Waardevolle brieven ds. L. Boone
Provincie geeft gemeente een
ton voor weg naar 3 bedrijven
Watersport wacht op
uitspraak R.v.S.
over clubgebouw
Sint-Philipsland winkel rijker
Tholen vraagt
meer aandacht
voor Zoomse as
Meer verkeer
over tolvrije
Zeelandbrug
Donderdag 8 april 1993
EENDRACHTBODE, DE THOOLSE COURANT
15
Correspondentie predikant met Westkappelse Ka Flipse in boekvorm
door J.M. Vermeulen
Twee vrouwen met pamen één wn
loopt uit op een rumte met hveaken
Een krant samen lezen
Taaipraatje
De watersportvereniging Sint-Annaland heeft de bouw
van het clubgebouw aanbesteed. Het werk is evenwel
nog niet gegund omdat er tegen de bouw een bezwaar
schrift is ingediend door zes horeca-ondernemers.
Concurrentie
Datheen
De brieven
Kerkhistorie
Smeden
In Zeeuws sociaal-economisch beleidsplan
Het gemeentebestuur van Tholen vindt dat de provin
cie niet alleen moet investeren in de Zeeuwse havenge
bieden, maar ook in het midden- en kleinbedrijf. In
laatstgenoemde sector vindt 71% van de Zeeuwen een
baan. Het is ook een sector die in Tholen aantrekkelij
ke ontwikkelingsmogelijkheden heeft.
Zoomweg-Noord
Euregionaal
Ds. L. Boone leeft nog voort. Hoewel deze Godsgezant reeds op 25 april
1935 werd opgenomen in heerlijkheid, is zijn naam nog steeds op veler
lippen. Dat bleek ook onlangs weer duidelijk, toen een bundeltje met 21
brieven binnen enkele weken was uitverkocht. Ze zijn door ds. Boone in
de jaren 1904 tot 1915 geschreven aan Katharina Flipse in Westkapelle.
De auteur/samensteller/uitgever is de heer Joh. Westerbeke uit Middel
burg. Vóór mij liggen de eerste en de tweede (herziene en uitgebreide)
druk van 'Door water en vuur'. De ondertitel luidt: 'Brieven van ds. L.
Boone aan Katharina Flipse, met de geschiedenis van Westkapelle'.
Na Herra vleeswaren staat er in Tholen een nieuw bedrijf van pionier W. den Hertog op stapel.
De gemeente Tholen krijgt 100.000
gulden van de provincie Zeeland.
Deze bijdrage was al toegezegd,
maar is dinsdag door g.s. bekrach
tigd. Het geld wordt overgemaakt
ten behoeve van een ontsluitings-
weg op het industrieterrein Slabbe-
coornpolder.
Daar was al in 1989 over gespro
ken, maar vorig jaar is die weg
aangelegd om drie bedrijven beter
te kunnen ontsluiten. Naast Herra
vleeswaren is inmiddels bekend
wie de andere twee zijn: Van Nes
kunststoffen heeft 10.700 m2 ge
kocht en de exploitatiemaatschap
pij Ducdalf van dhr. W.A. den
Hertog heeft inmiddels 9600 m2
grond in eigendom. Alleen is nog
niet bekend, welk bedrijf Den Her
tog (tevens initiatiefnemer van
Herra vleeswaren en eerder van
Den Hertog ijs, tokkelroom, enz.)
in Tholen gaat stichten. Het wordt
een onderneming in de levensmid
delensector, maar wat, is nog on
bekend.
Ook de firma Jansen (constructie
bedrijf) heeft tegenover de Betho
nog 6300 m2 grond in eigendom
waarvoor nog geen bestemming is.
Eerdere plannen gingen niet door
en nu wil de firma Jansen een deel
van het perceel verkopen omdat
het te groot is voor eigen gebruik.
Verder is men voorzichtig om in
een periode van economische te
ruggang grote investeringen te
doen.
n-
Neem nu een abonnement. Voor slechts 84 cent
per week wordt volop informatie over Tholen en
St. Philipsland verstrekt.
Bel nu 01665-2752 of vul de bon in en u krijgt
de Eendrachtbode een maand gratis.
Naam:
Adres:
Woonplaats:
Dief
Ditmaal een taaipraatje over het
niet al te vrolijke onderwerp dief.
Eerst de definitie. Een dief is een
persoon die, als de gelegenheid
zich voordoet, zich het eigendom
van een ander toeëigent, buiten
diens medeweten. Zo'n laakbare
handeling kan bij uitzondering ge
schieden, maar ook tamelijk vaak.
Soms is er zelfs sprake van een zie
kelijke neiging tot stelen. Dat
noemt men kleptomanie. Daarte
genover staat kleptofobie, de zieke
lijke vrees bestolen te worden.
Frederik van Eeden schreef eens
'stelen doen we allemaal'. Hij ge
bruikte daarvoor de uitdrukking
'dief en diefjesmaat', wat later uit
groeide tot een staande uitdruk
king. Diefstal komt ook voor bij
het zich toeëigenen van onstoffelij
ke zaken. Zo lazen we eens 'er zijn
geen groter dieven dan dichters en
filosofen'. Dat gebruik heet plagi
aat of letterdieverij. Het overne
men van stukken, redeneringen of
gedachten van een ander en deze
laten doorgaan voor eigen werk.
Een grappige woordspeling ont
stond uit de verontschuldiging
'neem mij niet kwalijk', door het
antwoord hierop: 'die kwalijk
neemt is een dief'.
Bekend is de uitdrukking 'ieder is
een dief in zijn eigen nering'. De
betekenis is: ieder is geneigd naar
zich toe te rekenen. Vroeger ook
'elk is een dief in zijn ambacht'.
Eveneens komt voor 'een dief in ie
mands nering zijn'. Dat wil zeg
gen: iemand afbreuk doen, hem
nadeel berokkenen, onder zijn dui
ven schieten. Het woord dief lever
de een groot aantal spreekwoorden
en zegswijzen op. Als eerste noe
men we het tamelijk onbekende
'het is kwaad stelen waar de waard
een dief is'. Een variant hiervan
was 'het is moeilijk stelen in het
huis waar de baas zelf een dief is'.
Een andere, eveneens onbekende,
zegswijze luidde 'hij roept als een
dief in de paardestal'. De betekenis
was: hij houdt zich doodstil als er
gevaar dreigt. Nog zo'n veel bete
kenende uitdrukking was 'liever
een dief aan mijn klink (deurslot)
dan een luistervink'. Een gedegen
deurslot was voor een dief, vroeger
althans, een moeilijk te nemen
obstakel, maar tegen luistervinken
kan men zich niet zo eenvoudig
wapenen.
In vroeger tijden werden dieven
opgehangen. Vandaar de zegswijze
'waren er geen dieven dan waren er
geen galgen'. Daarvan is afgeleid
'kleine dieven hangen ze op, maar
de grote vallen door de (wijde)
strop'. Zegswijzen met soortgelijke
betekenis zijn 'kleine dieven ziet
men (op)knopen, grote dieven laat
men lopen'. Ook 'de grote dieven
hangen de kleinen'. Zo luidde een
oud spreekwoord van De Brune:
'De grote dief met klein bescheid,
de kleine dief ter galge leidt'.
Uit al deze uitdrukkingen blijkt
duidelijk, dat diefstal en vergrij
pen niet overal en altijd gelijk wor
den behandeld. Dat wordt nog
eens extra geïllustreerd door de
zegswijze 'kleine dieven hebben ij
zeren, grote dieven hebben gouden
ketenen', in de betekenis: als men
geld heeft, wordt de gevangen
schap licht. Een nog steeds vaak
gebruikt spreekwoord is 'wie eens
steelt is voor altijd een dief'. Wie
één keer iets verkeerds heeft ge
daan wordt, ook al heeft hij part
noch deel aan een vergrijp, er toch
op aangekeken.
Ook de zegswijze 'de gelegenheid
maakt de dief' is algemeen be
kend. Als de omstandigheden er
aanleiding toe geven, vervalt men
licht tot het kwade. Ondanks al de
ze waarschuwingen moet men niet
altijd wantrouwig zijn. Vandaar de
Friese zegswijze 'het zijn niet alle
maal dieven, daar de honden tegen
blaffen'. Menigeen is beter dan hij
op 't eerste gezicht lijkt. Zo kende
men in Vlaanderen het spreek
woord 'de dief en de leugenaar wo
nen onder één dak'. Die liegt is een
bedrieger, een leugenaar wordt ge
makkelijk een dief. Volgens een
oud volksgeloof moet men dieven
met dieven vangen, want die weten
hoe een dief te werk gaat. Iemand
die slim is, moet worden verschalkt
door iemand die nog slimmer is.
Van de vele samenstellingen noe
men we slechts de dagdief. Dat is
iemand die zijn tijd verluiert,
meestal gezegd van iemand die in
loondienst is bij een ander. We
besluiten met enkele rake spreek
woorden en uitspraken. Van Juve-
nalis is 'de reiziger wiens zakken
leeg zijn, zingt zelfs in het aange
zicht van een dief'. Juvenalis was
een Romeins hekeldichter, die in
het begin van onze jaartelling het
zedenbederf van de Romeinse
heersers veroordeelde. Een oud
Hebreeuws spreekwoord luidde
'een dief die geen gelegenheid ziet
om te stelen, vindt zichzelf een eer
lijk mens'.
De raadsman van de zes heeft bij
de Raad van State een schorsings-
verzoek ingediend. Zolang hier
over nog geen uitspraak is gedaan,
wordt er niet gebouwd. Voorzitter
A.P.M. van Gurp van de w.s.v. wil
de niet zeggen welke bedrijven een
offerte hebben uitgebracht voor de
bouw van het clubhuis dat onge
veer 355.000 gulden gaat kosten.
"We hebben enkele ondernemers
uitgenodigd. In afwachting van de
uitspraak hebben we ons huiswerk
gedaan. We wachten tot de zaak is
beslist door de Raad van State."
Zolang het verzoek dient mag de
w.s.v. niet met de bouw beginnen.
De uitspraak wordt echter over en
kele weken al verwacht. Als de
Raad van State de horeca in het
gelijk stelt dan wordt het een zaak
van langere adem. Dan moeten
beide partijen wachten op de be
handeling van het bezwaarschrift
door de afdeling bodemgeschillen
van de Raad van State. Die proce
dure kan anderhalf tot twee jaar
duren.
Vorige week vond er op het ge
meentehuis een hoorzitting plaats
over de kwestie. Namens de
horeca-ondernemers lichtte advo
caat mr. E.G. Karei de bezwaren
toe, namens de w.s.v. voerde secre
taris C. Nuyten het woord. Tijdens
deze hoorzitting zijn geen nieuwe
feiten naar voren gebracht. Zoals
bekend is de horeca bang voor
concurrentie als het clubgebouw
met terras aan de Havendijk is ver
rezen. Gezien de opzet, aard en
grootte van het gebouw gaat het
volgens de ondernemers om meer
dan alleen een clubgebouw. De wa
tersportvereniging ontkent dat. Er
mogen alleen leden, introducé's en
passanten in, zo stelt de vereni
ging. De gemeenteraad ging ac-
coord met de bouw. B. en w.
verleenden een bouwvergunning.
Katharina Flipse werd als meisje
van zeventien jaar in 1890 bekeerd
onder een preek van de toen
30-jarige oefenaar Laurens Boone
uit Borssele. Geen wonder dat er
tussen Boone en Ka Flipse een
nauwe geestelijke verbondenheid
ontstond. De brieven leggen daar
van ook een sprekend getuigenis
af. Ds. W.C. Lamain schreef later:
"Wanneer je op zaterdagmiddag
dat kleine huisje binnenkwam,
dan duurde het niet lang of je
kwam onder de indruk van dat
vrije souvereine werk Gods, dat in
die vrouw verheerlijkt was."
Westerbeke heeft, om de tijd waar
in de brieven geschreven zijn beter
te kunnen belichten, ook de voor
geschiedenis van het kerkelijk le
ven te Westkapelle behandeld. Hij
begint rond 1773 met de invoering
van de nieuwe Psalmberijming.
Die bundel leidde tot grote conflic
ten, want Gods volk deed er aan
vankelijk niet aan mee; de bundel
was 'opgedrongen', 'onrechtmatig
ingevoerd' en af en toe 're
monstrants'. Want bijvoorbeeld
'het pad der deugd' uit Psalm 1
wenste men door genade niet te
betreden.
Toen werden de 'stijve Voetianen'
met geweld onderworpen. Zelfs na
1776 werden er nog mensen uit
Westkapelle verbannen. Lourens
Ingelse, Cornelis de Korte en ds.
Bosboom werden gevangen gezet.
Deze droeve gebeurtenissen wor
den omkleed met citaten van ds.
Th. van der Groe, die óók niet di
rect zo gelukkig was met '1773'.
Hoewel er een periode van gewen
ning ontstond, bleef 'Datheen' le
vend, vooral op Walcheren. Geen
wonder dat men bij de Afschei
ding van 1834 deze stoffige psal
men direct weer uit de kast haalde.
De leraren H.J. Budding en L.G.C.
Ledeboer zorgden rond 1840 voor
een absoluut eerherstel. Verder
geeft Westerbeke in een apart
hoofdstuk beschrijvingen van per
sonen die in de historie en de brie
ven genoemd worden, zoals W.
Roelse, W. Houmes, A. Westerbe
ke, A. Sanderse, J. Minderhoud en
anderen.
In de brieven komen we, behalve
veel geestelijke zaken, ook talloze
gebeurtenissen tegen uit het gewo
ne dagelijkse leven. Te noemen zijn
ondër andere Boone's vertrek uit
Terneuzen, zijn komst naar Sint-
Philipsland, de geboorte van Pie-
ternella Laurina, de Vereniging van
1907, contacten met andere predi
kanten, plaatsen waar hij preekte
en de eerste wereldoorlog.
In de vijftiende brief schrijft hij:
"Ik ben met mijn vrouw naar
Schiedam geweest en twee avonden
Ds. L. Boone met zijn kleindochter Johanna.
Pro versmarkt Ridderhof heeft zijn deuren geopend in het voormalige postkantoor aan de Wilhelminastraat.
In de kleinere kernen gaan er meer
winkels dicht dan er open gaan,
maar St. Philipsland maakte don
derdagmorgen het tegenovergestel
de mee. Toen opende in het
voormalige postkantoor aan de
Wilhelminastraat de PRO verswin
kel van de familie Ridderhof.
Daarvoor verdween wel de rijden
de winkel van de SRV-man, maar
een permanente vestiging kwam er
voor terug.
De eerste drie dagen waren boven
verwachting, aldus ondernemer G
Ridderhof, die samen met zijn
vrouw, een winkelmeisje en een
oproepkracht de verswinkel ex
ploiteert. "Het was enorm druk.
De openingsaanbiedingen waren
ook aantrekkelijk en velen kwa
men om de gratis slagroomtaart,
waarvoor men in de rijdende win
kel al gespaard had."
Zaterdag 27 maart reed de rijden
de winkel voor het laatst. Ridder-
hof noemt het 'een pure
noodzaak' om te stoppen gezien
de hoge kosten. Voor menige
(oudere) bewoner van Anna Jaco-
bapolder, het buitengebied en St.
Philipsland zelf, wordt het ver
dwijnen van de rijdende winkel als
een gemis ervaren. Ridderhof pro
beert dat op te vangen met klan
tenboekjes, die twee keer per week
opgehaald worden. "De mensen
betalen daar niets extra's voor."
De PRO verswinkel heeft een ver
koopoppervlakte van 75 m2. De
nadruk ligt op de versartikelen als
brood en banket, groente en fruit,
zuivel in het pak en in de fles, ver
pakt vers vlees en vleeswaren. De
buurtwinkel is woensdag de gehele
dag gesloten. "We zouden anders
alleen 's morgens open zijn, maar
uit onderzoek is gebleken, dat
overdag bijvullen door de consu
ment als hinderlijk ervaren wordt.
Daarom zijn we de gehele woens
dag dicht", aldus Cor Ridderhof.
te Scheveningen. Wij waren gelijk
in Den Haag, toen de koningin
daar was bevallen. De drukte is
groot; ik reis veel en ben nu in kor
te tijd op zeventien plaatsen ge
weest. Ik heb viermaal gepreekt in
Rotterdam, in de kerk van Be
versluis, welke geheel op zijn eigen
staat. Zien is nog geen hebben. Be
geren geen bezitten. Dorsten is
geen drinken. Bespreken geen bele
ven. Een besproken geloof is geen
zaligmakend geloof."
De heer Westerbeke hééft er veel
werk aan gehad de brieven te ont
cijferen, want schrijven was Boo
ne's liefste werk niet. Maar de
inhoud van de brieven is vol 'geest
en leven'. Ik noem nog een paar
uitdrukkingen: "Wij zijn dikwijls
te goed voor de hel en te slecht
voor de hemel" (pag. 87); "Wij
sluiten de Geest zelf uit en houden
het bij onze flauwe klachten"
(pag. 92); "Als ik werk dan lijd ik
honger, en als ik net werk dan
krijg ik eten" (pag. 94). Kortom,
allemaal zaken die ons tot naden
ken zouden moeten aansporen.
Wat heeft hij getrouw mogen bou
wen op het fundament van de
apostelen.
In het boekje komt ook nog wat
'kleine kerkhistorie' aan de orde.
Westerbeke heeft zijn brieven heel
goed 'verpakt' in de tijd van toen.
Maar hij had er iets meer litera
tuur op moeten nalezen. Zo
schrijft hij op pag. 23 over Middel
burg: "In 1858 werd ds. Pieter van
Dijke uit St.Philipsland beroepen,
die dit beroep aangenomen heeft".
Maar dit is onjuist. Ds. P. van Dij
ke verhuisde op 20 februari 1857
naar Middelburg. En beroepen
was hij er niet, want hij was predi
kant van alle zuidelijke Ledeboeri-
aanse gemeenten tegelijk. Hij
keerde dan ook in de loop van
1858 (zonder er beroepen te zijn!)
weer terug naar Sint-Philipsland.
Hij verhuisde gewoon een paar
keer, meer niet.
Verder schrijft Westerbeke over
Jan Vader (pag. 24): 'Nog steeds
bleef hij lid van de Chr. Geref. ge
meente te Meliskerke, maar nadat
hij ook in andere gemeenten van
ds. Ledeboer sprak, is hij in Melis
kerke afgevoerd'. Het duurde juist
vrij lang voordat Vader in andere
gemeenten sprak en ruim vóór die
tijd heeft hij (in een vriendelijke
brief van 1 dec 1877) zijn attesta
tie opgevraagd.
Tenslotte zou ik nog willen wijzen
op de naam van de predikant die
ds. Boone tot lidmaat van Yerseke
bevestigde (pag. 120). Dat was niet
ds. A. v.d. Velde, maar ds. L. v.d.
Velde (Leendert). Maar ik haast
mij van dergelijke kleinigheden af
te stappen. Ze nemen niets weg van
mijn grote waardering voor dit
boek.
Het is de auteur gelukt alle boven
genoemde componenten - Da
theen, de geschiedenis van West
kapelle, de levensbeschrijvingen en
de kerkhistorie - te smeden tot een
goed lopend geheel. Immers, de
kans is altijd aanwezig dat een
veelzijdig boek als dit wat romme
lig wordt.
De uitgever heeft het boek in een
fraaie band gestoken. De kwaliteit
van het papier is heel goed en de
ongeveer vijftig foto's zijn voor
treffelijk afgedrukt. Jammer, dat
een aantal regels niet goed werd
uitgevuld, waardoor de rechter
kantlijn af en toe een wat slordige
indruk maakt. Maar dat doet na
tuurlijk aan de inhoud niets af.
Westerbeke is erin geslaagd - en
daar ben ik juist zo blij om - het
geestelijk leven van ds. Boone en
zijn tijdgenoten goed te verwoor
den. De tegenwoordige geschied
schrijving is vaak zo 'zakelijk'. De
liefhebbers van de aloude bevinde
lijke waarheid weten waar ze te
recht kunnen: bij de brieven van
ds. L. Boone.
'Door water en vuur', door Joh.
Westerbeke is een uitgave van Uit
geverij Middelburg. Het boek telt
130 bladzijden en kost 19,75 gul
den. Het is verkrijgbaar in de
boekhandel.
Dat laatste wordt opgemerkt in
een in opdracht van de provincie
door Marktplan Amsterdam op
gesteld rapport. Dat bureau pleit
daarin nadrukkelijk voor het laten
ontwikkelen van het gebied langs
de zogenaamde Zoomse as voor
industrie- en bedrijfsvestiging.
Tholen is teleurgesteld dat er in het
provinciale sociaal-economisch be
leidsplan 1993-1997 nauwelijks
wordt ingegaan op de mogelijkhe
den die de Zoomse as heeft.
Tholen ligt, aldus b. en w. in een
reactie op het beleidsplan, 'in de
invloedssfeer van een oprukkende
Randstad en een expanderend
West-Brabant'. Die positie is door
het gereedkomen van de zuidelijke
Zoomweg nog versterkt. Om die
reden zou met extra geld en plano
logische maatregelen het gebied
aantrekkelijker gemaakt moeten
worden voor vestiging van bedrij
ven. Het rendement van die inves
tering zou hoog zijn, aldus b. en w.
Aandacht voor de Zoomse as zou
bovendien een positieve uitwerking
kunnen hebben op de positie van
de landbouw en de geringe werk
gelegenheid voor vrouwen op
Tholen.
Middelburg stelt het gemeente
bestuur teleur, door de spoedige
aanleg van de Zoomweg-Noord
niet te verheffen tot een van de be
langrijkste investeringsprojecten ip
de regio.
Sinds de opheffing van de tol op
de Zeelandbrug maakt er 25%
meer verkeer gebruik van de ver
binding tussen Schouwen-
Duiveland en Noord-Beveland.
Dat blijkt uit tellingen over de eer
ste twee maanden van het jaar. In
januari en februari gingen respec
tievelijk 6486 en 6971 voertuigen
over de brug, tegen 5166 en 5468
een jaar eerder.
De groei is voor een deel afkomstig
van verkeer dat tot dan toe gebruik
maakte van de weg over de storm
vloedkering. Ook komt er verkeer
vanaf rijksweg 58.
Verwacht wordt dat er gemiddeld
per dag 700 auto's minder over de
stormvloedkering zullen rijden.
Over de Zeelandbrug wordt een
groei verwacht van gemiddeld 1400
voertuigen.
Maar niet alles in het beleidsplan
wordt door Tholen afgekeurd. Het
instellen van een financiële ont
wikkelingsmaatschappij (partici
patiemaatschappij) juicht het
gemeentebestuur toe. Deze instel
ling zou niet alleen starters van ka
pitaal moeten voorzien, maar met
name 'bedrijven die wat groeistui
pen hebben'. Zelfs een breder vlak,
zoals het regionale industriefonds
van de minister van economische
zaken, spreekt Tholen wel aan. B.
en w. stellen dat sectoren als kan
toorfuncties en high tech-projecten
afhankelijk zijn van de aanwezig
heid van industriële activiteiten.
Met name in de sfeer van in
dustrievestigingen zou er planolo
gische ruimte moeten komen voor
het inhalen van achterstandssi
tuaties.
Ook de CNV-districtsraad is blij
met de komst van een Zeeuwse
ontwikkelingsmaatschappij, maar
vindt dat die de zaken moet aan
pakken in Euregionaal verband.
"Als we alleen provinciaal gericht
blijven, zullen we de boot missen,"
meent districtsbestuurder H. van
Beers. Het CNV heeft twijfels over
de fusie van de drie zuidelijke
energiedistributie-bedrijven en
pleit voor een egalisatiefonds dat
tariefschommelingen voor klein
verbruikers moet opvangen.
De beide Zeeuwse kamers van
koophandel ondersteunen een ont
wikkelingsmaatschappij eveneens.
Maar dan moet er wel voldoende
geld in worden gestopt. Enige zorg
bestaat er over de financiële risi
co's die de provincie hier met ge
meenschapsgeld neemt. Het beleid
moet meer op de industrie gericht
zijn, vinden de kamers. En grens
overschrijdende projecten moeten
voortvarend worden ontwikkeld.
De havenschappen zijn belangrijk
voor de Zeeuwse economie, maar
meer nog de havengebonden be
drijfsactiviteiten. De kamers vra
gen om een duidelijke provinciale
visie over de mogelijkheden van
vestiging van detailhandel buiten
winkelgebieden (zoals Bouman-
Potter).
Miniatuur Walcheren. Het in 1954
geopende park Miniatuur Walche
ren te Middelburg wordt ingrij
pend vernieuwd. De bedoeling is
om het landschap en de bebou
wing van het echte Walcheren te
realiseren rondom de nu aanwezige
bijzondere gebouwen. In het park
komen informatiepanelen en er
wordt een expositieruimte ge
schapen.
