Kunstwerk verbeeldt eeuwenoude verbondenheid gilde en dorp Gildebroeder zal zich zo gedragen als braaf en eerlijk man betaamt Gilde kan in toekomst meer betekenen voor Scherpenisse Gilde beoefent het boogschieten In kostuum Scherpenisse op de film Bierkan open laten staan.... Cloveniers Scherpenisse beginnen vierde eeuwfeest in stijl Burgemeester zet leden Cloveniersgilde aan het denken: Donderdag 2 juni 1994 EENDRACHTBODE, DE THOOLSE COURANT 13 Gekleed als schout van Tholen onthulde burgemeester H.A. van der Munnik vrijdagavond het kunstwerk van David van de Kop op het pleintje van de Spuidamstraat in Scherpenisse. Hij verwijderde een paarse doek die over het één meter hoge bronzen beeld hing. Chauvinisme In de Burg. Bouwensestraat is het een drukte van belang. Tientallen inwoners van Scherpenisse, velen met fototoe stel of videocamera in de aanslag, staan te wachten. In de verte klinkt tromgeroffel. Het Cloveniersgilde is op weg om twee nieuwe leden af te halen. 'Nieuwe durp' Braaf en eerlijk Stoofhof Het Cloveniersgilde zou meer kunnen betekenen voor de gemeenschap van Scherpenisse. Die gedachte opperde burgemeester H.A. van der Munnik zaterdag bij de vie ring van het 400-jarig bestaan. Hij noemde koninginne dag, of een evenement om de twee of vijf jaar. Eventueel in samenwerking met andere verenigingen of stichtingen in het dorp. "Zodat het een gezelschap wordt dat meer open is naar en zich gedragen weet door de dorpssamen leving." Verbondenheid Overdeken "Mn Schutters uit Kloetinge, Leur en Bergen Op het Pluimpotterrein in Scherpenisse waren zaterdag middag verschillende facetten van het boogschieten te zien. Schuttersgilden uit Leur en Bergen op Zoom, als mede de schutterij Ravenstein uit Kloetinge kwamen er in actie en gaven iedereen de gelegenheid om het ook eens te proberen. De broeders van het 400 jaar oude Clo veniersgilde maakten er op grote schaal gebruik van. Kruisboog Staande wip Burgemeester H.A. van der Munnik onthult het kunstwerk van David van de Kop in Scherpenisse. Op de Hoge Markt waren de mensen door dorpsomroeper G. de Moed opgeroepen naar de Spuidamstraat te gaan. Na de plechtigheid verdrongen zich tientallen toeschouwers rond het kunstwerk; leden van het Clove- niersgildc, inwoners van het dorp, het college van b. en w., vertegen woordigers van de gemeentelijke kunsteommissie zoals gemeentear chivaris J.P.B. Zuurdeeg, ir. M.A. Geuze en H. Koch. Ook leden van Romantiek. Het koninklijk Zccuwsch genootschap der weten schappen bestaat 225 jaar. Ter gele genheid daarvan wordt op 10 en II juni een jubileumcongres over de Romantiek georganiseerd in de stadsschouwburg in Middelburg. de burgercommissie sociaal cultu reel werk dromden rond het beeldje tussen de kinderen. De reacties waren velerlei:"Ik ben blij dat het hier staat en niet bij mij voor het huis." En:"Wat is nou de voorkant en wat is de achterkant?" Velen voelden aan het beeldje om uit te maken of het van brons of van beton Van de Kop heeft zich door de attri buten van het gilde laten inspireren: de koningsvogel (voor een schutter de hoogste onderscheiding) komt terug in de vogel op de kogel van het beeld. De drie balken uit het wapen van het gilde zijn aan de achterzijde verwerkt. Het beeld rust op de lopen van kanonnen. De oorspronkelijke functie van het gilde -het bescher men van de bevolking- is nu in brons gevat, zo zei de burgemeester. "Het gilde is in het leven geroepen om mensen te beschermen tegen kwaadaardige aanvallen van buiten af. Dat was nodig in een onstabiele tijd, waarbij naast gevechten om macht ook sprake was van ordinaire rooftochten." De bescherming van de bevolking is nu volgens Van der Munnik een 'permanente taak' van de overheid, 'die zij beslist niet te licht mag opvatten.' Van der Munnik complimenteerde de adviescommissie beeldende kunst voor het voorbereidende werk. En Zuurdeeg die het boek werkje over het gilde heeft geschre ven. Ook belichtte hij in het kort het kunstbeleid van de gemeente. Het is de bedoeling dat er in elke kem een kunstwerk in de openlucht komt te staan. In Poortvliet staat een bronzen beeld van een paard met ploeg, in Oud-Vossemeer alleen de sokkel voor het kunstwerk De Vier Vrijheden dat tot twee keer toe is vernield. In Stavenisse stuitte het kunstwerk Het Veer op bezwaren van de bewoners. Het volgende kunstwerk komt in Sint-Annaland. Gildebroeder A. van den Hoek bedankte namens de deken, de offi cieren en zijn collega's de gemeente voor het kunstwerk. Hij zei dat ook namens de hele gemeenschap van Scherpenisse te doen. "David van de Kop heeft op voortreffelijke wijze de eeuwenoude verbondenheid tussen Scherpenisse en het Cloveniersgilde uitgebeeld." Van den Hoek zei ook zeer ingeno men te zijn met het jubileumboekje van Zuurdeeg. "Op deze plaats past een gezond stukje chauvinisme. We zijn trots op de plaatsing van dit kunstwerk en de gemeente erkente lijk voor het betrekken van het gilde bij de voorbereiding." Als blijk daarvan overhandigde deken H. Suurland een pentekening aan de burgemeester met daarop het wapen van het gilde. Tot slot speel de muziekvereniging Euterpe de gil- demars. Voorafgegaan door de elfjarige tam boer Giovanni Geuze (die zijn pri meur beleeft) en deken Hommert Suurland trekken de gildebroeders door de straten van het dorp. Veertig in getal. Vele malen meer dan er de laatste jaren kwamen opdagen bij het inhalen van nieuwe leden. Maar dit keer is het bijzonder, want het gilde bestaat 400 jaar. De broeders zijn feestelijk uitgedost: witte kou sen, een zwarte kniebroek, wit over hemd, rood vest en brede witte kraag. Ongeveer de helft draagt een fraaie hoed, sommigen met een veer erop. De tocht begint op de Spuidam straat, bij het voormalige gemeente huis waarin de gildekamer is. Over de Hoge Markt, door de Weststraat en de Westkerkseweg marcheert het gilde richting het 'nieuwe durp'. Onderweg staan overal groepjes belangstellende Scherpenissenaren. De jeugd rijdt op fietsjes mee, kruist af en toe voorlangs de mannen. Vaandrig Kees Zwagemaker draagt de gildevlag nu nog opgerold. Het gezelschap slaat de Beatrixlaan in, passeert het naar hen genoemde Cloveniersplantsoen en arriveert in de Burg. Bouwensestraat. Bij de woning van de familie Van Gorsel staat de stoet stil. Deken Suurland stapt naar de voor deur, waar de vrouw van Jan van Gorsel en de moeder van Berrie Hage verschijnen. Zij antwoorden bevestigend op Suurlands vraag of hun man en zoon lid van het gilde mogen worden. Dan komen beide dames met een emmer melk naar de straat en scheppen voor elke gilde broeder een plastic bekertje vol. Suurland gaat opnieuw naar de voordeur en haalt er de twee adspi- rant-broeders bij om op hun beurt een beker melk achterover te slaan. Zwagemaker rolt de gildevlag uit, de nieuwe broeders nemen daaron der plaats en het gilde marcheert af. Giovanni Geuze roert de trom. Via het Anna van Burenplein, de Scal- disstraat, Platteweg, Molenstraat, Kerkstraat en Hoge Markt keert het Cloveniersgilde terug naar de gilde- kamer. Hier aangekomen leest deken Suur land artikel 9 van het uit 1900 date rende reglement voor. "Iedere nieuw ingehaalde gildebroeder zal ver plicht zijn de navolgende beloften in tegenwoordigheid der confraires af te leggen. Dat hij als gildebroeder zich zal gedragen zoals een braaf en eerlijk man betaamt; dat hij gehoor zaamheid zal bewijzen aan zijn offi cieren en hen nimmer kwalijk zal bejegenen; dat hij ook niemand der gildebroeders opzettelijk en met moedwil enig nadeel, in welk opzicht ook, zal toebrengen; en dat hij zich overeenkomstig de wetten en verordeningen die dit reglement bevat, nu en altijd zal gedragen. Deze beloften zal hij staven of bekrachtigen door het uitreiken aan elk der gildebroeders van een glas bier, en met hen op hun en zijn gezondheid en de gezamenlijke broederschap te drinken." Ondertus sen heeft de knaap, Leo Mayer, de Een meerderheid van de leden van het Cloveniersgilde is er voorstander van, om de gilde- kamer voortaan in kostuum te bezoeken. Dat blijkt woensdag tijdens de jaarlijkse bijeen komst. Ook bij het inhalen van nieuwe leden zou het kostuum gedragen moeten worden. De verplichting voor nieuwe leden om een kostuum aan te schaffen, brengt een discussie op gang. Men komt er niet uit en het bestuur wordt gevraagd dit punt te bespreken en het voor volgend jaar op de agen da te zetten. glazen bier gevuld. Berrie en Jan delen ze rond; eerst aan de deken en de officieren, daarna aan de gilde broeders die aan twee lange tafels plaats hebben genomen. "De rest van het reglement wordt jullie wel door de medebroeders bijgebracht", krijgen ze van de deken te horen. Het gilde is nu weer op volle sterkte: 60 leden. Eigenlijk had nog een der de nieuweling ingehaald moeten worden, maar Kees Jansen is door Het Cloveniersgilde op weg naar de gildekamer na het afhalen van de nieuwe leden Jan van Gorsel (links) en Berrie Hage. Zij lopen onder het vaandel van het gilde. zijn werk als vrachtwagenchauffeur niet thuis. Alleen mannen kunnen tot het gilde toetreden. Ze moeten tussen de 18 en 60 jaar oud zijn en minimaal een jaar in Scherpenisse wonen. Inmid dels staan weer al twee inwoners te trappelen om lid te worden. "Ze zul len moeten wachten tot er broeders afvallen", zegt Suurland. Berrie Hage, wiens vader ook gildebroeder is, is door de deken benaderd om lid te worden. Jan van Gorsel meldde zichzelf aan: "Als je al die verhallen hoort, dan is het gewoon mooi om er bij te zijn." Beiden vinden ze alle drukte die hun toetreding heeft ver oorzaakt maar niks. Ondertussen heeft de knaap het druk met het vullen van de bierkannen. De vier tinnen kannen zijn in een mum van tijd leeggeschonken. De hardgekookte eieren vinden gretig aftrek. In een uur tijd hebben de veertig broeders er 120 verorberd. De knakworsten daarentegen zijn aanmerkelijk minder in trek. Deken Suurland geeft tussendoor een overzicht van de financiën. De vier gildedagen hebben in 1993 aan boeten en giften bijna 200 gulden opgeleverd, de pacht van de Stoof hof bracht bijna 250 gulden op. En aan bier werd ruim 700 gulden uit gegeven. Door de extra besprekin gen in verband met de viering van het 400-jarig bestaan is er een nade lig saldo van een paar honderd gul den, vertelt Suurland de aanwezi gen, die tijdens de vergadering erg rumoerig zijn. Zijn mededeling dat de plaatselijke cafetaria een vat bier heeft geschonken, wordt met instemming begroet. Het is aanmerkelijk drukker dan andere jaren op de gildekamer, maar toch ontbreekt ruim een kwart van de leden van dit 400 jaar oude gezel schap. Op 7 maart 1594 is de stich tingsakte ervan in Delft ondertekend door Maria van Nassau. Tijdens de gildefeesten in Scherpe nisse werd er druk gefilmd. Niet alleen door belangstellende inwo ners, maar ook door beroeps. J. Claerhoudt uit Etten-Leur maakt namelijk een film over het dorp, in opdracht van de Oranjevereniging Prins Willem-Alexander. Sinds maart wordt er al gefilmd en dat gaat nog door tot mei volgend jaar, wan neer 50 jaar bevrijding wordt gevierd. Activiteiten van verenigin gen, maar ook gebouwen, ambach ten e.d. worden vastgelegd. Naar schatting 300 uren film, waarvan uiteindelijk anderhalf uur overblijft. Staande onder het vaandel spreekt burgemeester Van der Munnik de belofte uit als overdeken van het Cloveniersgilde. Links deken H. Suurland en rechts vaandrig C. Zwagemaker. Van het op 24 mei 1900 vastgestelde reglement van het Cloveniersgilde bevat artikel 22 de meest vreemde regels waaraan de leden zich moeten houden: 1Men zal niemand, geen lid van het gilde zijnde, op de kamer mogen brengen op boete van 40 cent. 2. Niemand zal de deken of de offi cieren kwade woorden mogen geven of onbescheiden handelen, op een boete van 40 cent. De deken en de officieren zullen op hun woord van eer geloofd worden. 3. Zo iemand bier morst, dat niet met één hand bedekt kan worden, verbeurt hij 40 cent. 4. Hij, die de bierkan laat open staan als er nog bier in is, verbeurt 40 cent. 5. Die zijn pijp of sigaar aansteekt aan de kaars, 40 cent. 6. Die met muilen, klompen, staat- sen of slobkousen op de kamer komt, 40 cent. 7. Losse goederen zullen ten voor dele van het gilde worden verkocht. 8. Die uit de kamer gaat en de deur niet sluit, 40 cent. 9. Die met zijn lichaam op tafel ligt, zit of staat, 40 cent. 10. De tamboer, op zijn tijd de trom niet slaande, zal verbeuren 40 cent. 11Ieder die vloekt, betaalt 40 cent. 12. Die vuile of onbetamelijke woorden spreekt, verbeurt 40 cent. 13. Die op de trommel slaat, geen tamboer zijnde, verbeurt 40 cent. 14. Die aan het touw trekt zodat de klok klept, 40 cent. 15. Iemand onverdiend of zonder bewijs een boete willende doen aan schrijven, 40 cent. 16. Wanneer de ene gildebroeder de andere slaat, stoot of uitscheldt, 40 cent. 17. Die meer dan vier boeten, door vloeken, op één dag bekomt, zal de volgende dag huisarrest hebben en vermag op die dag niet op de gilde kamer te komen, op een boete van een gulden. 18. Een gildebroeder dronken op de kamer verbeurt 40 cent. Hij zal onmiddellijk naar huis gebracht worden en mag die dag niet meer op de kamer verschijnen. Van der Munnik riep de gildebroe ders op om ideeën te ontwikkelen. Het gilde zou daardoor zowel in als buiten Scherpenisse bekender wor den en bovendien de inwoners een goede dienst bewijzen, aldus de bur gemeester. "Velen denken nog dat het gilde iets geheimzinnigs is, een soort besloten clubje met merkwaar dige gebruiken." Dat gilden wél degelijk een bredere functie kunnen hebben, blijkt uit de activiteiten van de schuttersgilden St. Hubertus uit Leur en St. Sebasti- aan uit Bergen op Zoom. Beide gil den luisterden het feest in Scherpe nisse op. Allebei werken ze op koninginnedag mee aan de aubade in hun vestigingsplaatsen. Het Leur- se gilde vormt bovendien de ere wacht bij de dodenherdenking op 4 mei en zet jaarlijks een actie op om geld in te zamelen voor een goed doel. In Bergen op Zoom kan geen officiële ontvangst door het gemeentebestuur voorbijgaan zón der dat een afvaardiging van het gil de daarbij aanwezig is. En het gilde zal ook steeds meelopen in de Maria Ommegang. Dat de gezelligheidssociëteit die het gilde in Scherpenisse is, in het eigen dorp wat minder aanslaat, werd zaterdag duidelijk. De jubileumacti viteiten trokken - de gilden niet meegerekend - slechts een honderd tal belangstellenden. Dat neemt niet weg dat deken H. Suurland zater dagavond tevreden terugkeek op de viering: "Het is een ontzettend mooie dag geweest. Mijn compli menten aan de gildebroeders voor de buitengewoon eendrachtige samenwerking." Van der Munnik noemde het knap dat de gildebroeders het gilde in Scherpenisse door de jaren heen in stand hebben weten te houden, ondanks dat het geen officiële open bare functie meer heeft. "Het geheim van dat succes zal vermoe delijk liggen in de goede afspraken die zijn gemaakt, de goede keuzen in de aanvulling op leeggevallen plaatsen en in de vaste wil om het eigene van het gilde te doen voortle ven." Niet de rituelen zijn volgens de burgemeester de hoofdelementen van het gilde, maar begrippen als vriendschap, vredelievendheid en verbondenheid. De burgemeester blikte terug op de tijd - 1594 - waarin het gilde door Maria van Nassau werd gesticht 'tot betere versekeringhe ende bescher- menisse van den ingesetenen ende inwoonderen'. Het was middenin de Tachtigjarige Oorlog, een onstabiele periode. "Een goede zaak dat de openbare orde en veiligheid gehand haafd konden worden. Maar ook was het nodig om zich te kunnen verweren tegen rondtrekkende ben den." Van der Munnik trok een parallel met het heden. "Ik zie dat in meerde re gemeenten burgerwachten, sur veillanten en parkeerwachten zijn aangesteld. Ook wordt bij sommige evenementen gebruik gemaakt van de diensten van beveiligingsbedrij ven. Het thema veiligheid en bescherming van de burger is dus van alle tijden." De burgemeester zei dat zich goede en minder goede veranderingen in de samenleving voordoen. Criminaliteit en geweld nemen toe. "Er is politie, maar kan er voldoende tegen worden gedaan? Moet er niet meer gebeuren om de burger een relatief veilig bestaan te waarborgen?" vroeg hij zich af. De burgemeester en zijn vrouw waren, evenals vrijdag, in zeven tiende eeuws kostuum gestoken. Het Cloveniersgilde, dat voor de gele genheid hetzelfde had gedaan, was daar bijzonder mee ingenomen. Zodanig zelfs, dat deken Suurland Van der Munnik meedeelde dat hij tot overdeken was benoemd. Een functie die door Maria van Nassau destijds aan de baljuw van Sint- Maartensdijk en Scherpenisse was toebedeeld. Nadat Van der Munnik de belofte had afgelegd, riepen de gildebroeders hem een driewerf hoera toe. De schuttersgilden uit Bergen op Zoom en Leur hernieuw den ten overstaan van de nieuwe overdeken hun eed. Aansluitend werd het vendelzwaai- en gedemonstreerd. Door de beperk te ruimte op de Hoge Markt - waar de tafels al gedekt stonden voor de maaltijd én alle gilden waren aange treden - kwam er slechts één vaan drig in actie. Voorafgegaan door de Oud-Vossemeerse Muziekvereni ging marcheerden de gilden vervol gens af naar het Pluimpotterrein. Deelnemers aan de gildemaaltijd op de Hoge Markt in de rij om zich de lekkernijen te laten serveren. Er werd met handbogen en kruisbo gen geschoten op doelen, met hand bogen op de liggende wip en met luchtbuksen op de staande wip. De leden van de beide Brabantse gilden beoefenen het boogschieten weke lijks. De twintig leden van het St. Sebasti- aansgilde uit Bergen op Zoom komen er elke woensdag voor bij elkaar. In de wintermaanden binnen en 's zomers buiten. Het gilde dateert uit 1564, maar werd in 1985 heropgericht nadat het begin deze eeuw slapend was geworden. Er mogen dertig broeders lid zijn. Doordat bij de jeugd weinig animo bestaat om zich bij het gilde aan te sluiten, wordt dit aantal niet gehaald. Tradities kent dit gilde ook. Zo wordt over de leden altijd met witte en bruine bonen gestemd. Als er een gildefeest is, begint dit met een mis, want het gilde is met de kerk verbonden. Ook het St. Hubertusgilde uit Leur raakte begin deze eeuw slapend, na in 1752 te zijn gesticht. In 1980 werd het opnieuw opgericht. De 35 leden komen elke vrijdagavond bij elkaar om te schieten met de kleine kruisboog. Ook op zondagmorgen treffen de gildebroeders elkaar in het eigen clubgebouw, de voormali ge mouterij van brouwerij De Schenkkan. Het gilde is evenals dat in Bergen op Zoom met de kerk ver bonden. De naamdag van de schuts patroon wordt in november gevierd met een mis, een gezamenlijke maaltijd, voordrachten en zang. De leden van beide gilden gaan steeds gekleed in folkloristische kostuums. Evenals in Scherpenisse kunnen er alleen mannen lid zijn. Nieuwe leden zijn een jaar lang adspirant en leggen pas dan de eed van trouw af. Zowel St, Hubertus als St. Sebastiaan doet mee aan de jaar lijks kringdag van de kring Baro- nie/Markiezaat. Er zijn dan wedstrij den boogschieten (de winnaars krij gen een zilveren schild), vendel- zwaaien en trompet blazen. St. Hubertus, oorspronkelijk een cloveniersgilde, gaat dit jaar voor het eerst met de luchtbuks schieten op de staande wip. De bedoeling is, om de twee jaar in juni het konings- schieten te houden. Van een 25 meter hoge paal moet dan de vogel worden geschoten. Dit schieten op de staande wip, maar dan met handbogen, is populair in de Zak van Zuid-Beveland, Zeeuws- Vlaanderen, België en Noord- Frankrijk. Ook de schutterij Raven stein uit Kloetinge beoefent het. Deze club van veertig leden, die op zaterdag en zondag schiet, heeft afdelingen voor wipschieten en voor doelschieten. Het wipschieten gebeurt 's zomers buiten op de staan de wip en 's winters binnen. De staanders met veelkleurige pluimen worden dan schuin opgesteld. Dat was zaterdag ook in Scherpenisse te zien. Daar kreeg de jeugd bovendien de gelegenheid om op ballonnen te schieten. De schutterij is ontstaan omdat er in Kloetinge méér mensen wilden boogschieten dan in het daar bestaande St. Sebastiaansgilde mogelijk was. Het gilde, dat een jaar of zes geleden weer met schieten is begonnen, laat namelijk maar 24 leden toe. Dit gilde kent nog de tra ditie dat het bij begrafenissen van gildebroeders rouwmantels draagt én de stoet voorafgaat. De verschillende schutters deden hun best de gildebroeders uit Scher penisse voor het schieten te interes seren. Wie weet wat daar in de toe komst nog uit voortkomt.

Krantenbank Zeeland

Eendrachtbode /Mededeelingenblad voor het eiland Tholen | 1994 | | pagina 13