Arme parochie en
weinig betrokken
Oproep voor behoud
boerderij Buitenzorg
Bisschop: zorg voor de kerk is
gezamenlijke verantwoordelijkheid
Deze kerk heeft echt
geen overbodige luxe
Boekje over r.k. historie Tholen
QJ
n
Donderdag 29 november 1990
EENDRACHTBODE, DE THOOLSE COURANT
11
Moeilijk gemeenschapszin te ontwikkelen
Financieel gezien is de Thoolse r.k. kerk een arme pa
rochie die zich met moeite kan bedruipen. De finan
ciële situatie was, is en zal waarschijnlijk zorgelijk
blijven.
Allochtonen
Veel bouwstijlen
Huis en Heem schrijft brief aan gemeenteraad
Huis en Heem doet in een brief aan b. en w. én aan
de gemeenteraad een oproep, het plan te steunen om
van hoeve Buitenzorg in Tholen een woongemeen
schap voor ouderen te maken. Twee projectontwikke
laars zouden bereid zijn het gehele project te
verwerven en te realiseren.
Mgr. Ernst tijdens bijzondere mis in 90-jarige R.K. Kerk in Tholen
"De zorg voor de kerk is altijd het werk van gezamen
lijke verantwoordelijkheid geweest en dat wordt in de
toekomst nog meer. Hopelijk mag ik op u allen reke
nen." Dat zei de bisschop van Breda, mgr. Ernst, zon
dagmorgen tijdens de bijzondere dienst ter
gelegenheid van de 90ste verjaardag van de wijding
van de r.k. kerk in Tholen.
Hem volgen
Christus Koning
Brood en wijn
Pastoor over kerkvoorwerpen Tholen:
Voor de expositie bij het 90-jarige bestaan van de R.K.
kerk in Tholen had men over belangstelling niet te kla
gen. Ook al tekenden maar 200 bezoekers in het
gastenboek, de drukte in de kerk en het pastoraat be
wezen dat veel parochieleden, maar ook bezoekers van
daarbuiten, genoten.
Allerheiligen
Grote KerkDalemsestraatMarkt
195 jaar
Dalemsestraat
Huib Luns
Klok/orgel
r
Dat schrijft René Kools in het
boekje 'De katholieke parochie
van Onze Lieve Vrouw Hemel
vaart te Tholen' dat is uitgegeven
ter gelegenheid van het 90-jarig
jubileum van de kerk en het
195-jarig bestaan van de parochie.
Volgens Kools blijkt uit zijn on
derzoek dat de kerkelijke betrok
kenheid van de katholieke
Tholenaren niet bijster groot is,
vooral niet bij de katholieken in
de buitenposten. "Heden ten da
ge is dit nog altijd één van de
grootste probleemvelden van de
parochie: hoe bereiken we de pa
rochianen? De oorzaak van de ge
ringe betrokkenheid bij de kerk is
duidelijk. Naast de algemeen
maatschappelijke en kerkelijke
ontwikkelingen neemt de katho
lieke kerk op Tholen een minder
heidspositie in wanneer men alle
protestants-christelijke stromin
gen en denominaties onder één
noemer brengt. Toch was in 1984
maar liefst 12.8% van de Thoolse
bevolking katholiek(daarin is de
parochie Oud-Vossemeer meegere
kend). Op 31 december 1985 wa
ren er in de parochie Tholen 1509
katholieken ingeschreven, vanwie
er 268 in St. Maartensdijk woon
den.
Wat eveneens in negatieve zin bij
draagt aan de geringe betrokken
heid van vele parochianen is, dat
verreweg het grootste deel van de
katholieken allochtonen zijn, die
in de loop van met name de laat
ste twintig jaar op het eiland zijn
gaan wonen. Het is moeilijk op
die manier een hechte gemeen
schapszin te ontwikkelen. De ge
ringe betrokkenheid van vele
parochianen speelt ook een rol bij
de jaarlijkse actie Kerkbalans die
over het geheel genomen onder de
maat blijft.
Ook blijkt dat de parochie tame
lijk groot is voor één pastoor. In
feite is de situatie sinds 1974 een
stuk slechter dan in 1955 omdat
de beide parochies op Tholen toen
elk nog de beschikking hadden
over een eigen pastoor, terwijl nu
één pastoor de twee parochies van
het eiland bedient.
Huis en Heem-voorzitter drs. W.
Heijbroek lichtte dat plan op 3
oktober al toe in de commissie
ruimtelijke ordening. Hij kreeg
toen alleen de PvdA en de
RPF/GPV op zijn hand, SGP en
VVD wezen het idee af, terwijl de
CDA-vertegenwoordiger toen ont
brak. het plan, opgesteld door ar
chitect J. Boelhouwers, voorziet
erin dat de schuren van de boerde
rij worden verbouwd tot senioren
woningen, met een centrale hof en
overdekte galerij. Het woonhuis
blijft gehandhaafd en zou door de
huidige huurders bewoond kun
nen blijven.
Huis en Heem meent dat de ge
meente aan dit plan meer geld kan
overhouden omdat er wordt uitge
gaan van 22 wooneenheden. B. en
w. stellen voor om alles af te bre
ken en zes bungalows terug te
bouwen. In de visie van Huis en
Heem zouden de gebouwen tegen
een symbolisch bedrag beschik
baar moeten worden gesteld, wat
wordt gecompenseerd door het
wegvallen van de sloopkosten en
het realiseren van minder open
baar groen.
Het plan bevordert de diversiteit
in leeftijdsopbouw van de bewo
ners in de wijk Buitenzorg, wat de
Bisschip Ernst in gesprek met koster Van der Linde na de dank
dienst.
sociale kwaliteit van de wijk, al
dus Huis en Heem, doet toene
men. Architectonisch zou het plan
een zekere rust geven in de wijk
met zijn toch al vele verschillende
bouwstijlen. Het opnemen van
een oude agrarische bebouwing in
een nieuwbouwwijk zou een toe
gevoegde waarde geven, wat de
aantrekkelijkheid voor toekomsti
ge bewoners vergroot.
Huis en Heem spreekt van een bij
komend voordeel dat een karakte
ristieke boerderij behouden kan
worden, zonder in de hoge kosten
te vervallen die het restaureren
van zo'n pand met zich mee
brengt. Voor het behoud van Bui
tenzorg heeft mevrouw J.
Meerman-Ottevanger zich ook in
gezet. Zij organiseerde een enquê
te in de nieuwbouwwijk.
De brief van Huis en Heem is ge
dateerd 21 november. Hij kruist
zodoende een brief van b. en w.
aan zowel Huis en Heem als aan
mevr. Meerman (Tholen Stad Ak-
tief). Die brief is gedateerd 22 ok
tober, maar werd pas afgelopen
maandag verstuurd. B. en w.
schrijven er in, dat ze hebben
besloten hun oorspronkelijke plan
- dus de bouw van ongeveer tien
bungalows en sloop van de hoeve
- uit te voeren. Binnenkort gaat de
inspraakprocedure voor dit plan
van start.
Pastoor Van den Brute overhandigt het eerste exemplaar van het geschiedenisboekje over de 90-jarige r.k. kerk aan de Markt in Tholen
aan bisschop Ernst. Achter hen het kinderkoor met dirigente Corrie Schoonen(rechts).
Aan de-mis, die door 186 van de
1200 parochianen werd bezocht,
werkte het dameskoor mee, als
mede het in witte blouses, rode
vestjes en zwarte rokken gestoken
kinderkoor o.l.v. Corrie Schoo-
nen. Het deed haar erg goed dat
alle 31 meisjes voor deze gelegen
heid aanwezig waren. "Zo'n vol
altaar op deze dag, dat is toch ge
weldig", aldus mevr. Schoonen.
"Het is fijn dat we zo compleet
zijn."
Organist in deze dienst was Louis
Sauter, terwijl Tanja van Dongen
op de dwarsfluit speelde,
Behalve bisschop Ernst en--.de
Thoolse pastoor A. v.d. Brule
werkte pastoor A. van Oeffelen,
die in Tholen zijn eerste mis op
droeg, aan de dienst mee. Verder
pastoor F.M.H.J. Eppings die van
1955 tot 1958 in Tholen werkte,
pastoraal medewerker Wiel
Wiertz en drie misdienaars: Peter
en Marcel van Oirschot en Jos
Loos.
Onder de kerkgangers was ook
oud-pastoor J. Rijsloo, nog steeds
inwoner van Tholen, die van 1958
tot 1974 in functie was. Pastoor
J.C.M. Velzeboer, die van 1952 tot
1955 pastoor in Tholen was, kon
wegens zijn gezondheid niet meer
vanuit zijn woning in Vught ko
men.
Namens het gemeentebestuur
werd de dienst bijgewoond door
burgemeester H.A. van der
Munnik.
Bisschop Ernst bracht zijn harte
lijke gelukwensen over voor de
90ste verjaardag van de kerkwij
ding. Hij bedankte alle pastores
die in de loop der jaren zorg voor
de Thoolse kerk hebben gehad.
Zich richtend tot de kinderen,
bracht mgr. Ernst naar voren, dat
Jezus van kinderen hield, "De
grote mensen wilden hem er soms
voor weghouden, maar Jezus zei:
van kinderen leer je om kind van
God te zijn. Hopelijk leer je Hem
kennen en Hem volgen. Ik hoop
ook dat ouderen Hem leren ken
nen, ook al is de weg niet recht.
Mag het ons gegeven zijn en mo
gen wij ertoe bereid zijn om Hem
te volgen", zei de bisschop.
De dankdienst ter gelegenheid van
de 90ste verjaardag van de kerk
wijding viel zondag samen met
het feest van Christus Koning.
"Geen koning die wil heersen met
macht, kracht en majesteit, maar
een herder die wil bezielen en be
geesteren'', zei pastoor Van den
Brule.
De bisschop ging daar verder op
door en merkte op, dat het ver
wondering kan geven dat Christus
als koning aangemerkt wordt.
"Hij is namelijk zo anders dan
koningen kunnen zijn. Voor de
rechtbank zei Hij ook tot Pilatus,
dat Zijn koningschap niet van de
ze wereld was. Hij is de getuige
van de waarheid, herder, zoals in
Israël de koningen werden ge
noemd. God beloofde zelf herder
te zijn van Zijri volk. Hij is.de
Goede Herder, Dié Zijn leven gaf
voor Zijn schapen. Dat is het om
gekeerde van epfi koning, die
vraagt of zijn onderdanen hun le
ven geven.
God heeft Zijn Zoon uit de doden
doen opstaan om ons het leven te
geven. Zoals mensen sterven we
gens de eerste mens, zo zullen ze
God toebehoren door Christus.
Hij zal wederkomen als een ko
ning en oordelen: hoe bent gij ge
weest voor de andere mens die
hulp nodig had, want daarin ont
moet men God. Dan is er een om
mekeer nodig van zelfzucht en wie
het goede gedaan hebben, zullen
opstaan om te leven.
In de kerk worden we georiënteerd
bij Christus, die ons leert hoe de
ware mens bedoeld is. Hoe we
kunnen leven. Leven dat niet meer
wordt geteisterd door ziekte en
dood. God is de bron van de
kracht die dat allemaal mogelijk
maakt.
In de kerk vind je houvast, vind je
ook een kompas. Dat is al 90 jaar
zo in Tholen en daar zijn we
dankbaar voor. Moge dat ook zo
blijven en mogen wij hier in de
P toekomst ook leven vinden", zo
besloot bisschop Ernst zijn preek.
Het dameskoor zong onder meer
het Kyrië, Gloria, Sanctus; het
Onze Vader en het Danklied van
Maria. Het kinderkoor met
pastoor Van de Brule zong diverse
liederen en de geloofsbelijdenis,
waaraan ook de kerkgangers mee
werkten.
De lezing uit Ezechiël 34: 11-12 en
15-17 alsmede Corinthe 15: 20-26
en 28 werd verzorgd door M argot
Damen. Pater van Oeffelen las het
evangelie van Mattheus 25: 31-46.
Het aanbieden van brood en wijn
gebeurde door bisschop Ernst, de
beide pastoors, de pastoraal me
dewerker en de misdienaars.
Na de dienst maakten velen van
de gelegenheid gebruik om de ten
toonstelling in het Patronaatsge
bouw te bezichtigen. In de
pastorie was er nog een receptie.
De r.k. kerk in Tholen telt zo'n
1200 parochianen, maar de kerk
gang is zeer matig. Gemiddeld
zijn er zaterdag en zondag samen
70 mensen in de kerk. Voor een
hoogtepunt als de viering van het
90-jarig bestaan van de kerkwij
ding waren er 186 kerkgangers. De
stoelen die gereed waren gezet,
bleken overbodig. Alleen met
Kerst en bij de Eerste Communie
is er nog sprake van een volle
kerk.
Enkele jaren geleden kon het pu
bliek ook kennismaken met de be
zittingen van de kerk. Nu was de
tentoonstelling uitgebreid met di
verse verzamelingen, zoals bid
prentjes en commmunie- en
devotieprentjes. Verder waren er
foto 's te bezichtigen van de ver
schillende evenementen, die gedu
rende het 90-jarige bestaan van
het kerkgebouw plaatsvonden,
terwijl de bezoekers tevens een
overzicht kregen van de pastores
die de parochie bedienden.
In het huwelijksboek, waarin data
uit 1798 stonden, en het doop
boek, opengeslagen bij 1900,
kreeg de historie-liefhebber ruim
aanbod. Er was vanuit de schitte
rend versierde kerk een route uit
gezet door de gangen naar het
patronaat. Onderweg kon men de
kledij bewonderen van priesters
en misdienaren.
Er hingen processievaandels, sto
la's en in het patronaat lagen in
vitrines de kostbare kleinoden die
elk hun verhaal hebben. Voor de
ze gelegenheid waren er ook nogal
wat bezittingen uit de kluis ge
haald. Helaas is het opbergen
daarvan een noodzaak. Van der
Linde, de koster, die evenals
pastoor Van den Brule en de paro
chieraad graag meewerkte weet te
vertellen, dat hij volop werk had
te zijn besteed om het zilver te
poetsen, terwijl ook de verschil
lende kandelaars de nodige uren
vergden.
Met vroeger vergeleken is er eigen
lijk niet eens zoveel werk. "Ik
weet nog dat op Allerheiligen de
kerk heel feestelijk versierd was
met alle liturgische voorwerpen,
terwijl dan aan het einde van de
dag alles moest worden weggezet
om te worden omgeruild voor de
rouwaankleding van Allerzielen",
vertelt Van der Linde. De zwarte
kandelaars, die tentoongesteld
staan, bewijzen dat de kerk het
nog wel in bezit heeft.
"Maar deze kerk had echt geen
overbodige luxe," is de mening
van pastoor Van de Brule. "Voor
de vieringen is alles wel aanwezig,
echter niet in overvloed zoals
sommige parochies hebben".
Wel staat er het bekende kniken-
geltje dat bij de kerststal een taak
te vervullen heeft. Een dankbaar
object voor de jeugd. De jeugd
komt bij deze 90-jarige kerk nog
steeds aan zijn trekken, dat be
wijst het grote aantal jeugdkoor
leden en het fotoboek van de
bonte avonden die er voor het
koor zijn. Ook de excursies zijn
In het patronaatsgebouw van de r.k. kerk in Tholen was een ten
toonstelling ingericht.
Aan het einde van de bijzondere mis in de r.k. kerk van Tholen is zon
dag het eerste exemplaar van een boekje over het 90-jarige kerkgebouw
aan bisschip Ernst aangeboden. Behalve dit feit was er ook nog het
195-jarig bestaan van de Thoolse r.k. parochie.
Behalve de bisschop ontving ook burgemeester H.A. van der Munnik
een exemplaar van het geschiedenisboekje, alsmede de oud-pastoors
Rijsloo en Eppings en één van de twee auteurs, René Kools.
Het eerste deel is geschreven door gemeente-archivaris J.P.B. Zuurdeeg,
die de geschiedenis tot 1955 behandelt. René Kools nam de meer recente
historie voor zijn rekening.
Pastoor Van den Brule noemde het geschiedenisboekje een eerbetoon
aan allen die in het verleden en heden hebben meegewerkt aan de op
bouw en de instandhouding van de r.k. kerk in Tholen. "Graag sluit ik
mij aan bij de wens van mijn geëerde voorganger: moge ons 'gezellige'
kerkje nog lange tijd dienst doen als middelpunt van gebed en eredienst
tot eer van God en het welzijn van velen."
De parochie bestaat 195 jaar,
maar het kerkgebouw aan de
Markt nog maar 90 jaar omdat de
rooms-katholieken eerder in de
Onze Lieve Vrouwe Kerk of Grote
Kerk hun diensten hielden. Tij
dens de beeldenstorm in 1570 en
1571 moest die het ontgelden en
hoewel de rooms-katholieken hun
godsdienst bij de akte van Satis
factie van 1577 mochten behou
den, namen de protestanten door
de Reformatie het kerkgebouw
over.
De Thoolse katholieken kerkten
in Brabant, al verboden de staten
van Zeeland in 1629 op zon- en
feestdagen katholieken per veer
boot over de Eendracht te zetten.
Het geldelijk gewin deed de plaat
selijke overheid dat vergeten. Zo
maakten de ambachtsheren Van
Vossemeer bij de verpachting van
het veer Botshoofd de bepaling
dat de pacht van 6 naar 15 pond
verhoogd zou worden wanneer er
in Halsteren een nieuwe pastoor
zou komen.
In Lepelstraat werd in de Celse
hoeve gekerkt tot 1795, toen er
met de Franse revolutie vrijheid,
gelijkheid en broederschap kwam.
In de Dalemsestraat in Tholen
kochten katholieken het huis van
de gewezen baljuw Reinier van de
Vree. Daar staat nu de bibliotheek
en het postkantoor. Op 7 novem
ber 1795 droeg Joannes Francis-
cus van der Lith, kapelaan te Lei
den, in de Dalemsestraat de eerste
heilige mis op. Het gebouw werd
evenals de tijdens de Reformatie
genaaste Grote Kerk gewijd aan
Onze Lieve Vrouwe Hemelvaart.
In het begin van de 19de eeuw was
de toestand van het kerkgebouw
en de pastorie in de Dalemsestraat
dermate slecht, dat naar een an
der pand werd omgezien. De
Waalse kerk aan de Markt, eigen
dom van het stadsbestuur, werd
voor 1500 gulden overgenomen.
Dat was een pand van 24x9 meter,
maar daarin waren ook het ijk-
huis en de waag opgenomen. De
Waalse gemeente in Tholèn werd
in 1818 officieel opgehëven.
Het in oorsprong 16de eeuwse
kerkgebouw was in 1898 dermate
vervallen, dat men het niet waard
vond het te herstellen. Men
besloot tot de bouw van een ge
heel nieuwe kerk met toren en sa
cristie op dezelfde plaats. Ook
elders op het eiland Tholen
besloot men rond de eeuwwisse
ling oude kerken af te breken en
op dezelfde plaats een nieuwe te
bouwen: in St. Annaland en Sta-
venisse werd respectievelijk in
1899 en 1910 een nieuwe hervorm
de kerk gebouwd.
De oude kerk werd eind maart of
begin april 1900 afgebroken. Op
de Markt werd toen een houten
hulpkerk geplaatst. In neo
gotische stijl werd naar een ont
werp van architect P. Snoei uit
Hoorn de huidige 22 meter lange
en ruim 9 meter brede kerk ge
bouwd. Het nieuwe altaar, de
preekstoel en een aantal beelden
van Nederlandse heiligen werden
door beeldhouwer M. van Bokho
ven uit 's Hertogenbosch vervaar
digd. Uit de oude kerk werden de
in 1831 gegoten klok, twee beel
den en de communiebank van
zwart en wit marmer overge
bracht. Ook het geheel herstelde
orgel kreeg 'daar een plaats. De
bisschop van Haarlem zegende
het nieuwe kerkgebouw plechtig
in op 19 november 1900.
Enige jaren later werd het inte
rieur nog verrijkt met een nieuwe
kruisweg en in 1911 werd o.l.v. ar
chitect Jac. van Gils uit Rotter
dam het inwendige van het
gebouw door Anton Federie te
Kleef kleurrijk beschilderd met
bijbelse voorstellingen. Het grote
altaardoek, dat de ten hemelopne
ming van Maria voorstelt, werd
vervaardigd door de jonge schil
der Huib Luns uit Rotterdam, va
der van de oud-secretaris-generaal
van de Navo en oud-minister van
buitenlandse zaken Joseph Luns.
Beide zinrijke schilderingen waren
mogelijk gemaakt door een gift
uit Rotterdam.
De uit 1831 daterende kerkklok
werd 5 mei 1943 geroofd door de
Duitsers. In 1950 werd de huidige
kerkklok met een doorsnede van
58 cm en een gewicht van 120 kg
gegoten bij Petit en Fritsen te Aar-
Ie Rixtel.
De oplevering vart het nieuwe or
gel werd door de oorlog ver
traagd. In 1942 moesten er nog
enkele pijpen worden aange
bracht, maar door de materiaal-
schaarste kon J.M.H. Giesen uit
Goes het 580 pijpen tellende orgel
pas in 1947 voltooien. In 1989
werd het kerkorgel door de firma
Nysse uit Wolphaartsdijk ge
restaureerd.
In 1976 vonden in de kerk ingrij
pende restauraties plaats o.l.v. dhr.
A. Weysters uit Bergen op Zoom.
Het schilderij van Huib Luns,
twee beelden en de schilderijen
die de kruisweg verbeelden, wer
den opgeknapt.
De r.k. kerk in Tholen valt sinds
1956 onder het bisdom Breda en
sinds 1 januari 1984 tot het deke
naat Bergen op Zoom na tevoren
tot het dekenaat Zeeland behoord
te hebben.
markt 26 telefoon 01660 2480
ijzerwaren gereedschappen
telefax 01660-4529
1 T 11 1
Mih
RAHS0L STEEKSLEUTI :T
8-delige steeksleutelset in styropor
verpakking. Maatvoering 6 t/m
22 mm. Gedore garantie.
Normale prijs 50,00
PROVAK SINTPRIJS 31,75
-<oS^KWEBK
ETCBLINDKLINKTANG
Robuuste blindklinktang, met r
dere losse bekken in verschillende
diameters. Industriële kwaliteit.
Normale prijs 26,50
PROVAK SINTPRIJS 19,95
GEREEDSCHAPSKOFFER
Kunstleer gereedschapskoffer met
versterkte hoeken. Kan bijna niet
kapot. Normale prijs 47,00
PROVAK SINTPRIJS 39,95
STANLEY
R0LBANDMAAT 33-193
Verchroomd metalen huis met band-
lokkeerknop. Automatische band
terugloop. Lengte 3 meter.
Normale prijs 19,95
PROVAK SINTPRIJS 14,95
ETC KLAUWHAMER
De professionele klauwhamer met
stalen steel en anti-slip handgreep.
Normale prijs 20,00
PROVAK SINTPRIJS 17,50
MAAJoSORf"AK«EBK
RODEO BANKSCHROEF
Stevige gesmede bankschroef. Bek-
breedte 100 mm. Normale prijs 36,00
PROVAK SINTPRIJS 29,50
