'Het lijkt wel alsof men de
molens steeds meer vergeet'
Vrederust laat velen
delen in de feestvreugde
Ringsteken op
de Thoolse Dag
Feestprogramma
Cloveniersgilde
in Scherpenisse
Fietsers krijgen appeltje
voor de dorst van Alkema
Weinig last van ferme bries landelijke fietsdag
MA. Kodde op matig bezochte nationale molendag:
Meerdaags programma 85-jarig bestaan
i
Donderdag 19 mei 1994
EENDRACHTBODE, DE THOOLSE COURANT
9
Psychiatrisch ziekenhuis Vrederust te Halsteren is giste
ren begonnen met de festiviteiten rond de viering van het
85-jarig bestaan. Het terreinfeest viel samen met de alge
mene ledenvergadering van de 'Vereniging tot Christelij
ke» Verzorging van Geestes- en Zenuwzieken in Zuid-
West Nederland.' Zaterdag 28 mei is er een reünie, in
oktober is er een dinerweek voor de patiënten, in novem
ber een symposium over kwaliteitsbeleid en daar tussen
door nog twee personeelsfeesten.
Zesde reünie
Dinerweek
Klein Loo en Buitenlust
Hoogtevrees
Swing
Programma
Speelmansplaten decor tal van activiteiten
De Thoolse dag en de open dag waterrecreatie worden
zaterdag 28 mei weer gecombineerd gehouden op de
Speelmansplaten. Evenals voorgaande keren is het con
cours hippique daarbij het omvangrijkste onderdeel, 's
Middags is ook het ringsteken te zien.
Aan zijden draad
Op de omloop van de walkorenmolen De Hoop in Tholen
klinken wat ongeruste geluiden als de wieken er een vaart
inzetten van 80 enden ofwel zo'n 100 km per uur. De hou
ten balie waarop de bezoekers van het uitzicht genieten,
begint langzaam te bewegen. Vrijwillig molenaar O.
Huiskamp uit Tholen stelt de mensen gerust: "Alles wat
beweegt, kan niet knappen." Aan sommigen is te zien dat
ze hierdoor weinig op hun gemak gesteld worden. Zes
molens op Tholen en Sint-Philipsland gaven zaterdag tij
dens de nationale molendag een mooie show weg, dank
zij de forse oostenwind.
Druk in Stavenisse
Een stralend zonnetje en een frisse wind begeleidden
zaterdag de 116 deelnemers aan de landelijke fietsdag.
De route liep dit jaar min of meer verticaal over het
eiland. De twee start- en rustpunten waren het VVV-kan-
toor in Sint-Maartensdijk en café De Hoop in Sint-Anna-
land. Een kwart van de deelnemers aan de tocht kwam
van buiten Tholen en Sint-Philipsland.
Appels
"Met gezellige bijeenkomsten wil
len we de angst voor het psychia-
triseh ziekenhuis wegnemen", zegt
dhr. O. ter Beek uit Tholen, lid van
de jubileumcommissie van Vrede
rust. "Wc willen integreren en ons
meer profileren in de samenleving,
want dit ziekenhuis hoort bij de
omgeving. Men reageert soms nogal
afstandelijk, angstig, maar Vrede
rust is de meest veilige plaats uit de
omgeving. Je kunt hier rustig wan
delen.
Gelukkig komen nogal wat scholen
hier hun sportdagen houden, wat
mede een bijdrage levert aan de inte
gratie van Vrederust in de gemeen
schap", zegt Ter Beek.
De reünie die zaterdag 28 mei op het
programma staat, wordt voor de zes
de keer gehouden. Dertig jaar gele
den gebeurde dat voor het eerst en
telkens opnieuw is er veel belang
stelling. "Mede door de woningen
van personeelsleden op het terrein,
was Vrederust vroeger één familie",
legt mevr. A. van Bavel uit. Er komt
onder meer een tentoonstelling in de
Ark en de hal van het hoofdgebouw
met als thema: verleden, heden, toe
komst. Oud-directeur Van Rossum
speelt in de Ark op het orgel en de
muziekvereniging Euphonia speelt
op het terras bij De Sprenge. De pas
opgeknapte bloemen- en groentetuin
Klein Loo is ook te bezichtigen.
Inmiddels hebben zich al 400 men
sen opgegeven voor de reünie. Iede
re bezoeker krijgt een aandenken.
Van 3 tot en met 7 oktober wordt
een diner-week voor de 450 perma
nente patiënten en 100 deeltijd
patiënten georganiseerd. In het ver
sierde restaurant wordt dan wat
extra's geboden en dat is een hele
organisatie, want de capaciteit is
120 mensen per dag. Wie niet naar
het restaurant kan komen, krijgt op
de eigen afdeling een feestelijke
maaltijd.
Het personeel heeft twee festivitei
ten: een boottocht op 10 september
vanuit Bergen op Zoom op het
Zoommeer en 29 oktober in Made
een avond in Griekse stijl. Voor bei
de evenementen zijn inmiddels 700
aanmeldingen; Vrederust telt 612
medewerkers en iedereen mag een
introducé meenemen.
De jubileumactiviteiten worden 18
november afgesloten met een sym
posium over kwaliteitszorg, waar
voor 150 mensen uit Vrederust en
andere psychiatrische ziekenhuizen
zijn uitgenodigd.
Het psychiatrisch ziekenhuis Vrede
rust bestaat 85 jaar, de vereniging is
5 jaar ouder. Die werd in 1904 opge
richt als 'Vereniging tot Christelijke
Verzorging van Geestes- en Zenuw
zieken in Zeeland.' Men kocht twee
aan elkaar grenzende landgoederen
in Halsteren aan, Klein Loo en Bui
tenlust, waar het ziekenhuis verrees.
Van Buitenlust is de boerderij met
het woonhuis nog aanwezig en in
functie. Het oorspronkelijke
gebouw Klein Loo is ondanks een
bestuursbesluit om niet tot sloop
over te gaan, in de eerste helft van
de jaren tachtig toch afgebroken. Op
dezelfde plaats functioneert de
inmiddels splinternieuwe bloemen
en moestuin Klein Loo.
Vrederust telde oorspronkelijk 900
patiënten, maar na de regionalisatie
van de gezondheidszorg zijn dat er
permanent maar 450 meer. Diverse
oude gebouwen zijn in de loop der
jaren ook afgebroken, maar in de
rechter zijvleugel van de Schorre
(voorheen paviljoen 1) is 'de eerste
steen' van Vrederust nog steeds aan
wezig.
ZIE VERDER PAG. 1 1
gen als ze onderin zijn, geen wind
meer en worden minder belast, maar
als ze weer vanachter de bomen zijn,
krijgen ze een klap. Het is een onre
gelmatige belasting van de molen.
Maar ik vraag al jaren om de toppen
uit die bomen te halen, maar dat zal
er wel niet van komen." En daarmee
heeft Huiskamp hetzelfde probleem
als molenaar Van Strien uit 1865.
Van Strien klaagde ook over de
windvang omdat de bomen in het
park de wind uit de zeilen van De
Hoop haalden. De gemeente wilde
ze toen niet kappen omdat ze nog
niet volgroeid waren en dus niet
genoeg opbrachten. "Nu heeft het
meer een milieutechnische reden",
denkt Huiskamp. Het probleem
werd opgelost door de molen 5,60
meter te verhogen. Daardoor kreeg
hij de unieke, te grote 'puilkap'.
De eerste keer dat er van windmo
lens in Tholen gesproken wordt, is
rond 1343. Toen stonden er drie
zogenaamde banmolens waarop
iedere inwoner zijn graan moest
laten malen. In 1462 kreeg de stad
de molens in eeuwigdurende erf
pacht. In 1735 was de standerdmo
len in Tholen zo slecht dat hij werd
afgebroken en op zijn plaats liet de
gemeente De Hoop bouwen. Molen
maker Van Domburg en opziener
Barend van Doesburg uit Breda ont
wierpen en bouwden de nieuwe stel
lingmolen. In 1848 werd de tweede
korenmolen De Verwachting
gebouwd aan de Vlasmarkt. In 1930
werd die gedeeltelijk gesloopt en er
is alleen nog de tot woonhuis ver
bouwde romp van over. De Hoop
werd tot 1901 bewoond en onder
concurrentie van een motormaalde
rij maakte mulder H. Dorst in 1908
een machineruimte tegen de romp
van de molen. Het bestaan van de
molen hing een paar keer aan een
zijden draad. Al in 1930 wilde de
eigenaar de molen verkopen, maar
de pas opgerichtte vereniging de
Hollandsche Molen (nu eigenaar
van De Jager in Oud-Vossemeer) en
de gemeente wisten vijf jaar uitstel
te krijgen. Aan het einde daarvan
vernielde de bliksem een deel van de
molen. Met een loterij en een bazar
wisten de stichting en de gemeente
de molen te behouden. De Hoop
werd gerepareerd met de as en de
roeden van de wipkorenmolen De
Oud Strijder uit Tienhoven. Na de
Tweede Wereldoorlog werd de
molen weer verwaarloosd tot de
gemeente hem in 1955 kocht. Het
machinehuis werd afgebroken en dc
molen werd gerestaureerd.
Volgend jaar worden er waarschijn
lijk weer wat herstelwerkzaamheden
aan De Hoop verricht. Momenteel is
men bezig om halogeen verlichting
op de omloop te monteren dat de
huidige gloeilampen moet vervan
gen. "Hij zou ook weer eens schoon
gemaakt en bijgevoegd moeten wor
den. Maar hij is in prima staat en hij
loopt perfect", zegt Huiskamp.
Zaterdag hield hij het om half vier
voor gezien. "Om drie uur ruimde de
wind in een paar minuten helemaal
van oost naar zuid. Ik heb nog nooit
meegemaakt dat hij zo snel draaide.
Normaal kruien we de molen met de
wind mee, maar dit was niet bij te
houden. Bovendien zag het er
onweersachtig uit en dan kun je
beter maar stoppen." Een leuke ont
moeting had de mulder op de molen
dag met een oude man die vroeger
nog molenaar H. Dorst had gehol
pen. "De man was er 's morgens en
hij kwam 's middags terug. Gewoon
uit interesse bleef hij staan praten.
Dat is leuk, want zulke mensen kom
je niet vaak meer tegen", zegt Huis
kamp, die zelf in de wieken klimt
om de zeilen op te hangen. "Ik heb
Behalve het concours hippique met
zo'n 500 deelnemers, zijn er tal van
andere onderdelen waarbij paarden
een rol spelen. Zoals een tally-ho
(race tegen de klok) en een pas de
deux (kuur op muziek) met koud-
bloed trekpaarden uit de stallen van
Brooijmans. Verder ringsteken, en
een estafette met koudbloed paarden
waarbij Zeeuwse eilanden het tegen
elkaar opnemen.
De landbouw, 36 jaar geleden de
basis voor de Thoolse Dagen, heeft
ook nog een andere inbreng. Zo is
het scheren van schapen te zien, en
het drijven van deze dieren met bor
dercollies. Uiteenlopende rassen
mestvee worden gepresenteerd. In
een tent zullen exposities te zien zijn
van agrarische produkten, de zaad
teelt (gewasbescherming en milieu
beleidsplan), verpakkingsmateriaal
(door de Plattelandsvrouwen),
modelbouw en de promotiewagen
van de Nederlandse fruittelersorga
nisatie. De provincie heeft de stich
ting Thoolse Dagen ontheffing ver
leend om met tractoren over de Oes-
terdam te rijden.
De Instructiegroep Tholen geeft een
demonstratie van honden met pak-
werkers. En AVC '87 geeft iedereen
de kans om strandvolleybal te spe
len.
En dan de waterrecreatie. Zeilschool
TG 17 biedt bezoekers de gelegen
heid op een gratis zeiltocht, terwijl
ook surfschool Swing demonstraties
verzorgt. Bij de zeilschool liggen
drie Thoolse hoogaarzen. Mensen
kunnen er een kijkje nemen en uitleg
vragen over deze zeilende vissers
schepen. Wie zijn boot wil verko
pen, kan zich aanmelden voor de
geen last van hoogtevrees. Dat zit
allemaal in je hoofd. Ik klim
omhoog, haak mijn voeten vast en
probeer dan de zeilen vast te maken.
Zwaar werk? Dat valt wel mee. Als
molenaar heb je een prachtig leven.
De echte blijven het hun hele leven."
botenmarkt. En bij voldoende
belangstelling (aanmelden vóór 22
mei, tel. 01667-2961 of 01660-
4697) wordt voor jongelui van 12 tot
20 jaar het onderdeel fiets 'm d'r in
georganiseerd.
Waterfietsen, banaanvaren, virus
roeiboten en kano's worden op de
plas gebracht door experimental
promotion. Eventueel worden vlie
gers opgelaten en modelbouw vlieg
tuigen gedemonstreerd. Accordeon
vereniging de King Corns en het
Eerste Zeeuwse Jachthoornkorps
zorgen voor de muzikale noot.
Het programma ziet er als volgt uit:
9 u. Concours hippique, om 13.30 u.
prijsuitreiking.
10-17 u. Tentoonstellingen van pro
dukten, vee, modelbouw e.d.
13.30 u. Vliegerdemonstraties.
13.45 u. Strandvolleybal.
14 u. Tally-ho met koudbloed paar
den.
14.20 en 16.45 u. Schapen drijven
met bordercollie.
14.40 u. Pas de deux met koudbloed
paarden.
15 en 17.30 u. Optreden accordeon
vereniging King Corns.
15 u. Demonstraties geluidarme
wateractiviteiten; wedstrijd met
nieuw soort waterfiets. Fiets 'm d'r
in.
16 u. Demonstratie honden met pak-
werkers.
16.20 u. Ringsteken.
17.15 u. Estafette met koudbloed
paarden.
De hele dag door: schaapscheerders-
feest, botenmarkt, bezichtigen hoog
aarzen, demonstraties zeilschool TG
17 en surfschool Swing, activiteiten
experimental promotion.
over belangstelling helemaal niet te
klagen. Molenaar G. de Moed telde
zo'n 75 geïnteresseerden. Er lagen
veel bootjes in de haven en daarom
bezochten ook veel toeristen de
molen, die vlak bij het water staat.
Ook oud-Stavenissenaren die een
tochtje maakten, kwamen even bij
De Moed naar binnen. Verder
begroette De Moed een flink aantal
dorpsbewoners waaronder ook
opvallend veel jongeren. Blijkbaar
leeft de belangstelling voor de
molen in Stavenisse meer dan in
andere plaatsen op Tholen.
In Sint-Philipsland draaide de
grondzeiler De Hoop niet alleen,
maar hij maalde ook nog graan.
Molenaar J.J. Reijngoudt maakte
voor deze gelegenheid meel voor
bakkerij A.P. v.d. Est. Volgens zijn
vrouw is Reijngoudt dol op zijn
molen. Hij heeft er dan ook plezier
in om hem te laten werken en als hij
een molen ziet waar hij nog niet in is
geweest, wil hij die meteen bezoe
ken. Reijngoudt kreeg zaterdag 25
mensen op bezoek vanwie er een
paar uit Duitsland kwamen, maar de
meesten waren Sint-Philipslanders.
Vorig jaar waren er meer buitenlan
ders op de molen, die de hele dag
draaide.
Molenaar Huiskamp had er plezier
in. Een stevige oostenwind dreef de
wieken aan tot een flinke snelheid,
maar het kan nog harder. "In princi
pe kan ik elke windkracht wel pak
ken, maar op een gegeven moment
haal je dan wel de zeilen uit de wie
ken", zegt de Tholenaar, die niet zo
blij is met de bomen in het park voor
de molen. "Je kunt merken dat ze de
wind tegenhouden. De wieken krij-
Dc Hoop in Tholen in vol ornaat.
Woensdag 25 mei
13 u. Rondgang trommelslager door
Schcrpcnissc.
19 u. Verzamelen gildcbrocdcrs op
dc gildekamer; inhalen drie nieuwe
leden.
20 u. Algemene ledenvergadering
op dc gildekamer.
Donderdag 26 mei
13 u. Gildekamer geopend voor dc
gildcbrocdcrs.
19.30 u. Gezellig samenzijn van dc
leden in het kader van het 400-jarig
bestaan van het Cloveniersgilde.
Vrijdag 27 mei
18.30 u. Dorpsomroeper roept inwo
ners op voor onthullingsplechtig
heid kunstwerk aan de Spuidam-
straat.
18.45 u. Muzikale rondwandeling
Euterpe door het dorp.
19 u. Verzamelen genodigden en
gildebroeders (in kostuum) op de
gildekamer.
19.20 u. Euterpe haalt genodigden
en gildebroeders af.
19.30 u. Burgemeester H.A. van der
Munnik onthult het door David van
der Kop uit Drcischor gemaakte
kunstwerk.
Zaterdag 28 mei
13.30 u. Officiële opening gildcfccst
door dc burgemeester.
13.45 u. Voorafgegaan door
muziekvereniging OVM maken het
Cloveniersgilde cn dc schuttersgil
den St. Hubcrtus, Ravcnstein en St.
Sebastiaan een rondgang door het
dorp.
14.30 u. Gildekamer opengesteld
voor het publiek.
14.45 u. Wedstrijden boogschieten
voor de schuttersgilden op het
Pluimpotterrcin; aan het begin en in
de pauze geven vendelzwaaiers,
tamboers en bazuinblazers demon
straties.
15 u. Open gilde op de Hoge Markt.
18 u. Gildemaaltijd op de Hoge
Markt, muzikaal opgeluisterd door
Oe momme noe.
21 u. Sluiting van de gildedag.
Een jeugdige bezoekster werpt met haar moeder een blik uit het raam van molen De Hoop.
De grondzeiler uit Stavenisse had
Kodde op een hele morgen slechts
drie belangstellenden ontving op
zijn grondzeiler (zo geheten omdat
de wieken tot vlak boven de grond
draaien). "Eén van de bezoekers was
een vrouw uit Bergen op Zoom wier
vader molenaar was geweest. Maar
het lijkt wel of de mensen uitgeke
ken zijn op ons. Je moet er echt in
geïnteresseerd zijn", zegt de Sint-
Annalander. "Ik draai de oude
molen nog bijna iedere week en de
mensen gaan dat gewoon vinden en
komen niet meer." Ook op de stel
lingmolen De Jager in Oud-Vosse-
meer, die Kodde eveneens beheert,
had hij geen geluk. Hij wilde er
zaterdagmiddag wat graan verma
len, maar een kam brak af en daar
door kwamen de stenen stil te lig
gen. De wieken draaiden in de vrije
stand nog wel verder, maar malen
ging niet meer. Zo'n tien mensen
kwamen de bezigheden van Kodde
aan de Hikseweg volgen.
De belangstelling voor de molens
wordt ieder jaar minder. Dat is de
klacht die alle molenaars hebben. In
totaal Jcwamen er zaterdag zo'n 193
bezoekers. In Scherpenisse en
Poortvliet werden de molens niet
opengesteld. Het dieptepunt was in
Sint-Annaland waar 'mulder' M.A.
In Sint-Maartensdijk verging het
W.G. Robbe iets beter. Hij mocht op
zijn stellingmolen De Nijverheid
dertig mensen verwelkomen. Tien
daarvan waren Duitsers en één Pool.
Ook aan hen legde Robbe het een en
ander uit over zijn werk. "Ach, ik
heb mijn handen en voeten en daar
mee lukte het wel. Bovendien kon
den ze het beter volgen omdat ze
ook zagen gebeuren wat ik vertel
de", zegt de mulder uit St. Maartens
dijk. Het aantal bezoekers viel hem
nogal mee, al noemde Robbe het
opvallend dat er erg weinig mensen
van Tholen bij zaten.
Moeder en dochter Clarijs kwamen uit Middelburg voor de fietsdag op Tholen.
De route liep via de Veerhoekseweg
en Malland tussen Sint-Annaland en
Sint-Maartensdijk naar de Schelp-
hoek en weer terug. In totaal een
lengte van 34 kilometer. Door de
stevige wind werd er gevreesd voor
het stuk van de Speelmansplaten
naar de Schelphoek, maar de deelne
mers kregen op dit stuk de wind in
de rug. Op de rustpunten kregen de
fietsers een stempel waarmee later
de medaille kon worden opgehaald.
Sommigen stapten gelijk weer op,
maar anderen lieten zich eerst een
verversing goed smaken. De snel-
sten deden er zo'n twee uur over om
de route te rijden, maar de meesten
namen er hun gemak van. Zo'n
kwart van de deelnemers kwam niet
van Tholen of Sint-Philipsland. De
intekenlijst liet plaatsnamen zien als
Baarn, Ouwerkerk, Rotterdam,
Zwijndrecht, Schiedam, Middelburg
en zelfs Noorseschut (een plaatsje
bij Hoogeveen). Enkele mensen die
bivakkeerden op de Speelmanspla
ten bij het kampeerweekend van het
wijnmakersgilde besloten ook op de
fiets te stappen om Tholen eens wat
beter te bekijken. Eén man haalde
wel de route op, maar ging die op
een andere dag fietsen. Een handje
vol deelnemers dat als laatste bin
nenkwam, kreeg nog te maken met
wat regen, maar dat mocht de pret
niet drukken. De VVV ontving van
veel mensen een compliment voor
de mooie route die zó duidelijk was
beschreven dat niet één fietser ver
keerd is gereden. De VVV zelf is
heel tevreden en noemt de deelname
'boven verwachting'. Vorig jaar lag
het aantal fietsers weliswaar hoger
(zo'n 125), maar dat was voorname
lijk te danken aan het feit dat er toen
meer opstappunten waren. De rit
was toen ook gekoppeld aan de rou
te in West-Brabant. Deze keer start
ten er 87 fietsers in Sint-Maartens
dijk en 29 in Sint-Annaland. Dit jaar
is er ook weer een Thoolse fietsdag
op 18 juni. Men kan dan vanuit iede
re plaats beginnen.
De route leidde ondermeer langs het
streekmuseum De Meestoof in Sint-
Annaland dat 's middags zijn deuren
opende zodat ook hier even gerust
kon worden. Fruitteler P. Alkema
aan de Veerhoekseweg in Sint-
Maartensdijk hield een open dag.
Met borden stond dit aangekondigd
langs de weg en de fietsers kregen
bij het bedrijf een rondleiding. Er
stonden nog wat appelrassen in
bloei zodat de boomgaard een fleu
rige aanblik gaf. Verder waren er
insectenvalletjes opgehangen en er
stonden diverse werktuigen tussen
de bomen. Alkema vertelde de
bezoekers van alles over de fruitteelt
en beantwoordde ook heel wat vra
gen; met name op het gebied van
milieu en gewasbescherming. Ook
werd het de toehoorders duidelijk,
gemaakt dat het plukken lang niet
meer zo'n zwaar karwei is als vroe
ger. "Er wordt niet meer gesjouwd
met kilo's appels om die verderop in
de kist te legen", vertelde Alkema.
"We werken met karretjes en het
gaat eigenlijk allemaal vanzelf." Na
deze uitleg meldden zich een aantal
mensen aan voor de komende pluk.
In de schuur van het bedrijf stond
een sorteermachine opgesteld en
ook die kon het publiek aan het werk
zien. Tot slot kreeg iedereen nog een
appeltje mee. Alkema kreeg naast de
deelnemers aan de fietsdag ook nog
andere belangstellenden over de
vloer. In totaal bezochten zo'n 150
geïnteresseerden het bedrijf van de
fruitteler die met dergelijke acties
zijn bedrijfstak een beetje wil pro
moten.
