Drogers tegen zomer kortingen!!!
Herdenkingsuitgave 150 jaar Ledeboerianen
P. Groffen
Korte Vest 14
St. Maartensdijk
Nostalgie
DAAR HAAL JE MEER VOOR JE GULDEN
F. Lindhout
18
EENDRACHTBODE, DE THOOLSE COURANT
Donderdag 1 november 1990
ZANNUSSI WASDROGER links en rechts draaiend
ZANNUSSI WASDROGER
ZANNUSSI WASDROGER
BAUKNECHT WASDROGER
BAUKNECHT WASDROGER
BOSCH WASDROGER
BOSCH WASDROGER
BAUKNECHT WASDROGER
BOSCH WASDROGER
BAUKNECHT WASDROGER
BOSCH WASDROGER
MIELE WASDROGER
MIELE WASDROGER
MIELE WASDROGER
MIELE WASDROGER
MIELE WASDROGER
MIELE WASDROGER
I Electro technisch bureau
J UEDJfiHL Molendiik 3-4Telefoon 01666-2315
EVELANDER
Gladiolenstraat 14, 4695 HS St. Maartensdijk
Tel. 01666-2876
MINICURSUS kaarten borduren
Vrijdag 2 november a.s. organiseert
het Vaardige Handje een minicursus
kaarten borduren f 5,— per persoon
inclusief materiaal.
Geef tijdig op i.v.m. beperkte
plaatsen.
Bij 't Vaardige Handje natuurlijk,
daar is altijd wat te doen.
'T VAARDIGE HANDJE
U hebt de
meest gelezen
krant op
Tholen en
St.-Philipsland
in handen.
De artikelenserie met als titel 'Ledeboerianen' die
begon op 3 november 1988, blijkt de inleiding te zijn
van de landelijke herdenkingsuitgave voor de (Oud-)
Gereformeerde Gemeenten (in Ned.) die verschijnt
ter gelegenheid van het feit dat ds. Ledeboer begin
1841 werd afgezet als Hervormd predikant te Bent
huizen. De auteur van dit werk is de heer J.M. Ver
meulen te Krimpen aan den IJssel. Zijn nieuwe boek
verschijnt onder de titel 'In de lijn van Ledeboer'. Het
wordt voorafgegaan door een aanbevelend woord
van ds. A.P. van der Meer uit Krimpen aan den IJs
sel en het behandelt in 16 hoofdstukken de geschie
denis van 1840 tot 1948.
SPARMART DICHT BU HUIS
HET LAAGST GEPRIJSD!
Aanbiedingen geldig: donderdag,
vrijdag en zaterdag 1, 2 en 3 november.
plaatsing op wasautomaat mogelijk
uitgevoerd met temperatuur verlagings toets
luchtdroger met tijdschakelaar 120 min
2 verschillende temperaturen geluidssignaal einde
tijdgestuurd Duitse kwaliteits machine
met extra grote vulopening en bijzonder geruisarm
electronische vochtmeting 2 temperaturen
electronische vochtmeting met grote vulopening
condensuitvoering geen afvoer nodig
condensdroger geen afvoer nodig 8 programma's
electronische novotronic eenknops bediening
novotronic besturing electronische vochtmeting
novotronic schuin bedieningspaneel verlichte programma
novotronic condensdroger geen afvoer nodig
electronische vochtmeting condens uitvoering
super electronic programmering tot 9 uur vooraf
rI rI RADIO-TV-Hi-Fi SPECIAALZAAK
1 1%^ 0 St. Maartensdijk (Z.j
INSTALLATIEBEDRIJF
Gas, water, C.V., dakbedekking
en zink- en loodwerk
Uw adres voor Nefit Turbo en Radson C.V. ketels en alle
voorkomende loodgieterswerkzaamheden.
Werkplaats: Nijverheidsweg 14d, 4695 RC St. Maartensdijk
Haven 12 - St. Maartensdijk
- Tel. 01666-3841
Altijd iets bijzonders!
GELDLENINGEN
Voor een persoonlijke
lening of financiering
van uw auto, boot,
bromfiets, T.V., meube
len enz. naar
St. Maartensdijk
Westvest 3
tel.: 01666-2454
Tevens het adres voor
al uw verzekeringen.
In de eerste twee hoofdstukken
beschrijft de auteur ds. Ledeboer
als Hervormd predikant te Bent
huizen, zijn bekering, zijn boe-
kenbegrafenis, zijn afzetting en
zijn verblijf bij de Christelijk Af
gescheidenen. Gedurende deze
tijd oefenen Teunis van der Knijff
en Laurens van Wijk free-lance in
zijn gemeenten. Goede contac-
wordt hij ingeleid 'in de breuk
van land en kerk'. Vrij kort na die
beleving komt hij in contact met
ds. Ledeboer, die begin 1851 de
gemeente 's-Gravenpolder insti-
tueert. In de zomer van dat jaar
Wijting en Arie van der Spek uit
Moerkapelle.
De geschiedenis van ds. Bakker
wordt beschreven aan de hand
van de sprekers Kranenburg,
Meijer, Fransen, Ruben en Wüst.
Ook komen aan de orde Bakker's
ambtswerk, zijn kerkbegrip, zijn
gemeenten en zijn overlijden.
Omdat Van Dijke en Bakker niet
voor een opvolger zorgden bij
hun overlijden, komen de Lede
boerianen rond 1885 in een ru
moerig vaarwater. David Janse
wordt predikant bij de Dijkianen
en Marinus Ruben wordt opvol
ger van Bakker. Maar dat gaat al
lemaal nogal moeilijk, en
temidden van die opvolging
komt in 1887 'De Doleantie'.
Ook dit komt uitvoerig aan de
orde.
Tot de eeuwwisseling worden de
gemeenten gediend door vele
ten met de gemeenten van ds.
Budding uit Goes trekken ds. Le
deboer naar Zeeland, waar hij
banden krijgt met de jonge oefe
naar Pieter van Dijke. Deze ge
schiedenis krijgt een plaats in
hoofdstuk 3. Dan komt de ver
volging, die duurt van 1842 tot
1845. Terwijl de Christelijk Afge
scheidenen in alle rust hun
'nieuwe' psalmen zingen, wor
den Budding, Van Dijke en Lede
boer gezien als verstokte
revolutionairen die weigeren een
knieval te doen voor de koning.
Daarom regent het boeten en
soms wordt er vonnis geveld.
Budding vertrekt naar Gronin
gen. In een apart hoofdstuk
geeft Vermeulen een samenvat
ting van die gijzelingen.
Vervolgens wordt in hoofdstuk 5
'De vereniging van 1845 tot
1853' beschreven. Eind maart
"1845 worden de gevangenisdeu
ren voor ds. Ledeboer geopend.
Ondanks zijn lichaamszwakte
reist de predikant opnieuw en
onvermoeibaar een groot ge
deelte van het jaar van plaats tot
plaats om zijn 'miniatuurge
meenten' te bedienen en te pre
ken waar men hem vraagt.
Budding vertrok inmiddels naar
Groningen en na een paar jaar is
hij met vele landverhuizers in
Amerika te vinden. De auteur
beschrijft Ledeboer's nieuwe ge
meenten in het midden, noorden
en zuiden van het land. Vooral de
geschiedenis van de noordelijke
Drentse gemeenten was tot nu
toe vrij onbekend. Gedurende
deze tijd is St. Philipsland in feite
een zelfstandige of vrije ge
meente. Tegen het einde van
1850 is ds. Ledeboer bereid Van
Dijke te bevestigen als tweede
predikant van de 'Ledeboeriaan-
se' gemeenten. Die grote ge
beurtenis vindt plaats op zondag
23 maart 1851. Op 5 en 6 okto
ber 1853 zijn de gemeenten uit
noord en zuid voor het eerst offi
cieel verenigd. Ouderlingen en
diakenen uit Leiden, IJsselstein,
Oudewater, Leersum, Poederoij-
en en Benthuizen ontmoeten el
kaar in Bruinisse. Uit de
zuidelijke gemeenten vertegen
woordigt Daan Bakker de ge
meente 's-Gravenpolder.
Leendert van Ree en Bram en
Pieter van Dijke krijgen zitting
namens Sint-Philipsland. Simon
den Hengst treedt op voor Vlis-
singen en Phillipus Pekaar is
gestuurd door Verseke. Ko Blok
heeft zitting namens Krabbendij-
ke. In mei van dat jaar verschijnt
ds. Budding even plotseling als
hij vertrokken was, opnieuw in
het vaderland. Hij woont vijf
maanden in Gorinchem, voor hij
naar Goes vertrekt. Hij vraagt
Van Dijke om te verenigen. Wat
er tussen komt is niet duidelijk,
maar de dreiging die van Bud
ding uitgaat, groeit met de dag.
Zelfs ouderling Daan Bakker uit
's-Gravenpolder piekert erover
om zijn gemeente op te heffen.
Daniël Bakker
Op een bijzondere wijze komt
Daan Bakker tot bekering. Ook
Ds. L. Boone op hoge leeftijd
wordt ook in 's Gravenpolder
rondverteld dat vriend Budding
weer in 't land is. Bakker pro
beert hem op zijn boerderij 'De
Palmboom' te laten preken en
het resultaat hiervan is dat de
begaafde Budding bijna alle
kerkgangers van Bakker mee
zuigt naar Goes. Bakker wordt
moedeloos maar begint uiteinde
lijk in 1854 te oefenen. Rond
1860 wordt hij een paar maal
beroepen door een zestal ge
meenten, maar steeds moet hij
bedanken. Inmiddels oefenen in
de noordelijke gemeenten Jan
van Golverdinge en meester Jo
hannes van Noort. Maar ook zij
worden geen dominee en als ds.
Ledeboer sterft in 1863 wordt
Van Dijke zijn opvolger. Van Dij-
ke's promotie resulteert al na
een jaar in teleurstellende blad
zijden: Van Dijke en Bakker krij
gen ruzie. In hoofdstuk 8
beschrijft de auteur 'De ver
deeldheid in de Zeeuwse ker
ken'. Ten einde de keuze van de
gemeenten te onderbouwen
worden eerst zo'n 20 Zeeuwse
gemeenten beschreven. Wat be
treft in en om het eiland Tholen
krijgen we een beeld van de ont
staansgeschiedenis van Scher-
penisse, Sint-Annaland,
Sint-Maartensdijk, Sint-
Philipsland en Stavenisse. Verder
komen aan de orde het grote
conflict en de gevolgen daarvan.
De geschiedenis van ds. Van Dij
ke wordt beschreven aan de
hand van 17 voorgangers, waar
van veel onbekenden. Het zijn
Kleinendorst, Roos, Riveaux, De
Bruijne, Baan, Dijkstra, Van den
Broek, Los, Van der Velde, De
Braai, Florus Braam, David Jan-
se, Dieperink-Langereis, kapitein
't Hart, Jan Vader, Diedericus
predikanten en oefenaars, 'vo
gels van velerlei pluimage'. Ver
meulen beschrijft Jan Vader uit
Meliskerke, ds. Wessels uit Gou
da, Leen Hubregtse uit 's-
Gravenpolder, Iman Pladdet uit
Terneuzen, Laurens Boone uit
Krabbendijke, Pieter Ingelse uit
Middelburg, kapitein 't Hart uit
Maassluis, Hendrik Beversluis uit
Middelburg, ds. Broekhuijsen uit
Sliedrecht, ds. Meijering uit
Nieuw-Amsterdam, Arie van der
Stel uit Westmaas, Dirk Barth uit
's-Gravendeel en ds. Van der Vel
de uit Rotterdam. Vooral de ge
meente Yerseke liet nogal
makkelijk vreemde voorgangers
voor de lessenaar komen en ook
Boone hield er zijn eerste oe
fening.
Boone en Beversluis
In de gemeenten worden rond
1890 de heren Boone en Be
versluis aangesteld als oefe
naars. De betekenis van beide
voorgangers en hun rol in een
woelig kerkelijk leven, rechtvaar
digen het feit dat de geschiede
nis rond hun bevestiging tot
predikant als onderwerp van een
afzonderlijk hoofdstuk is geko
zen. Tevens is hierin een plaats
ingeruimd voor een aantal oefe
naars dat de gemeenten in het
begin van deze eeuw diende.
Vermeulen komt met nieuwe be
schrijvingen van Boone te Bors-
sele, Krabbendijke en Terneuzen,
alsmede Beversluis te Middel
burg, Moerkapelle en Rotterdam.
Verder de gebeurtenissen rond
hun verkiezing tot predikant in
1898 en het overlijden van ds.
Janse in 1902. Als oefenaars ko
men naar voren Marinus Remijn
(1902), Hendrik Kieviet (1903),
Cornelis de Jonge (1904), Daniël
Honing pattiné, Europees eiken op niveau, anders,
jong, warm en licht, lijn uit het verleden, kleur van nu,
nostalgie toegevoegd aan onze merkcollectie, waarin
u onder meer vindt:
Mulleman - Wébé - R.A.C. - Schuitema - Roskam -
Heidense - Perdijk
Wij helpen u graag met het maken van een keuze in
onze zaak of het geven van advies bij u thuis.
Langstraat 2-4, 4341 EE Arnemuiden, tel.: 01182-1273
Geopend van maandag t/m zaterdag; vrijdag koopavond.
VOOR EEN STIJLVOL ADVIES
Driessen (1906) en scriba Janus
van Lieburg. Bij het schrijven van
het gedenkwaardige jaar '1907'
zwelt de karige stroom gegevens
aan tot een brede vloed van
historische documenten. De ver
eniging wordt overzichtelijk en in
fasen beschreven, gezien vanuit
het Ledeboeriaanse standpunt.
Geheel nieuw is een beschrijving
van alle gemeenten die ds. Boo
ne in dat jaar volgden. Al deze
geschiedenissen zijn samenge
bracht in de hoofdstukken 13 en
14.
Deze uitgave leende zich uitste
kend voor een levensbeschrij
ving van ds. Boone; hij was de
enige die de Ledeboeriaanse tra
ditie in 1907 wilde voortzetten.
De auteur kreeg inzage in alle
nog aanwezige notulen van Al
gemene Vergaderingen en in de
notulen van een aantal plaatselij
ke gemeenten. Hierdoor werd
het mogelijk alle oefenaars van
ds. Boone te beschrijven, name
lijk Leendert Wijting, Dirk Barth,
Johannes Vijverberg, Adrianus
Potuyt, Wietse Woudwijk, Leen
dert Franke, Jan Jacob Otte, Pie
ter Beekman, Evert Jan Ariese,
Pieter Kolijn en Willem Blaak.
Verder komt hij met nieuws over
de aansluiting van vele gemeen
ten en met duidelijkheid over de
opvolging van ds. Boone in
1934. Hierbij gaat hij in op de
contacten van ds. Boone met ds.
Kersten uit Rotterdam, ds. Baaij
uit Tholen en met ds. De Jonge
uit Kampen.
Ds. W.H. Blaak
Na de bevestiging van ds. Blaak
en het overlijden van ds. Boone
worden de gemeenten gediend
door de oefenaars Gerrit Jan
Zwoferink (vanaf mei 1935), C.
van de Gruyter (vanaf december
1935), E. Wijnne (vanaf 27 mei
1936), Marinus Abraham Mieras
(vanaf 11 maart 1940) en Dirk
van Leeuwen (vanaf 1945). De
gemeenten zijn verdeeld in 3
classes, namelijk Sint-
Philipsland, Rhenen en Rotter
dam. De classis Sint-Philipsland
omvat de gemeenten Sint-
Philipsland, Kamperland, Zierik-
zee, Oostburg, Bruinisse,
Haamstede en Oud-Vossemeer.
Op 27 mei 1936 wordt Sint-
Maartensdijk toegelaten. De ker
ken van ds. Blaak verenigen zich
in 1948 met de 'Federatiege
meenten' van ds. De Jonge uit
Kampen. Deze gemeenten wor
den verder gediend door ds.
Kramp, ds. Van der Poel, ds. De
Reuver, ds. Van Dijk, ds. Van 't
Hoog, ds. Van Wier, ds. Zwofe
rink en de oefenaars T. de Jong
en H. Wiltink. Op 21 april 1948
zijn de Oud Gereformeerde Ge
meenten in Nederland voor de
eerste maal gezamenlijk bijeeh.
Alleen ds. Van de Grüyter blijft
met Achterberg, Waddinxveen,
Eist en Oostburg zelfstandig,
vanwege het opzijzetten van de
Ledeboeriaanse traditie. Pas in
1959 overwinnen zij hun bezwa
ren en sluiten ze zich aan bij de
Oud Gereformeerde Gemeenten
in Nederland.
Na de 'vereniging van 1907' zijn
twee groepen Ledeboerianen
overgebleven: de gemeenten
rond ds. Boone en de groep rond
ds. Ruben. In 1909 krijgt Gerrit
van der Garde een verzoek van
ds. Ruben om maar eens te gaan
oefenen. Al vlug wordt hij
'lerend-diaken' in Opheusden.
Hij preekt in het achterhuis van
zijn schoonzuster. In de winter is
het er lekker warm, omdat er
ook nog koeien aanwezig zijn. In
1910 overlijdt ds. Ruben. Op de
dag vóór de begrafenis wordt
door de verenigde kerkeraden
gesproken met Leendert Hu
bregtse en Gerrit van der Garde
en beiden worden geschikt be
vonden voor dominee. Na de be
schrijving van hun bevestiging
komt Vermeulen met een aantal
Bakkeriaanse gemeenten alsme
de de oefenaar Koeteeuw. Daar
na volgen beschrijvingen van de
gemeenten van 1923 tot 1932.
Dan sterft ds. Van der Garde en
de diensten worden waargeno
men door ds. Blaaij uit Tholen en
de oefenaar Vijverberg uit Rhe
nen. Sommige gemeenten gin
gen over naar ds. Blaak, andere
naar ds. Kersten en weer andere
werden zelfstandig.
Waardevol
Met de verschijning van dit boek
wordt opnieuw een flink stuk
geschiedenis aan het verleden
ontrukt. Door het afdrukken van
(korte) citaten uit talloze docu
menten is een volledig beeld ont
staan over de Ledeboerianen. Dit
beeld kon nog aanzienlijk wor
den verduidelijkt door de opna
me van zo'n 75 illustraties
van kerken, predikanten en oefe
naars. Niet zonder reden schreef
ds. A.P. van der Meer: 'Het is
een dankbaar werk het leven van
deze mannen Gods te volgen en
de waarde van deze kerkhistori
sche studie achten wij dan ook
van groot belang'. Het boek is
een eigen uitgave van de auteur.
Het verschijnt begin november
en telt 232 pagina's. Het kost
f 32,50 en is verkrijgbaar bij Uit
geverij Vermeulen, Koe
koekstraat 3, 2922 GH Krimpen
aan den IJssel, tel:
01807-11793. Ook verkrijgbaar
in de boekhandel.
