Engelse veteraan E. Barlow
legt bloemen in Bosje Tholen
Belangstelling dodenherdenking
St. Annaland is overweldigend
Onze Top 10
van deze week.
o
o
Sfeervolle herdenking
O
o
e
o
99
1.25
6.98
1.79
8.90
1.49
1.99
4.95
Albert Heijn
Tholen en St. Philipsland
(P^Qc.
WwMl
Slachtoffers
Dienst voor
herdenking in
Poortvliet
Donderdag 11 mei 1995
EENDRACHTBODE, DE THOOLSE COURANT
Donderdagavond even na half acht verzamelen zich
steeds meer mensen bij het monument in het Bosje in
Tholen. Op het pad langs de oever van de Vest staan
ouderen maar ook jongeren, mensen die de oorlog mee
hebben gemaakt en zij die dat niet aan den lijve hebben
ondervonden.
Palestina
Herdenkingsdienst
Op de oude begraafplaats in St. Annaland stond al 1 vaas
met bloemen, toen op 4 mei 's avonds na achten de stille
tocht begon van honderden St. Annalanders naar de gra
ven van drie Engelse militairen. Een broer en een zuster
uit Engeland van de op 17 januari 1945 gesneuvelde 24-
jarige schutter van de koninklijke artillerie, V.S. Rapley,
hadden 50 jaar later hun broer die om het leven kwam bij
de bevrijding van Nederland, nog niet vergeten. 'He lives
with us in memory still, not just today but always will'
staat er op zijn grafsteen.
0
Vergeet hen niet
De Bevrijder in aantocht
Krans
's Landsgrootste kruidenier
blijft op de kleintjes letten.
uitgeroepen tot
BESTE BRUIDSFOTOGRAAF
1994 van Nederland
Opvallend is het grote aantal jonge
ren. Er zijn vertegenwoordigers van
de gemeente, kerken, maatschappe
lijke organisaties, het comité 4 mei,
en particulieren. Het geluid van het
verkeer is op afstand gehouden; de
straten in de buurt zijn met drang
hekken afgezet.
Voor het monument staan de zeven
mannen van het korps Nationale
Reserve. Links en rechtsachter de
gedenksteen de muzikanten van de
koninklijke muziekvereniging Con
cordia en het gereformeerd
gemengd zangkoor Canticum. Daar
achter en daartussen nog meer men
sen. De stroom neemt nog steeds
toe. En dat alles in stilte. Ook op de
Ten Ankerweg staan nu mensen te
kijken en te wachten op de dingen
die komen gaan.
Onder leiding van gastdirigent Paul
Heijboer zet Concordia het eerste
nummer in: Wilt heden nu treden,
gevolgd door O God, onze Hulp,
Blijf bij mij Heer, Angelus, Onward
christian soldiers en Crimond. Dan
speelt trompettist Arnold van Bavel
The Last Post, houden de klokken
op te beieren en wordt het twee
minuten stil. Twee minuten.
Om acht uur hijsen twee mannen
van de Nationale Reserve de Neder
landse vlag; alle zeven salueren en
Concordia speelt twee coupletten
van het Wilhelmus.
Canticum brengt onder leiding van
Iz. Ricdijk Bede voor het vaderland
en Beati Mortui. Dit keer twee liede
ren in plaats van drie. In verband
met de tijd: na de plechtigheid wacht
de dienst in de Grote Kerk waar het
koor ook op zal treden.
Dan begint het leggen van bloemen
bij het monument, het wordt nu voor
de vijftiende maal in Tholen gedaan:
als eerste gaan burgemeester H.A.
van der Munnik en zijn echtgenote
namens de Thoolse bevolking.
Gewoonlijk zou dan het comité 4
mei bloemen leggen, maar uit het
publiek maakt zich een kleine man
met baret los.
Het is de 72-jarige Ernest Barlow uit
Engeland die samen met mevrouw
M. van Oorschot uit Tholen naar het
gedenkteken loopt. Barlow, die in
1944 als pontonnier van de Royal
Engineers de voetbrug over de Een
dracht hielp herstellen. Het lopen
gaat niet gemakkelijk; af en toe
wordt hij ondersteund door mevr.
Van Oorschot.
Het is muisstil als het tweetal een
paar passen terug doet nadat ze de
bloemen hebben achtergelaten en
even stil staan. Een emotioneel
moment ook: Barlow (met vier
medailles gedecoreerd) snikt en
veegt met een witte zakdoek de tra
nen uit zijn ogen. Ook op de terug
weg wordt hij ondersteund. Dan vol
gen de anderen; de meesten zijn
bekenden en doen het al jaren, ande
ren zijn minder of niet bekend en
juist nu gekomen, 50 jaar nadat
Nederland is bevrijd. Vertegen
woordigers van het comité vier mei,
van de Anbo Tholen, de werkgroep
Stad Tholen Actief, de NCVB Tho
len, de Nederlandse bond van platte
landsvrouwen, afdeling Tholen, het
rooms katholieke kinderkoor. Maar
ook particulieren zoals het echtpaar
A. Hage uit Sint-Maartensdijk,
mevr. Everaërs uit Tholen en ande
ren. Kinderen ook, al dan niet verge
zeld van een vader of moeder.
Dan is het toch vrij plotseling weer
voorbij.
Concordia verlaat als eerste de
plechtigheid waarna de toeschou
wers langzaam volgen. Het korps
met de bloemen blijft achter. Ook
Barlow. Hij loopt naar sergeant C.
Zwaai die vooraan staat, schudt hem
de hand en bedankt hem. Er zijn ook
veel kinderen achter gebleven om de
veteraan te bekijken en deze
momenten met hem mee te kunnen
maken: het maakt iets tastbaar wat
in woorden moeilijk is uit te druk
ken.
Weer terug in zijn stoel vraagt de
veteraan die in 1944 op het strand
van Arromanches in Normandië
landde, of het mogelijk is de bevol
king van Tholen te bedanken: "Voor
hun vriendelijkheid en de vreugde
die ze me hebben gebracht. Ik wil
ook de mensen bedanken die de
overtocht betaald hebben. Het was
geweldig."
Zondag keerde Barlow terug naar
Lydiate bij Liverpool. Het was de
tweede keer dat hij Tholen bezocht.
Bijna drie jaar geleden kwam hij na
48 jaar terug op de plaats waar hii
L. Hage legt met zijn kleinkinderen bloemen op 4 mei.
samen met de Canadezen voor een
noodverbinding tussen Tholen en
Halsteren zorgde. Na een aantal
maanden vertrok hij. Niet terug naar
Engeland maar naar Palestina waar
hij tot 1948 verbleef om 'de vrede
tussen de Arabieren en de joden te
bewaren'. In het voorjaar van 1992
werd het contact met Tholen weer
hersteld via het streek VVV-eiland
Tholen dat van een vertegenwoordi
ger van een bloemenfirma een brief
met foto's van hem had ontvangen.
J. Renes van het comité vier mei is
blij met de opkomst van de jeugd tij
dens de dodenherdenking. "Het is
opvallend dat er ieder jaar meer
jeugd komt." Volgens Renes zijn er
dit jaar ook meer bloemen gelegd
dan anders. En stonden er sinds
jaren ook weer mensen op de Ten
Ankerweg.
"Dit jaar is natuurlijk een mijlpaal.
Maar het is ook een teken dat het
leeft." Toch bestaat er volgens hem
nog wat schroom bij de mensen om
bloemen te leggen. "Iedereen is daar
vrij in. Het mogen er gerust meer
zijn."
Aansluitend aan de dodenherden
king bij het monument werd in de
Nederlandse Hervormde kerk een
herdenkingsdienst gehouden, die
werd geleid door de 84-jarige ds. J.
Batelaan. Deze was predikant in
Tholen in de oorlogsjaren en ver
zorgde destijds ook de eerste bevrij-
dingsdienst. De Grote Kerk zat don
derdagavond bijna helemaal vol met
zo'n 500 mensen. Er was op nog
meer belangstellenden gerekend
gezien de stoelen die gereed ston
den, maar die werden niet benut.
Mevr. A. Boxhoorn-Urbanus uit
Tholen sprak het openingswoord.
Hierop volgde samenzang van enke
le verzen van Psalm 150. Na de her
denkingsrede van ds. Batelaan zong
men gezang 304 en hierop volgde de
toespraak van burgemeester Van der
Munnik.
In het Bosje wachten jong en oud op het moment dat ze 'hen die vielen' kunnen eren. Met bloemstuk mevr. Everaërs uit Tholen, achter haar
A. Hage uit Sint-Maartensdijk. Verderop burgemeester H.A. van der Munnik en pastoor Van den Brüle.
De Thoolse koren zongen samen
'Komt nu met zang' en 'Wilt heden
nu treden'. Het ging om: het Gere
formeerd gemengd zangkoor Canti
cum, het christelijk gemengd koor
Crescendo, kamerkoor Chantez a
Dieu, het NCVB-koor, het Rooms
Katholiek dameskoor Pius X en
zangvereniging Immanuel. Dirigent
was I. Riedijk en mevr. M.D. Hage-
v.d. Velde bespeelde het orgel.
Mevr. A. Duijzer-Kwist hield een
declamatie waarna het Wilhelmus
werd gezongen. De kerktelefoons
van alle kerken waren afgestemd op
deze dienst. Onder de belangstellen
den waren ook de Engelse oorlogs
veteraan dhr. Barlow en het
gemeentebestuur.
De St. Annalanders geven daar uit
drukking aan. Niet minder dan 425
mensen zijn in de N.H. kerk verza
meld voor het begin van de doden
herdenking op deze 4de mei 1995.
"Het verleden klinkt in alle scherpte
door in het heden", zo begint voor
zitter J.W. van Popering van de
Dorpsgemeenschap de bijeenkomst.
Ouderen die de Tweede Wereldoor-
Italiaans kiwifruit,
500 gram
Tomaten,
500 gram
Schouderkarbonade,
500 gram _5r75 3.75
kilo
cn Knip brood,
wit of bruin, heel
©@©©40M
-2r35"
01 Goudse jonge kaas 48+,
vers van 't mes of
vacuüm verpakt kilo TT90~
01 Sinaasappelsap met vruchtvlees,
pak 1 liter
Delmonte ananasschijven op sap (3T9),
fruitcocktail (8.99) of perziken (2.75)
op lichte siroop, 1/1 blik
Rineau Bordeaux,
rood, i&45) of wit (5^5), fles 0.75 liter
01 Brouwers Bier,
krat 24 flesjes a 0.3 liter iër49"
01 Keukenrollen,
met decoratie, pak 3 rollen
Aanbiedingen gelden t/m zaterdag 13 mei a.s..
log hebben meegemaakt luisteren
aandachtig, maar ook de jeugd.
Directeur G.T. Bril van De Casem-
brootschool zit met een groot aantal
leerlingen op de galerij. "De oorlog
is een onderdeel van ons gezamen
lijke bewustzijn geworden", zegt
Van Popering. Hij herinnert aan de
meidagen van 1940, de evacuatie
van 1944, de inundatie, de honger
winter van 1944/1945, maar ook de
hoopvolle tekens van de komende
bevrijding na de invasie in Norman
dië, de slag om Arnhem en na 5 mei
1945 de wederopbouw.
"Vreugde is er om de overwinning,
het einde van onderdrukking en
geweld, maar verdriet om allen die
in de dagen van tirannie het leven
lieten. Maar herdenken is meer dan
verwerken van eigen leed. Het bete
kent ook een opdracht voor ons als
samenleving om stil te staan bij de
waarden, waarvoor velen het leven
lieten. Dankbaarheid overheerst als
we terugdenken aan hen die een
voorbeeld gaven in hun persoonlijke
keuze tegen het kwaad, zonder enig
compromis. Het zijn de waarden
waarvoor mensen bereid waren te
sterven, die duidelijk maakten waar
voor zij wilden leven. Het was
'slechts een plicht', zo schreef een
St. Annalandse verzetsstrijder. Als
mensen gesteld worden voor de
onafwendbare keus tussen goed en
kwaad, is er geen zekerheid dat zij
de juiste beslissing zullen nemen.
De herdenking van tirannie, verzet
en bevrijding is daarom zo belang
rijk omdat zij ons confronteert met
de krachten van het kwaad, maar
tegelijk de waarden toont van waar
uit haat en vernietiging kunnen wor
den overwonnen. Het Joodse volk
heeft vanouds aan herdenken en
gedenken bijzondere aandacht gege
ven. Na de redding uit de slavernij,
gaf God zelf met regels richting aan
het leven in vrijheid. Zo worden de
normen van waaruit mensen mogen
leven, verbonden met bevrijding uit
onderdrukking. Wat steun gaf in
kwade dagen, is ook in goede tijden
een houvast!", zo besloot de voorzit
ter van de Dorpsgemeenschap zijn
toespraak.
Aan de bijeenkomst werd verder
meegewerkt door een tiental blazers
van de koninklijke fanfare Accele
rando o.l.v. dirigent Pierre van
Broekhoven, die drie koralen uit
voerden: Gelukkig is het land uit
Valerius Gedenckclank, Bleanwem
en Wilt heden nu treden. Het chris
telijk gemengd koor VZOS o.l.v.
dirigent Rinus van Gorsel zong twee
liederen: Blijf bij mij Heer en Bede
voor het vaderland. Van het eerste
nummer zongen de belangstellenden
drie coupletten mee. Leen Heijboer
Wzn. verzorgde de orgelbegelei
ding. Tussen die onderdelen decla
meerde mevr. A. Geluk twee
gedichten: Herdenking der gevalle
nen en Vergeet hen niet!
De hervormde predikant ds. W.C.
Meeuse hield het slotwoord naar
aanleiding van Psalm 126:3 'De
Heere heeft grote dingen bij ons
gedaan, dies zijn wij verblijd.' Hij
noemde de namen van de oorlogs
slachtoffers uit St. Annaland en de
hier begraven Engelse militairen
Rapley (24), J.L. Brown (34) en E.
Callan (19).
Ds. Meeuse wees op de vreselijke
overheersing van 1940 tot 1945.
"Een mensenleven telde niet, er was
sprake van een mensonterend
gedrag: 110.000 Joden werden uit
ons land weggevoerd en slechts
6000 kwamen er terug. Andere lan
den kwamen te hulp en wij werden
bevrijd: de Heere heeft grote dingen
bij ons gedaan!" De predikant trok
de vergelijking met het volk Israël
dat na de onderdrukking in Babel in
eigen land terugkeerde. "Een vreug
de die men niet kon bevatten. Is het
werkelijk waar? Echt bevrijd? Het
was hen als een droom. Op weg naar
Jeruzalem, op weg naar een feest
zong men over de grote dingen die
de Heere had gedaan. Hij heeft wat
groots verricht. En waar blijven wij
met onze erkenning van de Heere.
Waar is de verootmoediging en
dankzegging gebleven? Het zijn
toch grote dingen, dat we verlost
zijn van een vijand die het op onze
ondergang had gemund. Grote din
gen dat we de vrijheid herkregen
hebben. Maar waar is onze dank
baarheid en erkenning van de Hee
re? De psalm vindt niet haar einde in
de lofzang op de bevrijding, maar
gaat verder in een gebed om bevrij
ding. Niet om een domper op de
feestvreugde te zetten, maar om de
werkelijkheid onder ogen te zien.
Werkelijke vrijheid is er immers
alleen in gebondenheid aan het
Woord van God. Dat is geen beper
king, maar we moeten bevrijd zijn
van de machten die zich tegen God
en Zijn woord stellen. Van buitenaf,
maar ook van binnenuit. En de
Bevrijder is in aantocht. Hij heeft de
overwinning over dood, hel en graf
behaald toen Hij opstond uit de
dood. Alleen in Hem is er werkelij
ke bevrijding. Al het andere is surro
gaat", aldus ds. Meeuse. De herden
king werd besloten met het staande
zingen van twee coupletten van het
Wilhelmus.
Na de bijeenkomst in de N.H. kerk
trokken de honderden belangstellen
den naar streekmuseum de
Meestoof, waar vier leden van de
Nationale Reserve op het bordes de
wacht hielden bij de vlag, die half
stok hing. Accelerando speelde
enkele koralen, waarna dirigent
Pierre van Broekhoven de Last Post
blies om twee minuten stilte in acht
te nemen. Daarna werd het Wilhel
mus gespeeld en de vlag gehesen
door de Nationale Reserve, die ver
volgens naar de begraafplaats mar
cheerde opi de wacht in te nemen bij
de gedenksteen voor de drie Engelse
militairen. De voorzitter van de
Dorpsgemeenschap, J.W. van Pope
ring en zijn voorganger J.C. Kooij-
man, die in 1944 zijn broer Bou
verloor bij een gevecht met de Duit
sers te Oud-Vossemeer, legden een
krans. Op het pad naar de begraaf
plaats vormde zich een lange rij met
mensen die bloemen wilden leggen
of alleen eer wilden' betuigen aan
hen, die voor onze vrijheid vielen.
Om half negen kwam er een einde
aan de massaal bezochte dodenher
denking in St. Annaland.
Tientallen Sint-Philipslanders kwamen naar de Kerkring om even stil te staan bij de oorlogsslachtoffers.
Voor de vijftigste keer herdenkt
Nederland op 4 mei zijn oorlogs
doden. Ook in Sint-Philipsland
organiseert muziekvereniging
Concordia dit weer op een sfeer
volle, sobere manier. Een stralen
de voorjaarszon lokt donderdag
avond tientallen inwoners naar de
Kerkring.
Daaronder opvallend veel jeugd.
Maar ook raadslid De Jager, oud
raadslid Vroegop, oud-wethouder
Rijstenbil en dominee Van Ecke-
veld. Vanaf kwart over zeven
speelt Concordia, onder leiding
van Walter Siol, vanaf de muziek-
nis stemmige muziek. Nummers
als Wilt heden nu treden, Nader
mijn God, Menuet from Berenice,
Veilig in Jezus' armen en Houdt
Gij mijn handen beide. Ondertus
sen lopen mensen af en aan,
maken een praatje met elkaar.
Naast het voormalige gemeente
huis hangt de vaderlandse drie
kleur halfstok.
Om kwart voor acht beginnen de
kerkklokken te luiden. Als ze kort
voor acht uur ophouden, geeft
Sam Feleus een trompetsignaal.
Het geroezemoes verstomt, een
stilte valt over de aanwezigen. Die
wordt doorbroken als Feleus twee
minuten later 'The Last Post'
inzet.
En dan klinkt het nationale volks
lied, het Wilhelmus. De plechtig
heid, ter nagedachtenis aan hen
die voor onze vrijheid vielen, is
daarmee ten einde. Zo snel als de
mensen gekomen zijn, zijn ze ook
weer verdwenen.
W
Gadegeslagen door de jeugd brengt Concordia stemmige muziek ten gehore op de dodenherdenking in
Sint-Philipsland.
Advertentie I.M.
Voorzitter J.W. van Popering van de Dorpsgemeenschap en J.C. Kooijman openden de stille tocht naar
de drie Engelse graven op de oude begraafplaats in St. Annaland en legden een krans. Rechts leden van
de Nationale Reserve.
Ook in Poortvliet werd donderdag
avond een herdenkingsdienst gehou
den in de Nederlandse Hervormde
kerk.
Na het zingen van het 'Nederlands
danklied' werd twee minuten stilte
betracht.
Hierop sprak voorzitter J.A. van
Nieuwenhuijzen van het Oranjeco
mité het welkomstwoord.
Aan de dienst werkte ook het chris
telijk gemengd koor Met Hart en
Stem uit Sint-Maartensdijk mee. Dit
koor zong - onder leiding van C.A.
Egas - ondermeer: 'Psalm 39', 'Blijf
bij mij Heer' en 'Merck toch hoe
sterek'. D. Coppoolse verzorgde het
gebed en de schriftlezing.
Ds. A. Egas hield - naar aanleiding
van Johannes 8:36 - een meditatie
over 'Echte vrijheid'. Mevr. Hofland
droeg nog een gedicht voor en tot
slot werd staande het Wilhelmus
gezongen. Organist was Jaap de
Graaf.
De belangstelling voor de dienst
was niet erg groot. Ds. Egas noemde
de opkomst slecht tot matig.
Benefietconcert. In de Nederlandse
Hervormde kerk te Kapel le wordt
zaterdagavond een benefietconcert
gehouden ten bate van het Batz-Wit-
te-orgel in de Kapelse kerk. Orga
nist Henk G. van Putten en trompet
tist Ab Brouwer voeren vanaf acht
uur muziek uit van ondermeer
Torelli, Fantini, Haydn, Stanley,
Boëllmann en J.S. Bach.
Advertentie I.M.
Bockenhof. In het Markiezenhof te
Bergen op Zoom wordt op zaterdag
27 mei en 3 en 10 juni boekenhof
gehouden. Een aantal antiquariaten
en boekverzamelaars biedt van tien
uur tot half vijf oude boeken, tijd
schriften en prenten aan.
Op de vorige week gepubliceerde
lijst van slachtoffers van de Tweede
Wereldoorlog ontving de redactie
diverse aanvullingen.
De onder Tholen genoemde Adriaan
Kuyper blijkt een inwoner van Sint-
Annaland te zijn geweest. Hij was
geëvacueerd in Krabbendijke en
kwam daar in oktober of november
1944 om het leven tijdens een
beschieting door de Engelsen.
In de lijst van Tholen ontbreekt Wil
lem Frederik van der Stel, zoon van
Jan van der Stel en Apolonia Schot,
die sneuvelde in de slag op de Java-
zee in februari 1942.
Ook het rijtje slachtoffers uit Sint-
Maartensdijk is onvolledig. Zo ont
breekt de schipper Leendert Mari-
nus Schot, die op 29 april 1944 bij
een beschieting door de Engelsen
om het leven kwam op de Ooster-
schelde. Aan dit voorval wijdde de
redactie een verhaal in het jubileum
nummer van de Eendrachtbode in
november vorig jaar.
Verder is ons meegedeeld dat E.
Bentschap Knook uit Sint-Maar
tensdijk in Bergen op Zoom om het
leven is gekomen toen daar de
kachelfabriek door een V-l werd
getroffen.