Koffie en drugs
Elk zakje bloed kost geld9
Stoplichten op de Postweg
Donderdag 27 juli 1989
DE EENDRACHTBODE
5
Democratuur
"De Columbianen willen niet dat je hun land een
ontwikkelingsland noemt. Als je dat doet, zijn ze
erg verbaasd. Alsof wij een soort rangorde bepalen
door het ene land een ontwikkeld land te noemen
en het andere een ontwikkelingsland. Zij zeggen:
We hebben een andere ontwikkeling. Misschien
kun je beter spreken van schuldenlanden dan van
ontwikkelingslanden".
Bedreigd
In de bus
Geldgebrek
Nel Breker uit Tholen adviseert bloedbanken in Columbia
Consulente
Bloeddonoren
Kartons
Duit
TAAIPRAATJE
BRA.ziÜE
tijnsamerikaanse continent.
"Het is van groot belang ge
weest dat ik het Spaans be
heers. Verder werk je met pro
fessionele mensen die wisten
dat je kwam en die ook het be
lang van het onderzoek inza
gen". Vier maanden was voor
de Thoolse lang genoeg. "De
taak was duidelijk en de op
dracht goed afgebakend. Via de
organisatie van het Rode Kruis
dat momenteel door de Duitsers
wordt gesteund, kon via de te
lex mijn komst in de regio's wor
den aangekondigd. Het vervoer
ging goed. Er rijden goede bus
sen. In feite ga je toch de grote
steden af en die hebben een re
delijke infrastructuur".
Columbia, dat gebukt gaat on
der de drugshandel waarbij de
mafia een dominante rol speelt,
staat de laatste jaren in een min
der gunstig daglicht. Er opereren
enkele mafiabendes die elkaar
naar het leven staan. De onvei
ligheid is een toenemend pro
bleem voor het land. Nel: "Op
eigen gelegenheid zou ik er niet
zo maar naar toe zijn gegaan. Ik
zat in de beschermde wereld
van het Rode Kruis. En dat
werkt gemakkelijker dan wan
neer je helemaal in je eentje er
gens op af moet. De Nederland
se ambassade is er ook niet zo
voor dat studenten daar hun sta
ge komen doen". Volgens Nel is
de macht in Columbia in handen
van de narcotica-mafia. "Sinds
1975 is er een democratie, maar
door de toenemende militairise-
ring spreekt het volk van een
'democratuur', een dictatuur in
een democratisch jasje".
Studenten of medewerkers aan
de Hogeschool Zeeland krijgen
het minimumloon uitbetaald. De
opleiding voorziet met de stage
aan de behoefte, werkervaring
op te doen in de tropen. Het Eu
ropees Sociaal Fonds heeft het
experiment in Vlissingen be
kostigd. Eind december moet
bekend zijn of de opleiding een
vervolg krijgt en hoe dit dan gefi
nancierd wordt. Nel, die 2 jaar
als analiste in een laboratorium
van een ziekenhuis in Gualdalpa
(150 kilometer van de Nicaragu
aanse hoofdstad Managua)
heeft gewerkt, wil het liefst
weer terug naar Zuid-Amerika.
"Het liefst op een contract van
twee jaar".
Columbia, in het noord-westen van Zuid-Amerika. Veroverd
in 1 525 door de Spanjaarden die Bogota stichtten. Begin
19-de eeuw onafhankelijk. Opstanden en burgeroorlogen
markeren de geschiedenis na de onafhankelijkheid. Kent vijf
te onderscheiden landschapstypen: Caribisch kustgebied,
Pacific (Grote Oceaan) kustgebied, het Andesgebergte, de
vlakte van de Orinoco en het Amazonegebied, 80% van de
bevolking (30 miljoen) woont in de Andes. Van de werkende
bevolking werkt 30% in de landbouw (belangrijkste export-
produkt is koffie), hoewel het areaal aan landbouwgrond be
perkt is. De dienstensector bedraagt 50%, de rest vindt
werk in de industrie. Ongeveer een kwart van de bevolking
werkt in de zogenaamde informele sector. De nationale beta
lingsbalans is negatief. De balans is ondoorzichtig wegens
smokkel van koffie en drugs. De hoofdstad Bogota ligt op
een hoogvlakte in de oostelijke keten van het Andesgeberg
te. Bogota heeft de twijfelachtige eer bekend te staan als het
decor voor toenemend geweld en moordaanslagen.
Nel Breker uit Tholen geeft dit
ter overdenking mee na een ver
blijf van 4 maanden in het Zuida-
merikaanse Columbia waar ze
stage liep als onderdeel van de
post HBO-opleiding ontwikke-
lingskunde aan de Hogeschool
Zeeland in Vlissingen. De oplei
ding rondde dit schooljaar een
2-jarig experiment af waarin
werd bekeken of de Hogeschool
een richting ontwikkelingskunde
kan verwezenlijken. Deze is be
doeld voor zowel pas afgestu
deerden van hogere beroeps
opleidingen of mensen die al
over werkervaringen beschik
ken. Een dergelijke opleiding is
in Nederland nieuw. Nel Breker
is analiste en deed al eerder ont
wikkelingswerk in Niqaragua
(Midden-Amerika). Over haar er
varingen daar schreef ze in
1982 een aantal artikelen voor
de Eendrachtbode.
"Ik had de opdracht om een
nieuw meerjarenplan te maken
voor de bloedbanken in Colum
bia. Die zaten in de problemen
omdat ze niet zelfvoorzienend
zijn. Elk zakje bloed kost geld.
Die kun je niet zomaar wegge
ven. De kosten worden wel
doorberekend aan de patiënt,
maar er wordt geen winst ge
maakt. In totaal zijn er 9 regio
nale bloedbanken die onderdeel
zijn van het Rode Kruis. Hun
voortbestaan werd min of meer
bedreigd omdat ze ook geen
hulp meer kregen van andere
landen of het Internationale Ro
de Kruis. Een serieus pro
bleem", schetst Nel de situatie
in Columbia. "De opdracht
klonk ook heel ambitieus maar
het was een poging waard".
Tijdens de eerste oriënterende
gesprekken die Nel in de hoofd
stad Bogoté (5 miljoen inwo
ners) hield met vertegenwoordi
gers van de nationale directie
bleek dat de informatie over het
reilen en zeilen van de bloedban
ken in het land gebrekkig was.
"Het was niet mogelijk om een
meerjarenplan op te stellen. In
overleg met de betrokkenen heb
ik toen de opdracht aangepast.
Het zou een inventariserend on
derzoek worden dat gebruikt
zou kunnen worden voor een
nieuw meerjarenplan". De aan
passing leek eenvoudig, het ver
garen van gegevens van de 9
bloedbanken in het dertig mil
joen inwoners tellende Columbia
was andere koek. Een land be
reizen dat zo groot is als Frank
rijk, Portugal en Spanje samen
kost enige moeite. "Soms zat je
vier uur in de bus, soms 20 uur.
Naar sommige plaatsen ben ik
gevlogen, anders ben je teveel
tijd kwijt met reizen". Twee van
de 9 bloedbanken bevinden zich
bijvoorbeeld in plaatsen zo'n
1000 kilometer ten noorden van
Bogota.
Tijdens deze bezoeken verza
melde Nel een aantal gegevens
die betrekking hadden op het
functioneren van de bloedban
ken; hoeveel personeel werkte
er, wat voor opleiding had deze,
werd er aan bijscholing gedaan,
gaf de bank ook voorlichting,
hoe draaide de instelling finan
cieel, hoe stak de organisatie in
elkaar? "Het bleek, dat er over
het algemeen goed gekwalifi
ceerde mensen werkten. Op
technisch gebied waren er ook
weinig problemen; bijna overal
was apparatuur aanwezig". Vol
gens de analiste schort er bij de
bloedbanken het een en ander
aan de organisatie. Ook het be
heer van de gelden zou beter
kunnen.
"Bloedbanken in Nederland wer
ken anders dan in Columbia.
Hier zijn ze vaak zelfstandig,
daar zijn ze onderdeel van het
Rode Kruis. Het beleid van de
bloedbanken wordt dan ook uit
gestippeld door de regiodirectie
van het Rode Kruis. En die be
paalt wat er belangrijk is om aan
te pakken. Dat zijn andere zaken
dan de bloedbank". De bloed
banken zouden er bij gebaat zijn
staat". Volgens Nel zouden de
prijzen voor de privéklinieken
verhoogd kunnen worden zodat
deze meer van de kosten gaan
dragen. Daarnaast zou het Rode
Kruis een verzoek kunnen doen
voor hulp uit het buitenland om
een voorlichtingscampagne te
ondersteunen. Deze campagne
zou meer vrijwillige bloeddono
ren moeten opleveren wat
kostenverlagend werkt. "Over
het algemeen geeft familie bloed
aan familieleden die dat nodig
hebben. Bloed wordt ook ge
kocht en verkocht. Bij de bloed
bank in Bogota worden jaarlijks
25.000 afnames genoteerd.
Daarvan komt 30% vrijwillig
naar de bloedbank. Voor de rest
moet men iedere dag bloed op
halen via haar eigen organisatie.
Dat wordt door verschillende
groepen gedaan. Dat kost geld
en tijd". Deze adviezen heeft de
analiste in een rapport neerge
legd. Dit wordt besproken op de
jaarlijkse bijeenkomst van de
bloedbanken in Bogoté. "Het is
niet een project dat oneindig
moet doorlopen. Het land is
klaar voor de 'take-off', alleen
de energie daarvoor ontbreekt
nog".
Nel heeft de periode in Columbia
als zeer zinvol ervaren. "Ik zag er
eerst tegenop om er als een
soort overtollige stagiaire naar
toe te gaan, maar zo heb ik me
er niet gevoeld". Volgens Nel
was ze meer 'consulente' en dat
was mogelijk dankzij haar eerde
re werkervaringen op het La-
ECdADOR.
wanneer ze wat autonomer kon
den optreden, volgens Nel. De
mensen die op de bloedbanken
werken, weten immers beter
wat ze nodig hebben dan een li
chaam dat indirect met ze te
maken heeft. De tekorten waar
mee de bloedbanken te kampen
hebben, moeten in de huidige si
tuatie opgevangen worden door
het regionale Rode Kruis. Deze
heeft zelf ook te maken met
geldgebrek. De regionale afde
ling zoekt op haar beurt steun bij
het hoofdkantoor dat ook niet bij
machte is de touwtjes aan el
kaar te knopen.
"Je hebt te maken met een aan
tal vaste kosten: gebouwen,
personeel, apparatuur, zakken
voor het bloed, testserum. De
bloedbanken zouden zichzelf
best kunnen bedruipen wanneer
ze bijvoorbeeld een verschil in
prijzen aanbrengen. Tien tot vijf
tien procent is voor privéklinie
ken en zeventig procent gaat
naar de ziekenhuizen van de
Deze afbeelding van Sint-
Maartensdijk is één van de 36 gra
vures die vanaf woensdag 2 au
gustus in het gemeentehuis in
Smurdiek te zien zijn. Samen met
een prent van Tholen is ze opge
nomen in het 'Speculum Zelandi-
ae', dat verzameld is door Nico-
laus Visscher, Amsterdams uitge
ver en plaatsnijder. Hij gaf de
bundel uit na 1668. De preciese
datum is niet bekend.
De spiegel van Zeeland toont ste
den, dorpen, ambachtsheerlijkhe
den en buitenhuizen en maakt on
derdeel uit van de historisch-
topografische atlas 'Zelandia II-
lustrata. 'Een blik op de 17e
eeuw' heeft de tentoonstelling als
ondertitel meegekregen: handel
en scheepvaart zijn in ruime mate
op de afbeeldingen terug te vin
den, rijkdom en bedelarij, oorlog
en vrede in het Zeeland van de
Gouden Eeuw. Dat Tholen tussen
steden als Vlissingen en Veere is
terug te vinden komt omdat het
stadje stemrecht had in de Staten
van Zeeland. Sint-Maartensdijk
behoorde tot de zogenaamde
smalsteden, net zoals Domburg,
Brouwershaven en Kortgene. Vol
gens conservatrice mevrouw E.A.
Binkhorst van het Koninklijk
Zeeuws genootschap der weten
schappen vormde het Speculum
'een blinde vlek' in de verzame
ling. "We hebben wel eerdere en
latere uitgaven maar deze ont
brak. Het is erg leuk dat op deze
manier de verzameling steeds
completer wordt".
Het genootschap kocht de gravu
res in 1987 op een veiling. De prijs
wil mevrouw Binkorst liever niet
noemen. Duur was het wel want
het genootschap vroeg om finan
ciële steun bij een aantal Zeeuwse
gemeenten op wier grondgebied
de prenten betrekking hebben.
Met die steun werd de aanschaf
mogelijk gemaakt. "De oor
spronkelijke ontwerptekeningen,
de kartons, maken ook deel uit
van de tentoonstelling. De koper
gravures staan centraal maar
daaromheen zijn ook een aantal
latere drukken te zien, plus de
kartons die een beeld geven van
hoe de gravures zijn ontstaan'.
De kunstenaars zijn meestal niet
bekend.
De 'Zelandia Illustrata' waar het
Speculum toe behoort is een ver
zameling uit de 17e eeuw. "Die is
in diverse handen overgegaan.
Zo'n 150 jaar geleden is de boel
geveild en heeft het genootschap
de hele hap kunnen kopen". (Het
genootschap is opgericht in 1769).
De conservatrice wijst erop dat
Zeeuws Vlaanderen in de verza
meling ontbreekt. "Dat behoorde
toen bij Vlaanderen".
Alle gemeenten die een duit in het
zakje van het genootschap heb
ben gedaan zijn aangeschreven
door het genootschap met de
vraag of het mogelijk was de gra
vures in de gemeente ten toon te
stellen. "Niet alle gemeenten heb
ben gereageerd. Niet alle gemeen
ten hebben een geschikte ruimte.
Dit is er zo uitgerold maar ik vind
het wel erg leuk dat de ten
toonstelling op Tholen komt.
Vanuit Middelburg hangt het er
toch een beetje bij. Het eiland
kende ik niet zo goed maar nu ik
er een paar keer geweest ben vind
ik het schitterend". De kartons,
volgens mevrouw Binkhorst niet
te verwarren met karton, krijgen
aandacht in een boekje dat door
de historicus dr. J.H. Kluiver
wordt gepresenteerd bij de ope
ning van de expositie. "Het is
heel kwetsbaar papier dat ge
bruikt werd om ontwerpen op te
maken, voor gravures en wand
kleden bijvoorbeeld". In 1973
verscheen een ingekleurde her
druk van het Speculum (Thea-
trum Orbis Terrarum bv. Amster
dam, Interbook International).
Daarin wordt Sint-Maartensdijk
genoemd vanwege het kasteel van
de Oranjes dat op de gravure te
zien is. Deze band met het
vorstenhuis plaatst het stadje in
een enigszins vorstelijk 'aureool'.
Als laatste sporen van deze verga
ne glorie vinden we thans nog in
het voormalige gemeentehuis van
St. Maartensdijk de portretten
van de Van Borsele's en hun op
volgers'. Volgens mevrouw Bink
horst zijn de gravures leuk gete
kend: "Soms kloppen ze topogra
fisch, soms niet. In een aantal ge
vallen is bijvoorbeeld een bepaald
huis veel te groot getekend. Dat is
dan waarschijnlijk gedaan voor
de opdrachtgever".
BLAUW
In verschillende talen bijna
eensluidend. Engels blue, Frans
blue en Duits blau. De heldere
kleur komt in de eerste plaats
voor in verbinding met de lucht.
Vroeger was "onder de blauwe
hemel" zeer gewoon voor in de
openlucht. De uitdrukking is
thans geheel verdrongen door
"onder de blote hemel". Onder
de blote hemel overnachten. Zo
spreekt men ook van een azuur
blauwe hemel. Een grappige
spreekwoordelijke zegswijze in
dit verband is: als de hemel valt
zijn alle mutsen (ook slaapmut
sen) blauw. Gezegd als antwoord
aan iemand, die uitgaat van een
onwaarschijnlijke veron
derstelling.
Verder is de blauwe zee vaak door
dichters bezongen. Ook nog in de
moderne tijd, getuige het liedje
Méditerranée van de bekende ca
baretier Toon Hermans. "Mid
dellandse Zee, zo blauw, zo
blauw".
Bekend is blauw bloed als ken
merk van de adel. Waarschijnlijk
afkomstig uit het Engels, blue
blood. Dat schijnt dan weer de
vertaling te zijn van het Spaanse
sangre azul. Dat was oudtijds in
Spanje het teken van hen, die
geen Moreh'~öf Joden onder hun
voorouders hadden. Blauw wordt
dikwijls genoemd met betrekking
tot edelgesteenten en vooral tot
aardewerk. Het meest bekend is
het beroemde Delfts blauw, dat
als antiek grote waarde heeft.
Verder als hardsteen, arduin.
Vandaar het spreekwoord "Wat
ge voor mij doet, valt op geen
blauwe steen". De betekenis is,
dat zal ik nooit vergeten en in
mijn herinnering bewaren. De
blauwe steen was ook de naam
van de gerechtsplaats waar von
nissen werden voltrokken, bij
voorbeeld in Leiden. In sommige
steden noemde men een uit arduin
gebouwde poort "de Blauwe
Poort". Zeer bekend is de uit
drukking "van de blauwe knoop
zijn". Ontleend aan het Engels
"blue ribbon" een onderschei
dingsteken, gedragen door gehee
lonthouders. Eveneens is bekend
"blauwe bonen" voor kogels.
Met betrekking tot het menselijk
lichaam ontstond de alliteratie
bont en blauw. Iemand bont en
blauw slaan. Verder een blauw
oog slaan en blauw zien van de
kou. "Er zo blauw zien als een
schalie". Van koude of schrik er
blauw (lijkbleek) uitzien. Een
schalie is een lei op eeri dak.
Voor iemand die zeer lang heeft
moeten wachten, geldt de oude
zegswijze "als je zo lang had ge
hangen, dan zag je blauw". Door
stoten loop je een blauwe scheen
op. Figuurlijk van toepassing op
een weigering bij een sollicitatie.
Meestal wegens een afgeslagen
huwelijksaanzoek, "'t Loff van
een blaeuwe scheen" was de titel
van een werk van Roemer Vis
scher, een Nederlands letterkun
dige geboren in 1547 en overleden
in 1620 in Amsterdam. Cats:
"Wilt gij de swaerste straf van
liefdes vierschaer weten? Sy wort
in onse tael een blaeuwe scheen
geheten". Later kwam hiervoor
in de plaats het thans nog gebrui
kelijke "een blauwtje lopen".
De kleur blauw duidde dikwijls
een voorwendsel of verontschul
diging aan. Zo betekende "ie
mand om een blauwe boodschap
sturen" een voorwendsel beden
ken om iemand bij een gesprek
weg te krijgen of te bedotten. De
blauwe maandag was een dag, die
niet meetelde als werkdag. In
Limburg betekende blauwe
maandag houden, uitbundig
feestvieren. Een blauwe maandag
betekent ook: zeer kort. Ze wo
nen hier nog pas een blauwe
maandag. Iets blauw blauw laten
is een uitdrukking, die nog steeds
wordt gebezigd. Het wil zeggen,
iets wat nog niet volkomen duide
lijk is onopgehelderd laten, er niet
over spreken en laten rusten. Van
Lennep in het rijmpje "Als ik de
waarheid niet mag schrijven, dan
zal ik alles maar blauw blauw la
ten blijven".
Van de bijzondere benamingen
noemen we blauwkous voor een
geleerde vrouw. Het is afkomstig
van het Engelse "the blue stoc
kings". Later ook in de betekenis
van een kletskous. In Vlaanderen
was "de blauwen" een volks
naam voor de burgerwacht te
voet. In Zuid-Holland noemde
men in de volksmond de koren
bloem wel "de blauwbloem". We
besluiten met de samenstelling
blauwbaard als eigennaam.
Blauwbaard was een bekende en
zeer gevreesde figuur in de
sprookjes van Moeder de Gans.
De oorspronkelijke tekst werd ge
schreven door de Fransman Per-
rault en verscheen in het jaar
1697.
De verkeerslichten bij de aanslui
ting van de weg naar de Oester-
dam op de Postweg zijn weliswaar
donderdagmiddag in werking
gesteld, maar de verbinding is nog
niet gereed. "Na de bouwvakva
kantie moet nog een heel stuk
geasfalteerd worden, vanaf de
Veerweg tot aan het kruispunt,"
deelt ing. J.B. Katerberg van pro
vinciale waterstaat mee. De weg
wordt dan ook nog niet helemaal
opengesteld. Maar omdat de ver
keerslichtinstallatie op het
kruispunt gereed was, is die maar
meteen in gebruik genomen.
Inmiddels is ook een plan gereed
voor de bewegwijzering en is de
opdracht verstrekt. Tussen Bergen
op Zoom en Sint-Philipsland wor
den de bestaande borden aange
past en vernieuwd. Vanuit
Zeeland wordt het verkeer rich
ting Tholen over de Oesterdam
geleid in plaats van door Bergen
op Zoom. Bij de afslag Rilland
komt het eerste bord met de ver
melding Tholen. Zoals wij twee
maanden geleden al meldden,
opent commissaris van de konin
gin dr. G Boertien de weg op 6
november. Burgemeester H.A.
van der Munnik plant op diezelf
de dag de eerste van een groot
aantal iepen dat langs de nieuwe
weg komt.
Tholen heeft een woud met verkeerslichten gekregen bij het Stenen Kruis, waar de aansluiting op de Oesterdam de Postweg en de weg Poort-
vliet/Tholen kruist. Hoewel de wegen nog niet klaar zijn, is de installatie al in werking gesteld. Dat betekent voortaan een barrière in de route
Poortvliet/Tholen, maar daar was men door de wegwerkzaamheden de laatste maanden al gewend aan. De twee verkeerslichten aan de Ten Anker-
weg in de bebouwde kom van Tholen waren jaren de enige verkeerslichten op het eiland, maar dat aantal is nu drastisch uitgebreid.
