Stem is prima, maar eigenares te oud?
jSDTQODË
Zangeres Wilma Janmaat vecht voor plaats in operawereld
Polyhymnia
Koren op
Tholen en
Philipsland
'Niet gelijk gestemd'
Ernstig of
juist
komisch
O
ft r O
DONDERDAG 17 NOVEMBER
SPECIALE EDITIE EENDRACHTBODE, DE THOOLSE COURANT
15
JUBILEUMNUMMER
1944 1994
DE THOOLSE COURANT
JUBILEUMNUMMER
1944
1994
DE THOOLSE COURANT
"T ~T at zou een opera
1/1/ prachtig zijn als
F V er geen zangers
waren.Deze woorden van
de beroemde Italiaanse
componist Gioacchino
Antonio Rossini zijn niet
direct een goed begin voor
een kennismaking met de
enige bekende operazange
res die Tholen rijk is. Zeifis
ze het hier in ieder geval
niet mee eens, al geeft ze toe
dat sommige zanggedeelten
nogal zwaar op de maag
kunnen liggen van een leek.
Wilma Janmaat uit Tholen
is operazangeres en
bepaald niet de eerste de
beste.
Wie het over een opera heeft, denkt
misschien in eerste instantie aan zwa
re aria's, Christine Deutekom en ande
re bekende namen als Luciano Pava-
rotti, Placido Domingo en Iwan
Rebrov. Velen schrikt het beeld af van
een urenlange zit, waarbij men ellen
lange solo's van diverse dames en
heren moet aanhoren. Waarschijnlijk
zal die groep mensen nooit een opera
voorstelling bezoeken. Toch is dat
beeld niet terecht, meent de 42-jarige
Wilma Janmaat. In zes jaar tijd werkte
ze zich op van een gewone, maar
talentvolle, zangeres tot een zelfs in
het buitenland bekende operastem.
Hoewel misschien vele Tholenaren
nog nooit van haar hebben gehoord.
Reiswereld
De carrière van Wilma Janmaat in de
operawereld is niet uit de lucht komen
vallen. Als kind hield ze al van zingen.
Ze verzamelde allerlei liedjes van
artiesten die ze dan nazong. In haar
ouderlijk huis werd vrij veel operette
muziek gedraaid. Het verschil tussen
operette en opera is niet zo erg groot.
Een operette is in het algemeen korter
en vrolijker van aard. Zang en dialo
gen wisselen elkaar af. "Opera vond ik
als kind toch te zwaar", vertelt de zan
geres. "Maar later is dat bijgetrokken.
En ik denk dat veel mensen opera
zwaar vinden omdat ze er niet mee
bekend zijn. Het valt best mee als je je
er eens in verdiept. Natuurlijk zijn er
gedeelten die niet gemakkelijk zijn
om naar te luisteren. Hele lange aria's.
Daar houd ik zelf ook niet zo van,
maar je moet er aan wennen."
De Thoolse is geen Zeeuw van origi
ne, maar werd geboren in Rotterdam
en woonde in ondermeer Breda en
Spanje. Ze werkte zo'n beetje alle
baantjes in de reiswereld af. Van hos-
Tholen en Sint-Phüipsland
tellen in totaal zo'n 25 koren
en zanggroepen. Wellicht de
bekendste daarvan is het
Smalstads mannenkoor dat
tot ver buiten de gemeente
grenzen bekendheid geniet
De vocalgroup Rejoice uit
Sint-Philipsland voegde zich
als jongste telg bij de zangge
zelschappen. Samen met het
jeugdkoor Polyhymnia uit
Oud-Vossemeer en het kin
derkoor Hadas'sa uit Oud-
Vossemeer, kinderkoor Sint-
Annaland, De Jonge Lof stem
uit Scherpenisse, het kinder
koor van de Rooms Katholie
ke kerk in Tholen en jeugd
koor Van Knop tot Bloem uit
Sint-Philipsland vormt Rejoi
ce het totale aanbod van
koren voor de jeugd.
"Ik ben een zogenaamde dramatische sopraan. Dat wil zeggen dat ik zowel heel hoog als heel laag kan zingen."
tess en samensteller van reizen tot
beheerster van een reisbureau. Haar
man, Fred Janmaat, ontmoette ze in
Oostenrijk en samen besloten ze uit
eindelijk toch voor Nederland te kie
zen. Voor ze zich op de zang wierp,
was mevr. Janmaat, samen met haar
man, initiatiefnemer van de Montes
sorischool in Tholen en was ze nauw
betrokken bij de oprichting van een
zelfde school in Bergen op Zoom.
Verder was ze actief in een wijkcom
missie voor een speelterrein, de eerste
zwembadcommissie en bij de platte
landsvrouwen.
Belcantorium
In 1988 besloot Wilma Janmaat om
zangles te nemen op de muziekschool
in Bergen op Zoom. Alex Vermeulen
werd haar eerste leraar. Een jaar later
sloot ze zich aan bij een Bergse orato
riumvereniging. Maar de opera bleef
toch trekken en in 1991 werd mevr. E.
Hernady-van Bueren uit Bergen op
Zoom haar nieuwe lerares. Die bracht
mevr. Janmaat heel veel bij. Met het
gezelschap Belcantorium uit Bergen
op Zoom was de Thoolse zangeres
regelmatig te horen. Hierin zaten aan
vankelijk nog meer Tholenaren: Dan
ny Letzer uit Stavenisse, Han Wes-
dorp uit Sint-Maartensdijk en Mieke
Schot uit Tholen. Met Belcantorium
trad ze ondermeer op in Engeland, op
The night of the proms in het Rotter
damse Ahoy en in Antwerpen, een
stad waar ze later nog vaak mee te
maken zou krijgen.
Belcantorium kreeg een nieuwe artis
tiek leider die belangrijk zou worden
voor Wilma Janmaat: de Belg Jaak
Gregoor. Gregoor was ook repetitor
van de Koninklijke Vlaamse Opera
(tegenwoordig de Vlaamse Opera).
Tekort aan mannen
Het was Gregoor die Wilma Janmaat
opnam in zijn vocaal collectief. Door
de ziekte van haar lerares mevr. Her-
nady moest de Thoolse og zoek naar
een andere.leraar. "Toen kwam ik op
de muziekacademie in Antwerpen",
vertelt ze. "Daar kreeg ik les van mevr.
Solange Collard. Zij leerde me alge
mene muzikale vorming en pianospel.
Ik ben naar België gegaan omdat zan
geressen ouder dan 30 jaar in Neder
land geen subsidie meer krijgen als ze
aan een zangstudie willen beginnen.
In België hoefde ik maar een vijfde
van het collegegeld te betalen." De
lerares van Wilma Janmaat, Solange
Collard, was tevens soliste bij de
Vlaamse Opera. In Nederland krijgt
ze nog elke week les van Gerard van
de Heuvel uit Bergen op Zoom. "Een
fantastische zangpedagoog. Je bent
nooit uitgeleerd als zanger. Je moet
bijgeschoold worden over je stemge-
Léhar op het programma", meldt een
trotse Wilma Janmaat. "Daar zing ik
onder anderen samen met Marco Bak
ker."
Jacqueline van Quaille heeft onlangs
in Gent een operastudio opgericht.
"Daar leer ik alle kneepjes van de
solozang. Van een dergelijke studio is
er in Nederland één in Maastricht."
Professioneel
Wilma Janmaat is ook lid van het
familieleden. Maar ze hebben me die
kans gegeven. Een aantal maanden
lang kijk ik nu hoever ik in het wereld
je kan komen, want er is ontzettend
veel concurrentie en broodnijd. En als
ik zie dat het niet gaat, ben ik realis
tisch genoeg om dat te erkennen en
verdere pogingen op te geven."
Hoogste school
De Thoolse heeft echter een goede
kans van slagen. Haar stem valt duide-
Het instrument dat ieder mens tot op zekere hoogte kan bespelen is zijn eigen stem. Dat was dan ook het eer
ste instrument waarmee gemusiceerd werd. De hymnes uit de oudheid, de troubadours in de middeleeuwen
en (kerk)koren, allemaal maakten ze gebruik van die twee stembanden, opgehangen in een strottehoofd. In
de opera is de stem ook belangrijk, erg belangrijk zelfs. Hard, zuiver en zowel hoog als laag. Dat zijn de eisen
die eraan de operazanger gesteld worden. De diverse stemmen worden, van hoog naar laag, bij de vrouwen
globaal gerangschikt in sopraan, mezzo-sopraan en alt en bij de mannen in tenor, bariton en bas.
De stem is in de moderne muziek nog steeds belangrijk, maar heeft nu een meer gelijke plek tussen de instru
menten gekregen. Sommige mensen vinden dat onterecht en musiceren 'a capella' wat aanvankelijk koor
zang zonder instrumentale begeleiding was. Diverse groepen zoals de Deep River Quartet maakten hiermee
furore. Zij lieten zien dat de menselijke stem zelfs heel dicht bij het geluid van bepaalde instrumenten kan
komen.
bruik." Deze Gerard van de Heuvel
fungeert zelfs als sponsor voor Wilma
Janmaat. Uiteindelijk werd Belcanto
rium opgeheven wegens een tekort
aan mannen. Volgens de Thoolse zan
geres is het voor mannen dan ook aan
zienlijk gemakkelijker om als opera
zanger aan de slag te komen. Gewoon
wegens het feit dat er zo weinig zijn.
Marco Bakker
Wilma Janmaat kreeg allengs meer
bekendheid, met name bij onze Zui
derburen en daaruit kwam het lid
maatschap van het Belgische opera-
en operettegezelschap Aruna voort,
dat wordt geleid door Jacqueline van
Quaille, een andere bekende opera
zangeres uit België. Dit gezelschap
voert regelmatig diverse opera's en
operettes uit. Zoals deze maand, wan
neer de bekende komische opera Die
Zigeunerbaron van J. Strauss wordt
gebracht. "In de zomer van volgend
jaar staat voor mij ook nog de opvoe
ring van Die lustige Witwe van Franz
klein theater EWT uit Antwerpen dat
in de zomermaanden voorstellingen
geeft. In dit verband vertolkte de
Thoolse al rollen als Golde in Anna
Tevka en de Spirit in Dido en Aeneas.
EWT staat ook weer onder leiding van
Solange Collard. "We hebben ook
Fairy Queen gespeeld", vertelt Wilma
Janmaat. "Dat was een 'scenische ope
ra'. Dat wil zeggen met decors waarin
de zangers ook acteren. Ik moest daar
bij ook nog een zin zingen met een
volle mond. Dat vond ik wel erg leuk."
Op dit moment staat ze gemiddeld
zo'n drie keer per maand op de 'bühne'
zoals dat heet. Maar ze heeft besloten
er toch een tijdje harder aan te gaan
trekken. "Als het kan, zou ik natuurlijk
best professioneel zangeres willen
zijn. Ik heb samen met mijn man en
mijn kinderen overlegd. Zij vonden
dat ik het moest proberen. En het is
gewoon heel belangrijk dat je gezin
erachter staat. Want je bent zo vaak
weg om te oefenen en als je thuis bent,
ben je dikwijls bezig met je tekst of de
muziek. Het is een belasting voor je
lijk in de smaak bij diverse kenners.
Eind augustus en begin september
nam ze een aantal weken deel aan het
Belcantofestival in Dordrecht. Daar
volgde ze lessen van twee zangpedag
ogen van de Belcantoschool uit Mil
aan. "Dat is echt de allerhoogste ope
ra-opleiding ter wereld", vertelt Wil
ma Janmaat. "Ik ben ook naar die
school geweest om auditie te doen,
want als je daar les kunt krijgen, is dat
geweldig. Daar komen alleen de aller-
besten vandaan. De werken die je
voorzingt, worden beoordeeld en je
hoort dan later of je toegelaten wordt
of niet. De reden geven ze er niet bij,
maar je kunt vragen om de punten
waarop ze kritiek hadden en waarop je
dus bent afgewezen. In mijn geval
deed ik sowieso voor niets mee, want
de leeftijdsgrens is 35 jaar en ik ben
42. Ik werd dus afgewezen. Maar toen
ik om de verdere opmerkingen vroeg,
waren die er niet. Daarmee ben ik toch
wel heel blij, want dat geeft aan dat je
stem op zichzelf goed is."
Wilma Janmaat verraste bij het zingen
in Italië veel van de aanwezigen. "Ze
willen tegenwoordig alleen maar dun
ne vrouwen meer. Aangezien ik nogal
een fors figuur heb, verwachtten ze
waarschijnlijk niet zoveel van me.
Maar toen ik begon te zingen, waren
velen toch wel verbaasd. Dat hoorde
ik later van mensen uit het publiek."
Overigens is zwaarlijvigheid geen
bewijs van een minder krachtige en
mooie stem. Dat is wel duidelijk als
men kijkt naar de omvang van enkele
groten zoals Luciano Pavarotti, Chris
tine Deutekom en Maria Callas.
Viif octaven
Wilma Janmaat is qua stem bepaald
geen kleintje. "Ik ben een zogenaamde
dramatische sopraan. Dat wil zeggen
dat ik zowel heel hoog als heel laag
kan zingen", zegt de Thoolse. En dat
ze een groot stembereik heeft moge
duidelijk zijn. Een zuivere hoge c als
top en de c die maar liefst vijf octaven
lager ligt als bodem, mag je gerust bij
zonder noemen als je nagaat dat een
'gewoon' mens hooguit zo'n twee a
drie octaven haalt. Ze benadrukt dan
ook dat een groot stembereik en volu
me erg belangrijk zijn in de operawe
reld. "Je moet een flinke zaal zonder
microfoon kunnen bezingen. Ook
degenen achteraan moeten je kunnen
verstaan." Om een dergelijk resultaat
te bereiken en de teksten goed uit het
hoofd te leren, is Wilma Janmaat
dagelijks zo'n vijf uur bezig met zin
gen. Af en toe gaat dat haar twee
zoons Michael en Pascal en haar man
iets te ver. Zelfs in de auto worden er
operabandjes gedraaid waarbij de
Thoolse dan meezingt. "Maar daar
hebben we nu een oplossing voor
gevonden", lacht ze. "Eén derde van
de rit wordt er een operabandje
gedraaid, één derde is het stil voor
vader en de rest mag de house-muziek
van mijn zoons op."
Expressie
Zelf schuwt Wilma Janmaat de
moderne muziek niet. Hoewel ze niet
zo erg veel op heeft met house
muziek, zijn de enige genres waar ze
echt niet van houdt hardrock en smart
lappen. Haar favoriete nummers zijn
evergreens zoals My way van Frank
Sinatra en liedjes van Udo Jurgens,
Paolo Conté en Paula Pausini. Ook
populaire Spaanse muziek en Zuid-
Amerikaanse jazz dragen haar goed
keuring weg.
Wat de opera betreft, vindt ze de wer
ken van de Italiaanse componisten
Verdi en Puccini erg mooi. "Vooral
Puccini, want die keek tenminste naar
wat de zangers aan konden. De mees
te componisten letten daar niet op",
legt de Thoolse zangeres uit. "Bij Ver
di en Puccini kun je de meeste expres
sie kwijt. De Duitse componisten heb
ben dat in het algemeen toch minder."
Haar grote voorbeelden zijn bij de
vróuwen Kiri Te Kanawa uit Nieuw-
Zeeland, de Amerikaanse Jessye Nor
man en Maria Callas uit Griekenland.
Bij de mannen bewondert ze vooral
José Cameras en Placido Domingo.
Als er één rol is die ze graag zou wil
len spelen, is dat de gravin in Figaro's
Hochzeit (De bruiloft van Figaro) van
Mozart. "Dat is niet de hoofdrol, maar
gewoon een mooi karakter. Dat lijkt
me wel mooi om te doen."
Tranen
De ster van Wilma Janmaat is nog
steeds rijzende. Ze weet echter zelf
niet of ze ook ooit als echte beroemd
heid zal stralen. Op Tholen is ze in
ieder geval niet zo erg bekend.
Ondanks het feit dat ze ook in de regio
optreedt. Zo vertolkte ze in Roosen
daal een solistenrol in Athalia van
Mendelssohn en in Markiezenhof trad
ze op als Spirit uit Dido en Aeneas van
Percell. Ze heeft in Nederland ook een
soortgelijk theatergezelschap als het
Vlaamse EWT opgericht. Dit staat
eveneens onder leiding van Solange
Collar.
Ook doet ze af en toe wel eens iets
geks. Zo bezocht ze de opera van Ver
ona in Italië en kon het niet laten om
daar te zingen O mio babbino caro,
een regel uit de aria Gianni Schicchi
van Puccini. Ook zingt ze als 'lolletje'
samen met haar man in het OJE-koor
(ouderen- en jongerenkoor) van de
Rooms Katholieke kerk in Tholen.
Tenslotte staat er voor kerstmis nog
iets speciaals op stapel. Ze wil dan
samen met muziekvereniging Con
cordia een uitvoering geven in Meul-
vliet. Een uitstekende gelegenheid om
deze vrouw en haar stem te leren ken
nen. Dat zal waarschijnlijk op nog
vele andere gelegenheden kunnen,
want Wilma Janmaat is niet van plan
het zingen op te geven. Ze is eraan
verknocht. "Ik houd heel veel van
zang, want je kunt er mensen echt mee
ontroeren. Eén van de mooiste dingen
die ik heb meegemaakt is, dat een
andere operazangeres zo genoot van
mijn optreden dat de tranen in haar
ogen sprongen. Dan heb je het goed
gedaan."
De opera ontstond in de zes
tiende eeuw door de samen
voeging van zang, muziek en
toneelspel In de zeventiende
en achttiende eeuw was er de
ernstige Italiaanse 'opera
seria' met gesproken tekst en
aria's die veelal over de
mythologie en over heldhafti
ge geschiedenissen gingen.
Hierin werden vaak castraten
gebruikt, mannen die door
castratie hun jongensstem
hadden behouden. In Napels
ontstond in 1720, als reactie
op deze ernstige opvoeringen,
de komische 'opera buffa'.
Daaruit kwam in de tweede
helft van de achttiende eeuw
de 'opéra comique' voort, die
'weer leidde tot het ontstaan
van de 'operette'. In de Ween-
se operette speelde de wals
een belangrijke rol en deze
muziek is voor veel mensen
nog steeds kenmerkend voor
de operette.
Het Oud-Vossemeerse Polyhymnia is één van de
jeugdkoren op Tholen. Er wordt voornamelijk gos
pelmuziek gezongen. Het koor werd opgericht in
1973 nadat een groepje jongelui onder leiding van
onderwijzersvrouw Annie Nonnekes in een kerk
dienst zongen. Diligente werd Hannie Droogers-
Vogel. Tot op vandaag leidt zij het koor met
enthousiasme. De naam, Polyhymnia, is een Grieks
woord wat zoveel betekent als: rijk aan lofliederen.
Ook was het de naam van de muze van het ernstige
lied. Aanvankelijk telde het gezelschap zeventien
leden en het instrumentarium bestond uit een mars
trommeltje. Op dit moment heeft het koor een
bezetting van ongeveer dertig zangers. De foto
rechts toont Polyhymnia tijdens een optreden in
Ten Anker te Tholen.
Reioice
Het jongste jeugkoor van Tholen en Sint-Philips
land is Rejoice. Deze 'vocalgroup' uit Anna Jacoba-
polder bestaat twee jaar. Het koor telt zo'n 25 leden.
Initiatiefneemster Jolijn Dupon heeft zich inmid
dels teruggetrokken en haar leidende rol is overge
nomen door de Sint-Philipslandse Mario Riedijk,
zoon van dirigent Izak Riedijk van het Thoolse koor
Canticum. De zang van Rejoice wordt begeleid op
gitaar, drums en dwarsfluit. Op de foto links staat
Rejoice voor de Gereformeerde kerk te Anna Jaco-
bapolder.