Restauratie toren is knelpunt 'Gemeentelijke pot voor Thoolse monumenten leeg' Grondaankoop verrast de kerk en gemeente 'Tand des tijds knaagt altijd' De Jager Van praktisch gebruik tot hobby QpMHHNHHp Betere inspectie monument Streekmuseum de Meestoof exposeert oude merklappen Tien mille erbij voor de warme maaltijd Donderdag 19 januari 1995 EENDRACHTBODE, DE THOOLSE COURANT 15 Ondanks de tegenvaller van meer dan een miljoen voor de restauratie, vindt de gemeenteraad dat de toren van de Grote Kerk in Tholen behouden moet blijven. In de com missie financiën maakten de vertegenwoordigers van PvdA, VVD en D66 maandag duidelijk dat ze voor de financiering niet de bijdrageregeling karakteristieke gebouwen willen afschaffen. De overige commissieleden hadden daar minder problemen mee. A. de Boef koopt perceel voor Gereformeerde Gemeente De bonte knaagkever in de Grote Kerk en de toren van Tholen trekt zich niets aan van de scheiding tussen kerk en staat die Napoleon destijds heeft aangebracht. Het beestje lijkt onstuitbaar in zijn verwoestende arbeid en ook de commissie openbare werken leek er dinsdag geen vat op te krijgen. Aanslag Linnengoed Zowel de Gereformeerde Gemeente zelf als het gemeentebestuur van Tho len zijn verrast door de geplande aankoop van bij na vier hectare grond voor de bouw van een nieuwe kerk. Dhr. A. de Boef, kerklid en directeur van Fri d'Or in Bergen op Zoom, wil de grond voor privére- kening kopen van de fami lie C. v.d. Berge aan de Postweg. Fijn Stimuleren Symboliek Souvenir Koper betaalt gelag Klantenbinding Monumentenwacht Wie heeft ze nog nooit gezien? Die geborduurde en inge lijste stukjes stof die 'merklappen' worden genoemd. In heel wat huizen siert een dergelijk handwerk de muur. Streekmuseum de Meestoof te Sint-Annaland houdt dit seizoen een grote tentoonstelling over merklappen; maar dan wel antieke. •V Alle partijen in de Thoolse gemeenteraad zijn het erover eens dat de toren van de Grote Kerk in Tholen behouden moet blijven. Om de opknapbeurt te betalen, wordt zes ton uit de reserve monu menten gehaald. Ook de opbrengst van grondverkopen - 558.000 gul den - wordt er voor gebruikt. De ont brekende 507.000 gulden kan gevonden worden door de genoem de bijdrageregeling op te heffen. Wethouder P. van Schetsen wil de regeling handhaven en daaruit 307.000 gulden halen. De dan nog resterende twee ton zouden moeten komen uit de reserve stads- en dorpsontwikkeling (die is ruim 5,7 miljoen gulden groot). A. den Haan (PvdA) en J. van den Donker (D66) steunden dat minder- CDA'er J. de Jager praatte maandag gewoon mee in de commissie financiën en een dag later in de commissie openbare werken. Toch is hij nog niet als raadslid beëdigd. "Ik ben door de gemeenteraad in beide commissies be noemd", stelt de Sint-Philips- landse oud-wethouder. Hij erkent dat het lidmaatschap formeel is voorbehouden aan raadsleden. "Maar dit illus treert de ruimhartige opstelling in het Thoolse, hoewel de voorzitter aan het begin van de vergadering de andere com missieleden had kunnen pol sen." In de commissie finan ciën repten voorzitter P. van Schetsen noch de overige leden over het feit dat De Jager eigenlijk niet mee mocht doen. Wethouder J. van der Jagt besteedde er dinsdag wel aan dacht aan bij de opening van de vergadering. Hij zei dat De Jager wel benoemd maar nog niet beëdigd was als raadslid, maar wat het college betreft aan de goede kant van de tafel zat en niet op de publieke tri bune. heidsstandpunt. (Jok VVD'er R. Ravensteijn deed dat, maar hij vulde aan dat wat hem betreft ook een ton genomen zou mogen worden uit de reserve recreatieve voorzieningen. "De toren heeft als beeldbepalend gebouw toch ook een recreatieve functie." Van Schetsen was niet tegen, maar zei dat die pot al niet toereikend is om het beleid op dit terrein te finan cieren. P. van Belzen (RPF/GPV) en J. de Jager (CDA) toonden zich ernstig bezorgd voor de toekomst. "Als we dit zo doen, is het afgelopen met de gemeentelijke pot voor monumen ten. Dus heffen we eigenlijk twee fondsen op", zei Van Belzen. En De Jager: "Als we met zo'n overschrij ding geconfronteerd worden, komt eigenlijk de hele lijst met objecten Er zit meer achter een merklap dan men op het eerste gezicht zou ver moeden. Vaste onderdelen zijn het alfabet en de getallen 0 tot en met 9. Daarnaast staan er meestal een aan tal afbeeldingen op van mensen, die ren, planten of gebouwen. Mede werkster mevr. E. de Jonge-Everaert van de Meestoof verdiepte zich in de historie en betekenis van de merk lap. Zo kwam ze tot leuke ontdek kingen, want wat nu als hobby wordt gezien, komt voort uit een alledaags probleem. Vroeger hadden de meeste mensen niet zoveel linnengoed", vertelt mevr. De Jonge. "Vaak maar een stuk of drie hemden en dan was het 'Eén aan de bast, één in de kast en één in de was'. Dat was te overzien. Ze wasten hun kleding en linnen zelf, maar één keer per jaar ging alles naar de linnenblekerij, want het was inmiddels toch behoorlijk grauw geworden. Om te weten welk hemd van wie was, moest men het merken. Dat gebeurde meestal door er de initialen van de eigenaar in te borduren samen met het nummer van het hemd. Dus als je vier hem den had werd het bijvoorbeeld J.S. 1,2, 3 en 4." In de 16e eeuw neemt de welvaart behoorlijk toe en het wordt meer en meer noodzaak om het bezit te mer- voor de komende jaren op losse schroeven te staan. Ik stel voor dat het college de bedragen die daarop staan heroverweegt." Van Schetsen gaf toe dat de financiën voor monu menten in de toekomst onder druk komen te staan, maar hij wilde in de commissie niet over het beleid pra ten. Toch ging ook Ravensteijn er nog op door. "U pleegt een aanslag op het eigen vermogen, terwijl het belangrijk is om een buffer te heb ben gezien de dreigende kortingen op het gemeentefonds. De tekorten in de begroting 1995 en de meerja renramingen, en de door u gewenste uitbreiding van het gemeentehuis betekenen, dat de algemene midde len uitgeput raken." Het stond de VVD'er ook niet aan dat burgemeester en wethouders nu pas met een voorstel komen, terwijl vóór 1 april met het werk begonnen moet worden. "Het is nu ja of nee zeggen, een alternatief aandragen kan niet meer. Zoals sponsoring of beknibbelen op het bestek." J. van den Donker schreef het onsta- ne probleem toe aan het ontbreken van een monumentenbeleid op Tho len, maar dat sprak Van Schetsen tegen. Bijna alle commissieleden plaatsten vraagtekens bij de manier waarop zes jaar geleden de inspectie is uit gevoerd: met een verrekijker vanaf de grond. De woorden 'knullig', 'nat te vingerwerk' en 'onzorgvuldig' vie len in de discussie. De vraag van M. Dijke (SGP) om een planmatig onderzoek in de toe- Woordvoerder C. Bout van de bouwcommissie van de Gerefor meerde Gemeente zegt zonder meer verrast te zijn, hoewel De Boef deel uitmaakt van die commissie. "Ik heb de geruchten ook gehoord, maar in de bouwcommissie is er nog niet over gesproken en officieel is de grondaankoop mij niet bekend. Voor ons was het vinden van een geschikte bouwplaats de eerste hob bel die we moesten nemen en mis schien is dat nu opgelost. Maar een architect e.d. hebben we nog niet aangetrokken." Evenmin als de bouwcommissie is de ledenvergadering van de Gere formeerde Gemeente in Tholen ken. Om mooi egaal te kunnen bor duren, moest er géoefend worden. Dat gebeurde op school met zoge naamde merklappen die ook wel andere namen hadden zoals letter- lappen. Het waren dus proefstukjes. Men begon met het alfabet en de cij fers. Later maakten de kinderen er versieringen bij om te laten zien hoe vaardig ze waren. Tot voor kort was het een gewoonte - en het gebeurt soms nog - om in bejaardentehuizen geweven bandjes in de kleding van de bewoners te naaien. Zo kon men de eigen kleding altijd terugvinden. "Het was voor een meisje best belangrijk om goed te kunnen hand werken", vertelt mevr. De Jonge. "Als je dat kon, betekende het name lijk dat je kon lezen, schrijven èn rekenen. Daarbij speelde natuurlijk een grote rol hoe rijk je vader en moeder waren. Armere kinderen gingen naar een openbare school, rijkeren kon den zich een particuliere school ver oorloven. De merklappen waren eigenlijk een proeve van bekwaam heid. Daaraan kon men zien wat je allemaal kon." De kinderen begon nen al op zevenjarige leeftijd met het borduren van merklappen. "Als je ziet wat ze toen presteerden en wat nu, dan sta je toch wel versteld", zegt de museummedewerkster ter komst werd door ambtenaar F.W. Keur afgedaan met een wedervraag naar de kosten daarvan. Van Schet sen betoogde dat een uitvoerige inspectie altijd pas plaatsvindt tegen de tijd dat je het werk gaat uitvoe ren. En dan is het nauwelijks te voorkomen dat je op tegenvallers stuit. Van Belzen gaf de wethouder gelijk, maar vond toch dat de gemeente zich moet beraden ovet het voortzetten van globale inspec ties. Wat de bijdrageregeling voor karak teristieke gebouwen betreft, pas een jaar geleden besloot de raad om die te handhaven, aldus Den Haan. "Als er te weinig gebruik van gemaakt wordt, moet je dat misschien juist stimuleren." Ravensteijn vond het niet erg dat er weinig gebruik van gemaakt wordt: "Ze is juist bedoeld voor incidenteel gebruik." De com missieleden wezen erop, dat met de rente van deze reserve al heel wat gedaan kan worden. "Vooralsnog voel ik niet voor opheffing, of iemand moet me van het tegendeel kunnen overtuigen", aldus Van den Donker. De voorstanders van opheffing wezen juist Van Schetsens plan af om de reserve stads- en dorpsont wikkeling aan te spreken. "Die heb je bijvoorbeeld nodig om het ver plaatsen van bedrijven uit dorpsker nen te betalen", aldus Van Belzen. De Jager wilde genoemde reserve eveneens in stand houden. Hij ver wacht in de toekomst meer tegen vallers op monumentengebied en dan zou altijd nog een beroep op deze pot gedaan kunnen worden. Van Belzen had voor de opbrengst van de grondverkopen een andere bestemming in gedachten. Ook mevrouw M.H. Schot-de Hoog (AOV) zat daar een beetje mee. Maar beiden steunden het meerder- heidsvoorstel van het college. geraadpleegd. "Als wethouder, noch als kerklid weet ik officieel iets", zegt ook wethouder J. van der Jagt. "Bij geruchte heb ik er ook wel van gehoord. Namens het gemeentebe stuur ben ik in september bij mevr. Van den Berge geweest om over de aankoop van 4 ha. boomgaard en grond met opstallen aan de Postweg te praten. Op mijn vraag of ze bereid was om op minnelijke basis haar eigendommen aan de gemeente te verkopen, antwoordde ze ja. Ons taxatiebureau Gropatax is daarna de situatie gaan opnemen en heeft ook met mevr. Van den Berge gespro ken. Verder overleg had daarna nog niet plaatsgevonden, maar we heb ben ook van haar niets gehoord, hoewel mevr. Van den Berge niet aan de gemeente gebonden is. Ze is vrij om zaken te doen wanneer ze een hoger bod kan krijgen." De ruimtenood van de Geref.Gem. wijl ze een oude merklap uit de 18e eeuw laat zien. "Dit meisje was veertien, jaar, want dat staat op de lap geborduurd. Moet je kijken hoe ontzettend fijn dat gedaan is. Daar beginnen nu zelfs volwassenen vrij wel niet meer aan. Allemaal nietig kleine kruissteekjes van amper een milimeter groot." Hieraan en aan de materiaalkeuze (zijde op linnen) is te zien dat de maakster een particu liere school bezocht moet hebben. Ook aan de plaatjes die op een merklap staan, kan men niet zomaar voorbij gaan. Van oorsprong heeft alles zijn betekenis. Een man en vrouw staan voor het huwelijk en er komen veel huiselijke taferelen voor op de lappen zoals het water dragen. De dieren en planten hebben een eigen, vaak religieuze, symboliek. "De dieren allegoriseren deugden en ondeugden", leest mevr. De Jonge voor uit een boek. Zo is de adelaar symbool van Christus' hemelvaart. De duif staat voor de Heilige Geest, de doop van Christus, boodschapper en postillon d'amour. Twee duiven die elkaar aanzien, symboliseren de eendracht en vaak ook de vrede. Het hert betekent zachtmoedigheid. Iets wat eveneens vaak terugkeert op een merklap zijn twee mannen die een stok dragen met daaraan een drui ventros. Zij staan voor de verspie ders uit het Oude Testament die het beloofde land verkenden. Als de één zich van de druiventros afwent en de ander zich ernaartoe, staat dat voor het jodendom dat zich van Christus afkeert en het heidendom dat zich juist naar Jezus toekeert. Ook de planten hebben een betekenis. Zo symboliseert een pot met vijf rozen aan de Hoogaarsstraat is zodanig, dat men snel een nieuwe kerk met 1000 zitplaatsen en veel parkeerge legenheid wil bouwen. B. en w. had den het toekomstige bestemmings plan Stadszicht aangeboden en dan met name de grond tegenover trans portbedrijf Schot aan de Postweg, waar nu de boomkwekerij van de familie C. v.d. Berge gevestigd is. Naast de woning en de schuur is er ook boomgaard. De Geref.Gem. moest voor die bouwplaats wel lang geduld hebben, want de gemeente ontwikkelt eerst plan Molenhoek aan de Hertenkamp/Gemaalweg. Of De Boef met zijn privé initiatief de procedure heeft willen versnellen, is niet duidelijk. Hij was zelf niet voor commentaar bereikbaar. Wethouder Van der Jagt verwacht niet, dat de eerste paal voor de kerk voor het jaar 2000 geheid zal kun nen worden. "De hele procedure de wonden van Christus. Een lelie staat voor kuisheid en reinheid. De merklappen die in de Meestoof te zien zullen zijn, hebben een ouderdom van zo'n honderd tot drie honderd jaar. Het oudste doek ooit in Nederland gevonden, stamt uit 1608. "We hebben zo'n 48 merklap pen in bruikleen gekregen van museum Markiezenhof uit Bergen op Zoom", vertelt mevr. De Jonge. "Daarnaast hebben we in de Meestoof ook zelf een aantal merk lappen. Bij elkaar zal de tentoonstel ling toch wel zo'n honderd stuks bevatten. Maar we willen zo graag merklappen hebben die van Thole- naren zijn. Dan wel van zo'n hon derd jaar of ouder. Als mensen die aan ons in bruikleen willen geven, maakt dat de tentoonstelling natuur lijk extra leuk." Behalve merklappen is er nog meer te zien op de tentoonstelling. Zo zijn er ook stop- of stiklappen. Het prin cipe is hetzelfde. Op school leerden de kinderen om een gat in een kle dingstuk mooi te stoppen. Dat werd ook weer op lappen geoefend. Het gat werd gestopt door fraai stikwerk in hetzelfde patroon als de stof van het kledingstuk. Ook is er een serie merk-, stop-, borduur- en naailappen te zien die aan elkaar vast zijn gemaakt. Dit vindt men vaak in Bel gië. Telkens als er een lap af was met borduur-, stop- of naaiwerk dan werd die aan de vorige vastgezet. Zo had men aan het einde van de schooltijd een flink doek. In de Meestoof is een exemplaar van ongeveer 5,8 meter te zien. In België noemt men zoiets 'souvenir de ma voor dit bestemmingsplan moet namelijk nog gevoerd worden. Er is nog geen vooroverleg met de pro vincie geweest, de inspraak moet nog gebeuren, de ter visie legging, de mogelijkheid om bezwaren in te dienen, e.d. Het is nu nog volledig agrarisch gebied. Molenhoek wordt eerst ontwikkeld en Stadszicht komt door de grondaankoop van dhr. De Boef niet sneller rond. Wij zijn nog in onderhandelingspositie, want naast mevr. Van den Berge zijn er nog drie grondeigenaren: Moeliker, Christiaanse en Sieling. Via een kunstgreep, een artikel 19-procedu- re, zou je de kerkbouw kunnen bespoedigen, maar de normale pro cesgang duurt enige jaren." Overigens hoeft het initiatief van De Boef bestemmingsplan Stadszicht niet te verstoren, zegt Van der Jagt. jeunesse' (herinnering aan mijn jeugd). In Nederland wordt het 'lan ge lap' genoemd. Naast de merklappententoonstelling wordt er dit seizoen in de Meestoof ook een expositie ingericht over Thoolse hoogaarzen en botvisserij. Verder wordt de dokterskamer uit gebreid en de bijbelvitrine is aan- "Alleen is het perceel 4 ha groot en voor de kerk is maar 1 ha nodig. Als er voor het overblijvende stuk een projectontwikkelaar aan de slag gaat en er is nog een andere projectont wikkelaar in het spel, dan wordt het moeilijker. Uiteindelijk betaalt de koper van een bouwkaveltje het gelag. Tot nu toe heeft de gemeente namelijk zelf grond verworven in bestemmingsplannen en ook bouw rijp gemaakt." Wanneer er iemand zelf direct van de eigenaar grond koopt in een bestemmingsplan, zoals bijvoor beeld Bouman-Potter dat heeft gedaan aan de Paasdijkweg in Poortvliet, presenteert de gemeente toch een rekening. Er wordt dan een zogenaamde exploitatie-overeen komst gesloten voor aansluiting op de gemeentelijke riolering en de aanleg van straten, trottoirs en even tueel openbaar groen. De kans is groot, dat zoiets aan de Postweg in Tholen ook gaat gebeuren. Starters. De kamer van koophandel voor noord- en midden-Zeeland houdt op 24 januari in haar gebouw te Middelburg een voorlichtingsbij eenkomst voor startende onderne mers. De bijeenkomst duurt van half twee tot tien uur. De voorlichting gaat over wetten, financiën, com mercie, uitkeringen, subsidies en kredieten. trekkelijker gemaakt. Volgend jaar gaat de Meestoof, samen met veel Zeeuwse musea, een project begin nen om leerlingen van de basisscho len te ontvangen. "Ze krijgen dan een ontvangst en uitleg over het behoud en beheer van een museum. Wat er zoal bij komt kijken", vertelt mevr. De Jonge. "Het is een manier om de jeugd in het museum te hou den. Eigenlijk is het dus een stukje klantenbinding." De museummede- Hoewei duur, kan men beter preven tief werken en door meer aandacht voor onderhoud de schade beperken, zo luidde het eindoordeel. De raads leden waren unaniem in hun advies de toren op te knappen maar maak ten zich zorgen over de toekomst van de monumenten op Tholen nu er heel veel geld opgeslokt wordt door deze 'kanjer' in het stadje aan de Eendracht (zie verslag commissie financiën). P. van Belzen (RPF) was somber over de toekomst als er geen fonds in het leven wordt geroepen om gebouwen te onderhouden. Hij vroeg zich af wat er van de restaura tie van de kerk terecht komt, als er al zoveel geld aan de toren besteed moet worden. Van Belzen beschouwt kerk en toren in dit geval als één geheel. Hij kreeg van verschillende kanten steun. J. van den Donker (D66) pleitte er voor om na een groot scheepse restauratie eerder met onderhoud te beginnen. E. van der Wal-Vermeulen (PvdA) maakte zich sterk voor een beleid waarin voorkomen wordt dat het (zover) uit de hand loopt. De VVD-er R. Ravensteijn sloot zich daar bij aan en pleitte voor een nieuwe taxatie van de lijst met monumenten, die 'wat meer op de realiteit rust'. M.J. Klippel (SGP) steunde de liberaal daarin. J. de Jager (CDA) stelde voor om voor de begroting van 1996 de hele lijst van monumenten tegen het licht te hou den om te zien of de ramingen nog kloppen. Voor een goed zicht op gemeenschapsgelden, was zijn mot to. Mevrouw M.H. Schot-de Hoog kwam terug op haar advies van maandag in de commissie financiën. Daar had ze zich voorstander getoond de pot karakteristieke gebouwen te gebruiken voor de res tauratie van de toren. "Ik was met de meerderheid meegegaan, maar het is een verkeerde beslissing geweest. Dat wil ik rechtzetten. Ik kies voor het minderheidsstandpunt." Van der Wal en Klippel informeer den naar de rol van Monumenten- wacht. Wethouder J. van der Jagt somde op wat de gemeente zoal heeft gedaan om de restauratie mogelijk te maken. In 1989 was er 384.000 gul den voor uitgetrokken (exclusief b.t.w.), een bedrag dat tot zes ton was gestegen. Totdat de bonte knaagkever in 1994 in de kerk was waargenomen en ook de toren had aangetast, zo bleek na inspectie. "Monumentenwacht erkent deze schade niet. Ze kijkt op en niet onder de leien." Bij de laatste inspectie met behulp van een hoogwerker bleek er meer loos te zijn dan eerder was aangenomen, zo zei Van der Jagt. "Maar de tand des tijds knaagt altijd.' Een inspectie met een hoogwerker kost volgens Van der Jagt 10.000 tot 20.000 gulden per monument. "We werkers zoeken ieder jaar naar een nieuw onderwerp om de seizoens tentoonstelling in te richten. "Daar bij streven we ernaar om voor elk wat wils te hebben. De meeste bezoekers van de Meestoof zijn vrouwen, maar we willen natuurlijk graag iedereen hier hebben", zegt mevr. De Jonge. "Door je expostitie afwisselend te houden, raken de mensen ook niet zo snel uitgekeken. Bij een vaste collectie, zeggen de doen dat pas op het laatst om op tijd de juiste gegevens te hebben." Volgens Van Belzen zet de bonte knaagkever een enorme domper óp het totale monumentenbeleid van de gemeente. "Als de toren straks her steld is, gaan we dan met onze armen over elkaar zitten? De pot waar we nu geld uit krijgen is er dan niet meer. Wat is het beleid? Er zijn nog meer torens." Van der Jagt zei hoop te putten uit het strategisch plan dat door de voormalige minis ter 'd Ancona is gelanceerd om extra geld uit te trekken voor restauraties en dan de gemeenten verantwoord- lelijk te maken voor het onderhoud daarvan. Van Belzen pleitte voor het eerder inzetten van de hoogwerker. De Jager steunde Van Belzen maar voegde eraan toe dat de gemeente zelf op inspectie moet gaan als Monumentenwacht daar niet toe in staat is. Op advies van de raadscommissie welzijn krijgt de warme maaltijd voorziening op Tholen er 10 mille bij, waardoor de totale gemeentelij ke subsidie op 75.675 gulden komt. Bij het beleid om ouderen zo lang mogelijk in de eigen omgeving te laten wonen, is de warme maaltijd voorziening een onmisbare schakel. Het aantal gebruikers neemt aan merkelijk toe, wat gevolgen heeft voor de transportkosten en de capa citeit van de transportmiddelen. Daarnaast is de keuken van Sint Maartenshof gesloten. Dat wordt vooralsnog gecompenseerd door Ten Anker in Tholen, maar vanaf 1996 moet de warme maaltijdvoor- ziening de meerkosten zelf dragen. Voor dit jaar wil de werkgroep 10.000 gulden meer. B. en w. wilden eerst met 6000 gulden volstaan; 4000 gulden zou kunnen komen uit een hogere bijdrage van de deelne mers in de bezorgkosten. De raads commissie welzijn wilde de warme maaltijdvoorziening echter het volle pond geven en dat voorstel komt maandagmiddag aan de orde. Tholenaren al snel: O, de Meestoof heb ik al gezien. Maar als je telkens iets anders biedt, blijft het de moeite waard." Dit jaar wordt er ook wat extra aandacht besteed aan de pop penkast. Degenen die een merklap hebben van rond de eeuwwisseling of ouder en die deze aan de Meestoof willen uitlenen, kunnen contact opnemen met mevr. De Jonge tel. 01660- 3600. ■- jC c\. :sL Y Mevr. E. de Jonge-Everaert met één van de merklappen die op de tentoonstelling is te zien. V

Krantenbank Zeeland

Eendrachtbode /Mededeelingenblad voor het eiland Tholen | 1995 | | pagina 15