Restauratie
Zeeuwse monumenten
DE EVACUATIE 1944
veertig jaar geleden
De basiliek te Hulst
Concert
Bevrijdingstentoonstelling
Regionale
omroep
s
O
Donderdag 10 mei 1984
ZEELAND
IN DE PEN
Gedeputeerde staten doen voorstellen voor de restauratie van
een viertal Zeeuwse monumenten. In totaal gaat het om een
bedrag van 225.000,
Molens
NH-kerk
in Grijpskerke
Kademuren
Zierikzee
COMMISSIES
Welzijn
Volksgezondheid
Bestuurszaken
Milieu
Een periode van beroering (8)
a>
"3
CU
CU
3
O)
"TB
N
3
.2
JE
O)
co
ttf>
a>
a>
E
c
a>
CO
3
a>
_a>
a>
J3
CU
Streekgewest en
gezondheidsregio
Modellering voor
Zoommeerstudie
ABDIJ
"Fors basilikaal bouwwerk met de
hoge middenbeuk, basilikaal te
vens in immateriële zin op grond
van de verheffing door Paus Pi us
XI op 22 juni 1935; hierdoor een
van de twaalf kerken in Nederland
die met de titel van Basilica Minor
zijn vereerd". Deze zin vinden we
in de aanhef van een uitvoerig ar
tikel van de hand van G.J. Lepoe
ter in het jongste Bulletin van de
Stichting Oude Zeeuwse Kerken
nr. 12, april 1984.
De aan Willibrordus gewijde kerk
te Hulst is veel besproken, vooral
omdat de torenspits een moderne
vormgeving heeft. Ook in het niet
zo verre verleden was er iets
merkwaardigs met de kerk aan de
hand.
De verovering van Hulst door
Frederik Hendrik in 1 645 bracht
mee dat de Willibrorduskerk aan
de protestanten werd gegeven
voor de uitoefening van de gere
formeerde religie,. In 1807 kre
gen echter de Roomskatholieke
inwoners van Hulst van keizer
Als onderdeel van een culturele
ontmoeting tussen Zeeland en de
Belgische Vlaanderens wordt in
Middelburg as. zaterdag om
11.00 uur een taptoe gehouden
op het Abdijplein. Daaraan voor
afgaand vinden enkele marsen
van muziekkorpsen door de bin
nenstad plaats, 's Middags om
14.30 uur is er een concert op het
Abdijplein.
De meewerkende korpsen zijn:
"De Christene Werklieden" uit
Waarschoot: "De Plicht" uit Me
nen; de "Deltaband" uit Vlissin-
gen en een speciaal samengesteld
orkest uit musici van de Zeeuwse
bond KNF. De toegang tot taptoe
en concert is gratis.
Napoleon het recht op medege
bruik van de kerk.
Om geen last van elkaar te heb
ben werd een dubbele muur, ge
vuld met turfstrooisel, opgetrok
ken. Hiermee was de simultaan-
kerk geboren. Deze functie is zo
gebleven tot 1929 toen het in
protestantse handen zijnde schip
aan de katholieke gemeenschap
werd overgedragen voor een be
drag van 1 20.000,— Een ge
denkplaat houdt dit feit in herin
nering. Een restauratie volgde,
die in 1 933 werd voltooid.
Tot en met a s. zaterdag is in Middelburg in de Wandelkerk (tussen
Nieuwe Kerk en Koorkerk) en de Kloostergangen van de Abdij de
tentoonstelling te zien die gewijd is aan de herdenking van de bevrij
ding.
De tentoonstelling bestaat uit twee gedeelten: het nationale deel, onder
de titel "Verzet en vervolging 1 933-1 9NU" en een deel dat speciaal
weergeeft hoe het Zeeland verging tussen 1 940 en 1 945.
De tentoonstelling laat - in soms schokkende beelden - zien waartoe
misbruik van macht, heerszucht en rassenhaat kunnen leiden. Ook
wordt duidelijk gemaakt dat hieraan in 1945 geen halt werd toegeroe
pen...
Het Zeeuwse gedeelte - bestaande uit een fors aantal panelen - toont
een groot aantal originele documenten (affiches met bekendmakingen
aan de bevolking, uitgeworpen pamfletten, illegale krantjes, bonkaar
ten etc.) en foto's die een beeld geven van oorlogshandelingen, verzet,,
vervolging, tewerkstelling, verwoestingen en bombardementen, tot en
met de bevrijding.
Bij de tentoonstelling zijn verschillende mannen en vrouwen uit het
voormalig verzet aanwezig voor het desgevraagd geven van mondelin
ge toelichting."
De tentoonstelling is donderdag open van 10.00 tot 13.00 uur, van
14.00 tot 1 7.00 uur en van 1 9.00 tot 21.00 uur (koopavond),
vrijdag en zaterdag zijn de openingsuren: 10.00 tot 13.00 en 14.00 tot
17.00 uur.
IEUWS
Een basiliek is een sedert Con-
stantijn de Grote (begin 4e eeuw)
in het westen gangbaar type kerk.
Dit soort bouwwerken mogelijk
afgeleid van de Romeinse basili
ca, heeft als kenmerk een mid
denbeuk of lichtbeuk die meestal
dubbel zo breed en hoger is dan de
zijbeuken. In de zijwanden van de
middenbeuk kan dan een venster
zone worden aangebracht boven
de daken van de zijbeuken.
De Willibrorduskerk is waar
schijnlijk rond 1200 gesticht. In
1462 werd begonnen met een
grote restauratie- en verbouwing -
die uitliep tot in de jaren dertig
van de 16e eeuw. Bekende
bouwmeesters zijn aan het werk
geweest, zoals Evert Spoorwater,
vader en zoon De Wagemaker en
Laureys Keldermans.
Bliksem, oorlogen en ook wel
loodgieters zijn van oudsher de
grootste vijanden van kerken en
torens. De toren van de St. Willi
brorduskerk ontkwam niet aan
bliksem en kanonvuur. De laatste
maal dat de bliksem fataal insloeg
was in 1876. Toen brandde de
toren af tot op de eerste omgang.
De door Pierre Cuypers in neo-
gothische stijl herbouwde toren
werd door artillerievuur verwoest
in 1 944. In 1 957 werd de huidi
ge bovenbouw geplaatst volgens
een ontwerp van architect J. de
Brouwer. De vormgeving is nog
altijd een onderwerp voor discus
sie. Lepoeter heeft zich ook be
ziggehouden met de beziens
waardigheden in de kerk. Inte
rieur en exterieur zijn een aan
dachtige beschouwing meer dan
waard.
De voorstellen hebben betrekking
op twee monumentale molens,
een kerk en op historische kade
muren.
Provinciale staten wordt voorge
steld voor de restaurantie van de
korenmolen "De Brak" in Sluis
een aanvullend provinciaal subsi
die te geven over de meerkosten
die met de restauratie zijn ge
moeid. Het gaat om een provin
ciesubsidie van 25 procent van
94.575.-, oftewel f24.394.-.
"De Brak" wordt omschreven als
een "zware ronde stenen boven
kruier met stellingschoren, onge
tailleerd; gebouwd in 1 739, her
bouwd in 1950". De provincie
verleende al een subsidie van
ruim 45.000,— (De gemeente
betaalde al bijna een ton, terwijl
het rijkssubsidie nog niet is toe
gekend).
Verder stellen gs voor een provin
ciaal subsidie van ruim
107.000,— ter beschikking te
stellen van de molen "De Nijver
heid" in Sint Maartensdijk, een
"smalle ronde stenen bovenkruier
met stelling, gebouwd in 1868".
Op basis van de verordening mo
numentensubsidies Zeeland ver
leent de provincie 25% subsidie
in de "subsidiabel geachte kos
ten" van molenrestauraties. Voor
kerken is dit percentage gesteld
op 10.
In de meerkosten van de restau
ratie van de Nederlands Her
vormde Kerk in Grijpskerke willen
gs ƒ18.000,— subsidiëren. De
provincie betaalde reeds
ƒ72.400,— Inclusief de meer
kosten betaalde het rijk al ca.
ƒ450.000,en de gemeente
Mariekerke 270.000,—
De kerk in Grijpskerke wordt om-
schreven als een "tweebeukig
bakstenen gebouw met een zuid-
beuk uit het begin van de 14e
eeuw; in de 1 5e eeuw vergroot
met een noordbeuk en in 1770
met een travee naar het westen;
op het dak een open houten vier
kant torentje; eikenhouten preek
stoel met boogpanelen
Het gemeentebestuur van Zierik
zee heeft de provincie gevraagd
een subsidie te verstrekken in het
laatste deel van de tweede fase
van de restauratie van de kade
muren aan de Nieuwe Haven. De
kosten van het. project worden
geraamd op bijna ƒ1.3 miljoen.
Het ministerie van volkshuisves
ting, ruimtelijke ordening en mi
lieuhygiëne legt een bedrag van
ruim vier ton op tafel. Verwacht
wordt dat het ministerie van WVC
met ruim ƒ450.000,— over de
brug zal komen. Strikte toepas
sing van de provinciale subsidie
verordening zou een bedrag ople
veren van iets meer dan
ƒ32.000,— De gemeente Zie
rikzee heeft nu gevraagd om een
hogere bijdrage van de provincie.
Gs stellen voor dit inderdaad te
doen en maximaal ƒ75.000,—
beschikbaar te stellen. De ge
meente Zierikzee heeft zelf tot nu
toe al 650.000,— in het kader
project gestoken.
De restauratievoorstellen worden
behandeld in de vergadering van
provinciale staten van vrijdag 1 5
juni a s.
Maandag 14 mei, 14.00 uur ver
gadert in het provinciehuis de
statencommissie voor welzijn.
Besproken worden de Regionale
Omroep, het maatschappelijk ac-
tiveringswerk, en enkele andere
nota's op welzijnsgebied. Verder
staan er drie statenvoorstellen op
de agenda: subsidie in de reis
kosten van studenten die over
Zeeuws archiefmateriaal doc-
toraal-scriptie schrijven; eenmali
ge bijdrage in de kosten van de
experimentele vormingsweken in
1983 en 1984 voor leerlingen
van de afdeling LH NO "De
Waayenburgh" in Middelburg en
verhoging begrotingspost aanko
pen beeldende kunst (provinciale
collectie 1 984).
De toegezegde behandeling van
de sportnota gaat niet door.
De Initiatiefgroep Omroep Zee
land organiseert a.s. zaterdag van
10.15 uur tot 16.00 uur in de
Prins van Oranje in Goes een in
formatie- en discussiedag over
regionale omroep in Zeeland.
Het gaat daarbij over de wense
lijkheid van een regionale Zeeuw
se omroep, de landelijke plannen,
de heffing van een tientje per
luisteraar, de programmering etc.
ledereen is welkom. Voor aan
melding kan men kontakt opne
men met het secretariaat van de
Initiatiefgroep, p/a Zeeuwse cul
turele raad. Dam 31, Middelburg,
telefoon 01180-33024.
De commissie ziekenhuiszorg van
de provinciale raad voor de volks
gezondheid vergadert dinsdag 1 5
mei, 14.45 uur in Hotel Terminus
te Goes over de voortgangsnotitie
buitenpolikliniek, de nota bouw
beleid, de beddenreductie en
budgettering van het ministerie
van wvc en de bloedbank Zee
land.
Dezelfde dag (15 mei) om 19.30
uur in hotel Terminus te Goes,
vergadert de commissie basis- en
eerste lijn in gezondheidszorg van
de raad volksgezondheid. Zij be
spreekt o.a. de beleidsnota
drugshulpverlening en de jeugd-
tandverzorging in Zeeland,
De statencommissie voor be
stuurszaken bespreekt inhaar
vergadering van vrijdag 18 mei,
9.30 uur in het provinciehuis, o.a.
een zestal subsidieverzoeken;
reiskosten studenten en docto-
raal-scriptie, restauratie kademu
ren Zierikzee, aankoop natuurge
bied Baarlandse Kreek, restaura
ties monumenten en twee één
malige bijdragen in de kosten van
de experimentele vormingsweken
en in kinderkampen van Humani-
tas. Ook wordt er gesproken over
een bijdrage ineens aan het wa
terschap Noord- en Zuid-Beveland
voor de voormalige veerhaven te
Hoedekenskerke. Verder komen
aan de orde het maatschappelijk
activeringswerk, aankopen beel
dende kunst, het provinciaal so
ciaal-economisch beleidsplan en
de aanleg van een fietspad langs
de weg Kraai-Terhole.
Vrijdag 15 mei, 15.00 uur in het
provinciehuis, komt de staten
commissie voor milieuhygiëne
bijeen. Zij bespreekt de rapporten
fluoride in de buitenlucht in de
Kanaalzone en het Sloegebied de
nota stads- en dorpsvernieuwing
en de provinciale geluidhinder-
dienst.
Alle commissievergaderingen zijn
openbaar en beginnen met
spreekrecht voor het publiek.
Abdijnieuws is de
informatierubriek van de
provincie Zeeland.
Redactie:
bureau voorlichting.
Sint Pieterstraat 42,
4331 EW Middelburg,
telefoon 01180-31392
of 31402
"Die oorlog heeft geproeft, die weet hoe vrede smaect". Een variant: die
evacuatie beleefde, weet echt dat de eigen haard goud waard is. Er zal een
eeuw moeten verlopen voor en aleer men zich voldoende heeft losge
maakt van de jaren 1940-1945 en dan pas kunnen aangeven wat goed en
wat kwaad was.
Voor de bewoners van het eiland
Tholen was het in elk geval kwaad
dat men eind februari *en maart
1944 moest evacueren. Er waren
ouderen onder hen, die het niet
meer zagen zitten en ook niet op
het bevel van de Duitsers rea
geerden. Er was iemand van goed
middelbare leeftijd, die als klein
landbouwer ook paard en wagen
had en wat andere landbouw
werktuigen om het eigen land te
kunnen bewerken en vervolgens
ook zijn diensten aan te bieden
aan derden, zodat paard en wagen
en andere materialen wat meer
rendabel gebruikt konden wor
den. In die tijd werd zo iemand
ook wel "klapzweper" genoemd.
Die zag het dus niet meer zitten
met gevolg dat zijn goed 20 jaar
tellende zoon er zelf maar op uit
trok om een evacuatie-adres te
zoeken. Vanzelfsprekend waren
tevoren wat adressen verzameld,
die buren, kennissen of familiele
den oiit eigen dorp hadden door
gegeven. Het viel licht te probe
ren, zodat de zoon naar Rotter
dam ging. Uiteraard eerst op het
fietsje naar Bergen op Zoom en
vervolgens met de trein, wat: in
1944 geen lolletje was, want in
toenemende mate werden ook de
treinen beschoten. Maar de reis
verliep toch vrijwel ongestoord.
Het resultaat was echter nihil. De
gehele dag Rotterdam doorges-
jouwd naar de aan hem opgege
ven adressen en nul op request.
Als 20-jarige ben je heel wat
mans, maar na teleurstelling op
teleurstelling zakt toch de moed
op die leeftijd in de schoenen.
Dan moest je toch 's avonds ook
weer thuis zijn, zodat de jonge
man vanuit Rotterdam rechtsom
keert maakte en weer in Bergen
op Zoom arriveerde, nog even
wijs voor wat een evacuatie-adres
betreft als toen hij 's' morgens was
vertrokken. Ook nog de gehele
dag op een droogje gezeten, dus
voor de fiets werd, gepakt nog
maar even om een (kop koffie in
eën herberg. De nu ook al van
ruim middelbare leeftijd bedoelde
zoon, vertelde ons terecht: in die
tijd zag als het ware iedereen op je
gezicht dat er iets met je aan de
hand was, datje moest evacueren
en inderdaad was dat veelal zo.
Daarom werd hij tijdens het nut
tigen van de koffie door een
eveneens daar aanwezige aange
sproken met de vraag wat er
schortte. Het was al snel uitgelegd
en daarbij werd uiteraard verteld,
dat het er niet alleen om ging een
klein gezin onder te brengen,
maar ook paard en wagen en an
der landbouwgereedschap. De
man die de zoon had aangespro
ken aarzelde geen moment: kom
jij maar mee en dan heb ik een
best plaatsje voor jullie. De hoop
borrelde bij de jongeman snel
naar boven en op het adres aan
gekomen bleek er inderdaad de
gewenste gastvrijheid om het ge
zin afkomstig uit Scherpenisse in
clusief paard en wagen op te ne
men. Het mag op zich geen op
zienbarend verhaal zijn, er wordt
slechts mee aangetoond dat er ook
in die tijd mensen waren, die het
niet meer zagen zitten te moeten
evacueren, er wordt eveneens mee
bevestigd, dat men een dag kon
lopen smeken, zoals in dit geval in
Rotterdam om dan nog dicht bij
huis en op zo'n verrassende wijze
een evacuatie-adres te vinden. We
zeiden het aan het begin van deze
serie: iedereen die het meemaak
te, zou er zijn eigen verhaal over
kunnen vertellen en de variatie
daarvan zou onvoorstelbaar zijn.
Van goed en ook wel van kwaad.
Van toch ook nog.vreugde en ge
luk in die droeve tijd, maar ook
van eenzaamheid, verdriet en het
telkens weer moeten vluchten.
Ieder zijn eigen verhaal is even
goed mogelijk voor hen, die op de
Thoolse kernen waren achtergeb
leven. Aan de huizen, waarin op
de hoog- en dus droge gedeelten
van het dorp die achtergebleve
nen woonden, werd door de ook
juli worden ze in Tholen voor
140,— per stuk verkocht voor
zover er nog waren. In veel be
woonde huizen werd stiekem
koolzaad gemalen om olie te win
nen. De Thoolse bot, voorzover
die nog met de nodige risico's
werd gevangen, leverde goed geld
op en was ook één van de grootste
lekkernijen, die men in die mooie
zomer van 1944 op zijn bord kon
krijgen. Met het mooie van de zo
mer doelen we uiteraard alleen op
zon en temperaturen. Want nadat
aanwezige enige timmerman een de invasie was begonnen was er
houten bordje, het was meer een ook op Tholen weer een evacuatie
plank, bevestigd, waarop stond
hoeveel mensen erin woonden.
Dus de naam van het hoofd van
het gezin en de daarbij horende of
slachtoffer. De nog lang niet oude
boer Marinus Elenbaas mocht
omdat zijn hoeve tussen Sint-An-
naland en Stavenisse droog stond
tegelijkertijd ook het heimwee
van de oude woonplaats. Onbe
langrijke zaken, maar sommigen
is als het ware alleen achtergeb
leven, dat ze op zeker moment
zeekraal konden smullen in
plaatsen, waar men van deze zee
groente nooit eerder had gehoord.
Zeker is eveneens, dat de invasie
in Normandië de hoop bij achter
gebleven eilandbewoners deed
opflikkeren, want reeds op 21 juni
1944 werd een Accelerando-in-
strument opgepoetst. "Je kon im
mers nooit weten en het onver
wacht nodig hebben".
Meer water
Hoewel de geallieerde troepen
dus vaste voet hadden gekregen in
waterschapsmensen verantwoor
delijk gesteld. Op 9 augustus was
de sluis bij "De Karnemelkspot"
onklaar. Een s^tuk muurwerk aan
de buitenzijde was weggeslagen
en een gedeelte glooiing wegge
vallen. Bovendien was er een,gro
te scheur op ongeveer 4,5 meter
vanaf de kop aan de buitenzijde.
Die kop zakte geleidelijk aan
voorover. Door deze sluis kon
vanaf die tijd geen water meer
aangevoerd worden.
Onderdelen pasten
perfect.
Voor het stoomgemaal te Oud-
Vossemeer waren bepaalde on
derdelen nodig, wilde men ook
daarbij inwonende personen. Op
die wijze werd de controle voor de
Duitsers vergemakkelijkt. De vi
jand hield de achtergeblevenen
zoveel mogelijk aan het werk. Zo
moesten de wijkwerkers bomen in
de omgeving van de dorpen om
ver halen, vervolgens in stukken
van eën 4 a 5 meter zagen en die in
de grond plaatsen op de droge
gedeelten in de polders, zodat het
ook daar voor vliegtuigen onmo
gelijk zou zijn te landen. Immers
in 1944 waren de duitsers al lang
niet meer in het offensief, maar
zowel in het oosten als westen op
de terugkeer naar de heimat. Ook
de biggen werden duur, want in
terugkeren. Hij werd na enkele
dagen door Armeniërs beschoten,
die van die terugkeer niet op de
hoogte waren en in hem dus
waarschijnlijk een onderduiker of
saboteur vermoedden. Hij werd
nog wel naar het ziekenhuis ver
voerd, maar is dezelfde middag
overleden. Een schok voor de te
Sint-Annaland en elders op Tho
len achtergeblevenen. Een men
senleven telt in de oorlog niet
meer, schreef op die dag een Sta
venisse ecavué in haar dagboek.
Weer naar school
Op 16 juni, zo heeft Sint Anna-
landse waterbouwkundige W.A.
Dormaar in zijn geschriften vast
gelegd, kwamen de gebroeders
Karei en Adriaan van Dijke van
uit Nieuw-Vossemeer met paard
en wagen naar hun woonplaats,
waar ze uit de scholen een paar
vrachten schoolbanken naar
Nieuw-Vossemeer vervoerden.
Daar immers waren nogal wat ei
landbewoners ondergebracht en
konden de kinderen van de eca-
vué's les krijgen van onderwijzer
K. Koétsdijk, die uit Sint Anna-
land eveneens in die omgeving
van het nabije Brabant vertoefde.
De heer Dormaar voegde er nog
aan toe, hoe de gebroeders
Adriaan en Arie van Driel nog
steeds, zo goed en kwaad als dat
ging, een vrachtdienst onderhiel
den vanuit Tholen naar Bergen op
Zoom. Mogelijk weten ouderen
zich ook nog te herinneren hoe op
hun evacuatie-adres wel eens een
paakje arriveerde met daarin zee-
I kraal. Het was door achterblijvers
Voor de tijdens de evacuatie op Tholen achtergeblevenen was het ook lang niet alles goud wat blonk. Er moest van gesneden op de schorren, zoals dat
alles wordt geïmproviseerd om bepaalde droge stukken te kunnen bereiken, zoals het plaatje in de omgeving °°k nu noê gebeurt en aan fami-
Scherpenisse duidelijk maakt. lie-leden in de steden toegestuurd,
foto B.A.K. Verkerke. Of er dan gesmuld werd, al was er
Frankrijk, vreesden de Duitsers
nog altijd dat de Zeeuwse kust ook
een invasie zou moeten doorstaan.
Tegen alle beter weten in moest
het polderwater dan ook minstens
op peil worden gehouden. "Na
dat", zo wordt door waterbouw
kundige M. Moerland uit Oud-
Vossemeer in zijn rapport ge
steld", in de week van 19 tot 26
juni de ketel van het stoomgemaal
is schoongemaakt, komt het bevel
weer met de machine water te he
velen. Dat had evenwel vanwege
de hoge waterstand in de polder
geen enkel nut en kon om prakti
sche redenen trouwens niet. Door
machinist en dijkbaas is dat toen
na overleg met de Ortscomman-
dant te Lepelstraat niet doorge
gaan. Niettemin moest er op 17-
juli weer water bijgevoerd worden
in met name ook de Oud-Vosse-
meerse en de Kerkepolder. De
gaten in de Zoutendijk werden
daartoe opengemaakt en ook in
de Hikkepolder moest het peil van
het water verhoogd. Door deze
maatregel bereikte het inundatie
water zijn hoogste stand, waar
door met een toch steeds dochter-
bij komende bevrijding nog heel
wat meer woningen in het zoute
water kwamen te staan, die tot die
tijd waren droog gebleven. De
sluizen en doorgravingen van de
dijken vergden van de water
schapsmensen veel tijd. De Duit
sers leken helemaal geen notie te
hebben van water. Je stak een dijk
door en dan vloeide het water wel
de polder in. Dat er zich zonder
verdere enige bescherming dan
verschuivingen zouden voordoen
of aangrenzende brokken dijk
door ondermijning van het water
in het gat vielen, was hun zorg
niet. Ze hadden uiteindelijk de
zonder de uitgevallen electrische
stroom, de mogelijkheid hebben
het water zo snel mogelijk naar
zee af te voeren als de bevrijding
er eenmaal zou zijn. Nu waren er
onder de controlerende Duitsers
uiteraard ook wel technici, die
wisten wat wel en niet moest en
nodig was. Gelukkig daarom aan
de andere kant, dat er bij de eigen
mensen ook vaklui waren achter
gebleven of later teruggekeerd,
waarvan we uit Oud-Vossemcer al
Th. Hage noemden. Ook smid J.
Gelok was er en met waterbouw
kundige Moerland werd vastge
steld, dat die onderdelen nodig
waren, wilde men straks weer
kunnen bemalen. Op een droog
stukje Onder de Molen werd de
draaibank van Gelok opgesteld.
Uit zijn werkvoorraad stelde hij
materiaal beschikbaar. De groot
ste moeilijkheid was evenwel om
die onderdelen zo te maken, dat
ze straks ook zouden functione
ren. Daartoe moest Gelok en de
anderen die in het geheim be
trokken waren toch wel een paar
keer naar het Gemaal. De contro
lerende Duitsers wisten echter ook
drommels goed, dat men daar in
feite niets te maken had. Het ge
maal hoefde immers tijdens de
evacuatie geen dienst te doen om
water te lozen. Integendeel, het
water moest juist in de polders.
Eén keer liep het dan ook maar
ternauwernood goed af, toen men
in het gemaal aan het nameten
was en in de verte een Duitse pa
trouille aankwam, het allerlei
smoesjes wist men er zich zowat
uit te praten, maar enige wan
trouwendheid kon toch niet bij de
vijand worden weggenomen.
Niettemin fikste, smid Gelok het.
Later bleek het van groot belang
te zijn. De onderdelen pasten
perfect en het zou zonder deze,
veel langer geduurd hebben om
na de bevrijding hef gemaal weer
ten gunste van de waterafvoer te
kunnen gebruiken.
In de Thoolsche Courant van 30
juni 1944 stond het bericht dat de
"Thoolse wandeling" weer was
opengesteld voor het publiek.
Rond het "Bosje" waren aarden
wallen aangelegd om het water
tegen te houden. De jeugd maakte
er speelterrein van, maar'ook ou
deren brachten er mogelijk be
wust vernielingen aan, zodat de
toenmalig burgemeester besloot
het grootste deel van de wande
ling voor het publiek af te sluiten.
Hij waarschuwde dat het maar
een proef was en weer zou worden
ingetrokken indien zich opnieuw
vernielingen zouden voordoen.
In die julimaand was er in het in-
undatiegebied zelfs nog een
brand. Dat gebeurde in een han
gar met stro op de boerderij "De
Blauwe bloem" van Cor van
Westen. Hij was zelf niet thuis,
wel vrouw en kinderen. De brand
werd ontdekt door arbeiders die
bij het Bureau Ontruiming werk
ten. Ze begonnen spoedig met
blussingswerk en de enige toen
bestaande brandweer was die uit
Tholen. Die werd gealarmeerd,
maar in die tijd moest het wel veel
langer duren, eer men langs aller
lei omwegen de brandhaard be
reikte. Er was namelijk door een
vrij stevige bries gevaar voor wo
ning en schuur. Maar die bedrei
ging werd door de Thoolse
brandweer voorkomen. Het be
richt vermeldt voorts, hoe werk
man C. van Dijke een van het dak
vallende emmer op het hoofd
kreeg en daarbij gewond werd.
Dokter Duinker verleende eerste
hulp.
Naarmate steeds meer verbindin
gen door de geallieerden werden
verbroken, nam in de lande de
voedselschaarste toe. Vrijwel alles
was op de bon, maar lang niet al
les meer op de bon te krijgen. Veel
humor is er ook rond dat bon
nenstelsel en de distributie ont
staan, waarbij werd gepoogd de
mensen in die nare situatie nog
wat op te peppen, bijvoorbeeld
met een rijmpje als dit:
Staak uw zuchten, stil uw klagen
elke dag verrijst de ion.
7 Geldt in blijde en droeve dagen;
Levenslust blijft ZONDER bon.
wordt vervolgd.
Ook het "hart" van Sint Annaland stond 40 jaar geleden ander water, zoals de foto van een gedeelte Ring en
Ooststraat aantoont. In die tijd ook nog een hek rond het Kerkplein, waaraan iets van de waterhoogte valt af te
leiden, zoals trouwens ook van het huis met de rolluiken. In juni 1944 was een drietal verzetsmensen op pad in
deze buurt om een radio op te halen, die ergens aan de ring in een huis verborgen was. De woning van A R. van
Dijke. In het slobje Lanooy, ongeveer halverwege de Ooststraat lag op het droge gedeelte bijna tegen de
Voorstraat aan een kano. De drie mannen maakten er gebruik van. Eén met lieslaarzen aan duwde de twee in de
kano. Na de radio te hebben opgehaald weer terug. Eén droeg in zijn armen de radio, in de kano zittend en was
volledig overgeleverd aan de duwer met lieslaarzen. Ter hoogte van huidige winkel Heijboer gingen zelfs de
lieslaarzen een keer onder, zodat ze vol water kwamen te staan. Dat ontlokte niet alleen een uitroep, die in de stille
avond te hard klonk, maar veroorzaakte ook een zodanige schommeling van de kano, dat ze bijna kapseisde, wat
op zijn beurt weer een uitroep ontlokte aan de maéhteloze man met zijn radio. Toch kwam men er heelhuids mee
in Tholen, ondanks de prikkeldraadversperringen bij de laatste Stuiver.
foto A.D. Goedegebuure
m mg
Het dagelijks bestuur van het
streekgewest westelijk Noord-
Brabant zal binnenkort laten we
ten, of Zeeland en Brabant wel
apart een gezondheidsregio kun
nen vaststellen. Dit in verband
met het feit, dat de Zeeuwse ge
meenten Tholeir en Sint-Philips-
land in menig opzicht op West-
Brabant zijn aangewezen.
Na een oproep van het streekge
west om tot afspraken te komen
over de samenhang met de twee
Zeeuwse gemeenten vond er met
gedeputeerde staten van Brabant
een gesprek plaats over de pro
vinciegrens overschrijdende sa
menwerking. Daarbij bleek o.a.,
dat Brabant en Zeeland hebben
afgesproken, dat elke provincie
voor haar eigen gebied de plan
nen gaat opstellen, die volgens de
Wet voorzieningen gezondheids
zorg nodig worden. Het streekge
west gaat nu na, of die afspraak
wel toepasbaar is.
Sint Philipsland Tholen en oost
Zuid-Beveland zullen in verband
met de Zoommeerstudie worden
gemodelleerd. Het waterloopkun
dig laboratorium zal met het oog
op het inwerking treden van de
Wet 'op de Waterhuishouding de,
nodige onderzoekingen verrich
ten. Voor dit project is een subsi
die van 100.000 gulden ontvan
gen.
De minister van verkeer en wa
terstaat stelt sinds 1982 jaarlijks
subsidies beschikbaar voor on
derzoekswerkzaamheden ter
voorbereiding op het provinciaal
waterhuishoudingsplan. Vanaf 1
januari 1985 zal het Rijk deze
jaarlijkse subsidies niet meer toe
kennen. Het is dan de bedoeling
de kosten die uit de Wet op de
Waterhuishouding voortvloeien,
onder te brengen in de voor dit
doel verhoogde algemene uitke
ring uit het Provinciefonds.
