Van een oude boerderij in 't Uuterst Nieuwland ALLEEN GRATIS IS GOEDKOPER NEDERLANDS MEEST SPECTACULAIRE MEUBELSHOW OOIT VERTOOND vraag niet hoe dit kan, maar profiteer hiervan! ALLEEN OP DONDERDAG 17, VRIJDAG 18 EN ZATERDAG 19 NOVEMBER 1499. GRIJP DEZE KANS LEATHERLOOK LEATHERLOOK LUX RUNDLEDER MET STOF CHESTERFIELD STOF Bij aankoop van ieder compleet bankstel 26 inch. MOUNTAINBIKE t.w.v. 399.- geheel RUNDLEDER ANILINE vlZ/ EUROPEAN FURNITURE MASTERS Al onze modellen zijn leverbaar als 1-zits, interieur 2-zits en 3-zits in leatherlook, leder en stof in 650 verschillende kleuren. waarborg OOSTERHOUT LOEVESTEINLAAN 165 - 173 TEL.: 01620-56666 BERGEN OP ZOOM BREDASESTRAAT 84-96 TEL.: 01640-45535 Donderdag 17 november 1994 EENDRACHTBODE, DE THOOLSE COURANT 23 door D. Roozemond Spinne Schoolmeester Koopdag Paardeknechtje Stilte 2 3-zits normaal 1200.- 2 3-zits normaal 1400.- 2 3-zits normaal 2995.-^ m 2 3-zits normaal 2000.- 2 3-zits origineel Engels 3 2-zits normaal 2995.-, (of de helft in contanten) 3 2-zits normaal 4995.-^ mm En het leven ging verder. Geslachten verschenen, geslachten verdwenen, alle eeuwen door. De nieuwe eigenaar/bewoner boert verder op 't Groenewoud. Gronden in de Uiterste Nieuwlandpolder en de Noordpol der, die in 1816 bij 't Groenewoud behoorden. Zoals te zien, lagen de gronden erg verspreid. In de gemeente Poortvliet lag nog een perceel weiland, groot 3 gemeten 36 roeden, dat eveneens bij 't Groenewoud hoorde. Izak van Oeveren jr. werd té Sint-Maartensdijk gedoopt op 10 december 1747. Zijn eerste huwelijk was met Neeltje Curee, die echter in 1791 over leed. Op 22 mei 1792 her trouwde hij met Clasina Bed denhout, die in Kloetinge was geboren doch te Sint-Maar tensdijk woonde. Ook zij over leed. Vervolgens sloot Izak zijn derde huwelijk te Sint-Maar tensdijk in 1796 met Jacomyna Elenbaas. Izak van Oeveren werd tenslotte op 23 novem ber 1807 te Sint-Maartensdijk begraven. In het vorige artikel schreef ik dat Lena Tuck in de 'voorste huijskamer' ging wonen. Haar zoon Izak gebruikte kennelijk de achterste huiskamer, gele gen aan de schuurzijde. Na zijn derde huwelijk met Jacomyna Elenbaas liet hij in die achter- later ook de bezitter van de Rondom en het Kapoenhof, In een akte van 9 februari 1816 van notaris Henricus Dirk ter Braak te Tholen, lezen we dat Jacomyna Elenbaas weduwe van Izak van Oeveren, de heren Jacob de Wit, particulier zonder beroep) wonende te Tholen en Izak Hage, grondei genaar wonende te Sint-Maar tensdijk, machtigt om de ver koop van de hofstede en bijbe horende grondeh te regelen. Tevens worden dan de te ver kopen hoeve en landerijen nader omschreven. Er is spra ke van: 'Eene hofstede genaamd het Groenewoud bestaande in een hegt sterk en welbetimmert woonhuis, schuur, keet en verder getim merte met nummero twee honderd zesendertig, staande in den polder het Uiterste Nieuwland in de gemeente van St.Maartensdijk, met de daaraan behorende en gebruikt wordende zaai- en ste kamer twee bedsteden en weilanden ter nombre van vier een spinne (kelderkast) aan brengen. Er werd dus hiervoor een deel van de kamer in gebruik genomen. Zo kon het gebeuren, dat het schot tegen de schuurzijde een deel van de oud-Hollandse wandtegels uit de kamer in de bedstede deed belanden. Deze fraaien houten wand, versierd met snijwerk, is heden nog in de boerderij aan wezig. Op de spinnedeur werden de initialen van Izak van Oeveren en Jacomyna Elenbaas uitge sneden: I.V.O. en I.E.B. Voor de bedsteden, aan weerszijden van de spinne, waren geen deuren. Boven zowel de bed steden als de spinnedeur was een brede rand, waarop bor den geplaatst werden. De vloeren waren met rode en blauwzwarte plavuizen ver hard, en de wanden van oud- Hollandse wandtegels voor zien. Hierop waren diverse motieven afgebeeld, die gevormd werden door een aantal tegels. Zoals onder andere Prins Willem V te paard, een klok, een vogelkooi, een kat, een hond, een kolom. Behalve deze tableaus waren er ook diverse tegels met op elk daarvan een complete afbeelding. Bij de nieuwe woning was, zoals gebruike lijk, een zogenaamde bakkeet gebouwd. Na de dood van haar man blijft Jacomyna - dochter van Witte Elenbaas en Maatje Bogers (of Boogaert) - nog tot 1816 op 't Groenewoud boeren. Dan wordt de boerderij verkocht en gaat ze in Sint-Maartensdijk wonen. Op 27 januari 1827 overlijdt ze, op 62-jarige leef tijd, in de woning no. 146. Den kelijk een huis in dé School straat. Blijkens de koopakte is de nieuwe eigenaar Frangois Was, schoolmeester te Sint- Maartensdijk. Hij was ook voorzanger. De schoolmeester bekleedde in die dagen ook veelal het ambt van voorlezer, doodgraver en klokkeluider. Of dat met Francois het geval was, is me echter niet bekend. Wel weten we, dat het loon van een schoolmeester niet zó hoog was dat daar boerderijen van gekocht konden worden. En toch deed Fran?ois dat. Hij moest dus óf reeds over een kapitaal beschikken, óf andere inkomsten hebben. Het eerste weet ik niet, maar het laatste was wel zo. Was had zich op de meekraphandel geworpen en dat legde hem blijkbaar geen windeieren. Want behal ve het Groenewoud werd hij en zeventig gemeten vijf en zestig en een halve roeden enz.' Om het niet te saai te maken, laat ik de verdere gedetailleerde beschrijving weg. Op 23 februari 1816 wordt dan Frangois Was eigenaar van 't Groenewoud voor een bedrag van 72 gulden per gemet, of totaal 5367 guldens, 12 stui vers en 8 penningen. Behalve de verkoop van de hoeve met landerijen vond er op 5 maart 1816 een boeren koopdag plaats, waarbij de inboedel, boereninspan en het vee verkocht werden. De ver koping vond op 't Groene woud plaats en ving om 10 uur 's morgens aan. Het trekt onze aandacht, dat één schilderij 8 gulden opbrengt, terwijl de prijs van de overige zes schilderijtjes slechts twee kwartjes bedraagt, en twee andere schilderijen samen 55 cent opbrengen. Dit schilderij van 8 gulden - dat betaalden ze op de verkoping ook voor een ploeg en voor een gareel - moet toch wel iets bijzonders geweest zijn. De koper was Frangois Was. Het komt me daarom niet ondenkbeeldig voor dat met dit schilderij de op hout geschilderde afbeel ding van 't Groenewoud bedoeld wordt, wellicht kort na de bouw in 1774 gemaakt. Verder zien we uit de verkoop van de inboedel, dat men zelf brood bakte. Er is namelijk sprake van een baktrog en een broodpaal. Ook bereidde men zelf boter, gezien het feit dat er een kaarnpolstok, een room- ton, een kaarn en kaarntuig werd verkocht. Er werden ook 15 bijenkorven verkocht, bene vens 6 paarden, 4 koeien, een mestkalf, een varken, 6 hoen ders en 2 hanen. De opbrengst van de inboedel, boereninspan en het vee was 2197 gulden, een stuiver en 8 penningen. Op 17 juli 1816, 's middags om vier uur, werden de vruchten te velde verkocht. De verko ping vond plaats in de herberg van Pieter Quakkelaar in Sint- Maartensdijkl. De landerijen bestonden uit 21 percelen, die samen een bedrag van 4161 gulden, 4 stuivers en 8 penningen opbrachten. Het zou te ver voeren om alles op te sommen, maar in grove lijnen dan de opgave van de verkochte vruchten, om een indruk te geven van de in die tijd verbouwde gewassen. Er werd verkocht: 43 gemeten 232 roeden tarwe, waarvan 25 gemeten 14 roeden zoge naamde 'braaklandsche tarwe' en 4 gemeten 76 roeden 'vlas- landsche tarwe'. Verder 6 gemeten 33 roeden zomer- gerst, een gemet 240 roeden rogge en 5 gemeten 66 roeden meekrap. Op 6 januari 1858 overleed Frangois Was op 74-jarige leef tijd. De erfgenamen verkoch ten daarna het Groenewoud aan Pieternella Cornelia van Gorsel. De boerderij werd door Was verpacht aan Jan van Gorsel, landman, zoon van Marinus van Gorsel en Dina Polder man. Hij was geboren op 13 september 1791, en op 11 maart 1813 te Sint-Maartens dijk gehuwd met Willemina Coomans, geboren 12 oktober 1790. Omdat in dit tijdvak in Sint-Maartensdijk bevolkings registers zijn aangelegd, is iets meer te vertellen over de men sen die op 't Groenewoud woonden en leefden. In 1819 woonden behalve de boer en Zo ongeveer was de situatie van 't Groenewoud om streeks 1816. De hoofdvormen van huis, schuur, varkens hok, mestput en de drinkput voor het vee zijn óf nu nog aanwezig, óf nog duidelijk terug te vinden. De waterpartij is thans aanmerkelijk ingekort, terwijl de bakkeet (waar schijnlijk) rond 1890 of iets later is afgebroken. Bij graaf werkzaamheden stuit men soms nog op de funderingsres- ten. de boerin op de hofstede nog 3 kinderen, 2 boerenknechts, een paardeknechtje (van 13 jaar) en een dienstbode. Totaal dus negen personen. In 1822 worden tien personen aange troffen, en in 1830 weer negen. De knechts en de meiden waren inwonend. Hoeveel arbeiders er op de boerderij werkzaam waren, is niet bekend. Op 2 oktober 1843 overleed Willemina Coomans, oud 52 jaar. Haar dochter Pie ternella Cornelia van Gorsel trouwde 11 mei 1848 met Adri- aan Scherpenisse, geboren omstreeks 1806 en sinds 9 sep tember 1843 weduwnaar van Dina van Haaften. Adriaan Scherpenisse was de zoon van Andries Scherpenisse en Adriana Laban, boer en boerin op de Weelhoeve in de Noord polder. Na zijn huwelijk ging Adriaan op 't Groenewoud boeren. Zijn schoonvader Jan van Gorsel bleef bij hem wonen. Lang boerde Adriaan er niet, want al op 13 mei 1855 overleed hij, slechts 49 jaar oud. Zijn wedu we zette het bedrijf voort. Boerde haar man slechts zeven jaar op 't Groenewoud, zelf zou Pieternella Cornelia van Gorsel acht jaar na haar man overlijden. Bijzonder tra gisch was, dat haar oude vader Jan van Gorsel op 22 mei 1863 op 71-jarige leeftijd stierf en zij één dag daarna op 43-jarige leeftijd. Heerste er een besmettelijke ziekte? Er bleven vier jonge kinderen als wezen achter. Eén ding wil ik nog memore ren over het leven in die tijd, namelijk de stilte die er heer ste. Mechanische geluiden ontbraken (nagenoeg) geheel. Slechts natuurgeluiden wer den gehoord. De wind in struik en boom, het zingen van de vogels, geloei van de koeien, het geblaat van de schapen, hinniken van de paarden, geblaf van de hof honden, gekraai van een haan enz. Dit soort geluiden zal overheerst hebben. Wat moet dit alles niet weldadig en vreedzaam aangedaan heb ben. Zelfs nu nog vind ik in 't Uuterst Nieuwland vaak die stilte. En wat de beplanting op de dijken rondom de polder aangaat het volgende. Van Mattheusweg tot de Molen weg stonden op de Derde Dijk 850 opgaande populieren; van de hoeve Bouwmanslust tot Santhil op de dijk 945 diverse opgaande bomen en 234 kop- bomen knotwilgen); en dan verder op nog een stukje dijk 805 opgaande populieren en 190 kopbomen; totaal dus 2600 opgaande bomen en 424 kopbomen. En dat enkel óp een gedeelte van de dijken die 't Uuterst Nieuwland omga ven, zonder de beplanting die in de polder op erven en langs wegen en sloten voorkwam. Wie zich dus met de gedachte vleit dat we anno 1994 veel beplanting hebben, krijgt nu misschien toch wel een koude douche! (Wordt vervolgd). Bronnen: Els Elenbaas, Mijn naam is Elenbaas. Genealogie Van Oeveren. Gemeentearchief Tholen, begraaflijsten; Lasonder nrs. 5306 en 5308; burgerlijke stand; notarieel archief inv.nrs. 2890, 2892 en 2893; doos 1546; bevolkingsregisters. Kadastrale Atlas van Zeeland 1832. Serie Tholen, deel 1. St. Maartensdijk/Scherpenisse Stavenisse. GRATIS r/or/r/eWecs Openingstijden: maandag van 13.00 tot 17.00 uur zaterdag van 9.30 tot 17.00 uur dinsdag t/m vrijdag van 09.30 tot 17.30 uur vrijdagavond koopavond

Krantenbank Zeeland

Eendrachtbode /Mededeelingenblad voor het eiland Tholen | 1994 | | pagina 23