Wekelijks in de weer voor de lezers
correspondenten en bezorgers
VEERTIG JAAR....een lang verhaal in 't kort
MEDEDEELINGENBLAD voor het Eiland Tholen
Donderdag 15 november 1984
EENDRACHTBODE
13
De Eendrachtbode heeft veertig jaar afgesloten. Die
periode ligt er tussen wat eerst als "Mededelingenblad
voor het Eiland Tholen" begon en al vrij snel Een
drachtbode werd. De nu als uitgever en eindverant
woordelijk redacteur afscheid nemende Heijboer se
nior begon al in 1938 met het verzorgen van gesten
cilde nieuws- en advertentieblaadjes, o.a. in Tholen,
Stavenisse en in zijn woonplaats Sint Annaland. Er
kwam daarop een verbod van de Duitse bezetter in
april 1942. Toen Tholen op 30 oktober 1944 werd
bevrijd, was er een verschijningsverbod voor' de
Thoolse Courant.
Schaarste
Broodactie
Snelle groei
Herverkaveling
De trek naar de
Randstad
De herindeling
De ramp
Voor alle kernen
Heel wat mensen komen er aan te pas om elke week de Eendrachtbode samen te stellen. De correspon
denten zijn een belangrijke schakel in de nieuwsvoorziening. Zij hebben in hun woonplaats directe
contacten met verenigingen en inwoners om informatie door te geven aan de bevolking van Tholen en St.
Philipsland. De redactie is bij een nieuwsblad als de Eendrachtbode van groot belang en met medewer
king van verenigingsbestuurders slagen de correspondenten erin vrijwel wekelijks iets over uw woon
plaats te schrijven. Als er wat aan te verbeteren valt, kan elke lezer daaraan een bijdrage leveren. Houdt
de correspondenten op de hoogte. U kent ze vast wel, staande v.l. n.r. mevr. en dhr. Op den Brouw uit St.
Maartensdijk, mevr. Wesdorp uit Stavenisse, mevr. en dhr. Nelisse uit Anna Jacobapolder, mevr.
Meerman uit Tholen, mevr. en dhr. De Leeuw uit Oud-Vossemeer, zittend v.l.n.r. dhr. Wesdorp uit
Stavenisse en dhr. en mevr. Van der Kleijn uit St. Philipsland. De correspondenten van Scherpenisse en
Poortvliet waren verhinderd bij het maken van deze foto.
Vele lezers kijken elke donderdag uit naar de Eendrachtbode en de bezorgers zijn daarom graag geziene
gasten. Na het verzamelen van nieuws en advertenties, het zetten, drukken en vouwen, brengen zij het
eindprodukt naar de klant. Door weer en wind gaan zij op pad en door gemakkelijke en stroeve
brievenbusssen glijdt de Eendrachtbode naar binnen. Als de krant wat later komt, zitten sommige lezers
al ongeduldig te wachten. Waar blijft 't krantje! Door mist kan er vertraging zijn, want de Eendracht
bode wordt in Axel gedrukt, zodat de Westerschelde per veerboot overgestoken moet worden. Zeker in
het najaar en de winter kan het weer en het wegdek de bezorgers parten spelen. Niettemin staan ze
wekelijks voor u klaar, staande v.l.n.r. mevr. Aarnoudse uit Oud-Vossemeer, dhr. en mevr. Niemants-
verdriet uit Poortvliet, mevr. J asperse uit Scherpenisse, mevr. De Hond uit St. Maartensdijk, mevr.
Lindenberg uit Tholen, dhr. Jasperse uit Scherpenisse, dhr. De Hond uit St. Maartensdijk, mevr. Nooy
uit Stavenisse, zittend v.l.n.r. dhr. Aarnoudse uit Oud- Vossemeer, Johan Gunter en Ad van 't Hof uit St,
Annaland, dhr. Lindenberg uit Tholen en dhr. Nooy uit Stavenisse. Bezorgster mevr. Hage uit St.
Philipsland was verhinderd bij het maken van deze foto.
VERVOLG PAG. 15
Dat gold niet alleen voor die
krant, maar elk blad, dat in de
bezettingstijd was doorgegaan,
kreeg een verschijningsverbod
opgelegd, omdat men eerst voor
een zuiveringscommissie moest
verschijnen. Dat was bijvoorbeeld
ook het geval met De Telegraaf.
Juist onmiddellijk na de bevrij
ding was de behoefte aan voor
lichting groot. Vanuit het Thoolse
verzet werd bij Heijboer aange
drongen op het uitgeven van een
blad en toen dit nog eens werd
onderstreept door het toenmalig
militair gezag, werd daaraan ge
volg gegeven. Heijboer had toen
echter een dienstverband als oor
logsvrijwilliger en zei dan ook dat
voor wat de technische- en admi
nistratieve kant betreft, uitgezien
moest worden naar een compag
non. Hierdoor kwam een 23-jarige
samenwerking tot stand met de
firma Dieleman te Tholen in de
personen van het echtpaar Za-
chariasse.
Toch kon ook de firma Dieleman
in die tijd van enorme schaarste
aan machines en materiaal niet
aan de technische verzorging vol
doen en werd naar de firma Harte
in Bergen op Zoom uitgeweken,
25 jaar lang. Hoe klein het begon
wegens de papierschaarste, toont
een afdruk van het eerste nummer
in deze krant. Wekelijks moest
dhr. Zachariasse naar Breda (op
de fiets) om hët vrachtje papier
voor die week af te halen. Men
kon in die tijd slechts per week
worden bevoorraad en men moest
daartoe dan ook nog een vergun
ning hebben. Die eerste krant was
qua omvang niet meer, zoals ieder
kan zien, dan nu een halve pagina
van de Eendrachtbode. Die bracht
vorige week 18 pagina's, dit is dus
36 pagina's van het eerste blaadje,
wat toen 5 cent kostte; 36 x 5 cent
zou nu 1,80 per nummer beteke
nen, maar zoveel kost de EB lang
niet. Vier maanden later ging het
eerste kwarto formaat over naar
een A-4 formaat. Dat kon in
plaats van 2 soms al 4 pagina's
zijn. Nog voor de bevrijding van
het gehele land, zaten we al op
folio formaat en we treffen april
1945 al een treffende uitroep aan:
Zuid-Nederland schreeuwt om
brood belegging, het Westen be
delt om wat brood. Toen immers
was de voedseltoestand in het nog
bezet gebied erger dan precair.
Tot aan de bevrijding werd weke
lijks ook ruimte gereserveerd voor
nieuws van de fronten. Men moet
niet vergeten, dat dit mededelin
genblad toen de enige krant was
die op Tholen verscheen. Dat is
nu wel even anders.
Al spoedig verscheen echter ook
het Zeeuwse Dagblad en naarma
te de papierverstrekking ruimer
werd, geleidelijk aan ook andere
dagbladen, zeker na de bevrij
ding. Economisch verkeerde ook
Tholen nog zo in het slop, dat er
op de 4 pagina's, slechts een kwart
aan advertenties werd bezet, me
rendeels bestaande uit familiebe
richten. Er viel door ondernemers
als ze al waren teruggekeerd in de
dorpen op Tholen nog weinig aan
te prijzen, want het was er niet.
Daarentegen namen berichten
van de distributiedienst wel een
belangrijke plaats in en die waren
voor de bevolking ook onmisbaar.
Tijdens de beginperiode moest
ook "vader Dieleman" nog me
nigmaal naar de pen grijpen, om
dat Heijboer als oorlogsvrijwilli
ger buitenslands vertoefde. Maar
wekelijks was er van zijn hand al
wel een of ander artikel afgedrukt.
Zo werd via de krant kort na de
bevrijding een aktie georgani
seerd, waardoor via giften van de
bevolking drie duizend broden in
de meest hongerige wijk van Rot
terdam werden gebracht. Dat was
Crooswijk. In het eerste juni-
nummer 1945 lezen we dan de
dankbetuigingen van de Rotter
dammers. Naarmate de bevolking
van de evacuatie-adressen naar
eigen huis en haard terugkeerden,
nam het aantal abonnee's toe. Op
26 januari 1945 komen we voor
het eerst de advertentierubriek
"Kleintjes" tegen, die we "spie
rinkjes" dooptenom een ka
beljauw te vangen. Ze kosten toen
ƒ1,— Op de eerste bevrijdings
dag 5 mei 1945 speelde "Accele
rando" te Sint Annaland, nog
zonder dirigent, vanuit de toren
koraalmuziek. Ook in Scherpe
nisse waren er meteen festivitei
ten. Een tweede transport voedsel
uit Tholen ging 14 dagen na de
eerste naar Rotterdam: 2000 bro
den en 1000 kg aardappelen.
Naarmate die bevrijding al langer
voorbij ging, werden in de EB de
algemene (internationale of na
tionale) berichten minder en
richtten we ons steeds meer op ei
gen regio. De eerste koninginne
dag (toen nog 31 augustus) na de
bevrijding werd in elk dorp ge
vierd.
Toen eenmaal de papierdistribu
tie van de baan was, werd het voor
de Eendrachtbode een snelle
groei, zowel in omvang wat de
ri-gebeuren 1953 liet op initiatief
van een hoofdonderwijzer het ge
meentebestuur van Tholen die
watersnoodsbijlage nogmaals
herdrukken en aan de school
jeugd uitdelen. Die bijlage heeft
de redactie heel wat uurtjes ge
kost, maar de waardering ervoor
bleek uit genoemde herdruk.
Een ontwikkeling staat nooit stil,
maar de afgelopen veertig jaar is
het tempo wel verdriedubbeld in
vergelijking met de vooroorlogse
jaren. De ramp had niet alleen
veel slachtoffers geeist onder
mensen en vee, maar ook de
structuur en ontwatering voldeed
niet meer. Eerste Kamerlid en
ZLM-voorzitter ir. M.A. Geuze
maakte zich warm voor een her
verkaveling, .de enige mogelijk
heid voor de Thoolse agrariërs om
ook de toekomst na 1953 op een
niveau te kunnen blijven van de
landbouw in andere gebieden.
Het werd een zwaar gevecht op de
ladder, zowel om het in politiek
opzicht als voor wat de gevoelens
van de mensen zelf betreft, voor
elkaar te krijgen. In die periode
doemt vooral de naam van
Markusse op, die onnavolgbaar
contacten met de mensen kon
leggen en in volle eerlijkheid soms
de meest hardnekkige opposant
wist te overtuigen. Als krant
mochten we daar uiteraard via de
nodige voorlichting een steentje
aan bijdragen. Een paar jaar werd
in de EB zelfs een ongeveer
maandelijks verschijnende
"nieuwsbrief' opgenomen, waar
in alle toekomstige herverkave-
lingswerken tijdig werden aange
kondigd. De samenwerking was
uitstekend, al begon het met een
botsinkje, toen een eerste kopje
boven een herverkavelings bericht
luidde "van het herverkavelings
front". Zo ernstig zag men het nu
ook weer niet zitten. In die perio
de wisten sommige burgemeesters
gretig op de mogelijkheden in te
spelen, zodat een woninguitbrei
ding tot stand kwam, waarvan de
kopers achteraf zeker hebben
kunnen juichen over de financiële
mogelijkheden, die daarmee ge
paard gingen.
De herverkaveling, die enkele ja
ren in beslag nam, was nog niet
koud of de landbouw-uitstoot van
werknemers door de mechanisatie
werd zo groot, dat het angstig te
moede werd. Weliswaar was er
vanuit de Randstad toenemende
vraag naar arbeidskrachten door
de sterke industriële ontwikke
ling, maar Rotterdam lag toen nog
niet zo dichtbij als nu het geval is.
De pendel ontstond, maar tege
lijkertijd ook het vanuit Tholen en
Sint Philipsland in de Randstad
vestigen. Menige scheepswerf liet
voor de Thoolse werknemers een
woning bouwen en dat bètekende
vertrek uit deze regio. Gemeente
bestuurders, ondernemers, de
Thoolse topfiguren en ook de
krant maakten zich over deze
ontwikkeling ernstige zorgen. De
commissie "werkgelegenheid Ei
land Tholen" kreeg gestalte en
van onze kant werd een artike
lenreeks op poten gezet, waaraan
werd meegewerkt door hoofdbes
tuurders in de landbouw, de in
dustrie, economen, sociologen,
predikanten en vertegenwoordi
gers van de agrarische bonden.
"De toekomst van Tholen" was de
titel van de vervolgserie en het
bracht de inwoners niet alleen aan
het denken, maar menigeen ook
tot daden. Een vervolg hiervan
was de tentoonstelling van Thool
se- en Sint Philipslandse bedrijven
onder de titel "Dit maakt Tho
len". Met vreugde kan uiteraard
op de resultaten worden terugge
zien en uiteraard vooral dank zij
initiatieven van ondernemers
binnen de eigen regio, terwijl er
van buiten de impuls kwam door
aanwijzing van Sint Maartensdijk
als sub (industrialisatie)kern.
Kortom, de pendel bleef om
vangrijk, maar daardoor hadden
de mensen tenminste werk, maar
de verhuizing nam af in vergelij
king met de eerste tijd van werken
in de Randstad. Eerstens waren de
temidden van rust getogen inwo
ners niet happig om in de drukke
Randstad te verblijven, zeker niet
met schoolgaande kinderen en
anderzijds had men de werkne
mer daar zo hard nodig, dat er een
reiskostenvergoeding ontstond. In
de derde plaats ontwikkelden zich
op Tholen sommige bedrijven vrij
sterk'(De Waal, Timpa, Goed
hart, Polderman, Nieuwkerk,
Priem, Muller, Van Beek, enz.),
dat het aantal arbeidsplaatsen
toch noemenswaard steeg. Feit
was dat een leeglopen van Tholen
en Sint Philipsland om verschil
lende redenen was afgewend.
De maatschappij kent nauwelijks,
een krant helemaal geen rustpun
ten. In een periode van stijgende
welvaart werd van bestuurlijke
zijde in navolging van de water
schapsconcentratie aangedrongen
op herindeling van gemeenten.
Walcheren, Schouwen en Zuid-
Beveland waren Tholen al voor
gegaan, maar ook hier werd die
dans niet ontsprongen. Dit bracht
weer beroering te weeg, zij het dat
die voornamelijk lag op het bes
tuurlijk en ambtelijk vlak. Het
was lang niet zo dat elke burger
slapeloze nachten had. Maar juist
op het gemeentelijk en vereni
gingsniveau, waarop een krant
zich vaak beweegt, was er wel rep
en roer. Het meest onplezierige uit
die tijd voor ons was. dat door
hogere overheden de inspraak van
de bevolking zo sterk werd on
derstreept, dat men er wel in
moest geloven. In de praktijk
bleek, dat de Staten Generaal be
sliste, al was 90% van de betrok
ken kiezers tegenstander geweest.
Elk gebeuren brengt toch ook
boeiende momenten mee en voor
onze krant waren dat toch de
krant betreft als het aantal abon
nees. In de loop van 1945 keerden
toch de meeste evacuees terug
naar eigen, dorp en langzamer
hand kwam er ook weer wat eco
nomische levendigheid terug. Zo
werd op het jaareinde 1945 gead
verteerd met keukenzout en met
rookvlees. Het begin was er. Heij
boer sr. had de volledige redactie
in handen en een ring van corres
pondenten werd aangetrokken
om ook het plaatselijk nieuws te
kunnen brengen. Zachariasse
deed het administratieve werk en
de verzending voor de postabon-
waren er uit andere onderdelen
mede-inkomsten. Toch was er een
geleidelijke groei ook in het ren
dement. Het liep lang niet altijd
over rozen. Met een krant timmer
je danig aan de weg. Wat de een te
uitgebreid vindt, bleek voor een
ander te beperkt weergegeven.
Soms was een redactie volledig
onwetend van een bepaald plaat
selijk gebeuren en betrokkenen
zelf hadden er ook niet over ge
rept, maar waren toch woedend
dat er niets van in de krant stond.
Een redactie moet vrij brede
schouders hebben, maar een fout
in de goede zin van het woord tot
stand brengen om een eigen krant
te hebben en te houden voor
Tholen en Sint Philipsland. Er zijn
niet zoveel dergelijke kleine re
gio's als deze. die dat 40 jaar kon
den volhouden.
Ging het met alle wekelijkse ups
en downs een jaar of acht toch
gepaard met gestage groei, de
ramp 1953 bracht een terugslag.
Opnieuw was deze regio, evenals
in 1944 ontredderd. De nummers
beide compagnons geen hoge
eisen stelden, maar ook de ideële
kant van de hun al zo vertrouwde
krant voor ogen hielden, maakte
een vervolg mogelijk. Evacuatie
opnieuw voor met name inwoners
van Stavenisse, opnieuw een
overspoeling van mensen van el
ders in de hulp of het dichten van
de dijken. De redactie zorgde in
die eerste rampdagen ook voor de
ANP berichten, zodat de infor
matie over wat Tholen en Sint
Philipsland overkwam, in den
lande bekend werd. Letterlijk elke
zin, die werd doorgeseind werd
ir
I le JAARGANG No. 1 17 NOVEMBER 1914
Verschijnt tedere Vrijdag Prijs per nummer 5 cent
I RedactieG. Heijboer. Julianastraat 9. Tholen Uitgever: Firma C. Dieleman. Oudeiandschestrant. Tholen
"I
I
I
I
I
Daar lag het zwaartepunt op het
nieuws van Tholen(stad). De EB
formule werd, alle kernen zo in
tensief mogelijk betrekken bij de
voorlichtingstaak. De loon- inclu
sief winstpot, die met tweeën ge
deeld moest worden, bleef jaren
beperkt. Van de krant alleen kon
noch de redactie, noch de admi
nistratie leven, maar voor beiden
in een advertentie kan ook toor
nige opdrachtgevers veroorzaken.
In het algemeen was er toch een
excelsior voor de krant op Tholen,
die zich, nadat de papierschaarste
voorbij was, ook op Sint Philips
land richtte als het naburige
Zeeuwse stukje, dat er bij hoorde.
In 1946 werd de wat neutrale
naam "mededelingenblad" om
gezet in Eendrachtbode. De naam
werd gekozen, niet alleen omdat
de krant verschijnt aan de boor
den van de rivier De Eendracht,
inmiddels als Schelde Rijnkanaal,
maar ook om te benadrukken, dat
hdt de eigen krant voor iedereen
was. Die eendracht kon de macht
Het huidige personeel van de Eendrachtbode in het kantoor te St. Anna-
land, zittend v.l.n.r. de scheidende en de nieuwe hoofdredacteur-uitgever
respectievelijk G. en W. Heijboer. Staande v.l.n.r.: P.L. Geense uit St.
Philipsland, A.N. Kaashoek uit St. Maartensdijk en C.P.G. de Koning uit
Oud- Vossemeer.
na de 1ste februari 1953 beston
den vrijwel uitsluitend uit redac
tionele- en vrijwel geen adverten
tiepagina's. Het gaf behalve het
leed dat over onze streek werd
uitgestort ook de EB uitgevers een
economisch klap, die hard aank
wam. Voor de redactie was er
meer werk dan ooit te voren, maar
dekking van de kosten door de
advertenties was er niet bij. Span
ning door al het leed rondom des
te meer. Alleen door het feit dat
gedurende een maand lang door
het ANP overgenomen en voor de
radio en in de dagbladen ge
bracht. De gegevens die in de loop
van het rampjaar werden verza
meld kregen een plaats in de
"watersnoodsbijlage" van het ou-
dejaarsnummer 1953. Een bijlage
die door velen tot nu toe is be
waard gebleven. In dat nummer
ook de lange lijst van de slacht
offers van deze ramp. Bij de 25-
jarige herdenking van het februa
nees. Dat was vrijdagmiddag
(toen verscheen de EB nog op
vrijdag) jachten geblazen. De for
mule lag wat anders dan bij de tot
aan de bevrijding verschenen
Thoolse krant.
