Bosnische vluchtelingen in St. Annaland:
'Het is één grote tragedie'
en allesbranders voor Sarajevo
Actie voor dekens, slaapzakken
Eeuwelinge
overleden
Vracht met
spullen naar
Roemenië
Varkensmest
zorgt voor
meevaller
Telefonische
lotto is niet
in de haak
Inbreker bij
Smerdiek is
nu eindelijk
opgesloten
REP. of BOSNIA-
HERZEGOVINA
Investeringen
door nota's
op lange baan
Twee panden
gaan plat
Terugdringen
van tekorten
krijgt voorrang
Oproep door burgemeester H.A. van der Munnik van Tholen
Donderdag 16 december 1993
EENDRACHTBODE, DE THOOLSE COURANT
In een geriefelijke huurwoning van Beter Wonen in St.
Annaland zit de Bosnische familie Omerefendic er vre
dig bij. De kleine kerstboom in de hoek van de kamer
verspreidt gedempt licht. Het blauwe schijnsel van de
televisie maakt de plaatsnamen op de kaart van voor
malig Joegoslavië net leesbaar. Zepce, vroeger een
7000 inwoners tellend dorp in centraal Bosnië, bestaat
eigenlijk alleen nog in naam. In werkelijkheid is het
grotendeels een restant uitgebrande woningen. De bur-
geroorloog heeft wreed huisgehouden.
KOOP NU EEN
VAATWASMACHINEÜ
Tijdbesparend snel.
MAIMERJflflL E'ec,r°
Nederlandse contacten
Begeleiding
Winter
Echt blij
Inwoners van de gemeente Tholen kunnen zaterdag in
hun woonplaats een motie tekenen voor vrede en soli
dariteit in Europa. En geld storten voor de internatio
nale actie ter ondersteuning van de inwoners van
Bosnië-Hercegovina en het voormalig Joegoslavië.
Halt toeroepen
Vanaf de kansel
7
"Het is één grote tragedie", zegt
Edib Omerefendic (32), die uit
Zepce afkomstig is, maar tot ok
tober 1991 in het nabij gelegen Za-
vidovici (17.000 inwoners) woonde
met zijn vrouw Saha (31) en zoon
Amer (7). "Mensen zijn er niet
belangrijk. Wie gebleven is, zoals
mijn grootmoeder en een oom,
woont in een etnisch verscheurd
land onder verschrikkelijke om
standigheden. De verschillende
bevolkingsgroepen reageren
eigenlijk heel primitief. Ze hebben
een grote stap teruggedaan; wel
meer dan 50 jaar, gezien hun on
derlinge strijd. Wij willen nor
maal leven, met alle mensen in
vrede omgaan."
De familie Omerefendic had het
goed in Bosnië. Hij had een eigen
bedrijf dat faxen verkocht met 2
verkopers, 1 serviceman en 1 ad
ministratief medewerkster in
dienst. Zij deed de geautomati
seerde salarisadministratie van
een meubelfabriek.
Een vrachtwagen uit de Hongaar
se hoofdstad Boedapest is dins
dagavond in Scherpenisse door de
familie Noom met een twaalftal
helpers geladen met goederen
voor hulp aan Roemenië. Er werd
van alles meegegeven: groente, bo
ter en andere levensmiddelen,
zelfs fietsen. "Je kunt het zo gek
niet bedenken, maar er gaan aller
lei dingen mee", zegt J.L. Noom
die onlangs van het jubilerende
zorgcentrum De Schutse in Sint-
Annaland een cheque van 3500
gulden kreeg aangeboden. In het
artikel daarover stond dat het be
jaardentehuis Filadelfia over 20
jaar eigendom zou worden van de
familie Noom. Maar dhr. en mevr.
Noom hielpen slechts mee om er
voor te zorgen dat Filadelfia uit
eindelijk eigendom van de kerk in
Roemenië wordt. En dat is gelukt.
De* overheid heeft zwart op wit
toegezegd dat het gebouw twintig
jaar gehuurd kan worden met
daarna recht van koop.
Meer tiid voor vriie tiid. Een gezin
van 4 personen bespaart ca.
213 uur per jaar! Nog sneller: het
Nu leverbaar in 3 verschillende
maten: normaal - one
smal - compact vanaf OBü
r"J r—t «AD» TV H. IÏ SPECIAALZAAK
Molendijk 3-4 St.M.dijk
telefoon 01666-2315
Advertentie I.M.
De oorlog tussen Kroaten en Ser-
ven bracht de ommekeer. Edib,
die goede contacten had met men
sen uit alle bevolkingsgroepen,
zag de spanningen toenemen. Als
voormalig parachutist in het fede
rale leger werd hij tijdens de mo
bilisatie opgeroepen om weer in
dienst te komen. Edib zag de toe
komst zeer somber in. "Ik moest
kiezen: weggaan of toetreden tot
de moslimmilitie. Een tussenweg
is er niet. Neutraal zijn, dat kan
niet. Mijn beste vriend, een Ser
viër, wilde blijven, maar hij is om
gebracht." Edib nam de bus en de
trein naar Oostenrijk. Vervolgens
reisde hij naar Wierden bij Alme
lo, waar een zuster van zijn vrouw
woont.
Na het vertrek van Edib werd het
leven van Saha en Amer in Zavi-
dovici er niet gemakkelijker op.
Ze werden door hun plaatsgeno
ten steeds meer gemeden en drie
weken later, op 23 oktober 1991,
vlogen ze met de laatste lijnvlucht
van Sarajevo naar Belgrado en
vandaar naar Schiphol. De
huissleutel herinnert nog aan hun
vroegere woning. Alleen diplo
ma's en kleding namen ze mee. De
rest bleef achter en is inmiddels
ten prooi gevallen aan de oorlog.
De familie Omerefendic is de dans
ontsprongen dankzij de goede
contacten met Nederland. De va
der van Saha werkte 22 jaar als
lasser in Rotterdam en Vlissingen.
Haar ouders zijn na een ziekte in
middels overleden, maar haar
twee zusters wonen in Nederland
(Wierden en Nijverdal), evenals
haar enige broer (in Vlissingen).
De vrouw in Wierden is met een
Nederlander getrouwd, de andere
zuster kwam vorig jaar juni zwan
ger uit Bosnië in Nijverdal aan,
waar haar kind geboren werd. De
vader bleef achter en onbekend is,
of hij nog in leven is.
Edib heeft een broer die al dertien
jaar in de Verenigde Staten woont
en een zuster in het rustige Slove
nië. Zijn ouders trokken een half
jaar na zijn vertrek uit Bosnië
naar de V.S.. Van daaruit bezoch
ten ze al een paar keer hun andere
zoon in St. Annaland.
"De eerste tijd moesten we hier
blijven, maar nu willen we het
graag. Nederland is ons nieuwe
vaderland", zegt het Bosnische
paar. Ze verbleven vier maanden
in een opvangcentrum in Vlagt-
wedde en 8 maanden in een asiel
zoekerscentrum in Middelburg.
Toen kregen ze een huis in Den
Haag, maar dat beviel niet. Met
name voor Amer wilden ze naar
een rustig dorp en 12 oktober
1992 kregen ze via de gemeente
Tholen een woning in St. Anna
land. Een aantal vrijwilligers
zorgde voor begeleiding bij het
wegwijs maken in de Nederlandse
samenleving, inclusief taalles.
Door haar eerdere verblijf in ons
land was voor Saha de Nederland
se taal niet onbekend.
Op 13 mei van dit jaar werden de
drie Bosniërs erkend als vluchte
ling. Tot dan toe hadden ze de sta
tus van ontheemden. "Vanaf toen
werd ons leven anders", vertelt
Saha. Ze kregen een ander huis
toegewezen en ze mochten allebei
naar het Zoomvlietcollege in Roo
sendaal voor Nederlandse les. Het
paar is in Joegoslavië hoog ge
schoold. Edib studeerde na het
gymnasium sociologie aan de uni
Saha, Amer en Edib Omerefendic in St. Annaland.
versiteit van Sarajevo, Saha volg
de in Belgrado de hogeschool
voor toerisme. Bij de laatste
schooltoets kreeg Edib het cijfer
8.3 en Saha 6.1 punten. "Ik heb
mijn zoon en het huis om te ver
zorgen, dus heb ik weinig tijd om
te leren", verontschuldigt Saha
zich. Bovendien dwalen haar ge
dachten tijdens de lessen nogal
eens af, zo vertelt ze. "Dan denk
ik aan alles wat wij aan voedsel,
Ideding en scholing hier hebben
en de mensen in Bosnië allemaal
ontberen. Ik slaap er soms niet
van."
Saha luistert 's avonds om half
tien en om tien uur nog naar
nieuwsuitzendingen van radio
Belgrado en radio Zagreb, maar
Edib gelooft er niet meer in. "Het
is zo moeilijk met deze informa
tie, want wat is er waar?" Hij gaat
alleen af op de Nederlandse te
levisie.
Het Bosnische paar realiseert zich
hoe bar de levensomstandigheden
in hun vroegere land moet zijn.
"De winters zijn daar heel streng
met temperaturen tot 20 graden
onder nul. Dekens zijn dus hard
nodig. Er zijn meer mensen door
de kou overleden, dan als gevolg
van het gebruik van wapens. Zieke
mensen, zwangere vrouwen zijn er
heel slecht aan toe. En dan is er de
angst nog. Toen wij er nog waren,
waren we al bang. Wat moet het
nu dan wel niet zijn."
Edib en Saha Omerefendic zijn
als liberale moslims nooit zo
chauvinistisch geweest. Ze nemen
dan ook afstand van het fana
tisme, dat de verschillende etni
sche groepen kenmerkt en dat
ontaardt in barbarisme. "Wij wil
len normaal onderling contact in
een multicultuur, zoals je dat in
Nederland hebt."
De familie Omerefendic voelt zich
thuis in St. Annaland. "De eerste
tijd was het moeilijk, maar nu is
het heel goed. Wij zijn echt blij
hier. De mensen zijn aardig, je
hebt geen problemen met buren
en velen helpen ons. We houden
van dit eiland."
Amer maakt het goed op De Ca-
sembrootschool. Hij voetbalt bij
de Fl-pupillen van WHS en Edib
speelt in het vierde elftal van de
St. Annalandse voetbalvereni
ging. Saha zwemt iedere zaterdag
morgen in Middelharnis.
Het goed leren lezen en schrijven
van de Nederlandse taal vinden ze
belangrijk om later een baan te
kunnen vinden. "Nederland doet
veel voor vluchtelingen door ze
o.a. gratis educatie te geven. Later
zou dat nog wel eens het grootste
kapitaal voor Bosnië kunnen zijn,
wanneer wij en anderen terug wil
len."
Of dat er ooit van komt? "Ik wil
eigenlijk wel, maar ik mag niet",
zegt Saha. "Het is te gevaarlijk."
Ze maakt zich zorgen om haar
man en zoon. "Wanneer ik over
een aantal jaren terug kan, zou ik
alleen gaan en dan nog uitsluitend
om het graf van mijn ouders te be
zoeken. Nederland is mijn nieuwe,
tweede vaderland."
Edib ziet ook geen weg terug
meer. "Wij moeten hier verder le
ven, naar de toekomst kijken en
niet naar het verleden. Zo snel
mogelijk assimileren, hier nor
maal leven. Dat is het beste."
Op honderdjarige leeftijd is
maandag mevrouw Jacoba
Overbeeke-Geuze overleden. Ze
vierde op 22 juni haar honderdste
verjaardag in Ten Anker in Tho
len, waar ze sinds drie jaar ver
bleef. Tot een jaar geleden was de
in Poortvliet geboren eeuwelinge
nog kras. Ze wordt morgen in
Tholen begraven.
Nog één inwoner van de gemeente
Tholen is op dit moment ouder
dan honderd jaar. Dat is de
102-jarige mevrouw C.W. van
Vossen-Rijstenbil. Zij woont in
De Schutse in Sint-Annaland.
De vrijwillige brandweer, de ge
meentelijke straatmakersploeg en
het openbaar groen. Deze ogen
schijnlijk verschillende zaken heb
ben één ding gemeen: de gemeente
Tholen bereidt er een nota over
voor. Dat is maandag door wet
houder P. van Schetsen gezegd in
de commissie financiën. Duidelijk
werd dat zolang die praatstukken
er niet zijn, er op deze terreinen
niet geïnvesteerd wordt. Daarom
is de aankoop van een nieuwe
brandweerauto voor Stavenisse
uitgesteld: meevaller 25.000 gul
den. En wordt geen nieuwe maai-
machine aangeschaft: besparing
16.000 gulden. Ook de vacature
voor een straatmaker wordt nog
niet vervuld. In plaats daarvan is
een vakman ingehuurd bij een be
drijf. Dat kostte dit jaar al 51.000
gulden extra.
In het kader van sanering gaat de
gemeente twee panden slopen. In
Oud-Vossemeer gaat de woning
Molenstraat 5, voorheen bewoond
door J. Gelok, tegen de grond. Op
die plek komt parkeergelegenheid
voor de aangrenzende super
markt. In Sint-Annaland ver
dwijnt de Cebeco-loods aan het
Havenplein. Uit beide panden
moet eerst asbesthoudend mate
riaal worden weggehaald. Voor de
sloop in Oud-Vossemeer is 35.000
gulden nodig, voor Sint-Annaland
81.000 gulden.
De verschillende aanvragen uit
Oost-Brabant voor het bouwen
van varkensmesterijen op Tholen
hebben de gemeente een onver
wachte meevaller opgeleverd van
248.000 gulden. Aan leges voor
bouwvergunningen is 128.000 gul
den meer ontvangen dan was be
groot, de hinderwet en wet
milieubeheer leverden 120.000
gulden extra op. In de commissie
financiën vertelde wethouder P.
van Schetsen, dat de bedrijven de
helft van de bouwleges kunnen te
rugvragen als de bouw niet door
gaat. Maar het geld voor de
hinderwet zijn ze kwijt. Naar de
bedragen was gevraagd door A.
den Haan (PvdA) en P. van Bel-
zen (RPF/GPV).
De telefoonlotto die op Tholen is
verspreid en waar gigantische prij
zen worden beloofd, blijkt niet in
de haak te zijn. Er wordt gevraagd
om met een 06-nummer te bellen.
Dan kan de beller meedoen aan
onder andere het rad van fortuin.
Maar het addertje onder hel gras
is dat het om een lijntje gaat dat
naar de Dominicaanse Republiek
aan de andere kant van de oceaan
ligt. De kosten van een gesprek in
die richting zijn 5,85 per mi
nuut. Bovendien moet iedere bel
ler minstens een half uur wachten
voordat hij aan de beurt is. De or
ganisatie die de lotto-actie op
heeft gezet, verblijft waarschijn
lijk in Brno in Tsjechië. De politie
adviseert om niet mee te doen aan
het spel.
De 22-jarige man uit Sint-
Maartensdijk die de afgelopen
tijd al diverse keren is opgepakt
voor inbraken in de kantine van
voetbalvereniging Smerdiek is de
finitief vastgezet. Na de achtste
inbraak kreeg de politie een tip
dat de man met de gestolen waar
in een BBA-bus zat. De agenten
hielden de bus op zijn route aan
en arresteerden de man. Hij had
inderdaad nog spullen bij zich van
de inbraak. De Smerdiekenaar
was verslaafd en zei tegen de poli
tie dat hij zich wilde laten opslui
ten om van zijn verslaving af te
komen. Keer op keer liet men hem
echter gaan. Maar na acht inbra
ken vond justitie het blijkbaar ge
noeg en zette hem vast. Een
woordvoerder meldde dat de poli
tie blij is met deze beslissing, want
de man bezorgde hen veel werk.
I Hoewel de afgelopen jaren door
de gemeente Tholen wel vaker re
keningoverschotten werden ge
bruikt om de investeringen in
automatisering te dekken, is dat
geen automatisme. P. van Belzen
(RPF/GPV) kreeg dat in de com
missie financiën te horen van wet
houder P. van Schetsen. Hij
concludeerde dat automatisering
de hoogste prioriteit kreeg, maar
dat is volgens de wethouder niet
zo. "We doen niet anders dan
prioriteit geven aan het terugdrin
gen van de tekorten. Het zal dus
niet zoveel uitmaken waaraan je
een eventueel overschot besteedt.
Als het maar een investering be
treft waarvoor kapitaallasten zijn
geraamd in de begroting." Over
1993 is het begrotingsoverschot
288.000 gulden. Burgemeester en
wethouders willen dat gebruiken
om de geplande uitgaven voor
automatisering in 1994 van te be
talen. Daarmee stemde de com
missie in.
Van Belzen was wat ongerust dat
een deel van die investeringen on
nodig zou zijn door de herinde
ling. Ambtenaar P. van Rooij
omtzenuwde dat: "Wat de auto
matisering in Sint-Philipsland be
treft: er is niks en er valt niks van
te verwachten. Hun computer is
zeer verouderd." Problemen met
betrekking tot de uitbreiding of
vernieuwing van systemen ver
wacht De Rooij niet. Toch zal de
capaciteit van het Thoolse com
putersysteem de komende jaren de
kritische grens bereiken, vulde
ambtenaar F. Keur aan.
De commissie gaf groen licht voor
de aanschaf van een inkjetplotter
voor het tekenen van kaarten. G.J.
Hoek merkte op dat leverancier
Raet steeds iets duurder is dan an
dere leveranciers. Hij wilde kor
ting bedingen. Van Rooij zei dat
de voordelen van één en dezelfde
leverancier niet opwegen tegen het
prijsverschil. Daar komt bij dat
Raet bij sommige leveranties de
gemeente best eens tegemoet
komt.
Radio Sloth zendt zaterdag
morgen vanaf 8 uur uit.
In het kader van de actie
wordt achtergrondinformatie
gegeven en zijn gesprekken te
horen met betrokkenen.
Burgemeester H.A. van der Mun
nik heeft de raden en predikanten
van kerken en de kerkbesturen van
de parochies in de gemeente Tho
len een brief geschreven om deze
actie te ondersteunen. De gemeen
te Tholen haakt in op de lopende
campagne 'Dekens en Bescher
ming voor Bosnië' en geeft ge
hoor aan de oproep van de Raad
van Europa.
Het geld is bestemd voor de aan
schaf van dekens, slaapzakken en
allesbranders voor inwoners van
Sarajevo en andere Bosnische
steden.
De motie die Tholenaren zater
dagmorgen tussen tien en twaalf
kunnen tekenen is bedoeld om een
VN-protectoraat in te stellen in
Sarajevo en een EG-protectoraat
in Mostar. De tekst van de motie
luidt als volgt:
Ondergetekende.... geraakt en ge
schokt door de oorlog die voor
malig Joegoslavië uiteenscheurt,
en bewust van de gevaren dat dit
oplevert voor Europa als een ge
heel;
absoluut gekant tegen de ontwik
keling van extremistische ideeën ir
Europa, in het bijzonder de etni
sche zuiveringen, die de principes
van menselijkheid en de kern van
de democratie en de mensenrech
ten zoals bepleit door de Raad
van Europa, schenden;
ervan overtuigd dat gemeenten,
als centrale schakels in ons demo
cratisch bestel, de vrede en solida
riteit in Europa kunnen en
moeten bevorderen;
verklaart daarom, mijn gemeente
te steunen in de solidariteit en sa
menwerking met de democrati
sche krachten in voormalig
Joegoslavië, om aldus de funda
mentele rechten van burgers uit
voormalig Joegoslavië veilig te
stellen, in de wetenschap dat nu
het recht op overleving centraal
staat en dat vrijheid en solidariteit
tussen Europese burgers ondeel
baar zijn;
stemt in met en ondersteunt de
oproep van de Europese organisa
ties van gemeenten, om een halt
toe te roepen aan het lijden van de
bevolking in de voormalige Joe
goslavische repubieken, en in het
bijzonder in Bosnië-Herzegovina;
vraagt de regeringen van Europa
en de internationale organisaties
om niet langer te aarzelen en alle
mogelijke actie te ondernemen
om te verzekeren dat hulp, waar
die ook maar nodig blijkt te zijn,
de slachtoffers van de oorlog in
voormalig Joegoslavië daadwer
kelijk bereikt, en dat alle stappen
ondernomen worden om zo spoe
dig mogelijk de democratische sa
menleving en het vreedzaam
samenleven van verschillende etni
sche groepen te herstellen;
ondersteunt in dit licht de cam
pagne 'Dekens en Bescherming
voor Bosnië', die in Nederland ge
voerd wordt door Raad van Ker
ken, Stichting Oecumenische
Hulp, Mensen in Nood, Pax
Christi, Interkerkelijk Vredesbe
raad (IKV), Vrouwen voor Vrede
en Platform Gemeentelijk Vredes
beleid (PGV) en die gericht is op
enerzijds humanitaire hulp en an
derzijds het bepleiten van het on
middellijk instellen van
'beschermde gebieden' (waar bur
gers in veiligheid kunnen verblij
ven) en 'lokale protectoraten'
(waar steden onder VN-en EG-
bestuur worden gesteld, teneinde
de wederopbouw op niet-etnische
gebaseerde, democratische en effi
ciënte wijze ter hand te nemen).
De ondertekenaar kan ook zijn
adres invullen om aan te geven dat
hij op de hoogte gesteld wil wor
den van de resultaten van de
campagne.
In de brief aan de kerken legt Van
der Munnik uit waarom de ge
meente Tholen heeft besloten mee
te doen aan de actie. De burge
meester schrijft dat door de deel
name van de gemeente het
draagvlak wordt vergroot. Hij
omschrijft het doel als het inza
melen van geld voor het sturen
van dekens, slaapzakken en alles
branders naar Sarajevo en andere
Bosnische steden en het bepleiten
van de instelling van een VN-
protectoraat in Sarajevo en een
EG-protectoraat in Mostar. "Ik
meen deze gemeentelijke actiedag
voor Joegoslavië ook bij u als ker
kelijke organisatie en als predi
kant/pastor van harte te kunnen
aanbevelen en daarbij een drin
gend beroep op u te mogen doen
deze actie ten behoeve van mensen
in dringende en acute nood ook
vanaf de kansel af te kondigen."
De volgende gebouwen zijn open:
Tholen-stad: voormalig stadhuis
aan de Hoogstraat
Sint-Maartensdijk: gemeentehuis
Sint-Annaland: gemeenschaps
centrum De Wellevaete
Oud-Vossemeer: dorpshuis De
Vossen kuil
Poortvliet: dorpshuis 't Ouwe
Raed'uus
Scherpenisse: dorpshuis Holland
Huis
Stavenisse: dorpshuis De Stove.
Burgemeester H.A. van der Munnik geeft het voorbeeld door de motie te ondertekenen.
