"Het gemeenschapsidee is hier
nog sterker dan in een dorp11
Vakantie 1995
Wat is 't êêt ee!
Familie Van der Zande is een oud geslacht op Botshoofd
m
Donderdag 10 augustus 1995
EENDRACHTBODE, DE THOOLSE COURANT
9
Veerdienst
Familie
Inwoners
Even ten zuidoosten van Oud-Vossemeer ligt Botshoofd,
of 'Pesööt' zoals de Vossemeerders het zelf noemen. Ook
dit gehucht bevatte vroeger meer mensen dan tegenwoor
dig. Nu staan er nog tien huisjes waaronder het voorma
lige veerhuis. Mevr. C. Zeeman-van der Zande is (samen
met haar zoon) de enige die hier vanaf haar geboorte
woont. Haar man woont inmiddels ook al 36 jaar op
Botshoofd.
Indonesië
Verhuizen
Gezin
Oud-Vossemeer.
Lopend naar school
Hoofd van Bot
Stemmen
van lezers
Middelburgse wint wedstrijd waterschap
Hydrauliekkoppelingen
Handelsonderneming
Van Beers Techniek B.V.
ckagie' (circa 1576) en heeft daar de
betekenis van 'pal, rechtstreeks op'.
In ieder geval kan men concluderen
dat de benamingen 'Bosschehoofd
en Boshoofd' zoals die in het verle
den ook wel werden gebruikt, ver
basteringen zijn. Met een bos heeft
het niets te maken. De omgeving
van het gehucht werd in 1492 aange
duid met Cleyn Vossemar. Het veer
is ingesteld door de ambachtsheren
van Vossemeer. Al in 1575 - tijdens
de tachtigjarige oorlog - wilde de
veerman zijn veer opgeven. Dit
omdat hij erg veel last had van de
soldaten en hij vrijwel geen inko
men had. Maar de ambachtsheren
wisten hem over te halen om toch te
blijven. Vijf jaar later werden alle
veerlieden verplicht om aan de
westkant van het water te komen
wonen. Zo kon men alle schepen
aan wal en buiten bereik houden van
eventuele belagers vanuit het Bra
bantse. In 1581 schrijft de gouver
neur van Walcheren aan de
ambachtsheren dat het veerhuis bij
Botshoofd onmiddellijk moet wor
den afgebroken. Zo niet, dan zou hij
het zijn soldaten laten platbranden.
De rentmeester besloot hierop het
pand maar te verkopen. Dan bracht
het tenminste nog wat op. De veren
bleven echter nog wel in werking.
Tussen 1583 en 1609 namen solda
ten het veer over en bedienden het.
Lange tijd lag er een kwartier solda
ten in Botshoofd om De Eendracht
en het eiland Tholen te beschermen.
Het veer bij Botshoofd werd weer
verpacht in 1609. Zoals vaak
gebeurde in die tijd na de Reforma
tie, kreeg de veerman in 1628 het
bevel van de staten van Zeeland om
geen katholieken meer over te zet
ten. Twee jaar later voegden de
ambachtsheren van Vossemeer daar
het verbod aan toe om landlopers en
bedelaars uit Brabant te vervoeren.
In 1659 werd het veer geschikt
gemaakt voor het vervoer van kar
ren en wagens. Vanaf dat moment
ging het erg goed met de pont. Rond
1660 was de bloeitijd van de veer-
verbinding. Later nam het nieuwe
veer bij Vossemeer de taken meer en
meer over en Botshoofd raakte in
verval. In 1883 werd het veer hier
voor het laatst verpacht en bevaren.
Drie jaar later werd het opgeheven.
Van het veer is nu alleen nog maar
het oude veerhuis te zien. Het staat
eenzaam, los van de overige bebou
wing, tegen de dijk. Dit is het einde
van de Leguitsedijk. Mevr. Zeeman
weet over deze doodlopende weg
nog wel een leuke anecdote. 'Toen
Van de Klundert stopte met het bus
vervoer op Tholen, werd dat overge
nomen door de BBA", vertelt ze.
"Op een dag zagen we tot onze ver
bazing een BBA-bus hier langs
komen. De buschauffeur vroeg of
een auto die in de weg stond niet
even kon worden verplaatst. 'Waar
om moet dat dan?', vroegen we ver
baasd. 'Ik moet naar Tholen', ant
woordde de chauffeur. Nou, toen
hebben we wel gelachen hoor. Het is
de enige keer geweest dat er uier een
bus langskwam."
Tegenwoordig woont er veel
'import' uit Brabant en Zuid-Holland
in Botshoofd, zoals in veel gehuch
ten. Overigens is dat volgens het
Hoewel de familie Van der
Zande al lang op Botshoofd
woont, wisselde de rest van de
bevolking nogal. In 1935
woonden bijvoorbeeld de vol
gende gezinnen op Pesööt:
Overbeeke, J. Franken, J.J.
Franken, H.M. Boogaart, A.C.
Verhees, P. van der Zande, J.
Plompen, A.H. Boogaart en A.
van der Zande. Nog geen twin
tig jaar later, in 1954, bestond
Botshoofd uit de families:
D.L. Oostdijk, M.C. Franken,
C.L. Oostdijk, P. Verhees, M.
v.d. Watering, P. van der Zan
de, W. van der Zande, C. Pias
mans, H.M. Boogaart, A.H.
Boogaart en A. van der Zande.
echtpaar Zeeman geen enkel nadeel.
"Het is echt een soort familie. Vroe
ger was dat nog wel sterker, maar
ook nu is het erg gezellig", vertelt
mevr. Zeeman. 'We helpen elkaar
en we kunnen heel goed met de
anderen opschieten. Het gemeen
schapsidee is hier toch nog sterker
dan in een dorp. Bovendien is het
hier heerlijk rustig en je hebt mooie
natuur om je heen. Hier komt geen
snelverkeer langs, want de weg
loopt dood. De kinderen kunnen hier
nog rustig op straat spelen." Daarom
zou het echtpaar Zeeman Botshoofd
niet graag verlaten. "Als we weg
moeten, willen we we wat dichter
bij het dorp gaan wonen, maar toch
nog wel graag buitenaf."
Bronnen:
I. Tirions, Tegenwoordige staat
van Zeeland.
Encyclopedie van Zeeland.
A. Delahaye, Vossemeer land van
1000 heren.'
Smallegange, Cronyck van Zee
land.
G. van Berkel en K. Samplonius,
Nederlandse Plaatsnamen.
Mona. Met zijn emmertje voer in de
hand, stapt hij dan het weilandje in
en wordt binnen de kortste keren
omringd door kippen. Zeeman had
veel voor zijn kinderen over. Hij
veranderde zelfs twee keer van baan
voor zijn gezin. "Ik werkte tien jaar
lang bij Jaartsveld. In het begin
waren er veel klussen dicht bij huis,
maar later zaten we steeds verder
weg in Limburg of Drenthe", vertelt
Zeeman. "Dan moest ik daar blijven.
Ik ging maandagmorgen weg en
kwam vrijdags pas weer terug. Ik
zag mijn kinderen nauwelijks. Toen
ben ik bij Heineken gekomen, maar
toen ze daar ook volcontinu gingen
van Tholen, maar in de loop der tijd
verschoof het honderden meters
naar het noorden tot bij Botshoofd.
Het is niet duidelijk of dit 'botsen
van stromen' iets te maken heeft met
de naam Botshoofd. Volgens de
auteurs van het Prisma-boek Neder
landse Plaatsnamen heeft het een
andere betekenis. Een hoofd was
destijds een 'werk van rijshout en
steen, dwars op de oever aangelegd
om afslag te voorkomen.' Hier zou
dit waarschijnlijk gecombineerd zijn
met de persoonsnaam Bot, of (min
der waarschijnlijk) met het bijvoeg
lijk naamwoord 'bots'. Dit woord
komt voor in het 'Tractaet van Dij-
Het voormalige veerhuis te Botshoofd, gezien vanaf de dijk van het Schelde-Rijnkanaal.
Een oude prent uit de beginjaren van deze eeuw. Uiterst links op de foto W. van der Zande, de vader van
mevr. Zeeman-van der Zande. Naast hem zijn zuster.
Botshoofd ligt in de uiterste punt
van de in 1483 bedijkte Leguitpol-
der. Het gehucht werd voornamelijk
bekend om het veer dat er door de
ambachtsheren werd ingesteld. In
1493 is er al sprake van een veer tus
sen Vossemeer en het Brabantse
Kijkuit. Deze oversteekplaats zou
bijna 400 jaar blijven bestaan.
De Van der Zandes zijn een echte
Botshoofdse familie. Al in 1787
wordt er melding gemaakt van een
telg van deze familie. Franciscus
van der Zande kocht toen namelijk
een huisje op Botshoofd. Negen jaar
later koopt een Adria'an van der Zan
de er een huis. Ook de grootouders
en ouders van mevr. Zeeman woon
den hier als landarbeiders. Vader
Van der Zande en zijn zoon Piet
werkten bij boer Friderichs op de
boerderij Welgelegen. Na 45 jaar
dienst kon hij de mechanisatie niet
meer bijhouden en stopte dhr. Van
der Zande. Hij werkte de laatste
jaren voor zijn pensioen in Rotter
dam. Het gezin Van der Zande telde
zeven kinderen. Vier broers en drie
zusters. Daarvan bleef uiteindelijk
alleen mevr. Zeeman op Botshoofd.
"Mijn broers en zusters wilden hier
wel blijven wonen, maar hun part
ners niet. En daar moet je toch ook
rekening mee houden. Zo gaan veel
mensen weg van de plek waar ze
geboren zijn", zegt mevr. Zeeman.
"Je moet wel van het buitenleven
houden. Maar drie van mijn broers
wonen in Vossemeer en die komen
nog elke zondag op de koffie. Ook
een oom van me komt nog vaak
even kijken op Pesööt."
De 55-jarige C.F. Zeeman werd
geboren te Yogyakarta in Indonesië.
Toen hij zes jaar oud was, verhuisde
de familie Zeeman naar Bergen op
Zoom. Daar groeide Kees op, maar
toen hij mevr. Van der Zande en
Botshoofd zag, werd hij op allebei
stapelverliefd. "Ik kwam iedere dag
na mijn werk op de brommer naar
Botshoofd. En toen het huisje naast
dat van haar ouders vrijkwam, heb
ik het gekocht", vertelt Zeeman.
"Het is hier geweldig en ik wil hier
niet meer weg." Nadat ze getrouwd
waren, verruilde het echtpaar Zee
man hun huis voor dat van mevr.
Zeemans ouders. "Zo woonde ik
weer in het huis waarin ik geboren
ben", lacht ze.
Even zag het ernaar uit dat de Van
der Zande's ook van Botshoofd zou
den verdwijnen. "Wegens mijn
gezondheid kan ik me niet meer
zoveel inspannen", vertelt Zeeman.
"En ik heb nogal wat land aan dit
huis zitten. Het is zonde om dat voor
een deel aan vreemden te gaan ver
kopen, dan verkoop ik het nog liever
allemaal. Maar toen er eens een paar
mensen waren die het huis wilden
kopen, zei m'n zoon John dat daar
niets van in kwam. Hij wil hier niet
meer weg en neemt het huis over
van ons. Zo blijft de familie hier
toch nog wonen." Mevr. Van der
Zande vult aan: "Als hij een meisje
vindt dat het hier ook leuk vindt,
anders gaat het nog niet. Maar hij
heeft gezegd, dat hij dan net zo lang
zoekt totdat hij dat meisje vindt."
Maar een eventuele verhuizing van
het echtpaar Zeeman zal nog wel
even op zich laten wachten. Zeeman
zelf zou best willen emigreren naar
Indonesië. Dit land bezocht hij
onlangs, samen met zijn hele fami
lie, een maand lang. "Tja, ik zou er
best willen wonen, maar mijn vrouw
niet. Kijk, daar heb je nou hetzelfde
probleem weer. Dan kan het gewoon
niet", zegt Zeeman. Zijn echtgenote
schudt haar hoofd. "Nee, op vakan
tie in Indonesië is heel mooi, maar ik
zou er absoluut niet willen wonen."
Voorlopig zit het echtpaar echter
nog goed op Botshoofd. "De moder
ne techniek maakt het ook wel wat
gemakkelijker om het lapje grond te
onderhouden. Wat je vroeger met de
hark moest doen, kan nu met een
frees en in plaats van de zeis, pak je
nu even de grasmaaier.
Het echtpaar Zeeman heeft een zoon
(John) die dus nog thuis woont en
een getrouwde dochter (Mary).
Deze laatste komt regelmatig op
bezoek in 'Pesööt'. Kleinzoon Davy
komt dan ook mee. Die is dol op de
vele dieren die er rondlopen bij zijn
opa en oma. De hond, de kat, maar
vooral de kippen en het schaap
Het echtpaar Zeeman-van der Zande met hun kleinzoon Davy. Rechtsachter het huis waarin mevr. Zeeman werd geboren en nu nog steeds
woont.
werken, zag ik mijn gezin weer erg
weinig. Daarom werk ik nu in het
magazijn bij Insulcon in Steenber
gen."
Toen Zeeman op Botshoofd ging
wonen, was er in het hele gehucht
vrijwel geen enkele boom te vinden.
"Maar ik houd daar wel van en daar
om begon ik met aanplanten", zegt
de voormalige Bergenaar. "En al
snel volgden er meer. Nu is alles
begroeid." Er is nog meer veranderd
sinds de tijd dat mevr. Zeeman-van
der Zande op Pesööt werd geboren.
"Er was toen nog geen enkele voor
ziening. Eén bewoner had een tele
foon. We hebben pas sinds 40 jaar
electriciteit en vijftien jaar geleden
is de gasleiding aangelegd. We
stookten de centrale verwarming
nog met olie", zegt mevr. Zeeman,
die echter moet toegeven dat het wel
een gezellige tijd was. "De schorren
waren nog zo mooi en je mocht er
ook nog gewoon op komen. Je sneed
er lamsoren, zeekraal of we raapten
kreukels. En in de winter gingen we
met de slee van de dijk af en gleden
zo op de ijsschotsen die op het
schorre lagen. Het was gezelliger.
De jongens gingen voetballen aan
de dijk en wij gingen kaatseballen of
touwtje springen." Haar man voegt
daar nog aan toe: "Je had niets om
mee te spelen. Alles moest je zelf
maken. En nu hebben de kinderen
allemaal een hoop speelgoed en een
fiets." Een fiets had mevr. Zeeman
in haar jeugd niet tot haar beschik
king. "Ik moest dan ook lopend naar
school in Vossemeer. Dat is zo'n
drie kilometer", vertelt de Oud-Vos-
semeerse. "Ik nam dan ook mijn
brood mee. En vrijdags als het och
tendmis was, dan moest ik nog meer
meenemen. Want je mocht niet eten
voor de mis, anders kon je geen
communie krijgen. Dus dan moest
mijn ontbijt ook nog eens mee."
Wie vroeger bij Botshoofd de dijk
overging, trof daar een wantij aan.
Dit is een stuk water waar wel eb en
vloed voorkomen, maar vrijwel
geen getijdestromingen. Dat werd
veroorzaakt doordat het water van
Slaak en Mosselkreek dat van de
Schelde tegenkwam. Zo kon de
rivier zich aan geen van beide kan
ten ontlasten. Opmerkelijk is dat,
door veranderingen in de stromin
gen, het wantij is verplaatst. Het
bevond zich aanvankelijk ter hoogte
Ik had vakantie, zeven weken,
Maar eigenlijk totaal geen doel.
'k Heb toen in eigen land gekeken
En daar zag ik een heleboel.
Ik was in 't noorden en 't zuiden,
In oost en west, door heel het land:
Van Ameland tot Arnemuiden,
Van Roosendaal tot aan Cadzand.
Ik ging per fiets naar Scheveningen.
Vandaar nog even naar Kijkduin.
Een dag daarna naar Wemeldinge.
't Was dertig graden. Ik werd bruin.
Ik lag te Krimpen aan den IJssel.
In 't Zeeuwse Biervliet kreeg ik dorst.
Ik was in Ommen, Overijssel,
In Sittard, Echt, Maastricht en Horst.
Ik was in Kats en in Bruinisse,
In Domburg en in Kamperland,
In Leiden, Leiderdorp en Lisse,
In Zandvoort en in Loon op Zand.
Ik was in Goes, in Perkpolder,
In Axel en in Sas van Gent,
In Schin op Geul en in Den Dolder,
In Amersfoort en Purmerend.
M'n fiets heb ik toen thuis gelaten,
'k Ging verder met de bus of trein
En kwam in Venlo en Margraten,
Madurodam en Nieuwegein.
P.M. van Eekelen, Bergen op Zoom.
Toen had ik nog maar veertien dagen
- vakantietijd gaat razend vlug -
Ik had verlenging kunnen vragen,
maar 'k moest wel naar mijn baas terug.
Ik wilde nog naar heel veel plaatsen,
Ook naar 't sportieve Heerenveen,
Om met de kernploeg mee te schaatsen
En ik kwam ook nog in Geleen.
'k Was in Terneuzen, Biezelinge.
Ik lifte nog naar Zevenaar,
Toen naar Breda en Teteringen.
In Oirschot stond de tafel klaar.
Ik heb ook nog een dag gelopen.
'k Ben 't eiland Tholen rondgegaan.
Maar dat moest ik wel duur bekopen:
Kon van de blaren niet meer staan.
Ik ben toen toch maar thuis gebleven.
Ik wilde nergens meer naar toe.
Toen had ik nog een dag of zeven,
Maar ik had blaren en was moe.
M'n voeten in het koele water.
Dat was een heerlijk, fijn gevoel.
Toen dacht ik heus nog niet aan later,
'k Lag rustig in m'n luie stoel.
Ik heb een dagboek bijgehouwen
Van alles wat ik heb gezien.
En volgend jaar, in vol vertrouwen,
Doe ik het toch weer zo, misschien.
n, f
'l-r'
r
'n Méns z'n öören tuutere van 't hekèrm,
wat is 't noe toch ontiegluk wèrm.
't Is heweun 'n ouwerwèsse zeumer, anders nie.
Ma de boeren vaere d'r wel bie, zo te zie.
'k E 't zelfhezie (ier achtervan de weeke,
'n êêle blok hraen moaje is zo bekeeke.
Wat is t'r vroeher hesloafd in wat eitut 'n zwêêt hekost
toen a 't hraen d'r nog mee 'n zeise in 'n zeekei of most.
In de winter was t'r dan nog wat te verdiene vanweehe 't ddssen mee te vleehel.
Vö de rest was 't vd de mêêste èrmoe troef in de reehel.
'n Paer hulden van d'n èrremen in 'n kleinugeid van de kèrreke,
dae mdste ze 't mee doe, tot a ze in 't voorjaer konne hae wèrreke.
Ma ja, de tieden verandere, zo hae tat noe êêmae.
Noe za 'k nog iets laete weete wat a t'r ier de léste tied is hedae.
Achter de meule is t'r 'n soart strandje hemaekt vö de passanten,
ma oak uut 't durp trék tat êêl wat klanten.
D'n diek in 't waeter bin bie zo 'n 'itte érg in trek.
Oe a sommehe d'r dan bieloape is soms oal te hek.
Wat a klêêren betrèft, ei 't weinug om 't lief,
a brieng tie palle zonne op je blööte lief toch oak onherief.
Noe mee te vekansie lei 't wérk vaneihus stille,
a is de hemêênte teehenwoordeg nog a van hoe je wille.
Wannéér d'r wéé wat klaer is, oop 'k dae bie leeven in welweezen hoed op te lette,
ma noe hae 'k ier, vanweehe de wèrmte, ma 'n punt achter zette.
L.M. Hendrikse-Everaers, Stavenisse.
Vietnamezen uit Duitsland roosteren oesters op hun barbecue aan
de Schelphoek bij Poortvliet.
Bij de fotowedstrijd die is georgani
seerd in het kader van de landelijke
waterschapsdag op 20 mei is geen
Tholenaar in de prijzen gevallen.
Van de ruim honderd inzendingen
werd een opname van mevrouw
Boogerd uit Middelburg als de beste
gewaardeerd. Ze fotografeerde een
waterpartij bij kasteel Westhove en
won daarmee een fotocamera. Met
zijn plaatje van een kronkelende
watergang sleepte A.J. Eggebeen uit
's-Gravenpolder een verrekijker in
de wacht. En de opname van de
Zwaakse Weel leverde J. Eversdijk
uit Kapelle een disc-man op. Het
thema van de wedstrijd was 'Het
waterschap: natuurlijk!'
Slabbecoomweg 38,4691 RZ Tholen
tel. 01660 - 3497
Ook op zaterdagochtend
geopend van 8.00-12.00 uur
