalia wel op een speciaal tafeltje. Hoe heet dat ook alweer? O ja, een credenstafel." Sjaak Jasperse (42) haalt voorzichtig de scepter, de kroon en de rijksappel (of bol) uit de metalen dozen. Dode vlinder Aangewakkerd Landbouwkarakter in het geding De bestemming van de schuur van 24 x 6 meter die streekmuseum de Meestoof in St. Annaland wil gaan bouwen, blijkt een heet hangijzer te zijn. Moeten land bouwwerktuigen er alle ruimte krijgen of wordt ook voor andere historische voorwerpen uit de streek een plaats gezocht. De discussie liep zo hoog op, dat vrijwilliger L.K. Breure voorzitter drs. T.G.A. Westerveld op een gegeven moment toebeet, dat hij hem 'als een baksteen had laten vallen.' Rotzooi Heel duur In najaar klasse- en andere groepsfoto's Het streekmuseum werd dinsdagavond verrast met een aantal waardevolle voorwerpen van het per 31 december opgeheven waterschap Tholen. De laatste dijkgraaf, J.L. van Gorsel, zou de schenking op de ledenvergadering overhandigen, maar hij was door griep geveld. Vaasje Lanooy Schrik Vanaf Styi herken je. En Burley heeft stijl! Kwaliteitsschoenen van duurzaam materiaal voor een perfecte pasvorm. Maten 3642. De zomer! Ruikt u 'm al? Voelt u de warme stralen alweer die alles en iedereen in verrukking brengen? Bij Quist kunt u nu alvast in de stemming komen. De zomercol lectie schoenen van topmerken is al binnen. Wanneer komt u? Hij draagt wollen handschoenen om de kostbare voorwerpen niet te beduimelen en plaatst ze op een tafeltje bij zijn moeder aan de Oost singel te Sint-Maartensdijk. De vergulde sieraden, bezet met edelstenen en parels, glimmen waar dig in het zachte licht dat door de gordijnen naar binnen valt. De oud-inwoner van Sint-Maartens dijk en Sluis op Sint-Philipsland laat zijn werkstukken niet vaak zien. Hij houdt er niet van om met de 'kroon juwelen' te pronken of om zelf op de voorgrond te staan. De regalia van koper met een dun laagje bladgoud, staan thuis op zol der in Terneuzen. Maar nu koningin Beatrix op 30 april naar de smalstad komt, wil hij ze wel laten zien. En soms wordt hij gevraagd ze tentoon te stellen, zoals vorig jaar op een 'kronenbeurs' in Den Haag. Of ze staan eventjes in de vitrine van het centrum voor vakopleiding in Ter- neuzen bij een zeer speciale gele genheid. Jasperse geeft er les in las sen maar in zijn vrije tijd wijdt hij zich aan het slaan van koper. Vele uren brengt hij door in het schuurtje bij de woning om zijn hob by te beoefenen. Een hobby die in zijn geboorteplaats is gegroeid tijdens zijn bezoekjes aan de smid F. Bentschap Knook aan de Westvest, op de lagere tech nische school waar hij les kreeg 'in metaal' van H. de Wit en tijdens zijn Creatieve ondernemer. Onlangs reikte de kamer van koophandel en fabrieken voor midden- en noord- Zeeland de prijs voor creatief onder nemerschap 1996 uit. Deze prijs, die eerder ten deel viel aan de Thoolse bedrijven Timpa en Budelpack, werd deze keer gewonnen door de metaal- en gereedschapsmakerij Coremans uit Rilland. Het in 1979 opgerichte bedrijf telt momenteel 28 personeelsleden en maakt mallen, matrijzen en onderdelen van staal en aluminium. werk bij de ijzergieterij De Holland in Rergen op Zoom, toen W. Gebraad hem op de vakschool ver der vormde. "Het is eigenlijk een eerbetoon aan die mensen. Knook was een mees ter, ik een leerling en ik ben het eigenlijk nog steeds." De laatste tien jaar krijgt Jasperse advies van een smid (en oud-collega op het centrum voor vakopleiding) van de Staats mijnen, J. Nieuwenhuis uit Hengst dijk, 'een meester koperslager.' Van de regalia bestaan volgens Jas perse geen tekeningen. "Tenminste, ik heb ze nooit gezien. Aan de rijks voorlichtingsdienst (RVD) heb ik gevraagd of ze me een foto wilden sturen. Maar dat doen ze niet zomaar. Ze wilden precies weten waar ik het voor nodig had." Jasperse kreeg een kleurenfoto met de rijksappel en hij stuurde de RVD een kleurenfoto van de regalia toen deze klaar waren. "Er bestaan eigenlijk twee Nederlandse kronen; een oude van Willem I uit 1815 en een nieuwe van Wilhelmi- na. Ze zijn nooit zomaar te zien. Net als de baren met goud liggen ze ergens in Nederland achter de cou lissen." De lasinstructeur maakte eerst de scepter. De staf werd door koningen als teken van waardigheid gevoerd. Aan de top versierde Jasperse zijn uitvoering met een soort posthoorn motief (waarvoor hij de stempel zelf maakte), een holle bol en een kruis met in het midden een koffiemuntje uit de kantine van het centrum voor vakopleiding. En knipoogje naar zijn werkgever, de arbeidsvoorzie ning Zeeland. Maar er zijn ook spo ren in te vinden uit Nieuw-Zeeland waar zijn broer Jaap woont; stukjes parelmoer van de pauaschelp. Deze scepter is licht en kort maar diende oorspronkelijk tot steun van de vorst en was toen veel langer. Het slaan van koper, een stevig maar pletbaar metaal, gebeurt op lood. In de bollen die Jasperse slaat uit dun- ne plaatjes, zit dan ook een gaatje nadat het door verhitting is gesmol- om het lood er uit te laten lopen ten. In vele gevallen kan de koper slager het gaatje camoufleren door zoals Jasperse dat bij de bol op de het onder een rand te verbergen, scepter deed. Soms laat Jasperse het bewust zichtbaar en maakt er een versiering rond. De indrukwekkende kroon bestaat uit een ronde band met beugels die in een kruising samenkomen. Op dat punt staat de (wereld)bol en een kruis. De kroon is belegd met parels en drie verschillende edelstenen: hematiet (rode- of bloedsteen), rodochrosiet (rooskleurige steen) en diade (groene steen). De verschillende onderdelen zijn met zilver aan elkaar gesoldeerd. Jasperse liet zich bij de vorm van de schaalstukken, de versiering op de band, niet door een bloem inspireren (de stukken heten niet voor niets fleurons) maar door een dode vlin der die hij op straat had gevonden. En ook in dit werkstuk zit iets van de familie: zijn tweelingzus voorzag de kroon van een fluwelen voering in kobaltblauw. "Door dat vlindermotief wijkt de kroon wat af van de Nederlandse maar dat geeft er iets persoonlijks van de maker aan." Als derde pronkstuk haalt Jasperse de rijksappel of bol met kruis tevoorschijn, het symbool van de wereldlijke heerschappij. Eerst een 'voetje' als standaard ('die heb ik Knook nog zien slaan') en vervol gens de bol met 'het kooitje', de band met vier beugels die precies over de bol past. Net als de kroon met edel stenen versierd. "Op deze bol heb ik lang geslagen," zegt Jasperse. De bol met een doorsnede van 16.7 cen timeter vertoont geen enkele oneffenheid. De zorg waarmee Jas perse de regalia behandeld is daar debet aan. Hij wijst op de foto van de Nederlandse rijksappel: "Kijk, die zit vol met deuken, die hebben ze al een paar keer laten vallen. Dat kan niet anders." Het is dan ook opvallend hoe snel Jasperse zijn werkstukken weer opbergt om be schadigingen te voorkomen. Naar zijn weten bestaan er in Zee land geen 'kopiën' van de regalia. "Voor zover ik weet zijn er in heel Nederland maar drie." Het eerste werkstuk dat hij maakte heeft hij ook meegenomen: het wapenschild van Sint-Maartensdijk met een haasje van roestvrijstaal op een veld van rood-koper tegen een vlak van messing. "Een prulletje," noemt Jasperse het schild nu. Als jongen keek hij zijn ogen uit bij smid Knook en bewonderde diens vakmanschap. Knook was een vriend van wijlen P. Jasperse, de vader van Sjaak die opzichter was bij de voormalige gemeente Sint- Maartensdijk en de gemeente Tho- len en over een grote dosis kennis beschikte over de archeologie en de geschiedenis van de streek. De belangstelling voor de geschiedkun de en oude ambachten heeft hij van zijn vader meegekregen, vertelt hij. Bij het smidsvuur van Knook werd dat verder aangewakkerd. Knook maakte kandelaars, hoef ijzers, lampenhouders, ankers, as bakken, hang- en sluitwerk, bekers en keteltjes. "Ik ben met het virus aangedaan," zo omschrijft Jasperse zijn passie voor het ambacht. Hoewel hij zich verder heeft ver diept in staalverbindingen blijft koper hem boeien. Sinds vorig jaar mag Jasperse zich 'European wel ding specialist' noemen (Europees lasspecialist) nadat hij een 4-jarige studie aan de Pedagogische Techni sche Hogeschool in Eindhoven afrondde. Maar het schuurtje blijft voor hem een belangrijke plek: "Ik ben net een specht. Ik zit uren te kloppen. Want als je koper slaat, dan moet je doorgaan. Daar kun je niet een tijdje mee stoppen. Sla je iets te hard, dan ga je er erdoorheen. Koper is zo'n zacht materiaal. Een meester als Nieuwenhuis zou zeggen: ik hoor aan de hamerslag of het goed gaat." Dat het vak uitsterft, betreurt Jasperse. De oude smederijen ver dwijnen of zijn verdwenen. Op het centrum heeft Jasperse echter nog de beschikking over een smidsvuur "Als een van de weinige vakcentra. Het moet blijven. Vuur raakt het materiaal tot in de kern." Jasperse vindt het 'prachtig' dat de koningin naar Sint-Maartensdijk komt en de Oostsingel aandoet, maar zelf zal hij de drukte niet opzoeken. Wat hem betreft mogen zijn 'sieraden' wel opgesteld worden op die dag maar zelf zit hij liever in zijn schuurtje. Volgens Breure kun je het tegenover de schenkers niet verkopen, dat een oude zaaimachine en kunstmest strooier geen plaats krijgen in de nieuwbouw. "We zijn samen nog om de kunstmeststrooier geweest", hield Breure de voorzitter voor. De voormalig fruitteler uit St. Maar tensdijk zei dat Westerveld hem 'kokend' had gemaakt. Breure kreeg bijval van vrijwilliger H.J. Boer uit Tholen, die mede als eerbetoon aan de oprichters van de Meestoof een stuk landbouw in het museum wilde handhaven. "We zijn er zeker voor de. mensen van het eiland, maar als het zevende wentelploegje wordt aangeboden, dan zeggen we nee. We moeten de landbouw in de Meestoof niet over- accentueren, want in Dreischor staat een landbouwmuseum. Voor de smederij die we van mevr. Van Akkeren hebben gekregen en een wagenmakerij willen we echter wel een plaats zien te vinden, maar het wordt geen boerenschuur. Als we oude tractoren in de nieuwbouw zouden gaan stallen, zou dat op 30.000 gulden per trekker komen", zei Westerveld. "Als je de schuur niet isoleert, kun je wel een dubbel zo groot gebouw neerzetten", meen de Breure. De voorzitter zei, dat eerst maar eens geprobeerd moest worden om de schuur te bouwen en dat op zich kost al moeite genoeg. De bestem- Op de Poortvlietsedijk is bij een snelheidscontrole een automobilist betrapt die liefst 49 km te hard reed: 129 km/u terwijl maximaal 80 km/u is toegestaan. Op deze provinciale weg tussen Poortvliet en Scherpe- nisse reed tien procent van de passe rende bestuurders te hard. In twee uren tijd werden 46 overtredingen geconstateerd bij 455 passerende voertuigen. Op de Oud-Vossemeer- sedijk stond de radarwagen van de politie anderhalf uur. Hier reden 12 van de 173 passerende automobilis ten (bijna 7%) te hard, met 117 km/u als top. De minste overtredingen waren er op de Oesterdam. Negen van de 182 auto's (bijna 5%) die gedurende vijf kwartier langs kwa men, reden te hard. Hier was 131 km/u de hoogste snelheid. De con troles werden in de voormiddag gehouden. ming komt dan later wel aan de orde. Mevr. A. Schuttelaar, die het komende seizoen bodemvondsten en gebruiksaardewerk uit het ver dronken land van Reimerswaal wil exposeren, pleitte ervoor om gezien het ruimtegebrek in de Meestoof selectiever te werk te gaan. "Je moet niet alles aannemen, want er zit ook veel rotzooi tussen." De voorzitter erkende, dat het beheer van een museum betekent, dat je keuzes moet maken. "Maar als ons iets wordt aangeboden, dan nemen we dat aan, want van het een, komt soms het ander. Het maakt mij van binnen blij, als het museum bij voorbeeld een kinderfornuisje krijgt. Voor ons staat de pluriformi teit voorop. Als ik Tholen en St. Phi- lipsland vanuit de lucht bekijk, dan zie ik groen, water en visserij en dat komt tot uiting in de Meestoof. En wat het ruimtegebrek betreft: we leven bij de dag." Bestuurslid J.F. Kousemaker bracht naar voren, dat de Meestoof een streekmuseum is en geen landbouw museum. Zo staat de bestaande schuur ook niet vol met landbouw werktuigen. Er is namelijk een belangrijke plaats voor het schoollo kaal ingeruimd. Als niemand van de omwonenden in de Bierensstraat te St. Annaland bezwaar maakt, kan over 2Vè maand de nieuwbouw beginnen, zo maakte de voorzitter duidelijk. Het wordt een houten boerenschuur van 24 x 6 meter, langer dan eerst de bedoeling was. De 150.000 gulden subsidie die de gemeente Tholen al geruime tijd geleden heeft toegezegd, blijkt ech ter ontoereikend voor het oorspron kelijke plan van de schuur met een wagenberging. Van de 150 mille kan alleen een kale schuur gebouwd worden, zonder verwarming en elektrische installatie. "We komen heel duur uit en de subsidie van de gemeente is niet geïndexeerd, maar het zal waarachtig wel gaan", zei Westerveld. Het museumbestuur is via een zogenaamde open begroting met een aannemer in gesprek. Voor fase twee, de wagenberging, zijn er contacten met sponsors, waaronder 'een paar hele grote.' De voorzitter noemde o.a. een onderneming uit Bergen op Zoom, waarvan het hoofdkantoor in het buitenland zit. De toenmalige klas 4 van de Thoolse mulo op een Drents hunebed tijdens een vierdaagse schoolreis naar Denekampin Overijssel, van 14 t/m 17 september 1970. Bovenste rij v.l.n.r. Cor v.d. Hoek, Leen van Westen, Leo Havermans, Hans Breure en Tonny Pot. Middenrij: Cor- rie de Viet, Willie Hage, Wilma Beeke, mevr. A. Rinses, Ad de Viet, Ad Goedegebuure, Maaike van Popering, Corrie van Zetten, Truida Schipper, Adrie van Engelen en Chris van Hemert. Voorste rij: Leen Ottevanger, Theo van Poortvliet, Peter Hengstmengel, Ria Muis, Emi- le Roos t, Corrie Geluk, Titia Rinses, Abel Potappel, Ankie Geurink, Elly v.d. Boom, Corrie Moeliker, Anja van Poortvliet en Lucy Klippel f. Op de foto ontbreken Jenny de Kok en Georgine Meylink. In 1971, 25 jaar geleden, werden niet alleen alle zeven kernen van het eiland Tholen onder één gemeentebestuur verenigd. In datzelfde jaar werden ook de laat ste (M)ULO-examens gehouden in ons land en dus ook voor de gemeentelijke mavo-school aan de Jan van Bloisstraat in Tholen. Tijdens de open dagen van het Scheldecollege in St. Maartensdijk ,0ioest leraar H. Venekamp uit Tho len daaraan denken, na gesprekken met enkele oud-leerlingen uit de eerste jaren van de mavo, die vanaf 1972 hun diploma hadden behaald. Het jaar 1971 was daarom een zo bijzonder jaar, dat het hem interes sant leek om de examenklas uit dat jaar - de laatste MULO-klas - na 25 jaar nog eens bij elkaar te zien. Uit de stapel bewaarde agenda's heeft hij die van 1970/1971 gevist om de namen van die eindexamen- klassers terug te vinden. Ook bij gaande foto kwam nog tevoorschijn. Verscheidene van deze oud-leerlin gen wonen nog op Tholen, maar een aantal is 'geëmigreerd', dus van het eiland af. "Veel lezers zullen de woonplaats van die oud-leerlingen echter kennen en zullen hen in ken nis willen stellen van dit reünie-plan of anders hun adres aan mij willen doorspelen", zegt Venekamp (Boter markt 9, 4691 CZ Tholen, telefoon na 18.00 uur 0166-602777). Afhankelijk van de reacties kan dan beslist worden, of deze wens door voldoende mensen gedeeld wordt, zodat verdere plannen kunnen wor den uitgewerkt. Het wanneer en de invulling van zo'n dag zou dan in overleg met enkelen van deze klas besproken kunnen worden. "Zijn er voldoende oud-leerlingen die het plezier ervan inzien om elkaar na 25 jaar nog eens weer te zien en herinneringen op te halen", zo wil Venekamp te weten komen. Voorzitter drs. T.G.A. Westerveld meldde het aanbod echter trots aan de veertig aanwezigen: een water schapstegel die altijd bij het afscheid van bestuursleden werd uit gereikt, de vlag van het waterschap Tholen, een stembus, een herden kingsbord met namen van het bestuur van het oude waterschap Scherpenisse, gegraveerde glazen en een werktuig om stenen in een glooiing te (her)zetten. De leden in de Wellevaete kregen dinsdagavond nog meer schenkin gen te zien. Zo had J.F. Kousemaker uit Middelburg een koffertje meege bracht met instrumenten die vroeger een fysiotherapeut gebruikte. En het bestuurslid had ook nog een korale- on: een hulpinstrument voor iemand die geen noten kan lezen en via cij ferschrift een harmonium kan bespelen. "Zoiets is uniek", zei Kou semaker. De schenkster had haar uit St. Maartensdijk afkomstige opa nog op het koraleon zien spelen. Het streekmuseum deed vorig jaar voor 4280 gulden aankopen, waar van 3000 gulden naar de eigenaar van een oude Thoolse wagen ging. Verder werd een inktstel, een oude maaimachine, keukeninventaris en een'vaasje van Chris Lanooy aange schaft. Dat laatste vergde maar 40 gulden en dat vond de voorzitter niet veel voor een werk van de vermaar de pottebakker. Voor dit jaar staat er 4000 gulden voor aankopen op de begroting, maar concrete plannen zijn daar nog niet voor. Westerveld noemde 1995 een suc cesvol tentoonstellingsjaar vdor de Meestoof. De merklappen, de hoog- aarsen, de ontdekkingsreis langs de foto's van M.C. van der Weele en tenslotte het door oud-voorzitter ir. M.A. Geuze aangedragen grafisch werk trokken bij elkaar 4788 bezoe kers tegenover 4500 in 1994. "Bij de tentoonstellingen komt steeds meer een stuk educatie op de voorgrond en daar ben ik blij om", zei Wester veld. Voor het nieuwe seizoen staan er drie tentoonstellingen op stapel: 1. beelden uit mijn kinderjaren 2. bodemvondsten en gebruiksaarde werk van voor 1900 van de collectie Schuttelaar met uniek materiaal uit het gebied rond Reimerswaal 3. foto's van schoolklassen en andere groepen uit alle woonkernen. Die laatste expositie wordt in het najaar gehouden met circa 100 foto's: uit elke woonkern een stuk of 10 beelden van een schoolklas, ker- keraad, polderbestuur, e.d. Kouse maker was ook enthousiast over de eerste tentoonstelling, die 20 april geopend wordt. Voor de 'Beelden uit mijn kinderjaren' is er al 'ontzettend veel mooi materiaal' binnen. "Kin derboekjes waaruit blijkt, dat men vroeger heel stichtend bezig was", vertelde Kousemaker. "Als je niet gehoorzaam was als kind, stonden daar fikse straffen op tot zelfs de dood toe. Daar schrik je nu van als je dat leest, maar de boekjes met illus traties zijn prachtig." De rommelpot (of foekepot of kon kelpot) zoals die in Yerseke, Tholen en Overijssel werd gebruikt tussen kerst en de jaarwisseling is ook te zien, met de bijbehorende versjes. Verder is er een hele verzameling treintjes. "De zolder staat al vol", meldde Kousemaker. Een typisch Zeeuws spel, Slabber Jan, zoals dat vroeger op Walcheren en in Zuid- Beveland in zwang was, staat even eens op de komende expositie. Laat het streekmuseum oude kinder boekjes zien, de leden kregen dins dagavond ook veel te horen over eigentijdse kinderboeken. De bekende Zeeuwse schrijver Wim Hofman hield een boeiende lezing over kinderliteratuur en las voor uit eigen werk. 'Grote Pien en kleine Pien' en 'Het vlot' zijn een paar voor beelden van deze al vaak bekroonde schrijver. Hij won de Theo Thijssen- prijs, de Nienke van Hichtumprijs en de gouden en zilveren griffel. In de Wellevaete was ook een boeken tafel met werken van Wim Hofman aanwezig. De roefeldag breidt alsmaar uit. Konden kinderen, na een begin in Tholen-stad, voorgaande keren ver der alleen bij bedrijven in Sint- Maartensdijk en Sint-Annaland terecht, dit keer worden ook Oud- Vossemeer en Sint-Philipsland erbij betrokken. En voor het eerst blijft de roefeldag niet tot één dag beperkt; naast de zaterdag (22 juni) komt er de woensdag (19 juni) bij. Het jeugd- en jongerenwerk, die de organisatie in handen heeft, streeft er naar om 400 kinderen te laten roefelen. Een groot aantal Thoolse bedrijven is gevraagd om aan de roefeldag mee te doen. De medewerking van de bedrijven is onontbeerlijk, want roefelen is juist het kennis maken met de 'grote mensenwereld'. Kinderen tussen 6 en 12 jaar mogen drie bedrijven of instellingen opgeven, waar ze graag een kijkje zouden nemen. In groep jes worden bezoekjes van zo'n drie kwartier gebracht. Omdat voorgaan de keren de zaterdag voor sommige bedrijven een belemmering was, is de mogelijkheid van de woensdag er bijgekomen. Sjaak Jasperse is een lasspecialist maar heeft zijn hart verpand aan het koperslaan. Deze 'kroonjuwelen' maakte hij in zijn schuurtje. Advertentie I.M. BURLEY THOLEN, BRUGSTRAAT 19-21, TELEFOON (0166) 6023 21 SINT-MAARTENSDIJK, DS. DE BRESSTRAAT 10, TELEFOON (0166) 66 21 67 (èn in Bruinisse, Halsteren, Numansdorp).

Krantenbank Zeeland

Eendrachtbode /Mededeelingenblad voor het eiland Tholen | 1996 | | pagina 3