Saxofonist M. Wesdorp over uniformen en marsen
Opkomst en ondergang in
150 jaar Thoolse muziek
Daar komt
de muziek!
Verswijveren
DONDERDAG 17 NOVEMBER
SPECIALE EDITIE EENDRACHTBODE, DE THOOLSE COURANT
19
JUBILEUMNUMMER
1944 1994
DE THOOLSE COURANT
JUBILEUMNUMMER
1944 1994
DE THOOLSE COURANT
"¥"~"V at wordt niets!', riep
m vader over de
MS muziekambities van
zijn zoon. En toch is alles
nog aardig terecht gekomen
met Marinus Wesdorp uit
Sint-Maartensdijk. Toen hij
eindelijk naar de muziek
vereniging mocht, kreeg hij
een sopraansaxofoon in zijn
handen gepropt met het
mondstuk van een alt-sax.
Er werd toen niet naar
gevraagd wat je wilde of
wat je kon. Dit hebben we,
daar zit je en spelen maar.
Minder gepolijst dan tegen
woordig, maar wel char
mant.
Wesdorp werd 42 jaar geleden gebo
ren in Sint-Philipsland. Zijn vader was
lid van muziekvereniging Concordia
en speelde trompet. Hoewel er wel
steelse blikken naar het instrument
werden geworpen, kwam er niemand
anders aan. "Dat haalde je niet in je
hoofd. Wat je ook deed, die koffer,
daar bleef je af1, vertelt Wesdorp.
"Maar op een dag mocht ik het toch
eens proberen. Er kwam weinig fraais
uit en mijn vader riep nog: Dat wordt
nooit wat! Een paar lelijke schreeu
wen geven, dat kan ik ook." De fami
lie verhuisde echter naar Sint-Maar
tensdijk waar alles anders zou wor
den.
Nissehut
Burgemeester Bouwense nam het ini
tiatief tot de (her)oprichting van een
muziekvereniging in Sint-Maartens
dijk. Op 3 januari 1964 was het zover
en Euterpe ontstond. Daarvoor waren
er in de smalstad eerder al twee
muziekverenigingen geweest: vanaf
18 augustus 1883 was dat 'Hooger zij
ons doel' en in 1919 werd 'Met ver
eende krachten' opgericht. Euterpe
vertegenwoordigde in eerste instantie
vier dorpen: Sint-Maartensdijk,
Scherpenisse, Poortvliet en Stavenis-
se. Muziekvereniging Eendracht uit
Scherpenisse, die toen al niet meer
actief was, ging op in het nieuwe
Euterpe. De uniformen en het vaandel
gingen mee.
De 14-jarige Wesdorp bleef zeuren
om lid te mogen worden van de
muziekvereniging en tenslotte mocht
hij zich bij Euterpe aansluiten. Die
repeteerde destijds in de lagere school
aan de Schoolstraat, nu de ds. De
Bresstraat. Later verhuisden de muzi
kanten naar een nissehut (stalen,
boogvormige schuur). Dat was inder
tijd de kantine van het bedrijf Goed
hart. "Het was er verschrikkelijk om te
spelen", vertelt Wesdorp. "Het galmde
er enorm. Maar ja, je moest toch
ergens terecht. Het tochtte er ook nog
al. Ik zat tussen de deur en de kachel
in. Dus aan de ene kant had ik het
warm van de kachel, maar mijn voe
ten waren steenkoud door de tocht."
De huidige repetitieruimte van de
Sint-Maartensdijkse muzikanten is
heel wat gerieflijker, namelijk de
In het openbare leven hebben
de muziekverenigingen op
Tholen en Sint-Philipsland
altijd een belangrijke rol
gehad. Op koninginnedag, bij
sportevenementen, bruiloften
en diverse andere feestelijke
gelegenheden vrolijkten de
muzikanten de zaak op. Op dit
moment zijn er nog vijf ver
enigingen actief: koninklijke
harmonie Concordia uit Tho
len, fanfare de Oud-Vosse-
meerse muziekvereniging,
koninklijke fanfare Accele
rando uit Sint-Annaland,
fanfare Euterpe uit Sint-
Maartensdijk en fanfare
Concordia uit Sint-Philips
land.
De verenigingen zijn onder te
verdelen in fanfares en har
monieën. Het woord fanfare
komt uit het Frans en was
oorspronkelijk een 'vrolijk
muziekstuk voor koperen in
strumenten 'als hulde of aan
kondiging'. Fanfarekorpsen
hebben alleen koperblazers
en slagwerk. Je trejt er als het
goed is dus geen klarinetten,
hobo's of fluiten aan. Deze
instrumenten zijn weer wèl te
vinden in een harmonie.
Sommige muziekverenigin
gen hebben er dan nog een
drumband bij met tamboers
en soms majoretten. Anderen
zetten een aparte blaaskapel
op. Concordia uit Tholen is
de enige harmonie op Tholen
en Sint-Philipsland. De Oud-
Vossemeerse muziekvereni
ging heeft als enige majoret
tes in het korps.
Via de muziekverenigingen
kunnen leden les volgen aan
de Zeeuwse muziekschool.
Instrumenten kan men
meestal in bruikleen krijgen
van het korps.
Het kostte Wesdorp een halve dag om uit te vinden hoe de sopraansaxofoon werktmaar na 29 jaar heeft het instrument voor hem geen geheimen meer.
Piep, schreeuw, boem en klaar
voormalige kleuterschool aan de Rad-
da Bamenstraat.
Zonder uitleg
Bij Euterpe kreeg Wesdorp een
sopraansaxofoon, het instrument dat
hij nog steeds bespeelt. Het werd uit
een enorme kast gehaald waarvan nie
mand eigenlijk precies wist wat er
allemaal in zat. Zijn vader gaf trom-
petles aan huis, als Wesdorp junior al
op bed lag. Ook zoonlief kreeg onder
richt van zijn vader, die met zijn vin
ger de maat tikte op tafel. "Hij werd
soms behoorlijk kwaad als het niet
naar zijn zin ging. 'Moet ik eens bij je
komen?', riep hij dan", verhaalt Wes
dorp. Maar hij mocht toch naar Euter
pe, zij het dan met de waarschuwing
van zijn vader 'Het is erin of eruit'.
"Ik kreeg een sopraansax in mijn han
den met het mondstuk van een alt
erbij", herinnert de smalstadse muzi
kant zich. "Dat paste natuurlijk van
geen kanten, het mondstuk was veel te
ruim. Daarom werd er een heleboel
pleister rond gewikkeld. Het rietje was
echter weer van een ander instrument
en eigenlijk iets te klein. Dat maakte
het er niet gemakkelijker op. Er werd
toen niet gevraagd of ik wel saxofoon
kon spelen en al helemaal niet of ik dat
wel wilde. Dit instrument was er nog
over en daarmee moest ik het doen.
Vervolgens werd ik tussen een trom
pet en een piston weggezet. Dat hoort
eigenlijk ook niet, maar daar lette nie
mand op."
Een saxofoon is geen instrument met
een eenvoudige uitstraling. Er zitten
allerlei knoppen en kleppen aan, in
veel grotere getale dan men vingers
heeft. Daar kwam Wesdorp ook ach
ter. "We hebben er wel een halve dag
over gedaan om uit te vinden hoe het
ding nu eigenlijk werkte", lacht hij.
"Niks uitleg, want niemand wist hoe
het moest. Je vraagt je toch af hoe zo'n
ding dan in die kast terecht is geko
men."
Zü
De eerste dirigent van Euterpe onder
wie Wesdorp zijn muziekopleiding
begon, was J. Geluk. Die was eigen
lijk zangdirigent en dat was dan ook
duidelijk te merken. "Muzikanten
gebruiken als toonladder c, d, e, f, g, a,
b. Geluk werkte echter met do, re, mi,
enzovoort. En dan had hij voor de
kruizen en mollen de meest vreemde
namen zoals 'zil' en 'ma'. Ik zou echt
niet meer weten waar die voor staan,
maar toen moesten we ze leren", ver
telt Wesdorp, die de verhalen uit die
tijd smakelijk weet op te dissen. "In de
beginperiode waren er nog niet zoveel
mensen die noten konden lezen en
zeker de nieuwelingen niet. Ze speel
den op het gehoor. Geluk zong de par
tij dan voor en in combinatie met de
notenbalk, konden ze het naspelen.
Maar dat ging lang niet altijd goed en
Geluk werd dan ook zo nu en dan erg
kwaad. Dan ranselde hij met zijn stok
je over de lessenaar. Dat stokje werd
daardoor dan ook steeds korter. Af en
toe smeet hij het zelfs achterin het
lokaal."
Na Geluk volgden M. Gijzen uit Ber
gen op Zoom, die in Sint-Annaland
dirigent was, B. van Os uit Wouw en
tenslotte de huidige leider Peter de
Rooij uit Kloetinge. Van hen bezaten
alleen de laatste twee een volwaardig
dirigentendiploma. "Het was vroeger
geen ongeorganiseerde bende, maar
sommige dingen werden gewoon niet
geregeld", zegt Wesdorp. "Zo werd er
Ooit had elke plaats op Tholen een eigen muziekvereniging. Toen waren het ook nog zelfstandige gemeenten.
Maar allengs kregen de verenigingen in de kleinere dorpen moeite om voldoende leden bij elkaar te ktygen en
gingen tenonder. Verenigingen als Oefening Baart Kunst uit StavenisseKunst Naar Kracht uit Poortvliet en
Eendracht uit Scherpenisse wisten het niet vol te houden.
Koninklijke fanfare Accelerando uit Sint-Annaland is de oudste, nog bestaande, muziekvereniging. Ze werd in
1881 opgericht. De naam is een muzikale term, uit het Italiaans, en betekent 'toenemend in snelheid'. Eerste
dirigent en mede-oprichter was de schoolmeester LJ. Soeters. Accelerando is daarmee drie jaar ouder dan de
koninklijke harmonie Concordia uit Tholen die dit jaar haar II O-jarig bestaan viert Concordia werd in 1884
opgericht door lzaak van Gorsel. Daarvóór was er echter ook al een muziekvereniging geweest met dezelfde
naam. Dit Concordia bestond van 1844 tot 1870. Daarmee is ze waarschijnlijk de eerste muziekvereniging op
Tholen geweest. De naam is Latijns en betekent 'Eendracht'.
Volgende in de lijn is weer een Concordia, maar nu uit Sint-Philipsland. Deze vereniging is in 1902 opgericht.
Hierna volgt de Oud-Vossemeerse muziekvereniging (OVM). Die werd op 16 februari 1925 opgericht door
leraar F.W.O. Wiskerke. In 1885 werd echter at eerder een zang- en muziekvereniging opgericht met vrijwel
dezelfde naam: Oud-Vossemeer's zang- en muziekvereniging. Wegens een gebrek aan belangstelling verdween
dit gezelschap echter weer.
Jongste telg in de geschiedenis van de Thoolse muziekverenigingen is Euterpe dat in 1964 ontstond. Daarin
opgenomen was Eendracht uit Scherpenisse dat al een poosje niet meer actief h>ös. Burgemeester Bouwense,
die burgervader was van zowel Scherpenisse als van Sint-Maartensdijk, stond op 3 januari 1964 in een café aan
de Molenstraat aan de wieg van Euterpe. De vereniging is overigens genoemd naar de Griekse muze van de lyri
sche poëzie die vaak afgebeeld wordt met een dubbele fluit.
ook vrijwel niet gestemd, dus het
klonk nog wel eens vals."
Doodgeblazen
De stukken die de muziekverening
uitvoerde, waren heel wat anders dan
tegenwoordig. 'Tja, vroeger speelden
we marsen uit oude boekjes en van die
degelijke stukken zoals bijvoorbeeld
'Een mooie herfstdag' van J.P. Bisse-
linck. Met van die volle accoorden
erin", vertelt de Sint-Maartensdijkse
saxofonist. "Het waren wat simpelere,
goed te begrijpen en melodieuze wer
ken. Het echt moderne spul gaat vaak
van hier een piep, daar een schreeuw,
boem op de trom en klaar. Dat is toch
niet echt mijn stijl." Toch zijn de her
inneringen aan de uitvoeringen van
vroeger niet altijd even goed. "Voor
een concours in de vierde afdeling, die
nu niet meer bestaat, moesten we een
verplicht en een vrij nummer instude
ren. Het héle jaar door werden die
werken erin gestampt. Elke repetitie
kwamen ze weer op tafel. Ziek werd je
ervan. Zo'n nummer was tegen de tijd
dat het concours aanbrak helemaal
doodgeblazen. Nu beginnen we maar
een paar maanden vantevoren met
oefenen, anders gaat het plezier eraf."
Ook op de muzikantenkeuze in de
beginperiode van Euterpe was wel het
één en ander aan te merken volgens
Wesdorp. "Men had neiging om
beginners maar achter de grote trom
of iets dergelijks te zetten. Maar dat is
fout. Bij de trom moet je net zo goed
kijken en luisteren als bij een andet
instrument. Ook werd er regelmatig
geruild. Er is nog eens een man
geweest, die heeft volgens mij wel bij
na alle instrumenten gehad. En een
sousafoonspeler kreeg altijd op z'n
kop omdat hij vals blies, maar achter
af bleek dat aan het instrument te lig
gen. Ach, in die tijd stonden er men
sen door het raam te kijken, zo graag
wilden ze meedoen. Nu moet je zelf al
leden proberen te trekken en vaak
gaan ze te snel weer weg", zegt de
Euterpe-saxofonist.
v IBMi
Het lijkt er niet erg op, maar Wesdorp bespeelt toch echt een saxofoon.
.leugd
Vroeger waren het hoofdzakelijk vol
wassenen die lid waren van een
muziekvereniging, maar nu is het juist
de jeugd die het gros van 'de muziek'
vormt. "Ik behoor al tot de oudsten",
lacht Wesdorp. "Het was schoolmees
ter Brevet die indertijd voor Euterpe
wat begon te werven onder de oudste
leerlingen van de lagere school. Het
valt ook niet mee om de mensen bij de
vereniging te houden. Jongeren gaan
op een bepaald moment studeren en
het huis uit of ze trouwen. Daardoor
raken we vooral veel meisjes kwijt.
Die blijven over het algemeen toch
minder lang."
De jeugd krijgt tegenwoordig gedegen
muziekonderwijs. Eerst algemene
muzikale vorming (AMV) en vervol
gens lessen op een instrument. "Bij
ons werd het notensysteem nog uitge
legd met een appel. Een hele appel
was een hele noot, een halve een halve
noot enzovoorts", herinnert Wesdorp
zich. "Die oude marsen die wij vroe
ger speelden, waren niet zo erg moei
lijk. Tegenwoordig kan een kind ze
spelen, maar toen was het al heel wat."
Soldeer en iizerdraad
Toen Wesdorp acht jaar bij Euterpe
zat, werd hij secretaris en hij is dat
sindsdien ook gebleven. Doorgaans
ging het de vereniging financieel
gezien redelijk. Wesdorp heeft nog de
oude boeken waarin de contributie
werd bijgehouden. "Dat was in de
jaren zeventig een kwartje per week
voor volwassenen en vijftig cent pet
maand voor jongeren. Veel geld was
er gewoon niet. De instrumenten wer
den dan ook niet zomaar vervangen.
Ik weet nog dat er een bugel (koperen
blaasinstrument) was die zeker van
ellende uit elkaar zou zijn gevallen als
hij niet heel werd gehouden door sol-
deertin en ijzerdraad. Zat er ergens
een gat in, dan werd dat dichtgesol-
deerd. En niet zo secuur, nee met
klodders soldeertin. Als het maar dicht
zat", vertelt. Wesdorp. 'Tjonge, ik her
inner me nog dat we twee nieuwe
bugels kochten. Dat was wat voor die
tijd. Er zat zelfs een koffer bij. Wij
draaiden maar een doek rond ons in
strument en we zagen wel hoe we et
kwamen. Die bugels kostten toen 50C
gulden per stuk. Daar koopje nu niets
meer voor. We kochten ook twee
sousafoons (groot soort tuba). Enorme
dingen waren dat. Wat een herrie
kwam daaruit. En we speelden nog
allemaal zonder dempers. Ook mijn
sopraansaxofoon speelde behoorlijk
hard. Vooral in de hoge noten. En om
de dirigent te pesten, blies ik met
opzet wel eens flink door. Dan keek
Geluk me maar eens boos aan vanuit
zijn ooghoeken. Nou ja, toen werd er
op geluidsverhoudingen nog nauwe
lijks gelet."
Uniform
De uniformen en het vaandel nam
Euterpe over van muziekvereniging
Eendracht uit Scherpenisse. "Die uni
formen waren nog van ouderwetse,
degelijke kwaliteit. In de winter waren
ze lekker warm, maar als je in de
zomer met 27 graden een uitvoering
moest geven, was het niet uit te hou
den. Die pakken waren zo dik, daar
kwam je met een mes nog niet door
heen", zegt Wesdorp die zich nog
knappe staaltjes herinnert. "Bij zo'n
uitvoering waar het heel warm was,
konden sommige leden het niet meet
harden. Ze trokken dan hun jasje uit.
En wat je dan allemaal niet zag. Afge
zakte of openstaande broeken die
soms met een touwtje als riem
omhoog gehouden werden. Schanda
lig gewoon. Anderen kwamen met
open schoenen en dan hadden ze bij
voorbeeld oranje sokken aan. Dat
stond natuurlijk voor geen meter bij
dat groene uniform."
Het vaandel dat werd overgenomen,
had drie wapenschildjes van Scherpe
nisse, Stavenisse en Sint-Maartens
dijk. Bij uitvoeringen liepen de
bestuursleden altijd voorop. Het vaan
del van de vorige vereniging 'Met ver
eende krachten' is ook teruggevonden
in de schuur van een voddenboer. Het
bleek ook nog eens het overgeschil
derde exemplaar te zijn van 'Hooger
zij ons doel' uit de vorige eeuw. Op dit
moment moet Euterpe het stellen zon
der vaandeldrager, net als veel
muziekverenigingen. "Vaandeldra
gers hebben we er al heel wat versle
ten", zegt Wesdorp. "Het is wel mooi,
maar ook ondankbaar werk en je moet
er gewoon een liefhebber voor zien te
vinden. Vooral als er wat wind staat, is
zo'n vaandel moeilijk hoog te hou
den."
Niet noodlijdend
Het geld dat nodig is om te blijven
musiceren, komt natuurlijk niet uit de
lucht vallen. De contributie van de
leden is bij lange na niet genoeg om
alle onkosten te dekken. "Vroeger
waren we afhankelijk van wat de
gemeente af wilde schuiven. Nu zijn
de leden veel meer actief', vertelt
Wesdorp. "We staan op de braderie,
zamelen oud-papier in en houden een
loterij. Zonder die neveninkomsten
gaat de vereniging eraan. Je steekt
veel geld in de opleiding en instru
menten van nieuwe leerlingen. Maar
hoeveel muzikanten blijven er voor
langere tijd zitten? Als er iemand weg
gaat, ben je wel het geld dat je in hem
of haar geïnvesteerd hebt kwijt." Toch
is de Euterpe-secretaris niet echt pes
simistisch. "Ik geloof niet dat er nog
muziekverenigingen zijn die echt
noodlijdend zijn, zonder dat ze daar
wat aan kunnen doen. Want ook het
Anjerfonds geeft bijvoorbeeld veel
steun. Maar het is moeilijk om gemo
tiveerde leden te vinden en te houden.
Vroeger kwamen ze vanzelf, nu moet
je er echt aan werken. Op scholen
geven we zo nu en dan uitleg en we
houden openbare repetities. Maar veel
nieuwe mensen halen we daar niet
uit." Ondanks het feit dat het Euterpe -
net als veel zuster-verenigingen -
moeite kost om serieuze leden te wer
ven, gaat het goed met de bezetting
van het korps. Eigenlijk zijn alleen
nog wat bugelspelers echt nodig.
Werk is er voor de Sint-Maartensdijk
se vereniging genoeg, vindt Wesdorp.
"We hebben per jaar zo'n 40 uitvoerin
gen, dus dat is wel mooi. Daarbij
horen dan vaste dingen zoals het inha
len van de wandelaars, het kerstcon
cert en de lampionoptocht", zegt de
saxofonist. "Ook doen we mee aan één
concours. We zitten nu in de ereafde-
ling en dat is hoog zat. Het hoogst is
de vaandelafdeling, maar dat is echt te
moeilijk. Dan gaat ook het leuke eraf,
met name voor de jeugd. Dus we stre
ven er niet naar om in die afdeling
terecht te komen."
Brassband
Het repertoire dat de muziekvereni
gingen uitvoeren is aan heel wat ver
anderingen onderhevig. "We hebben
nu bijvoorbeeld ook bewerkingen van
popmuziek zoals van Abba, Lionel
Richie en Bryan Adams. En verder
worden er tegenwoordig ook heel wat
stukken geschreven voor muziekver
enigingen", vertelt de secretaris van
Euterpe. "Vroeger had je een paar
genieën zoals Bisselinck die er dan
eens goed voor gingen zitten en zo nu
en dan een gedegen mars lieten ver
schijnen. Tegenwoordig zijn er veel
meer schrijvers die ook meer produce
ren."
Wesdorp, die inmiddels zijn derde
saxofoon bespeelt, is zelf niet erg
gecharmeerd van moderne muziek.
"Het meeste ervan vind ik niet mooi.
Ik heb dan ook nooit ambities gehad
om popmuziek te spelen. Nee, ik hou
eigenlijk wel van die ouderwetse
muziek met volle accoorden en een
mooie melodie. Maar ik heb altijd
brassbands het mooiste gevonden",
bekent Wesdorp. "Dixielandmuziek
enzo. Maar ja, dat is erg moeilijk en
een saxofoon past er niet bij. Die staat
in een andere stemming. Er is ook
aparte muziek voor, dat kun je met een
fanfare niet spelen. Maar het blijft
prachtig." Euterpe blijft voor deze
saxofonist voorlopig de muzikale
thuishaven waar hij volgend jaar al
weer drie decennia lang zijn toontje
meeblaast.
Een naam die een paar keer
terugkomt in de geschiedenis
van de Thoolse muziekvereni
gingen is die van eerste kapel
meester A. Verswijveren uit
Halsteren. Hij was de eerste
dirigent van Concordia uit
Tholen en was actief in de
beginfase van Accelerando
uit Sint-Annaland en
'Hooger Zij Ons Doel' uit
Sint-Maartensdijk. Hij richtte
ook het muziekgezelschap SL
Cecilia uit Lepelstraat op.
