'Wat raar: het fietspad
houdt hier plotseling op'
Ten Anker beschikt nu over
pluche tafelkleed met franje
Kerkorgel Hervormde Gemeente in Tholen kan weer juichen
Bedrijfsleven schenkt grootbeeldtelevisie en video
Spoeling voor restauratie monumentale kerk dun
Commissaris geeft Stavenissenaren hoop
Verwarring over
identiteitskaart
Commissaris
leert provincie
intensief kennen
Donderdag 25 februari 1993
EENDRACHTBODE, DE THOOLSE COURANT
13
Voordelen
Hulpbehoevend
Unieke situatie
Directeur F. Bordui van Ten Anker in Tholen ging
woensdagavond bij het in ontvangst nemen van een
grootbeeldtelevisie met video terug naar zijn jeugd. De
tijd van de ouderwetse, pluche tafelkleden, met en zon
der franje.
Serviceclub
Personeelsvereniging
The winning team
"Kijk eens. Het is toch raar dat hier plotseling het fietspad ophoudt." Burgemeester
H.A. van der Munnik wees commissaris Van Gelder er donderdagmiddag met na
druk op tijdens zijn korte busrit van St. Maartensdijk naar Stavenisse.
Fietstocht
Rondweg Poortvliet
Met een serie orgelconcerten hoopt de Nederlands Her
vormde Gemeente in Tholen geld binnen te krijgen
voor de restauratie van het kerkgebouw. Vrijdagavond
werd de orgelconcertagenda gepresenteerd in het pro
grammaboekje bij de heringebruikneming van het ge
restaureerde Van Dam -orgel in de hervormde kerk in
Tholen. Het eerste concert vindt op zaterdag 13 maart
plaats.
Noodklok luiden
Romantisch
Meer durf
De gemeenteraad van Tholen heeft
een verordening vastgesteld voor
de gemeentelijke identiteitskaart
die sinds 1 januari is ingevoerd.
Duidelijkheid over het door de
Vereniging van Nederlandse Ge
meenten (VNG) ontworpen docu
ment is er allerminst. Na een
ordinaire ruzie tussen het ministe
rie van binnenlandse zaken en de
VNG - met als inzet de vraag wie
er nu eigenlijk zo'n kaart mag ma
ken - hebben beide instanties on
langs besloten om samen een
identiteitskaart te ontwikkelen.
Die geldt dan tevens als reisdocu
ment binnen de Europese Ge
meenschap.
Dat riep vragen op bij P. van Bel-
zen (RPF/GPV) en J.L. van Gorsel
(VVD). Als er een gezamenlijke
kaart komt met meer mogelijkhe
den, verliest de VNG-kaart dan
zijn geldigheid? Moeten de men
sen de oude inleveren en opnieuw
30,50 gulden uitgeven voor zo'n
kaart? Van Gorsel sprak van 'een
stuk verwarring' en Van Belzen
vroeg zich af of het vaststellen van
een verordening eigenlijk niet ach
terhaald is.
Burgemeester H.A. van der Mun-
nik gaat er van uit, dat de oude
kaart intact blijft. Daarnaast
wordt gezamenlijk een model ont
wikkeld. Maar hoe het verder gaat,
wist ook Van der Munnik niet te
vertellen. Dat zei hij uiteindelijk,
toen zowel Van Gorsel als Van Bel
zen bleven beweren dat er een hele
nieuwe kaart komt.
Of er veel belangstelling is voor de
identiteitskaart wist de burgemees
ter niet, maar hij dacht zelf van
niet. Een telefoontje naar de afde
ling bevolking van de gemeente
Tholen leert, dat nog niemand er
naar heeft gevraagd.
De gemeentelijke identiteitskaart -
die vijf jaar geldig blijft - is be
doeld voor mensen die geen
paspoort of rijbewijs hebben,
maar wél gevraagd kunnen worden
zich te legitimeren. Ze wordt ver
strekt aan inwoners van de ge
meente met de Nederlandse
nationaliteit of inwoners die op
grond van de wet betreffende de
positie van Molukkers als Neder
lander worden behandeld.
VERVOLG VAN PAG 1
dat niet lukken, dan moeten we sa
men overleggen wat we wel willen.
Over anderhalve week hebben alle
betrokken instellingen op Tholen
een gesprek met de provincie. Dan
zullen we de mogelijkheden voor
Sint Maartenshof bekijken met de
29 beschikbare woonzorg-plaat
sen", aldus burgemeester Van der
Munnik.
De commissaris bezocht donder
dagmiddag naast het gemeente
huis in St. Maartensdijk alleen Ten
Anker, waar directeur Bordui een
gewillig oor vond bij het etaleren
van alle pluspunten van het Thool-
se zorgcentrum. "J-egio voordelen
zijn er bij meerdere zorgsoorten
onder één dak", vertelde Bordui.
"Je voorkomt hier scheiding van
man en vrouw wanneer men ver
schillende zorgvormen nodig
heeft. Men hoeft niet te verhuizen
als men meer of minder zorg
krijgt. We kunnen in Ten Anker
meerdere niveaus van activiteiten
organiseren. Voor de bewoners is
er meer kennis beschikbaar en de
grensgebieden van zorg kunnen we
hier beter opvangen. Alle moge
lijkheden in Ten Anker werken
ook stimulerend in de mantelzorg,
de hulp van kinderen, buren en an
deren", zo hield directeur Bordui
de commissaris voor.
Ten Anker is in 1955 gebouwd met
steun van de Zweedse overheid.
Een verzorgingstehuis voor 28 be
jaarden, destijds veelal gezonde en
vitale ouden van dagen. "Al snel
bleek", vertelde Bordui, "dat de
mensen graag op het eiland Tho
len wilden blijven. Als men wat
meer hulpbehoevend werd, wilde
men niet graag naar het ABG in
Bergen op Zoom als dichtstbijzijn
de verpleeghuis.
In 1972 is er op de plaats van het
zusterhuis een flat gebouwd voor
zelfstandig wonende ouderen. De
ze flat telt 56 appartementen,
waarvan er'4 voor echtparen zijn
bedoeld, dus totaal 60 flatbe
woners.
Gezien de hulpbehoevendheid van
de bewoners werden in 1973 in het
kader van de zogenaamde 1 okto
ber regeling 13 plaatsen voorlopig
erkend als verpleeghuisplaats. In
1982 volgde een toewijzing van 90
plaatsen voor het eiland Tholen.
Aanvankelijk zouden 45 plaatsen
worden gerealiseerd, maar als ge
volg van de normverhoging in 1989
zijn er 60 verpleeghuisplaatsen ge
realiseerd.
Op dit moment hebben we een
unieke situatie in de stad Tholen",
stelde de directeur van Ten Anker
vast. "Op één terrein, onder één
dak en onder zelfde leiding een
voorziening met appartementen
met dienstverlening (we noemen
het nog steeds serviceflat, maar
misschien is het beter te spreken
van een woonzorgcombinatie).
Daarnaast 60 appartementen met
verzorging in de sfeer van de wet
bejaardenoorden en sinds kort ook
een verpleeghuis met 60 plaatsen
en 5 plaatsen dagbehandeling.
Drie zorgsoorten onder één dak
voor bijna 200 mensen, voor wie
aan personeel 160 koppen of - om
gerekend in volledige banen - 95
medewerkers beschikbaar zijn", al
dus een trotse directeur Bordui
donderdagmiddag bij het bezoek
van de Zeeuwse commissaris der
koningin Van Gelder.
De Thoolse burgemeester H.A.
van der Munnik zei donderdag
middag zeer verheugd te zijn, dat
commissaris der koningin drs. W.T.
van Gelder zijn provincie Zeeland
binnen een halfjaar zo intensief
leert kennen. Na zijn bezoek aan
het waterschap Tholen en de ge
meente St. Philipsland deed de
commissaris donderdag de ge
meente Tholen aan. Hij was in ge
zelschap van griffier mr. J.A.
Lander en de plaatsvervangend
chef kabinetszaken mr. E.E. van
der Hoop.
In het gemeentehuis te St. Maar
tensdijk werd de commissaris bij
gepraat over een aantal
onderwerpen als de rondweg
Poortvliet, de toekomst van het
voortgezet onderwijs op Tholen,
het gemeentelijk ouderenbeleid
(met name woonzorgprojecten), de
vorig jaar door het gemeente
bestuur uitgebrachte nota recrea
tieve verkenningen en de positie
van Tholen op het grensvlak van
Zeeland en West-Brabant.
Na het gesprek reed men per bus
langs de T.S.G. naar Stavenisse,
waar het woonzorgproject in aan
bouw werd bekeken, evenals de
Koning Haakonstraat met de hou
ten woningen van na de ramp.
Door de polder reed de bus terug
door het ruilverkavelingsgebied.
Dat sprak de commissaris wel aan
omdat hij zich een sterke voorstan
der toonde van versterking van de
kwaliteit van het landschap. Daar
toe rekende hij het maken van be
schutte plaatsen en voorzieningen
voor fietsers.
Bij Tholen werd naast het in
dustrieterrein Slabbecoornpolder
ook even over de Thoolse brug ge
keken, maar snel verliet men weer
het Brabantse grondgebied op weg
naar Ten Anker. Na een bezoek
aan het zorgcentrum volgde in het
gemeentehuis te St. Maartensdijk
een kennismaking met de gemeen
teraad van Tholen, waarmee het
bezoek van commissaris Van Gel
der donderdagmiddag werd af
gerond.
De vertegenwoordigers van de bedrijven en de Kiwanisclub (links) die de grootbeeldtelevisie en videorecorder aan de bewoners (rechts)
van Ten Anker aanboden.
"Als kind wist ik al, dat met franje
veel leuker was dan zonder. Met
die franje kon je zo lekker spelen.
Later kwam ik er echter achter, dat
die franje niet altijd mogelijk is, al
is het nog zo leuk. Zo kan de fran
je voor onze bewoners - een groot
beeldtelevisie met video bijvoor
beeld - niet uit de normale begro
ting betaald worden. We zijn dus
blij met het initiatief van de vrij
willigers, die deze actie op touw
hebben gezet. Zij verdienen een
pluim op de hoed."
Directeur Bordui dankte alle vrij
willigers in de persoon van mevr.
A. Verschoor met een boeket bloe
men. Vertegenwoordigers van de
bedrijven die een financiële bijdra
ge hadden geleverd, alsmede een
flink aantal bewoners waren daar
van getuige in de recreatiezaal.
Directeur A.A. Nieuwkerk van Bu-
delpack, die het woord voerde na
mens de deelnemende bedrijven,
had eveneens lovende woorden
voor de vrijwilligers. "We kunnen
de mensen die bereid zijn om zich
in te zetten voor hun medemens,
niet missen. Maar we weten ook,
dat het zaliger is te geven dan te
ontvangen. Daarom zijn wij als
bedrijven blij de grootbeeldtelevi
sie te mogen geven", zei Nieuw
kerk.
De ingepakte t.v. werd vervolgens
van kleed en strik ontdaan door de
gulle gevers: servicebureau Jeroen-
se, Van 't Hof aluminium, ABN
Amro, Rabobank, aannemersbe
drijf C. van Bergen Henegouwen,
Schoonen reclame, Van der Harst
koeltechniek en interieurbouw, no
taris Schot en Delta Glass in Tho
len, aannemersbedrijf M.J.
Nortier, Budelpack Co-packers en
G.L. Nieuwenhuyse landbouw
werktuigen in Poortvliet, aanne
mingsbedrijf Adriaan de Kok in
Bergen op Zoom en installatiebe
drijf Stork Nolte in Roosendaal.
Het ontbrekende bedrag werd aan
gevuld door de serviceclub Kiwa-
nis uit Bergen op Zoom, die eerder
het sociaal fonds aansprak voor
een gift aan het gezinsvervangend
tehuis de Annewas te St. An-
naland.
Dhr. W. Bos van de personeelsver
eniging van General Electric
Plastics in Bergen op Zoom bood
een video aan. Hij vertelde, dat de
contributie van de ongeveer 800 le
den door het bedrijf maandelijks
verdubbeld wordt. 'De helpende
hand', zoals dit fonds heet, be
steedt het geld aan diverse projec
ten, waarvan de helft in Nederland
en de andere helft in het buiten
land. "Het verzoek van de vrijwil
ligers van Ten Anker konden wij
uit deze pot inwilligen. Al was het-
dan niet het meest schrijnende
doel, we vonden toch dat we een
klein deel voor onze rekening
moesten nemen en vandaar deze
video", zei dhr. Bos.
Het apparaat werd in ontvangst
genomen door mevr. Verschoor en
directeur Bordui, waarna dhr. Je-
roense de techniek zodanig instel
de, dat de belangstellenden twee
videofilms op het grote scherm
konden bekijken.
Ten eerste de nieuwe promotiefilm
van Budelpack onder de titel 'the
winning team', waarvoor een pro
gramma van de TROS-t.v. over de
beroemde White Bread zeilrace als
basis diende. Op zeer professionele
wijze wordt het verpakkingsbedrijf
aan potentiële klanten gepresen
teerd. De promotiefilm is in het
Nederlands, Engels, Frans en
Duits beschikbaar. Directeur
Nieuwkerk verontschuldigde zich
bij de ouderen bij voorbaat voor
de snelheid van de beelden, want
de beslissers in de verpakkings
branche leven in een jachtige
wereld.
Daarna vertoonde de personeels
vereniging van General Electric
beelden over een ander project, na
melijk een ziekenhuis in Roeme
nië.
De bezoekers werden onthaald op
een hapje en een drankje, terwijl
dhr. M. de Vos op orgel voor de
muzikale omlijsting zorgde.
Als dank voor hun medewerking
bood de directie van Ten Anker de
gulle gevers een fles wijn aan.
Burgemeester Van der Munnik probeerde op de therapie-afdeling van Ten Anker tot grote hilariteit
van staten-griffier mr. Lander zijn fietskwaliteiten.
tot 2000, maar mogelijk komt
daarin verandering.
In de Provincialeweg stopt het ge
scheiden fietspad plotseling en
moeten de tweewielers de rijbaan
op, waar ook auto's, vrachtwagens
en tractoren met landbouwwerk
tuigen hun deel van het asfalt
opeisen.
"Dat is minder wenselijk en min
der acceptabel", erkende de
Zeeuwse commissaris. "De pro
vincie zou nog 600 meter fietspad
moeten aanleggen", hield de bur
gemeester hem voor.
Het compleet maken van de fiets-
verbinding St. Maartensdijk/Sta-
venisse zou anderhalf miljoen
gulden kosten. Deze missende
schakels staan echter nog niet op
het provinciale prioriteitenschema
beleid, waarbij de landschaps
waarde meer tot uiting komt", zei
Van Gelder.
In april/mei wil de commissaris
namelijk via het fietsveer Yerseke-
Gorishoek nog eens terugkomen
naar Tholen om het eiland op de
tweewieler te verkennen. "Voor
100 km per dag draai ik de benen
niet om", liet de ervaren fietser we
ten. In de winter schaatst Van Gel
der om de spieren soepel te
houden.
De commissaris stelde donderdag
middag, dat een scheiding van
functies in het verkeer een goede
zaak is. "Goede en veilige fietspa
den passen ook in het toeristisch
De nieuwe rondweg bij Poortvliet
kwam ook nog aan de orde. "We
zitten op het goede spoor", stelde
de commissaris vast. De huidige
verbinding dwars door het dorp
kon hem ook niet bekoren.
Volgens de burgemeester is er in
verband met toevoegingen aan het
plan - rotondes - een nieuwe
bestemmingsplanprocedure nodig.
De ruilverkaveling brengt de rond
weg bij Poortvliet door de moge
lijkheden voor grondruil ook
dichterbij.
Met een speciale dienst besteedde
de kerkvoogdij aandacht aan de
restauratie van het monumentale
orgel uit 1832 (kosten, bijna
250.000 gulden). Orgelbouwer S.F.
Blank en adviseiir J. Jongepier wa
ren er voor naar Tholen gekomen
om een en ander toe te lichten. Na
mens de kerkelijke gemeente sprak
president-kerkvoogd L. van Dijke
die iedereen welkom heette en heel
veel vrijwilligers bedankte voor
hun inzet tijdens de werkzaamhe
den aan het orgel. Namens de bur
gerlijke gemeente wees H.A. van
der Munnik de kerkvoogdij er nog
eens op dat de gemeentelijke spoe
ling voor restauraties steeds dun
ner wordt.
Dominee J. van Dijk hield een me-
didatie voor een bijna volle kerk.
Daarna werd psalm 100 vers 1 en 3
gezongen. Deze werden ook 161
jaar geleden gezongen toen het or
gel in de Galileërkerk in Leeuwar
den voor het eerst werd bespeeld.
Van der Munnik keek nog eens te
rug op de bekostiging van de
restauratie van het Van Dam-orgel.
"We hebben meerdere gesprekken
gehad met de voogdij. Die was al
tijd vasthoudend en wist de belan
gen van de kerk goed te
verdedigen." Deze gesprekken
mondden volgens de burgemeester
uit in een subsidie van tachtig pro
cent door de gemeente Tholen,
tien procent door de provincie
Zeeland en een bijdrage van zes
procent van het Prins Bernhard-
fonds. "Het resultaat is vanavond
niet alleen te zien maar ook te be
luisteren."
De burgemeester maakte van de
gelegenheid gebruik te wijzen op
het krapper wordende budget
waarover de gemeente beschikt
voor restauraties. "Per jaar ont
vangen we 230.000 gulden op een
meerjarenplan van 6.18 miljoen.
Voor 1993 keldert het budget met
30.000 gulden. Zo vorstelijk het
van Dam-orgel is gesteund zo
moeilijk wordt het voor de rest van
de restauratie. Het zwaartepunt in
de financiering van restauraties
komt op de (mede)eigenaren van
het monument." Van der Munnik
zei blij te zijn dat het niet eerder
nodig was geweest om 'de nood
klok te luiden'. Dit kwam omdat
de gemeente er een aparte pot op
nahield waarmee restauraties voor
uitbetaald konden worden. "Tot
mijn spijt is die reserve eindig. Ex
tra geld is er niet; de zaak is niet al
te rooskleurig. De rek is er wat uit
maar eigenaren hebben dat niet
meteen in de gaten. Zij zullen zelf
meer moeten doen. De gemeente
zal daarvoor weer met de kerk
voogdij om de tafel gaan zitten."
In een extra raadsvergadering
besloot de gemeenteraad in juni
1991 dat de Hervormde Gemeente
een half miljoen subsidie krijgt,
uitgesmeerd over een periode van
zes jaar (P.van Belzen RPF/GPV
diende een alternatief voorstel in
om pas na 1995 geld -in grotere
bedragen- beschikbaar te stellen,
maar dat haalde het niet). Van Dij
ke onthield zich van commentaar
op de uitspraken van de burge
meester, maar zei dat hij op 18
maart met Van der Munnik over
de materie gaat praten.
Van der Munnik wenste de kerk
voogdij geluk met het opgeknapte
orgel. "Het is als een schat dat
goed gekoesterd moet worden. Ik
ben blij met de concerten dit jaar.
Het is een gloednieuwe aanwinst
voor het kerkelijke- en culturele le
ven in Tholen."
Orgeladviseur J. Jongepier schet-
Het van Dam-orgel tegen de torenmuur van de kruisbasiliek.
ste de geschiedenis van het orgel
dat voor de Galileërkerk in Leeu
warden was gebouwd door de
broers Jacob en Luitje van Dam.
Reeds vier generaties Van Dam wa
ren orgelbouwers. Anderhalve
eeuw lang waren de Van Dam's
(een afkorting van Van Appinge-
dam) actief in Leeuwarden. "De
klassieke noordelijke trekken zijn
nog steeds aanwezig in dit orgel."
Jongepier vertelde dat de helft van
de orgels van Van Dam verloren
zijn gegaan, onder andere door
brand.
Zo gingen twee orgels van Van
Dam in Rotterdam in vlammen
op. Van het tweede geslacht zijn
volgens Jongepier nog maar veer
tien orgels over. De derde generatie
ging in 1893 in Ovezande orgels
bouwen, voornamelijk bestemd
voor Zuid-en Noord-Beveland en
Walcheren. Het orgel in de kerk in
Tholen werd in 1939 gedemonteerd
en opgeslagen in Doesburg. De
Galileërkerk werd afgebroken en
niet herbouwd. De beelden op het
orgel Hoop, Geloof en Liefde uit
1832 kwamen uit Antwerpen en
gingen over zee naar Rotterdam en
met binnenschepen naar Leeuwar
den. "In 1955 kwamen ze weer
vlak bij Antwerpen terug" Overi
gens poetste L. Moerland de drie
beelden weer schoon, zo liet de
president-kerkvoogd weten.
Restaurateur S.F. Blank uit Her
wijnen legde uit dat de restauratie
in feite een completering en een
correctie behelsde van de restaura
tie in 1955 toen het orgel in Tholen
terecht kwam. De plaatsing van
het orgel gaf toen wat problemen
omdat de gaanderij anders is dan
in de kerk in de Friese hoofdstad.
"Kleiner en korter. Het orgel
kwam te krap tegen de torenmuur
te staan en was moeilijk toeganke
lijk. Het kon ook niet meer die
windvoorziening krijgen als voor
heen."
De wind werd gemaakt met blaas
balgen. Daarvoor in de plaats is
een ventilator geplaatst. Die werd
aangesloten op een magazijnbalg
waar op verschillende plaatsen
lucht wordt afgetapt. Over de
bespeelbaarheid zei Blank dat het
'wat taai en wat zwaar' ging. "Dat
kwam omdat de ervaring met een
mechanisch orgel niet zo groot
was." Aan het pijpwerk is niets ver
anderd, behalve op onderdelen.
Het orgel bestaat uit 22 registers,
verdeeld over hoofdwerk, boven
werk, rugwerk en pedaal. In 1955
verdween volgens Blank een stukje
van het karakter van het orgel toen
men ervan uitging cat de klanken
'romantisch' moeste, zijn. "De
strijkers en gamba's waren te wee.
Die moesten luider?'
Volgens Blank heeft men bijna
veertig jaar geleden niet erkend dat
het orgel de Biedermeierperiode
karakteriseerde. "Het was de tijd
van 1830 tot 1850 waarin gevoelig
heid, de liefde voor de natuur, het
sprookje, de aandacht voor mooie
dingen, centraal stonden. Dus
geen luide klanken."
Volgens Blank is er in 1955 ge
restaureerd naar de toestand zoals
die rond de eeuwwisseling is ge
weest. Hij vergeleek sommige re
gisters met verstopte trompetten
die een erg 'ingetogen' klank
voortbrengen.
Blank had ook oog voor kleine
wijzigingen. "Na 1955 is er een da
me komen spelen met hoge hak
ken. De orgelbank is daarvoor zes
centimeter korter gemaakt. Er
stonden klossen onder de bank.
Tegenwoordig zou je zeggen: doe
dan maar je schoenen uit of speel
helemaal niet."
Volgens Blank kon men aan de
ruimte waarin het orgel staat niets
doen. "Toch hebben we gepro
beerd het aanblazen er beter in te
brengen door één centraal kanaal.
In de traptuur zijn de draaipunten
verbeterd. Ook het klavier is ge
restaureerd. Aan de fluiten is niets
gedaan, alleen het stof verwijderd.
De open pijpen zijn hier en daar
wat gecorrigeerd. "Bij sommige
delen zaten pijpen op een vreemde
manier bevestigd. Die hebben we
eruit gehaald en op de goede
plaats gezet."
Volgens de restaurateur 'durft' het
orgel meer. "Het kan weer jui
chen. Dat is het meest opvallende.
Wat we hebben gedaan is een com
pletering van 1955. Een derde van
de klank werd niet gehoord omdat
de blazers vervormd waren."
Over de orgelkast zei Blank dat de
ze (grijstint met blauw) wat 'mistig
is weggeverfd'. Oorspronkelijk was
dit mahonierood. "Dit is niet her
steld. Dat zou de komende jaren
kunnen. Door n:eer kleur te geven
kan het orgel duidelijker, spreken
der worden."
