Korporaal ziet strijd nog lang doorgaan
Lasser Kees Priem op karwei
in oorlogsgebied ex-Joegoslavië
Speedboten vallen
waterrecreant lastig
"Wij hebben spanning nodig"
Quist schoenen
Straten gaan op de schop
Dieven halen
auto's leeg
op campings
Celstraf geëist
betrokkene
diefstal Timpa
Oud-Vossemeers gezin vestigt zich in Indonesië
Klachten nemen toe bij politie
Donderdag 18 augustus 1994
EENDRACHTBODE, DE THOOLSE COURANT
3
Kees Priem uit Sint-Maartensdijk zit thuis de foto's van
zijn verblijf in ex-Joegoslavië te ordenen. Nog een paar
bladzijden en het album is vol. Geen kiekjes van een zon
overgoten vakantie maar opnamen van zijn tochten door
de bergen en van het Nederlandse VN-kamp waar hij als
militair zes maanden verbleef. Op de eerste bladzijde zit
een vlechtje geplakt, een stukje haar dat Kees als staartje
droeg en thuis moest laten omdat hij voor Dutchbat naar
Joegoslavië moest.
Kolenfabriek
Kapot branden
Wel ongerust
Veel mensen zoeken in de warme dagen verkoeling aan
de Oesterdam. Deze zomer was het er een drukte van
belang. Maar sommigen die hun vertier in het water zoe
ken, houden blijkbaar minder rekening met anderen.
Vooral aan de Oesterdam doorklieven veel speedboten
het water. Duikscholen, maar ook gewone recreanten,
ondervinden hier last van.
In beslag
Vaarverbod
"Veel mensen maken plannen, maar durven de laatste
stap niet te zetten. Wij zeggen: als de mogelijkheid er is,
moet je het gewoon doen." Addy v.d. Hoven-van Poort
vliet (40) uit Oud-Vossemeer kijkt uit naar het moment
dat ze met haar man Hans en zoon Robert (16) naar Java
vertrekt. Voor onbepaalde tijd. "Natuurlijk geven we
zekerheden op, maar wij hebben een bepaalde spanning
in ons leven nodig", zegt Hans (44). Begin november
stappen ze op het vliegtuig naar Indonesië.
Dierentuinen
Geen telefoon
Drop
binnenland in moesten. De bergen
over.
"Toen we pas het kamp hadden
ingericht, is er wel geschoten. Door
moslims. Dat was om ons te laten
weten dat zij in de buurt waren. Ook
is Lukavac een keer bestookt, maar
daar hebben we weinig last van
gehad."
Reizen in ex-Joegoslavië is niet te
vergelijken met reizen in Nederland.
Priem ondervond dat ettelijke keren
aan den lijve. De reis van Split naar
Lukavac (500 kilomter) duurt twee
dagen. "De wegen zijn niet allemaal
geasfalteerd. Het wegdek is slecht.
Er zijn maar een paar hoofdwegen,
zoals van Split naar Zagreb. De rest
zijn een soort geitepaden."
Ook de tocht naar een ingestorte
brug op 80 kilometer afstand was
geen sinecure. De blauwhelmen
'deden er vier uur over. "Als je daar
bent praat je over reistijd en niet
over afstand in kilometers."
Foto's van het konvooi waarmee
Priem naar het kamp ging tonen een
oplegger die van de besneeuwde
weg is geraakt. "Als het donker was
mocht er ook niet gereden worden
omdat het te gevaarlijk was. Smalle
wegen en veel bochten." De blauw
helmen hadden ook de instructie
gekregen om nooit in de berm te
gaan rijden. Kees laat een foto zien
met een strategisch belangrijke weg
naar Tuzla. "Langs de weg lagen
allemaal mijnen. De meeste zijn nu
wel opgeruimd maar als het flink
had geregend dan kon je de kleine
mijntjes op het water zien drijven.
Die zijn van plastic gemaakt."
Als lasser en plaatwerker was Priem
belast met het uitdelen en onderhou
den van gereedschap in het maga
zijn van de genie, zijn onderdeel dat
uit dertig man bestond. Verder werd
het kamp bevolkt door stafperso
neel, een groep die voor de bevoor-
Technisch specialist korporaal
Kees Priem zwaait over een half
jaar af.
"Volgens de richtlijnen van de VN is
een normale haardracht verplicht. Ik
vond het niet zo erg en ik geloof ook
dat andere mensen er wel blij mee
waren dat het eraf ging,"lacht de 21-
jarige korporaal.
Priem is blij dat hij niet meer terug
hoeft naar Lukavac, een dorp dertig
kilometer ten noorden van Tuzla in
Bosnië-Herzegowina. "Ik kijk er
positief op terug maar ik vind het
lang genoeg zo. Ik zal er niet zo
gauw naar terug gaan. De omgeving
is mooi, alleen het idee dat er oorlog
is, is niet zo aangenaam."
Priem ondervond weinig hinder van
de oorlogshandelingen. De militai
ren hoorden wel schoten in de buurt
maar zaten niet vlakbij een frontlijn.
Toen hij als blauwhelm met het
bataljon VN-militairen in februari in
Lukavac aankwam was het zaak een
kamp op te richten voor ongeveer
500 man. Vanuit het kamp moest het
transport van containers met voed
sel, bouwmaterialen, brandstof,
machines en voertuigen geregeld
worden die in de havenstad Split in
Kroatië aankwamen en verder het
Kees Priem bezig met het losbranden van de ijzeren brugdelen bij Milancovic. De VN-wagen werd bij het instorten van de brug zwaar
beschadigd.
rading zorgde, een transportploeg, De VN-militairen gebruiken het ter- te richten. "In het begin moesten we gebruikt werd." De militairen bouw-
een herstelploeg en een keuken- rein van een kolenfabriek even bui- de boel opruimen. Het was de eerste den er een schuilkelder voor 120
ploeg. ten Lukavac om Jiun onderkomen in keer dat het terrein door de VN man. Deze 'bunkers' worden
gemaakt van vier containers die
omgeven worden door een speciaal
scherm dat opgevuld wordt met
zand en grind 'om de eerste klappen
op te vangen.' De toiletten op het
terrein bestonden uit gaten in de
grond (zoals Franse wc's) maar daar
kwam verbetering toen er wc-en
douchecabines werden geplaatst.
Enkele gebouwen van de fabriek
werden als slaapvertrekken inge
richt. Op het terrein werkten ook
bewoners van Lukavar. "De contac
ten waren goed. Er was lokaal per
soneel in de keuken, schoonmaak
sters en wasvrouwen. We konden er
goed mee opschieten maar de taal
was een barrière. Met behulp van
een tolk konden we wel wat uitwis
selen."
Brandstof is schaars in Bosnië. De
tanks waar olie en benzine wordt
bewaard zijn extra beveiligd. "Voor
een liter benzine betalen ze daar al
gauw 25 Duitse marken, of wat ze
ervoor willen geven, zegt Priem.
Het VN-kamp in Lukavac hielp de
bevolking van het dorp. "We gaven
brandstof voor het transport van
nierpatiënten die naar het ziekenhuis
in Tuzla moesten. We hebben ook
de wegen van en naar het dorp ver
beterd."
Op 30 april organiseerden de mili
tairen een voetbalwedstrijd tegen
een ploeg bestaande uit inwoners
van Lukavar. "De bal werd met een
helicopter gebracht. Voor een keer
tje moest dat, ter ere van koningin
nedag. "De blauwhelmen verloren
weliswaar maar het geeft volgens
Priem aan dat de verstandhouding
goed was.
Priem moest twee keer op karwei.
Vlakbij Milancovic was een 40
meter lange brug ingezakt. Een
transport van de VN bleek te zwaar
voor de brug over een snelstromend
riviertje. De brug kon een bergings
voertuig en een 10-tonner met meel
erachter niet houden. Volgens de
korporaal was de brug verzwakt
omdat de bovenliggers van de brug
waren verwijderd. "Dat was nodig
om vrachtwagens door de laten met
containers met hulpgoederen."
Bij het ongeval werd niemand
gewond.
"Het betonnen wegdek was in de
rivier gezakt. Dat ging als een stuw
dam werken. We moesten de ijzeren
brugdelen kapot branden." Met het
losbranden is Priem met een paar
collega's twee dagen bezig geweest.
Een takelwagen verwijderde de
stukken en toen kon de vrachtwagen
op de oever getrokken worden.
Daarna was het de beurt aan de
Zweden om er een baileybrug aan te
leggen.
Maar ook toen was de hulp van de
Nederlandse lasser nodig. "De hou
ten planken in de brug moesten wor
den vastgelegd door er aan de zij
kant een ijzeren strip langs te leggen
met schroeven en bouten. Die moes
ten we vastlassen. Anders zou het
hout te gemakkelijk meegenomen
kunnen worden. Het is een geliefd
als brandstof."
Kees ontmoette enkele keren Mare
van Prooijen uit Stavenisse die in
Visoko en bij de startbaan van het
vliegveld van Tuzla gelegerd was.
(Van Prooijen deed zijn relaas in
deze krant van 21 juli).
Om het thuisfront in te lichten over
de situatie waarin hij verkeerde pro
beerde Kees zoveel contact te
onderhouden. "In het begin waren
mijn ouders wel ongerust maar ik
heb geprobeerd zoveel mogelijk te
schrijven." De korporaal kreeg voor
zijn vertrek ook veel steun van
vrienden en kennissen: "Die leefden
allemaal mee en wensten je succes."
Dat hij een keer naar ex-Joegoslavië
zou moeten was voor Priem een dui
delijke zaak. Anderhalf jaar geleden
zag hij zijn maat voorgaan. "Die had
hetzelfde codenummer als ik. Hij
was toen pas getrouwd. Ik heb toen
voorgesteld om zelf eerst te gaan
maar dat ging niet door. Iedereen
moet. Toen wist ik wel dat ik ook
een keer opgeroepen zou worden."
Priem is somber over de toekomst
van het verscheurde land. "Ik denk
dat het niet snel al stopppen, gezien
de mentaliteit van de verschillende
partijen. Ze kunnen het niet eens
worden en geven elkaar niet de
ruimte. De een voor de ander wil
niks inleveren. Het zal een strijd
blijven."
Priem tekende ruim 31/2 jaar geleden
voor beroepsmilitair. Hij is als tech
nisch specialist gelegerd in Oor
schot en gaat zijn laatste half jaar in.
Dan houdt hij het leger voor gezien.
Wat hij daarna gaat doen weet hij
nog niet. Ook niet of hij zijn staartje
weer aan zal laten groeien.
Duikscholen hebben het stuk tussen
Strijenham en de Oesterdam uitge
kozen als plaats om leerlingen les te
geven. "Dat is het gunstigste stuk
water van Tholen. Je kunt er een
hele dag duiken zonder dat de stro
ming te sterk wordt", vertelt eige
naar en instructeur R. van den Mee-
rendonk van duikschool Orka uit
Tholen. "We hebben regelmatig last
van de speedboten die veel te hard
over komen varen. Soms zijn er
zelfs mensen aan het waterskieën en
dat is toch op de hele Oosterschelde
verboden. We hebben wel eens
boeien uitgezet om aan te geven
waar we aan het duiken waren, maar
sommigen zien dat juist als iets dat
ze moeten ronden. Als er dan
iemand zijn hoofd boven water
steekt, loopt hij de kans om het kwijt
te raken."
Volgens Van den Meerendonk
wordt het tijd dat er iets aan gedaan
wordt. "De politie doet maar weinig.
Als ze komen, gaan ze soms zelf
keihard met hun boot over het water
varen. Dan vraag ik me toch af waar
we mee bezig zijn", meent de dui
ker. "Bovendien begint alles weer
van voren af aan als de politie weg
is. Er is wel wat aan te doen. Ze
moeten gewoon onopvallend op een
Wegens zijn aandeel in ondermeer
een inbraak bij Timpa Foundations
in Tholen, is tegen N.G. (34) uit
Utrecht achttien maanden gevange
nisstraf geëist. G. stond terecht voor
de rechtbank in Zutphen. Hij zou
ook betrokken zijn geweest bij
inbraken in bedrijven te Roosen
daal, Apeldoorn, Almere, Baam en
Utrecht. In mei werd in deze zaak al
de 38-jarige C.L. uit Maarssen ver
oordeeld tot drie jaar cel.
Eind november vorig jaar werd in
Tholen voor enkele tonnen aan lin
gerie gestolen; tienduizenden slip
jes, beha's e.d. verdwenen. Ook
werd een fikse schade aangericht in
het bedrijf, waarvan een deur werd
opengebroken om binnen te komen.
In januari werd ook in Apeldopom
lingerie ontvreemd. De buit van
deze twee inbraken samen bedroeg
850.000 gulden. In de vier andere
gevallen werd voor enkele tiendui
zenden guldens aan kristal gestolen.
G. zou aan sommige diefstallen
actief hebben meegedaan en in
andere gevallen als heler zijn opge
treden. Tijdens een huiszoeking in
maart werd in Apeldoorn gestolen
lingerie aangetroffen in de woning
van de ex-vriendin van G.
dijk gaan zitten, de nummers van
boten registreren en de eigenaren
daarna aanhouden."
De politie te water vindt dat er niet
veel meer aan te doen is. "Het is
sowieso erg moeilijk om dergelijke
overtreders hard aan te pakken. Als
we ze niet zelf betrappen, moet er
een aanklacht worden ingediend
door tenminste twee getuigen. Met
minder neemt de rechter geen
genoegen. Maar er worden toch
regelmatig mensen bekeurd", zegt F.
van der Vegte van de voormalige
rijkspolitie te water.
Groepschef M.J.H.M. Elshout van
Wemeldinge bevestigt dat. "Er
wordt nu toch wel meer op gelet dan
voorheen. Deze zomer is het aantal
klachten toegenomen. Dat komt
natuurlijk mede door het mooie
weer. Als het regent, is het minder
druk aan het strand. Als er echter
twee mensen zijn die de kentekens
van de overtreders hebben geno
teerd en daarvan aangifte komen
doen, zullen wij hen verder helpen.
Dat hebben we al eerder gedaan.1'
Overtreders krijgen de eerste keer
een bekeuring en bij herhaling
wordt naast de boete ook nog eens
het vaartuig'in beslag genomen.
Bij de Oesterdam mag er gewoon
gevaren worden door jetski's en
motorboten. Er geldt echter wel een
maximumsnelheid van 20 kilometer
per uur. Volgens Elshout is het bijna
niet te doen om een plaatselijk ver
bod op motorvaartuigen in te stellen.
"Dat kan alleen rijkswaterstaat die
beheerder is van het gebied."
Voorlichter Jos Geluk van rijkswa
terstaat noemt een vaarverbod niet
erg waarschijnlijk. "We hebben
theoretisch de bevoegdheid om
zoiets te doen. Maar het is bepaald
niet gemakkelijk. Er moeten heel
goede redenen zijn om daartoe over
te gaan. Er ligt nog geen formeel
verzoek om een dergelijk vaarver
bod en als het er komt, zal het uiterst
kritisch worden bekeken", zegt
Geluk. "Als de politie een handha-
vingsprobleem heeft, is dat voor ons
geen reden om meteen maar een
vaarverbod in te stellen. Als er
gesteld wordt dat de regels niet te
handhaven zijn, kun je ze net zo
goed niet instellen. Bovendien kan
de politie er wel wat aan doen. Ze
hoeft per slot van rekening niet her
kenbaar te zijn. Als er een grote boot
van de politie te water op komt
dagen, houdt iedereen zich natuur
lijk aan de regels. De politie moet er
wel tijd en mensen voor beschikbaar
stellen en die zijn nu eenmaal
schaars." Volgens Geluk kan ieder
een, gemeente of particulier, een
aanvraag voor een vaarverbod indie
nen. Maar de kans dat het uitge
voerd wordt is klein omdat volgens
Geluk dan 'de goeden lijden met de
slechten'.
Addy en Hans v.d. Hoven gaan zich met hun zoon Robert in Indonesië vestigen. Zoon Michel (tweede van rechts) blijft in Nederland achter.
Aan de rand van een dorpje in de
buurt van Bogor (het vroegere Bui
tenzorg), zestig kilometer ten zuiden
van Djakarta, wordt op dit moment
een huis gebouwd voor het Thoolse
gezin. Boven op een heuvel, omge
ven door rijstvelden. "De bouw vor
dert goed", zegt Hans. Het gezin is
pas terug van een zes weeks verblijf
in de 'gordel van smaragd'. Ze zijn er
al verschillende keren geweest, ver
tellen enthousiast over het land en
de mensen die er wonen. "Maar we
zien ons vertrek naar West-Java niet
als emigreren; we gaan er voor lan
gere tijd wonen en werken."
Dat geldt niet voor de oudste zoon
Michel (19). Die blijft in Nederland
achter om zijn studie werktuigbouw
aan de mts af te maken. Hij heeft
nog twee jaar te gaan en ziet daarna
wel wat hij doet. Michel gaat op
kamers wonen bij goede kennissen
van zijn ouders. Robert krijgt lessen
mee in het kader van het leerlingwe
zen; hij zal voor praktijk en tenta
mens terug naar Nederland moeten.
Hans v.d. Hoven gaat zich in het
Aziatische land bezighouden met de
im- en export van tropische vogels.
Dat deed hij in Oud-Vossemeer ook
al, totdat de meeste vliegtuigmaat
schappijen een jaar of drie geleden
besloten het vervoer van levende
have te boycotten. Daardoor werd
de handel haast onmogelijk. "We
hielden er al rekening mee dat over
heidsmaatregelen in de toekomst
problemen zouden kunnen geven,
maar deze stap van de luchtvaart
verraste ons. We hadden net nog een
schuur bijgekocht."
De vogelhandel leverde Van de
Hoven contacten op over de hele
wereld. De 'dieren werden uit Suri
name, Afrika, Singapore, Hong
kong, Taiwan en Indonesië gehaald.
En verkocht - veelal aan dierentui
nen - in de Verenigde Staten, Japan,
Duitsland, Frankrijk, Spanje, Zwit
serland, Chili en ook weer Singapo
re. In Indonesië kwam de Vosse-
meerder in contact met een man die
bijzonder in de handel geïnteres
seerd was. "Het klikte meteen en
bovendien was hij erg leergierig.
Twee keer kwam hij naar Neder
land, min of meer om stage te
lopen." Met hulp van Van de Hoven
begon de man in zijn eigen land een
soortgelijk bedrijf.
"Maar dat is nu zodanig uitgegroeid,
dat we er zelf heen moeten", ver
klaart Van de Hoven de drastische
stap van zijn gezin. Hoewel een ver
huizing naar Indonesië er toch wel
inzat, zo blijkt uit de woorden van
Addy: "Het komt alleen een jaar of
vier eerder dan we gedacht hadden."
Van de Hoven gaat er een kweeksta-
tion voor vogels opzetten. "Want
aan de wildvang in de natuur zal in
de toekomst een einde komen." Zijn
ervaring is dat de Indonesiërs leer
gierig zijn en bereid om aan te pak
ken. Verder is het klimaat er gunstig
voor de vogelkweek. En het feit dat
de lonen laag zijn, speelt eveneens
een belangrijke rol. De onderneming
heeft een kantoor in Djakarta. "Jaco
Kouwen en Arjan Tange uit Vosse-
meer zijn daar dit voorjaar nog
geweest tijdens hun rondreis door
zuid-oost Azië."
Hans en Addy van de Hoven werken
al vijftien jaar met vogels. Ze had
den een aantal jaren een dierenwin
kel aan de Ring in Oud-Vossemeer,
maar dat werd te arbeidsintensief.
Zodoende bleef de handel over, die
Hans erbij deed naast een part-time
baan bij Bruynzeel potloden. Kasu-
arissen, kolibri's, toekans. Je kunt
het zo gek niet bedenken of ze heb
ben ze verhandeld. "Het is begonnen
met twee zebravinken in een kooitje,
die we bij ons trouwen kregen", ver
telt Addy.
Vanuit Djakarta (waar naar schat
ting 14 miljoen mensen wonen)
onderhoudt het bedrijf via telefoon
en fax de contacten met afnemers en
leveranciers. In zijn nieuwe woning
beschikt Van de Hoven niet over
deze apparatuur: er ligt geen tele
foonkabel. Een radiozender moet dit
ondervangen. "En electriciteit wordt
nog aangelegd. Dat zal er in novem
ber zijn", zegt Van de Hoven. Hem
trekt vooral de Indonesiër als mens.
"Ze zijn tolerant, gastvrij en behulp
zaam. Moslims, protestanten en
katholieken leven er mét elkaar."
"En de mensen hebben er nog tijd
voor elkaar. Het is er niet zo jachtig
als bij ons", vult zijn vrouw aan.
"Dat betekent wel aanpassen aan het
tempo." Met hun Indonesische
zakenvrienden hebben ze ervaren
dat, zodra het vertrouwen er is, je als
het ware deel uitmaakt van de fami
lie. En de familieband is er nog bij
zonder sterk.
De Tholenaren hebben ervaren dat
in Djakarta eigenlijk alles te koop is
wat ze willen hebben. Zelfs Hol
landse kaas en Droste chocolade.
"Alleen drop niet", lacht Michel.
Om de taal (Bahasa Indonesia)
onder de knie te krijgen, heeft het
gezin een aantal lessen gevolgd.
Verder zullen ze het ter plaatse moe
ten leren. "Met gebaren erbij kun je
je toch redelijk verstaanbaar
maken", zegt Hans. Zijn zakenpart
ner spreekt vloeiend Engels. Deze
zal zich in de toekomst meer met de
handel in reptielen gaan bezighou
den. En zijn broer verzorgt de
papierwinkel van het bedrijf, ver
gunningen e.d.
Het Thoolse gezin gebruikt de reste
rende elf weken in ons land om nog
e;en aantal zaken af te wikkelen. Een
ideaal wordt verwezenlijkt, maar ze
zullen minstens één keer per jaar
terug komen. "Indonesië heeft iets
dat me trekt, maar ik blijf Nederlan
der", zegt Hans. "Het is toch prach
tig dat je opnieuw kunt beginnen
met een vak waarvan je houdt en dat
eigenlijk je hobby is", vindt zijn
vrouw Addy.
In de gemeente Tholen gaan de
komende tijd heel wat straten op de
schop. Vijf werken zijn maandag
middag aanbesteed. Er is ongeveer
drie ton mee gemoeid.
Gebr. Moerland te Sint-Annaland
gaat in Stavenisse aan de slag. Daar
wordt de Kerkstraat (binnen de
bebouwde kom) opnieuw gestraat
en enkele verkeersgeleiders aange
bracht. Ook de Prinses Beatrixstraat
(tussen de Pr. Bernhardstr. en de Pr.
Irenestr.) wordt opnieuw gestraat.
Moerland schreef in voor 85.187,50
gulden. Andere gegadigden waren
de Sint-Annalandse aannemers A.
Goedegebuure en C.A. Scherpenisse
Zn.
In Tholen en Poortvliet krijgt L.
Bolier uit Sint-Maartensdijk de
voorkeur boven zijn plaatsgenoot N.
de Rijke en A. Goedegebuure. Voor
109.245,63 gulden aan straatwerk
moet er uitgevoerd worden. De Dee-
straat (tussen Burgemeet en Paas-
dijkstraat) en een deel van de Hoge-
dorpstraat in Poortvliet komen aan
bod. In Tholen worden de Oude-
landsestraat, een stuk van de Ver-
brandestraat (van Minneputtestr. tot
Dalemsestr.) en een deel van de Ten
Ankerweg (tussen Hertenkamp en
Molensingel) onder handen geno
men. In laatstgenoemde weg wor
den ook het trottoir, fietspad en de
busstrook meegenomen.
De aanleg van de definitieve bestra
ting bij twee woningen aan de Burg.
Bouwensestraat in Scherpenisse wil
Bolier uitvoeren voor 19.250 gul
den.
In Sint-Annaland zijn twee gegadig
den voor het leggen van de definitie
ve straat in 's-Gravenkreek en Hoen-
derweg. N. de Rijke schreef in voor
48.950 gulden, C.A. Scherpenisse
Zn. voor 50.000 gulden.
In Sint-Maartensdijk moet eveneens
een stuk definitieve bestrating
gelegd worden in een nieuwe woon
wijk, namelijk in de Bosdreef. C.W.
van Haaften te Stavenisse schreef in
voor 33.200 gulden, N. de Rijke
voor 33.500 gulden.
In de nacht van zaterdag op zondag
hebben dieven negentien auto's
opengebroken op de campings de
Pluimpot en Gorishoek in Scherpe
nisse en de Muije in Sint-Maartens
dijk. Uit de voertuigen werden
ondermeer autoradio's, luidsprekers,
een complete duikuitrusting, brillen
en nog wat kleinigheden weggeno
men. Getuigen wordt gevraagd con
tact op te nemen met de politie.
DEALER
Advertentie I.M.
