Vijfvoudig olympisch kampioene bestrijdt nu woordblindheid
'Een beetje dromerig'
DONDERDAG 17 NOVEMBER
SPECIALE EDITIE EENDRACHTBODE, DE THOOLSE COURANT
41
JUBILEUMNUMMER
194a 1994
THOOLSE COURANT
JUBILEUMNUMMER
1944 1994
DE THOOLSE COURANT
Deze bruidsfoto is gemaakt door Henry
Meye uit Sint-Maartensdijk. De bruid is
Jolanda Jansens-Kurvink uit Tholen,
geportretteerd voor boerderij De Hikke
aan de Krommedreef bij Oud-Vossemeer.
Volgens Meye één van de mooiste loka-
ties op Tholen. De fotograaf koos deze
opname omdat het geheel een roman
tische sfeer ademt. Over de foto waar
van de originele in kleur is gemaakt zegt
hij: "Het centrum met de bruid is scherp.
Er omheen is het wazig, een beetje dro
merig. Op de achtergrond kun je nog
iets van de boerderij zien.
Meye (38) is in 1982 begonnen met het
maken van bruidsreportages en portret
ten. De fotograaf streeft ernaar voor elk
bruidspaar een andere reportage te
maken. Sinds twee jaar is hij officieel
ingeschreven bij de Kamer van Koop
handel. Naast reportages doet hij ook
aan 'promotiewerk'Aan de Keethil 5 in
de smalstad beschikt hij over een studio.
Als ik nu naar de
olympische spelen
kijk op televisie, en
het Wilhelmus wordt
gespeeld, voel ik me nog
heel klein worden." Achttien
jaar geleden was Lia de
Baat-Duine er zelfbij. Vijf
gouden en twee zilveren
medailles won de zwemster
op de olympische spelen
voor gehandicapten in Tor
onto. Vijf keer klonk voor
haar het volkslied. De hul
diging in haar geboorte
plaats Oud-Vossemeer
noemt ze na al die jaren nog
'de mooiste'.
De vijfvoudig Olympisch kampioene,
die in Bergen op Zoom woont, wil
best nog eens terugkijken op die bij
zondere periode in haar leven.
"Gehandicapten moeten zich realise
ren dat, hoe beperkt ook, ze altijd nog
heel veel betekenis voor anderen kun
nen hebben", is de les die ze mee wil
geven. "Als je iets voor anderen bete
kent, leef je. Dan valt alles weg en
blijf je niet steeds met je eigen handi
cap bezig."
Lia de Baat is verlamd vanaf haar
middel en daardoor aan een rolstoel
gebonden. Op haar zeventiende kreeg
ze te maken met een verlamming van
uit het ruggemerg. Zes jaar lang ging
haar toestand alleen maar achteruit.
Dat weerhield de Vossemeerse er niet
van, om haar studie in Tilburg met
succes af te ronden. Inmiddels is ze
bijna een kwart eeuw als lerares
Nederlands verbonden aan de Roncal-
li scholengemeenschap in haar woon
plaats (ze gaf ook nog een jaar les op
de chr. mavo in Tholen). En ze heeft
een gezin met vier kinderen.
Woordblind
Lia en haar man Ger, ook in het onder
wijs werkzaam, hebben zich het lot
aangetrokken van een groep met een
bijzondere handicap: dyslexie
(woordblindheid). "We hebben ons
daarin gespecialiseerd door een studie
in Tilburg en het volgen van allerhan
de cursussen over de behandelwijze."
Volgens Lia de Baat vallen veel kin
deren in het onderwijs tussen wal en
schip omdat ze een taalprobleem heb
ben. "Ze moeten geholpen worden."
Het gaat om de groep die als 'te dom'
wordt bestempeld. "Ze zijn echter niet
dom, maar vaak heel intelligent." De
Bergse kent bijvoorbeeld een meester
in de rechten die cum laude is
geslaagd, maar nauwelijks kan lezen
of schrijven. Dyslexie is een handicap,
stelt ze. "Als je daaraan werkt, is er
goed mee te leven, net zoals met de
meeste handicaps. We zien echt goede
resultaten."
dansen
Zoals veel Vossemeerders leerde Lia
zwemmen in de Eendracht. "Mijn
moeder was een echte waterrat en
mijn vader zwom ook graag", vertelt
ze. Vóór de aanleg van het Schelde-
Rijnkanaal vertoefden de dorpelingen
's zomers veelvuldig aan de zeedijk.
Andere ontspanningsmogelijkheden
waren er nauwelijks.
Later, toen haar handicap haar parten
speelde, kwam Lia in contact met de
Roosendaalse vereniging Blauw Wit.
Lia Duine hier op archieffoto met haar Olympische medailles.
Gehandicapten kunnen nog
veel voor anderen betekenen'
Een club waar gehandicapten allerlei
sporten kunnen beoefenen. "Daar
heeft het echtpaar Knappers me
geweldig gestimuleerd. Het werd me
duidelijk dat, ook al zit je in een rol
stoel, er nog genoeg mogelijkheden
zijn." Zwemmen was een soort thera
pie voor de Vossemeerse, maar ze
bleek er erg goed in te zijn. Dat leidde
er toe dat ze aan wedstrijden mee ging
doen. En met succes.
Pratend over het zwemmen valt al
gauw de naam Jaap Jansen. "Die heeft
me ontzettend gestimuleerd. Zonde,
dat dat soort mensen op de achter
grond blijft." Jansen, inmiddels bijna
twintig jaar badmeester in Tholen,
wist zich erg goed in Lia's situatie te
verplaatsen. "In de weekeinden train
de ik met de zwemploeg in Utrecht en
door de week bij Jaap. Die zei echt
tegen me: dit moet beter, en dat. Hij
beheerste de slagen en de techniek erg
goed." Flauw was de badmeester aller
minst met zijn pupil. Lia: "Zelfs een
paar jaar geleden nog, toen ik aan de
zwemvierdaagse meedeed, liet hij me
elke dag een kilometer zwemmen. Ik
vond wel dat de anderen snel klaar
waren, maar pas op de laatste dag
kwam ik erachter dat er eigenlijk
slechts 250 meter gezwommen moest
worden. Maar dat is Jaap. Hij denkt:
dat kan ze. En dan moet dat er ook uit
komen. Daar*vord ik niet boos om."
Bang
Jansen trok driejaar op met de zwem
ster. "Haar tante, kleuterjuf in Tholen,
vroeg me of ik haar les wilde geven",
weet hij nog. "Ik was in feite de bij
schaver. Maar het was erg intensief
allemaal." Jansen had in zijn opleiding
de aantekening 'gehandicapt zwemon
derwijs' gehaald. Dat hij niet flauw
met de gehandicapte Vossemeerse
omging, illustreert hij zelf ook. "Lia
verbleef een tijd in het ABG en toen
werd me gevraagd of ze mocht zwem
men. De dokter stemde toe, maar
vroeg ook hoe dat dan moest. Ik zei:
dat is mijn werk. We zijn met haar in
een rolstoel door Gageldonk gereden
en daar heb ik haar met stoel en al in
het water gegooid."
Deze 'schriktherapie' was misschien
best nodig, blijkt uit de woorden van
Lia. "In het begin was ik weieens
bang; vroeg me af: gaat het wel, kan ik
dit wel." De waardering voor Jansen is
er nog steeds: "Ik vind het een pracht
man, zoals hij in zijn werk opgaat. Bij
hem kan alles. Is er geen tijd, dan
maakt hij het wel." De kinderen van de
olympisch kampioene hebben hun
zwemlessen dan ook allemaal in De
Spetter gevolgd.
Zwemmen werd in deze periode van
haar leven erg belangrijk voor Lia. Zo
zelfs, dat er naast werken en trainen
nauwelijks tijd was voor iets anders.
"Sociale contacten waren er bijna niet.
Hoewel het een leuke tijd was, zou ik
het dan ook niet over willen doen. Nu
is het tijd om te leven." En het was
zwaar; een hele dag voor de klas en
dan haasten naar het bad. Ze woonde
zelfstandig, maar kreeg heel veel
steun van haar ouders. Ta stond soms
onverwacht met een pannetje eten
voor de deur." Met haar moeder heeft
Lia altijd een hele speciale band
gehad, vertelt ze.
Het wereldkampioenschap in het
Engelse Stoke Mandeville was een
ervaring op zich. "Het is een over de
hele wereld bekend revalidatiecen
trum. Wat je daar allemaal ziet, dat is
onbeschrijflijk." Vergelijkend met
tegenwoordig stelt de zwemster vast,
dat het er toen allemaal op zijn jan
boerenfluitjes aan toeging. In Enge
land sliepen tachtig sporters op één
zaal en ze hadden vier w.c.'s tot hun
beschikking. En in Canada werden
pannekoeken als ontbijt geserveerd.
"Iedereen deed ontzettend zijn best,
maar de faciliteiten waren er gewoon
niet. En sponsors al helemaal niet."
Gouden medailles
Lia blonk uit in haar sport, bracht
zowat alle wereldrecords op haar
naam. En verzamelde gouden medail
les. De twee zilveren van de olympi
sche spelen zijn de enige van een
ander metaal. "Het is zonde om het
van jezelf te zeggen, maar ik was
zowat de beste van Nederland", kijkt
ze terug.
Van de spelen in Canada zijn haar
twee dingen in het bijzonder bijgeble
ven. Op de eerste plaats het gevoel dat
je er niet staat voor een eigen prestatie,
maar om het voor je land waar te
maken. "Bij het voorstellen van de
ploegen was het allemaal oranje op de
tribunes." En dan de estafette, waarop
Lia het goud voor Nederland verdien-
de. "De Verenigde Staten was de
grootste concurrent, met zwemsters
die allemaal een lichtere handicap
hadden dan wij. Ik startte als laatste,
op een moment dat Amerika een stuk
voor lag en het al min of meer verlo
ren was. Maar het gevoel om te moe
ten winnen dreef me, ik gaf alles en
tikte als eerste aan. Tien minuten lang
heb ik geen boe of ba kunnen zeggen.
Ik weet alleen nog dat mijn trainer me
uit het water trok en met me stond te
dansen."
Erica Terpstra
De titel op de estafette 4x50 m bete
kende het meest voor de Vossemeer
se. Maar ze won ook goud op de 3x50
m en de 3x25 m wisselslag, op de 25
m vrije slag en de 25 m vlinderslag.
Op beide laatstgenoemde nummers
verbeterde ze bovendien haar eigen
wereldrecords (respectievelijk 20.14
sec. en 23.12 sec.). De 25 m school
slag en de 25 m rugslag leverden zil
ver op, met een nieuw Nederlands
record (26.62 sec.) op de rugslag. "Dat
was altijd mijn beste slag, terwijl de
schoolslag moeilijk voor me was." De
succesvolle Nederlandse ploeg werd
bij terugkomst op Schiphol verwel
komd door prins Claus en de onlangs
tot staatssecretaris benoemde oud
zwemster Erica Terpstra. Huldigingen
in Roosendaal en Bergen op Zoom
volgden.
In Lia's geboortedorp Oud-Vossemeer
werd ook meegeleefd met de 26-jarige
zwemster. Op initiatief van een aantal
verenigingen kwam een huldigingsco
mité van de grond. De kampioene
werd in een open koets door het dorp
gereden, waarna ze in De Vossenkuil
werd toegesproken door burgemeester
J.E. van Boeijen en comité voorzitter
pastoor Vermeulen. Hartelijk en spon
taan, zo ervoer Lia de Baat dat. "Het
was voor mij de mooiste huldiging."
Hoewel ze er al meer dan twintig jaar
weg is, leeft ze altijd nog mee met wat
er in Oud-Vossemeer gebeurt. En ken
nissen van vroeger vragen haar moe
der en zuster ook nog regelmatig hoe
het met haar gaat. "Die hartelijkheid
spreekt me ontzettend aan. Hier weet
ik bijvoorbeeld niet eens hoe de
bovenburen heten."
Rolstoel
Een jaar na haar olympische succes
sen trouwde Lia Duine met Ger de
Baat. Een studiegenoot die ze tijdens
haar - als droefgeestig bestempelde -
verblijf in het ABG nader had leren
kennen. "Mijn man en ik zijn enorm
op elkaar ingespeeld. Er is nog nooit
een gezinshulp over de vloer
geweest." Vier kinderen kregen ze;
eerst drie jongens, en toen een meisje.
De oudste is nu zestien, de jongste
zeven. De handicap van hun moeder
valt hen niet eens meer op. De rolstoel
staat als een normaal meubelstuk in de
kamer. "Vriendjes of vriendinnetjes
van de kinderen willen er weieens in
gaan zitten. Dan zeg ik: probeer maar
eens hoe dat is."
Lia de Baat is een doorzetter die heeft
leren leven met haar handicap. Je
wordt heel vindingrijk, zegt ze. "We
komen overal waar we willen. En het
ligt een beetje aan je eigen instelling.
Ik vraag heel gemakkelijk aan mensen
of ze me even willen helpen."
Ondanks alles is er veel om dankbaar
voor te zijn. Sporten doet de oud-
zwemster alleen nog met haar kinde
ren. Tafeltennis. En zwemmen natuur
lijk. 'Twee jaar geleden kon ik mijn
oudste nog voor blijven." Rolstoelten-
nis is iets, wat de Vossemeerse ook
best zou willen doen. "Maar dat is erg
duur. Met vier opgroeiende kinderen
gaat dat niet." Die kinderen lijden
financieel ook best onder haar handi
cap, erkent ze.
Davos
Het afgelopen jaar was moeilijk voor
Lia de Baat. In verband met een ast
matische aandoening verbleef ze
enkele keren in de Klokkenberg. De
minste inspanning is haar al te veel en
ze krijgt het maximum aan medicij
nen. Dit heeft ertoe geleid dat ze op dit
moment in het Zwitserse Davos ver
blijft. Voor een kuur die meerdere
maanden in beslag neemt. "Het kan
niet anders. Het ergste is nog dat mijn
gezin me moet missen", zei ze toen we
haar interviewden. Lia's handicap
gooide bijna roet in het eten. "Ze heb
ben er nooit iemand behandeld die
niet zonder rolstoel kan. Maar via
mijn dokter is bereikt dat ik toch mag
komen. Oefeningen worden eventueel
aangepast. En als ik eens niet mee kan
doen, bedenk ik zelf wel een alterna
tief', aldus de vijfvoudige olympisch
kampioene Lia de Baat.
