QUIST
30
2
Brandje oorzaak
wegvallen stroom
A. den Hartog
nieuwe predikant
Massale belangstelling herdenking bevrijding St.Philipsland
Psalmkoor ter
verbetering van
zang in kerk
Wellfare-werk
beloont zijn
medewerkers
Burgemeester
uit commissie
ruilverkaveling
borstkanker
Bewoners van
Provincialeweg
grond in leen
LUXE COMBI-WAGEN
DE SPORTIEVE
booty-specialist
J
Onderzoek
Donderdag 17 november 1994
EENDRACHTBODE, DE THOOLSE COURANT
3
Nog dagelijks zien wij dat het ene volk het andere denkt
te kunnen minachten. En altijd heeft die ander het gedaan.
Nog dagelijks zien wij om ons heen dat de ene mens zich
meer acht dan de ander. Hebben we er dan nog steeds niet
van geleerd?" Burgemeester A. Verbree van Sint-Philips-
land trok de lijn door naar het heden bij de herdenking
van vijftig jaar bevrijding. In een werkelijk bomvolle
Wimpel werd die bevrijding vrijdagavond op stemmige
wijze herdacht.
Dienstbaar
Balans
Witte overalls
Bommenwerper
Kracht
Arbeidzaam
Vogelenzang 92, Halsteren
01641 - 88061
Om lang plezier van te hebben!
Dijk van een bootie in gevet leer met
leren voering.
169.95
Havenmeester Van Duuren stopt ermee
Deel industrieterrein acht uren zonder
Gisterenmorgen om vijf uur was de stroomvoorziening
op het industrieterrein in Sint-Maartensdijk weer her
steld, nadat die dinsdagavond deels uitviel door brand in
een transformatorhuisje aan de Nijverheidsweg. De scha
de aan directe materiaalkosten bedraagt voor Delta Nuts
bedrijven 35.000 tot 40.000 gulden, aldus een woord
voerder.
Hervormde Gemeente Sint-Maartensdijk
Na 10,5 maand vacant te zijn geweest, krijgt de Her
vormde Gemeente van Sint-Maartensdijk weer een eigen
predikant. De 47-jarige kandidaat A. den Hartog uit Leer
broek (iets ten Noorden van Gorinchem) heeft het beroep
dat de smalstadse gemeente op hem uitbracht aanvaard.
Daarmee volgt hij ds. J.G. van Loon op die begin dit jaar
vertrok naar Ouddorp. Ds. Van Loon was veertien jaar
predikant in Sint-Maartensdijk.
'Het is onmenselijk anderen
niet als onze gelijke te zien'
Op de Engelse militaire begraafplaats in Bergen op Zoom hadden J. Kempeneers en mevrouw E. van der
Vlies-van Dijke een ontmoeting met de 80-jarige oorlogsveteraan B. Boucher Myers. De Engelsman was
in 1944 betrokken bij de bevrijding van Tholen en kwam vermoedelijk ook op Sint-Philipsland. Links
staat A.G.A. Verswijveren uit Halsteren, die de beide Sint-Philipslanders met de veteraan in contact
bracht.
"Een tijd van verdrukking, een tijd
ook van menselijk leed; mensen
werden geestelijk en lichamelijk
verminkt, mensen verloren dierba
ren", zo kenschetste Verbree de
bezettingsjaren. Om te voorkomen
dat zoiets opnieuw gebeurt, noemde
hij herdenken essentieel. "Samen
blijven herdenken. Zij die het mee
gemaakt hebben en zij die de tijd
alleen maar kennen uit overlevering.
Het moet een les zijn voor alle gene
raties - voor de generaties van zowel
voor de oorlog, als van na de oorlog
- dat het niet zo kan zijn dat het ene
volk verheven is boven welk ander
volk dan ook. We hebben zelf in ons
land aan den lijve ondervonden hoe
dat is. We hebben het leed dat daar
uit voortkwam zelf kunnen voelen
in onze omgeving, ook al is het maar
uit de verhalen. We konden er als
volk niet tegen, geknecht te worden
door een ander. Dat moeten we ieder
jaar weer herdenken wat het is als
niet volwaardig te worden be
schouwd door de ander. Daar moe
ten we van leren."
Verbree illustreerde zijn opmerkin
gen met de strijd tussen Serven en
moslims in het voormalige Joego
slavië; met die tussen Hutu's en Tut
si's in Ruanda; en met de verhoudin
gen tussen Palestijnen en Israëliërs.
"Maar weten we zeker dat in onze
omgeving dergelijke dingen niet
voorkomen? Zijn wij echt van die
vreemde smetten vrij?"
Het komt bedreigend over als er in
je directe omgeving een vreemde
taal wordt gesproken die je niet
begrijpt, aldus de burgemeester.
"Zeker als dit door een aantal perso
nen gebeurt en ze bovendien een
andere cultuur hebben; en er wat
uiterlijk betreft anders uitzien.
Natuurlijk zijn er dan momenten dat
we onszelf daarin niet herkennen.
Maar het gaat niet aan hen dan als
medemens niet te erkennen, met
dezelfde opdracht. Is dat het niet wat
'40-'45 ons geleerd heeft?" We zijn
allemaal mensen en iedereen heeft
zijn eigen functie in deze wereld:
dienstbaar zijn aan de ander, zei
Verbree. De geschiedenis heeft ons
geleerd dat het maar een kleine stap
is van rassenhaat naar rassenmoord,
vervolgde hij. "De dood van Kerwin
Duinmeijer, de aanslagen op de
woningen van Turken in een buur
land van ons. Het is maar een kleine
stap. Die is zo gezet."
Om niet te vergeten, moeten we dan
ook blijven herdenken, aldus Ver
bree. "Opdat we niet vergeten dat
anderen geleden hebben om ons dit
mogelijk te maken. Opdat we niet
Op 6 december wordt om half acht
in verenigingsgebouw Calvijn te St.
Maartensdijk de oprichtingsverga
dering gehouden van een eilandelijk
Psalmkoor. In de afgelopen week
hebben de initiatiefnemers de plan
nen uitgewerkt. Op de oprichtings
vergadering zijn alle belangstellen
den welkom. Het ontwerp-regle-
ment wordt dan besproken en ook is
er gelegenheid tot het stellen van
vragen. Ook de plaats en tijdstip
waarop gezongen gaat worden, zal
worden gekozen. Er wordt gedacht
aan een zo centraal mogelijke plek
op Tholen. Het koor gaat de Psal
men, zowel uit de berijming van
1773 als uit de berijming van Da
theen, vierstemmig instuderen tot
verbetering van het psalmzingen in
de kerkdiensten.
vergeten dat het de bron van oorlo
gen is, de bron van verdrukking is,
dat mensen zich méér achten dan
anderen. Velen hebben hun leven
gegeven om ons deze vrede te doen
beleven. Maar het is geen echte vre
de zonder ook vrijheid en gerechtig
heid. Laten we hen gedenken. Laat
hun strijd niet tevergeefs geweest
zijn."
Hervormd predikant D.J. van Ecke-
veld stelde in zijn slotwoord de
vraag: "Wat is de balans van 50 jaar
vrede voor Sint-Philipsland. Wat
hebben wij met de weldaden van de
Heere gedaan?" Naar aanleiding van
psalm 124:7 stelde hij dat de mensen
niet van alle boze machten vrij zijn.
"Wij zitten gevangen in het materia
lisme. Wij zijn zondaren." Alleen
door het verzoenend sterven van
Jezus Christus kunnen we bevrijd
worden, tot inkeer gebracht worden,
aldus Van Eckeveld. "Dan kunnen
we spreken van ware vrede, van
vrijheid."
Sint-Philipsland is op zoek naar een
nieuwe havenmeester. De 66-jarige
J. van Duuren stopt ermee. Van
Duuren gaf vorig jaar bij zijn pen
sionering als gemeentebode al te
kennen dat hij het havenmeester
schap nog voort zou zetten tot aan
de gemeentelijke herindeling en
daarna niet meer. Dus per 1 januari
moet er een nieuwe kracht worden
benoemd. Van Duuren was jaren
lang verantwoordelijk voor allerlei
zaken die betrekking hebben op de
Sint-Philipslandse haven. Zo inde
hij het lig-, stroom- en watergeld
van de schippers. Dat leverde de
gemeente zo'n 1200 gulden per jaar
op. Hij opende en sloot het 'praet-
'uusje' en de slagboom bij de trailer
helling. Ook mat hij in de oogsttijd
iedere dag het graan van Cebeco om
het havengeld te berekenen. De
gemeente heeft inmiddels een solli
citatieprocedure opgestart. Voorlo
pig treedt de nieuwe havenmeester
in tijdelijke dienst. Het zal een part-
Zowel de predikant als Verbree
dankten allen die aan de herdenking
meewerkten, maar in het bijzonder
J. Kempeneers. Toen het er naar uit
zag dat de herdenking niet door zou
gaan, pakte hij de draad weer op.
Het resultaat: een sfeervolle bijeen
komst met afwisselend samen- en
koorzang, declamatie en herinnerin
gen aan de bezettingstijd. Tussen de
250 en 300 aanwezigen, oud en
jong, beleefden het mee.
Het altijd weer indrukwekkende
gedicht 'De achttien dooden' van Jan
Campert werd door mevrouw E. van
der Vlies-van Dijke voorgedragen
evenals 'Vrijheid' van Rie Cramer en
een bewerking van het lied 'De
bevrijding' van J.H. Mekenkamp.
Samenzang was er van gezang 90,
psalm 66:5 en 6, psalm 75:1 en - aan
het slot van de avond - het Wilhel
mus.
Comt nu met Sangh bracht - onder
leiding van H. Quist en met J. Nijsse
aan het orgel - de psalmen 55, 124
en 27 ten gehore. Daarna zong
jeugdkoor Van Knop tot Bloem
(met dirigente W. van Duuren en
organiste E. Geense) achtereenvol
gens "k Stel mijn vertrouwen', psalm
105 en 'Vrede zij u'. VZOS tenslotte
vertolkte a capella (geleid door J.
Wesdorp) 'Ik hoor trompetten klin
ken', 'O Nederland! let op uw
saeck!', 'Bede voor het vaderland',
'Wilt heden nu treden', 'Gelukkig is
het land' en het Zeeuwse volkslied.
Oorlogsherinneringen werden deze
timefunctie van drie uur per week
worden. Daaraan wordt een bruto
loon van ƒ222,63 per maand ver
bonden. Daarvoor moet de haven
meester dan wel bereid zijn elke dag
in de week te werken en hij of zij
moet in Sint-Philipsland wonen.
Het Wellfare-werk vormt een
belangrijk deel van het Rode Kruis.
Daarom worden zowel deelnemers
als vrijwilligers gewaardeerd. Deze
waardering komt ondermeer tot
uiting in het jaarlijkse reisje en
meestal nog een gezellige middag in
het najaar. De hoge temperaturen
van de afgelopen zomer, deden de
organisatie echter besluiten af te
zien van het reisje. Een gezellige
middag, dat was geen probleem.
Maandagmiddag kwamen 65 deel
nemers en vrijwilligers van heel
Tholen naar zorgcentrum Ten Anker
om deze gezellige middag mee te
maken. Aansluitend genoot men
nog van een broodmaaltijd om het
gemis van het reisje enigszins te ver
zachten. Contactpersoon mevr. L.
van Burgh-Dorst begroette de aan
wezigen. Er werden enkele ronden
bingo gespeeld en gedichten voor
gedragen. Mevr. L.M. Hendrikse-
Everaers uit Stavenisse deed dat in
het dialect en ook mevr. N. Bijl-Ver
maas droeg een gedicht voor. Als
dank voor ieders inzet in het afgelo
pen jaar, kreeg iedereen een kerst
ster mee.
Burgemeester H.A. van der Munnik
wordt ontheven van zijn functie als
adviserend lid van de landinrich
tingscommissie Poortvliet. Zijn lid
maatschap wordt niet langer nood
zakelijk geacht, nu het plan op 27
oktober door de stemgerechtigden is
aangenomen. Omdat dit plan is toe
gespitst op verbetering van de ver
kaveling is het voldoende dat bij de
uitvoering, in voorkomende geval-
avond gebracht door P. Aarnoudse,
J. Kempeneers en Halsternaar
A.G.A. Verswijveren.
Aarnoudse vertelde hoe hij op 11
januari 1945, samen met Joh. en C.
den Braber en Joh. van der Vliet, als
loods een Canadese eenheid vanuit
de tramhaven van Anna Jacobapol-
der naar Schouwen-Duiveland
bracht. "Er kwamen 30 Canadezen
aan boord in witte overalls - er lag
een flink pak sneeuw - en goed
gewapend. Er werd stilte gecom
mandeerd en gebeden." De bootjes
die gebruikt werden, hadden kurk in
de wanden zodat kogels geen schade
konden doen en ze niet konden zin
ken. De groep die de landing uit
voerde bracht twee gesneuvelde
Duitsers en één krijgsgevangene
mee, aldus Aarnoudse. "We werden
met de jeep thuis gebracht, moesten
onderweg nog twee keer stoppen
voor het wachtwoord."
De bootjes werden achter de RTM-
steigers in de tramhaven verstopt en
de volgende avond gingen de Sint-
Philipslanders opnieuw mee, dit
keer naar de haven van het eigen
dorp. "De bootjes waren zo klein dat
er niet op geslapen kon worden. Dat
werd in De Druiventros gedaan.
Daarstonden veldbedden boven.
Koffie en brood kenden de soldaten
niet, thee en biskwie was er volop",
aldus Aarnoudse die een door luite
nant MacKenzie getekende dankbe
tuiging kreeg voor zijn diensten.
Kempeneers had een heel ander ver
haal.
Rond negen uur dinsdagavond kreeg
het nutsbedrijf storingsmeldingen
uit vooral Scherpenisse en Sint-
Maartensdijk. Om de oorzaak te vin
den, werd tussen kwart over negen
en tien uur regelmatig de spanning
van diverse kabels gehaald. Dat
leidde ertoe dat in genoemde plaat
sen, maar ook in een deel van Poort
vliet, de stroom verschillende keren
uitviel. Ook een aantal trajectver
sterkers voor de kabeltelevisie liet
het afweten, waardoor de westelijke
helft van het eiland een tijdje geen
beeld had. Het omzetten van de
stroomvoorziening op een andere
kabel had tot gevolg, dat op heel
Tholen een moment de stroom uit
viel (lampen en televisies gingen uit
en sprongen meteen weer aan).
Omstreeks 21.40 uur arriveerde de
gealarmeerde brandweer bij het
brandende transformatorhuisje op
de hoek van het eerste bedrijfsverza
melgebouw. Dik een uur moest er
len, door de commissie wordt over
legd met het gemeentebestuur. Bij
het totstandkomen van het plan kon
door de inbreng van de burgemees-
Dat ging over de Engelsman Giener
William Jackson Steward Ched-
burn, die op zondagmorgen 7 janu
ari 1945 vanaf Sint-Philipsland de
hervormde kerk van Bruinisse in
puin schoot. De beschieting werd
uitgevoerd vanaf de Zuidweg bij
Anna Jacobapolder, vertelde de nu
83-jarige M. Lindhout (destijds lid
van de Binnenlandse Strijdkrachten)
onlangs aan Kempeneers. Uit een
brief die Chedbums weduwe ruim
elf jaar geleden aan de burgemeester
van Sint-Philipsland schreef, blijkt
dat de man zijn daad nooit heeft
kunnen vergeten.
'Bij deze beschieting zijn waar
schijnlijk mensen omgekomen.
Mijn man heeft er altijd veel moeite
mee gehad dat hij deze opdracht
heeft uitgevoerd. Hij is hier,
ondanks veel gesprekken met de
priester van de anglicaanse kerk,
nooit overheen gekomen'. Kempe
neers zei dat het aantal slachtoffers
vermoedelijk niet groot geweest zal
zijn, omdat Bruinisse toen onder
water stond en de bevolking geëva
cueerd was.
Verswijveren ontmoette, samen met
Kempeneers en mevrouw Van der
Vlies, vorige week op de Engelse
begraafplaats in Bergen op Zoom de
80-jarige oorlogsveteraan Boucher
Myers. Deze majoor van de 4de
commandogroep kon zich Tholen en
Sint-Philipsland nog herinneren van
gewacht worden met blussen, totdat
medewerkers van Deltan de span
ning eraf hadden gehaald. Om kwart
over elf was voor de brandweer het
karwei geklaard. Maar een deel van
het industrieterrein zat zonder
stroom. Bij viskweekbedrijf Aqua
Bio Systems werd een noodaggre-
gaat geplaatst en de hele nacht werd
gewerkt aan het herstellen van de
stroomvoorziening. Dat lukte rond
vijf uur gisterenmorgen.
De oorzaak van de brand is volgens
een woordvoerder van Deltan niet
meer te achterhalen doordat het
transformatorhuisje volledig is uit
gebrand. Of er schadeclaims zullen
komen, weet hij niet. Maar in de
algemene leveringsvoorwaarden
staat dat het nutsbedrijf niet aan
sprakelijk gesteld kan worden. Naar
aanleiding van een grote storing
onlangs in Gelderland, worden die
voorwaarden op dit moment
getoetst.
ter afstemming plaatsvinden met de
gemeentelijke plannen. Eerder werd
dezelfde gedragslijn gevolgd voor
de ruilverkavelingen Sint-Annaland
en Stavenisse.
Inmiddels heeft de provincie de
arrondissementsrechtbank in Mid
delburg gevraagd zo spoedig moge
lijk één of meer rechter-commissa-
rissen te benoemen met betrekking
tot de ruilverkaveling Poortvliet.
de korte tijd dat hij eind 1944 in
deze streek was.
De Halsternaar gaf in het kort een
uiteenzetting over het verloop van
de oorlog. De bezetting zonder noe
menswaardige strijd, op 15 mei
1940, van Sint-Philipsland door het
15de Machinegewehrbatallion van
de Gruppe Wirtz. Het neerschieten
van een Engelse Short Stirling bom
menwerper door een Duitse nachtja-
ger op, 10 september 1942. Het
vliegtuig stortte brandend neer bij
de boerderij Steenepoort. "Omdat
deze avond in het teken staat van de
herdenking, wil ik u de namen
geven van de zeven bemanningsle
den die omkwamen: de flight-serge-
ants Milligan en" Enemy, de serge
ants Vallance, Bowler, Humphrey,
Tate en Graham."
Na algemene informatie over Duitse
De CDA-raadsleden W.C. van Kem
pen, mevr. J.M. Deurloo-van Broek
hoven en M.A. van Beek hebben aan
het college van b. en w. gevraagd of
in Tholenderwijs bekend gemaakt
kan worden, welke mogelijkheden er
zijn voor Thoolse en Sint-Philips
landse vrouwen om deel te nemen
aan preventief onderzoek naar borst
kanker. Burgemeester en wethouders
antwoordden hierop dat informatie
verstrekking hierover in eerste instan
tie een zaak van de GGD is. Boven
dien is nog niet bekend wanneer het
onderzoek op Tholen en Sint-Philips
land van start gaat. De planning is de
vrouwen op te roepen om deel te
nemen aan dit onderzoek via de een
heid die in West-Brabant (waar
schijnlijk Bergen op Zoom) geplaatst
wordt. Het college zei toe als de
periode van oproep gekomen is, daar
aandacht aan te besteden in Tholen
derwijs. Nu is dat nog wat voorbarig,
volgens het gemeentebestuur.
Bij de werkzaamheden aan de bocht
van Rinses bij Scherpenisse is de
provincie erachter gekomen dat vier
bewoners van de Provincialeweg
een stuk grond in gebruik hebben
genomen zonder dat daarvoor toe
stemming is gegeven. In een brief
aan deze mensen schrijven gedepu
teerde staten dat ze geen bezwaar
hebben tegen een voortzetting van
het gebruik, maar dan wel via een
schriftelijke regeling. De gebruikers
hoeven er niet voor te betalen. De
leen eindigt zodra de provincie dat
schriftelijk meedeelt en de grond
moet dan in goede staat worden
opgeleverd. D. Guequièrre heeft 17
vierkante meter in beheer, M.L.
Schot 36 vierkante meter, M.H. van
de Broek 45 vierkante meter en P.
Noordijke 16 vierkante meter.
maatregelen en het verloop van de
strijd, kwam Verswijveren aan bij
de bevrijding van Sint-Philipsland
door het Lake Superior Regiment op
4 november. De Canadezen kwamen
vanuit Heerle door het Halsters
Laag via Lepelstraat en Nieuw-Vos-
semeer naar het Zeeuwse eiland.
Uit het regimentsverslag verhaalde
Verswijveren over een op 5 novem
ber uitgevoerde actie: de vernieti
ging van Duitse vaartuigen in de
haven van Zijpe. Sergeant-majoor
McLean zag de vier schepen liggen
vanaf de watertoren in Anna Jacoba
polder.
Met behulp van tanks en een 6-pond
"In de periode dat ik leraar was,
kreeg ik de roeping om theologie te
gaan studeren. Ik heb dat, naast mijn
gewone werk, mogen doen aan de
deeltijdopleiding in Utrecht", vertelt
de kandidaat. "Op 6 oktober werd ik
beroepbaar en veertien dagen erna
kwam het eerste en enige beroep, uit
Sint-Maartensdijk. En dat heb ik nu
aan mogen nemen." De laatste drie
jaar preekte kandidaat Den Hartog
al en twee keer bracht hij een zon
dag door in de smalstad. Dat is vol
gens hem toch wel wat anders dan
Leerbroek.
"Het is hier toch vooral agrarisch en
met name de fruitteelt, in Sint-Maar
tensdijk is er meer akkerbouw", legt
de kandidaat uit. "Leerbroek heeft
voor ons gezin veel betekend en het
is dan ook wel heel wat om dat ach
ter te laten. Mijn dochter die
getrouwd is blijft hier ook wonen,
dus die laten we ook hier achter.
Maar ik mag geloven dat dit de weg
van de Heer is en ik heb er kracht
voor gekregen. Er waren wel veel
aanvechtingen, maar in Zijn kracht
ben ik daar uitgekomen. Ik ben hier-
antitank-kanon van het regiment
British Columbia werden de Duit
sers verrast. Majoor Parker, de
waarnemend operationele comman
dant, en brigadier Moncel van de
4de tankdivisie leidden de operatie.
Een dag later voeren de Canadezen
naar de overkant om het resultaat te
bekijken. Drie schepen waren
gezonken, het vierde ernstig bescha
digd; twintig vijanden gedood en de
rest gevlucht. Het verslag meldt dat
luitenant Black de vlaggen van het
beschadigde schip haalde als souve
nir, luitenant Goepel haalde de bel
van het schip en kapitein Styffe het
logboek.
Kand. A. den Hartog.
voor ingewonnen en we gaan nu
toch met vreugde."
De toekomstige predikant heeft al
een arbeidzaam leven achter de rug.
Behalve de beroepen die hij uitoe
fende, was hij ook ouderling van de
Hervormde Gemeente in Leerbroek.
Hij leidde de jeugdvereniging en
was zes jaar voorzitter van het
schoolbestuur. Hij gaf catechisatie
in Ouderkerk aan den IJssel en hij
verzorgde vier jaar bijstandpastoraat
in ondermeer Veenendaal.
Kandidaat Den Hartog is getrouwd
qn heeft zeven kinderen (één doch
ter en zes zoons) variërend in leef
tijd van 22 tot zes jaar. Zijn oudste
zoon is bezig aan het propedeusejaar
van de hts in Utrecht. Daarom is nog
niet zeker of hij meegaat naar Sint-
Maartensdijk. De overige vijf jon
gens betrekken in ieder geval samen
met hun ouders de onlangs opge
knapte pastorie.
exclusieve babyspeciaaleaak
exclusief MartinellHealer
compleet v.aODÜj" (incl. tas)
t.o. Jac Hermans en naast Quist Schoenen
Advertentie I.M.
SS
Advertentie I.M.
De grote zaal van De Wimpel was tot de laatste plaats bezet voor de herdenking van vijftig jaar bevrijding.
Kandidaat Den Hartog zal op
woensdag 8 februari intrede doen.
De Leerbroekse theoloog had een
late roeping. Zijn oorspronkelijke
beroep was timmerman. In de
avonduren volgde hij een opleiding
voor de onderwijzersakte.
Nadat hij het timmervak dertien jaar
had uitgevoerd, werd Den Hartog
leraar bouwkunde aan de lts in
Utrecht en Igter in Leerdam. Daar
gaf hij ook veel les aan mensen die
al werkten, maar daarnaast nog een
dag in de week naar school gingen.
Veertien jaar oefende hij het vak van
leraar uit.