Raadsmeerderheid kiest voor
verruiming woningbouw
Zorgvuldiger herstel
van nutsbedrijven
DE EVACUATIE 1944
veertig jaar geleden
SGP Sint Philipsland wil huizenbouwbeleid bestendigen
Raad Sint Philipsland
Donderdag 26 april 1984
EENDRACHTBODE
9
Jongeren willen er niet
wonen
Cijfers achterhaald.
Voorzieningen in stand
houden
Ruimer vestigingsbeleid
PVAB zette ook al eens
stekels op
CDA wat realistischer
Gaat ook om billijke
woonruimte-verdeling
Een periode van beroering (6)
Tot in Leeuwarden
Historische feiten
20 april 1944.
Het werd in de Sint Philipslandse gemeenteraad een uitvoerig betoog
van de SGP-wethouder L. Walpot, maar het kwam er in wezen op neer
dat hij en zijn fractiegenoten de woningtoewijziging om principiële
reden niet uit handen wilden geven. "Onze fractie zal vast geen wonin
gen toewijzen aan samenwonenden", zo verzekerde de SGP wethouder.
"De Bijbel noemt dat samenhokken van ongehuwden overspel. Ver
wacht niet dat wij als SGP daar onze medewerking aan kunnen verle
nen. De moraal is in deze tijd toch al zo op de helling. Ook gelijke
geslachten moeten kunnen samenwonen, is de leus. Ieder mag wel zijn
eigen mening hebben, maar niet aan een ander opleggen. Dat ligt voor
mij veel te ruim. De normen zijn verdwenen. Dat ontmoet ik ook buiten
m'n bestuurswerk. Dat nu is één van de belangrijkste reden om het
verstrekken van woonruimte in eigen hand te houden en niet aan een
woningstichting over te dragen, die in besloten vergaderingen beslist en
Bijbelse normen niet in acht neemt", aldus de slotfase van het betoog
van Walpot bij het woningbouwvoorstel 18 april in de gemeenteraad.
Het in ons nummer van 12 april
omschreven voorstel van de
meerderheid van B. en W. om
vatte de bouw van dertien huizen
in 1984. Daarvan zouden er 5 in
Anna Jacobapolder komen. Wet
houder Walpot vond het wat on
genuanceerd, zoals het in het pré
advies van B. en W. stond en ook
door ons was geciteerd, dat Wal
pot tegen woningbouw in Anna
Jacobapolder zou zijn. Hij wees er
op, hoe in het verleden toch wel
het tegendeel is gebleken en er
zelfs van SGP zijde initiatieven
zijn genomen. "Maar er is wel een
grens. Er is meer aan de hand", zei
de SGP wethouder, die het tot
dusver gevoerde vestigingsbeleid
nog eens volledig op een rijtje
zette.
Uitgangspunten waren er in dat
opzicht ook bij de provinciale
overheid, die voorschreef hoe er
voor deze gemeente zo rond de
2000 inwoners moeten blijven.
"Daarop was Hoor die hogere
overheid ook de woningtoewij
zing geënt. Daarnaast hadden zo
wel de provincie als wij te maken
met de ruimtelijke ordening. We
liggen in het zgn. groengebied.
Daarmee hangt ook het provin
ciaal beleid ten aanzien van een
bedrijventerrein samen. Geen
grote bedrijven. Sint Philipsland
moet klein blijven. Binnen dat
kader stelde de raad zich al enkele
jaren op het standpunt: als we
maar niet in inwonertal teruglo
pen. Anders kunnen de noodza
kelijke voorzieningen niet in stand
blijven. Ook daarmee moeten we
bij woningtoewijzing rekening
houden. Er was de jaren door een
goed overzichtelijke lijst van wo
ningzoekenden en het beleid had
als uitgangspunten: voorkeur ei
gen inwoners, huren betaalbaar
zien te houden, oud-inwoners die
willen terugkeren de kans bieden
op een huis of economiesch ge-
bondenen. Het had aller instem
ming en het functioneerde. Dat
doet het nog!".
Wethouder Walpot vervolgde met
er op te wijzen, hoe het bestem
mingsplan Anna Jacobapolder
weïd ingevuld. "Door een aanne
mer werd bouwgrond weggekocht
en er volgden moeizame onder
handelingen. Na die eerste bouw-
aanzet in Steintjeskreek blijkt
evenwel dat jongeren er niet wil
len wonen. We kregen vervolgens
de transacties met de school in
Steintjeskreek en om geen gat te
laten vallen, zijn er van de oude
school 3 woningen gemaakt,
waarmee ook de SGP heeft inges
temd. Dan komt het bouwpro
gramma 1984. Dat is zeker met
een eerder provinciaal beleid voor
Sint Philipsland groot te noemen.
In het licht van achterliggende ja
ren te veel als we het zouden rea
liseren. Er worden in de gemeente
ook woningen in de oude kern
opgeknapt en dat is een goede
zaak, maar daardoor komen nog
meer huizen overcompleet. De
meerderheid van het college wil
nu aan de vraag van de Gerefor
meerde woningstichting voldoen
om 5 huizen in de Polder te gaan
bouwen. Daarmee wordt het tot
dusver gevoerde woningbouwbe
leid doorbroken. Een wonings
tichting krijgt weliswaar ook sub
sidie, maar kan zich toch niet ve
roorloven woningen lang leeg te
laten staan. Dan moet men wel de
markt op".
Wethouder Walpot had er boven
dien bezwaar tegen, dat een wo
ningstichting de huizen toewijst in
besloten zitting. Dat doet te kort
aan de openbaarheid, terwijl de
gemeenteraad alles tot en met de
klachten toe in het openbaar be
handelt, voerde de wethouder ook
nog aan.
Het PVAB lid A.P. Kornaat dacht
er anders over. Hij wees er in de
eerste plaats op dat de bewoners
cijfers zoals in het provinciaal be
leid naar voren kwam, al lang zijn
achterhaald. "Die 2000 zijn al
ruim overschreden. In Anna Ja
cobapolder willen we bouwen om
de meest elementaire voorzienin
gen in stand te houden. Dan moet
er wat woningoverschot zijn." Hij
wilde Walpot toegeven, dat een
beleid in een stichting wat anders
wordt gevoerd dan in de raad,
maar dat het minder democratisch
zou toegaan, zou hij niet voor zijn
rekening willen nemen. "Als we
niet tot dit voorstel besluiten, ver
schuiven we ook de financiële
kant naar de toekomst. Een ander
toewijzingsbesluit, willen we als
PVAB voorzichtig toejuichen", zo
stelde de heer Kornaat.
Het CDA raadslid J. de Jager er
kende dat zijn partij had inges
temd met het vestigingsbeleid en
dat ook in haar partijprogramma
had verwoord. Daarbij is er echter
wel aan toegevoegd, dat alles ge
daan dient te worden om Anna
Jacobapolder in stand te houden
en daar zo nodig wat meer ruimte
te bieden. Overigens was ook de
SGP het daarmee eens, herinner
de de heer De Jager zich. Om de
eerste voorzieningen in stand te
houden, moeten we wat meer
doen. Hij wees er vervolgens op,
dat de bedoelde woningstichting
in eerste instantie voorkeur van
vestiging zal geven aan de kandi
daten die door de gemeente wor
den voorgedragen. Daarna zullen
ze zelf pas op de markt gaan. Wat
tot dusver door de stichting ge
beurde, béantwoordt volkomen
aan de verwachtingen van het
CDA. Ik vind het dus goed, dat er
in de Polder wat extra's wordt ge
daan, zo besloot de heer De Jager
zijn stemverklaring.
Wethouder A. Kosten zei het B..
en W. voorstel op zich niet te wil
len verdedigen, maar nu door zijn
collega Walpot toch ook "Ge
meentebelang" er bij was betrok
ken, wilde hij duidelijk stellen, dat
voor Anna Jacobapolder duidelijk
een ruimer vestigingsbeleid ge
voerd moet worden. "Via de wo
ningstichting gaat het bovendien
zonder financiële risico's voor de
gemeente. Eertijds hebben we ook
al laten bouwen via een stichting,
namelijk die van de Rust en Ver
pleeghuizen Zeeland, waardoor
De Wimpel tot stand kwam. Toen
hadden we evenmin zeggings-
schap in de toedeling, maar pro
blemen heeft het nimmer opgele
verd. Ook in de hier bedoelde
stichting kunnen mensen uit Sint
Philipsland zitting hebben", vond
de heer Kosten. Raadsvoorzitter
T.A. Vogel vulde aan, dat de Ge-
ref. woningstichting er één van de
vijf landelijke is, die waarschijn
lijk toch het meest aan deze ge
meente verbonden genoemd mag
worden'. De heer L. den Engels
man liet vervolgens horen, dat zijn
fractie zich achter Walpot schaar
de en voegde eraan toe: "omdat er
toch heel wat meer achter dit
bouwen steekt".
In de tweede ronde zei Walpot dat
dhr. Kornaat" weliswaar beweerd
dat het er bij stichting even de
mocratisch toegaat als in de raad,
maar de praktijk leert wel eens
wat anders. In elk geval vergadert
een stichting in de besloten sfeer.
Bovendien liet Kornaat op ander
gebied blijken ook niet zo geluk
kig met stichtingen te zijn. Voor
wat de financiële kant betreft,
wenste Walpot niet al te diep te
graven, maar het kon best zijn, dat
het mede door de grondprijs nog
naar de verkeerde kant uitgaat
voor de gemeente. Dit komt ech
ter voor mij op de tweede plaats,
zei Walpot, die zich opnieuw tot
Kornaat richtte en het spreek
woord bezigde: "zo de waard is,
vertrouwt hij z'n gasten. Toen er
echter eens sprake was van een
bejaardentehuis van de Oud Ge-
ref. Gemeente, zette de PVAB
meteen de stekels op".
"De Jager is altijd een stukje rea
listischer", zo vervolgde Walpot.
"Inderdaad heeft ook het CDA
een pré voor de Polder als nood
zaak en dat geldt in feite voor alle
fracties in de raad. De Jager denkt
dat de stichting de gemeentelijke
gedachtengang wel zal volgen en
dat dacht ik ook wel tot op zekere
hoogte. Het mag echter niet te
veel gaan kosten. Als er maar 8
gegadigden zijn en er komen 16
woningen, dan zal of de gemeen
te, moeten bijspringen of men
gaat de markt op. Ook de SGP wil
nog wel in de Polder bouwen,
maar ziet daarvan op dit moment
de noodzaak niet in. De door
stroomsnelheid van de woningen
in de Polder is nog groter dan het
water in de Krabbenkreek. Is dit
dan een stimulans om veel te gaan
bouwen. Ik heb huiver om het
vestigingsbeleid aan ?en ander
over te dragen. De Rozeboom is
een constante zaak. De totstand
koming daarvan was het gevolg
van de sanering Karreveld en
Zuiddijk. Er kwamen eigen be
woners in die ruimte". De Jager:
misschien zijn we in Steintjes
kreek juist vastgelopen door ons
vestigingsbeleid.
Walpot: Ik wil het meerderheids-
voorstel van B. en W. in tweeën
knippen: a. de Polder, b. De Luij-
ster II. Daartoe is overleg met m'n
fractie nodig en ik vraag daarom
schorsing! Dat gebeurde. Vijf mi
nuten was al voldoende. Daarna
Walpot: de raad wil met een
stichting in zee, de SGP fractie
niet. Dit contingent 1984 is te
groot voor onze gemeente. De
SGP wil Anna Jacobapolder laten
vallen en in De Luijster II de uit
breiding tot 5 woningen beperken.
Het SGP voorstel kreeg geen
meerderheid: 3-4. Het B. en W.
voorstel wel: 4 (PVAB, CDA, Ge
meentebelang) - 3 (SGP).
Het plaatselijk straatmakersbe-
drijf de firma Reijngoudt wil voor
ƒ23.116,94 herbestratingswerk-
zaamheden in Sint Philipsland
uitvoeren. De reserve voor open
bare werken was in zijn totaliteit
149.305,— waarin ook een be
drag is begrepen uit het rekening
overschot van 1980. Naast dit
stratenherstel in Sint Philipsland
moeten er ook in Anna Jacoba
polder herbestratingen worden
uitgevoerd. Daartoe zou men het
restant van de reserveringen van
zo'n dertig mille kunnen aanwen
den.
De raad werd vorige week ge
vraagd de begroting 1984 dieno
vereenkomstig te wijzigen en te
beginnen in aansluiting met het
werk in de Krabbekreekstraat.
Het sgp raadslid L. den Engels
man wist dat de firma Reijngoudt
al begonnen was. De voorzitter
antwoordde dat dit dan gebeurde
zonder toestemming van b en w.,
maar het is wel goed dat het snel
wordt afgewerkt.
De heer Den Engelsman wilde
verder weten hoe het nu precies zit
met de onderhoudsplicht van de
nutsbedrijven. Als een straat pas is
opgeknapt moet er weer in wor
den gegraven en dan blijven de
oneffenheden gewoonlijk liggen.
De raadsvoorzitter antwoordde
dat hij nog wel eens met alle
nutsbedrijven wil gaan praten om
toch tot een wat zorgvuldiger her
stel te komen dan tot dusver nogal
eens gebeurt, maar op de vraag
van de heer Den Engelsman of er
geen coördinatie mogelijk is tus
sen die Nutsbedrijven, zodat'- de
een niet komt als de ander de
straat juist weer hersteld heeft,
moest burgemeester Vogel toch
antwoorden, dat dit altijd nog een
erg moeilijk probleem voor alle
gemeenten blijkt te zijn. Hij wil
het er in b en w nog wel over
hebben hoe althans de beste re
sultaten bereikt kunnen worden.
De raadsvoorzitter deelde ook
mee dat er een geldlening van
750.000.— afgesloten kon wor
den, waarmee ook de raad kon
instemmen.
Mej. C.M. Suurland, die de wo
ning Beatrixstraat 2 in de Polder
kreeg toegewezen, heeft werk in
Sint Philipsland en voelt er van
wege de afstand niets voor om dat
huurhuis te accepteren. Ze prefe
reert een woning in Sint Philips
land. P.V.A.B.-er A.P. Kornaat
was van oordeel dat centraal mag
blijven staan, dat ieder moet kun
nen wonen waar hij wil. Nu er
straks weer 3 woningen vrij ko
men en er nog 1 over is in de
Krabbenkreekstraat zou hij het
zinvol achten om voor mej. Suur
land naar een ander huis om te
zien. Daarmee kon ook het
■C.D.A.-raadslid J. de Jager wel
instemmen, wat niet wegneemt
dat het college haar een woning
beschikbaar stelde. In de proce
dure is dus geen fout gemaakt,
maar De Jager zou de woning
zoekende toch een volgend maal
ook weer in aanmerking willen
laten komen. SGP woordvoerder
Den Engelsman meende het ad
vies van het college maar te moe
ten afwachten. Dat is mans ge
noeg.
De voorzitter antwoordde dat in
Sint Philipsland de woningverde
ling bij de raad is ondergebracht
en al is er een advies van b en w
dan heeft de raad toch haar eigen
mëning nog wel. Bij toewijzing
van woningen gaat het niet alleen
om urgentie, het gaat ook om een
billijke verdeling. Men zet dan
niet een alleenstaande in een grote
woning als het even anders kan.
Zo is de nog beschikbare woning
aan de Mosselkreekstraat meer
voor een groter gezin. Wethouder
Kosten vulde nog aan, dat er al
eerder een soortgelijk geval was
met een woning aan de Beatrix
straat. De raad zal verder afwach
ten. Na wijzigingen blijft de post
onvoorzien van de begroting 1984
op 13.112.99 te zijn gekomen en
voor 1983 staat die op 17.127,85
terwijl de slotwijziging daarvan al
in 't zicht komt. Opmerkingen had
de raad niet over het door g.s. ge
deeltelijk goedgekeurd bestem
mingsplan in de kern Sint Phi
lipsland. Omtrent niet goedge
keurde onderdelen van niet te
grote importantie zal het college
met een aangepast voorstel ko
men. Ook de vaststelling van het
bestemmingsplan bedrijfsterrein
aan de provinciale weg ontlokte
geen raadsdiscussie. Daaraan
onthield g.s. haar goedkeuring
omdat zich er mogelijk voor Sint
Philipsland te grote bedrijven
zouden kunnen vestigen. In prin
cipe willen g.s. zelfs de beperking
tot alleen plaatselijke bedrijven.
De raad heeft hierop toch wel
ernstige kritiek. Het is voor de ge
meente van levensbelang dié
werkgelegenheid te scheppen, die
mogelijk is en die laatste zijn heus
niet zo groot. Het merendeel van
de beroepsbevolking pendelt. B
en w denken evenmin aan grote
sprongen, maar willen wel be
drijfjes aantrekken, die in de
schaal van Sint Philipsland passen
en als het kan arbeidsintensief
zijn. Plaatselijke bedrijven op het
industrieterrein vestigen heeft
geen zin, want zo zijn er niet meer
naar hetgeen daarop al tot stand
kwam. Nu er wel voor wat de
Philipsdam in de structuur van het
geheel wijzigingen zijn, wil het
college een nieuw ontwerpplan in
procedure brengen in de hoop dat
het ook de instemming van g.s. zal
kunnen wegdragen. Dat plan lag
al een maand ter inzage en be
zwaren kwamen er niet. Dit plan
wordt dan ook opnieuw goedge
keurd. Verder is er nog woning-
verhuur op voorstel van b en w
aan mevr. C.J. v.d. Kleijn (Steint
jeskreek 7), dhr. C. Hoek uit Put-
tershoek (Oud-inwoner) Krabbe-
kreekstr. 30 en dan nog de woning
Gladfolenstraat 25 aan dhr. W.
Verwijs. Tegen verlenging van de
samenwerkingsovereenkomst
(met Schouwen-Duiveland)
baanlozenprojekt is geen be
zwaar. Hierbij is de Eendenkooi
als vrijwilligersproject van start
gegaan. Voor die samenwerking is
zowel over 1983 als 1984 een bij
drage van 60.70 per inwoner no
dig-
modehuis
Deze bijzondere collectie japon- li.. ,1
nen en pakjes, exclusi^J voor
West-Brabant, vanaf heden in
onze zaak.
Bosstraat 34, Bergen op Zoom, tel. 3 44 12.
Advertentie l.M.
"Als er dan moeilijkheden moeten zijn, laat het in mijn dagen wezen,
opdat mijn kinderen vrede hebben". Dat zei een Engels geleerde al in de
18e eeuw. Die verzuchting werd eveneens geslaakt, maar misschien niet
in dezelfde geest verwoord tijdens het evacuatiejaar 1944. Als het zo is
geweest, kwam het nog uit ook. De kinderen van 1944 en later mochten
tot dusver in vrede leven. En 40 jaar later lezen we dan ook, dat de hotels
in Normandië (Frankrijk) al zijn volgeboekt, nu daar straks zal worden
herdacht, hoe op 6 juni 1944 de geallieerde landing zich aan die Franse
kust voltrok. Een dag als een trompetsignaal, dat de bevrijding aankon
digde. D.day 1984 zal een ontmoeting worden van allen die zich in en na
de oorlog bij de Nederlandse strijdkrachten hebben ingezet voor het
Koninkrijk der Nederlanden.
Maar 40 jaar geleden zaten heel
wat eilandbewoners ver van huis
en haard in grote zorgen. Tussen
februari en juni 1944 hadden ze
zich dichtbij of ver over het land
verspreid als gevolg van het Duit
se evacuatie-bevel. Er waren er
heel velen die het uitstekend trof
fen door evenals thuis op het
platteland ergens in den lande een
onderkomen te vinden. Naast de
al genoemde gastvrije naburige
Brabantse centra was bijvoor
beeld Zoetermeer, Benthuizen,
Hazerswoude en omgeving een
gebied, waar menige eilandbewo
ner een uitstekend onderkomen
vond. Men bleef er bovendien ge
spaard voor oorlogshandelingen
in tegenstelling met hen, die in de
lijn Maastricht-Arnhem ergens
onderdak hadden gevonden en op
zeker moment in de vuurlinie la
gen. Andere mede-burgers van
het eiland Tholen kwamen boven
de rivieren terecht, zoals in Rot
terdam, Schiedam, Vlaardingen,
Kethel, en noem maar op en die
konden tot oktober 1944 het oor
logsgebeuren en de evacuatie, zei
het in meer gebondenheid dan el
ders in den lande, overleven, maar
stonden daarop voor een honger
winter, die bij menigeen blijvende
littekens achterliet.
Op Tholen achtergebleven met
een schamel groepje in elke kern,
willen we vooral de feiten laten
spreken. Zo is er een authentiek
verslag - het ligt voor ons - van het
waterschap Oud-Vossemeer ge
durende de periode inundatie
vanaf 17 februari 1944 tot 1 maart
1945. Op laatstgenoemde datum
was het inundatiewater overal
volledig afgevoerd, terwijl in die
tijd hongerende mensen uit Sta-
venisse, Scherpenisse, Sint Maar
tensdijk, Sint Annaland, Oud-
Vossemeer en Poortvliet onderge
bracht in de Randstad het enorm
zwaar te verduren kregen. Ze
zouden er boekdelen over kunnen
schrijven. Daarom laten we toch
eerst even zo'n evacué aan het
woord. Eén van al twee bejaarde
zusters, die zich op vrijwel nie
mand anders konden beroepen en
daarop op zichzelf waren aange
wezen. Lees maar: "Hierbij kan ik
u meedelen, dat we eerst 6 weken
in Rotterdam geweest zijn. Mijn
zuster kon het in de grote stad na
haar rustige geboorteplaats hele
Een groepje van de thuisblijvers uit Óud-Vossemeer, die bij het polderwerk betrokken waren. Na de eerste paar
weken van de inundatie moest begin maart de inwatering wat worden afgeremd omdat de landbouwprodukten nog
niet afgevoerd waren. Daarna oefenden de Duitsers evenwel druk uit om ongeveer alle polders geïnundeerd te
krijgen. Waar dat niet via de sluis kon, moest een doorbraak worden gemaakt. Daarmee hadden de water
schapsmensen het een paar maanden vrij bedrijvig, evenals met het aanbrengen van versperringen (bomen over de
rijbaan) e.d. Naast de triestheid vanwege de situatie kon er in zo 'n ploegje uiteraard ook wel eens plezier zijn. Het
was ook voor de thuisblijvers plotseling zo een geheel ander leven geworden, met enerzijds de tegenstelling van de
dwang van de bezetter en anderzijds de grote vrijheid in de verlaten polders. Op het plaatje is men bezig in de
omgeving van de Weele met o.m. waterbouwkundige Moerland en rechts op de voorgrond geknield Th. Hage, de
timmerman, die evenals de smid Gelok heel wat uit die evacuatie periode zou kunnen vertellen. Verder polder
werkers, waarvan sommige inwoners er mogelijk nog wel uitkomen, wie dat zijn al is dat van de twee mannen op
de achtergrond tussen de bomen, waarschijnlijk minder eenvoudig.
maal niet wennen. We zijn toen
zelfs nog 14 dagen naar het eiland
Tholen teruggegaan, maar alles
stond al onder water. Toen kwam
ik op een avond een Duitser tegen,
die vroeg of ik een verblijfsver
gunning had. Ik zei: nee. Hij zei:
"Om zes uur moest je er er uit zijn,
't is nu half zeven, als je er niet uit
gaat, zal ik je eruit smijten. De
burgemeester zorgde er gelukkig
voor, dat we nog 2 dagen in Tho
len konden overnachten. Vandaar
zijn we naar Halsteren vertrokken
en toen we daar waren, kwam er
een mijnheer van het evacuatie
bureau met een landkaart bij zich,
die ons meedeelde, dat we wegens
overbevolking naar Andel ('t
Land van Altena) moesten ver
huizen. Hoe we in Andel zijn ge
komen weet ik niet meer zo goed.
Wel weet ik, dat de mensen waar
we zijn ondergebracht later zelf
uit hun huis moesten, omdat er
Duitse onderofficieren die woning
vorderden. Toen moesten wij ook
weer weg. We zijn toen bij een
timmerman terecht gekomen in
Andel en daar zijn op een avond
12 mensen door bommen gedood,
We bleven beiden in leven. In ja
nuari 1945 moesten we weer ver
huizen en zijn in Leeuwarden te
recht gekomen. Dat moet je in
denken. Van een Thools dorp
naar Leeuwarden met tussensta
tions Halsteren en Andel. Leeu
warden is pas 15 april bevrijd, zo
schrijft ons verder die evacué.
Daarna duurde het nog twee
maanden eer we naar huis moch
ten, een datum die ik nooit zal
vergeten. Op 23 juni 1945 zijn we
thuis gekomen, precies 16 maan
den van huis geweest"... Het was
me wat. Twee oudere zusters wer
den van her naar hot gejaagd om
tenslotte van een Thoolse platte
landskern in Leeuwarden terecht
te komen. Zelfs zo een simpel
briefje maakt volop duidelijk, dat
zich 40 jaar geleden drama's af
speelden, die in onze tijd toch on
voorstelbaar zijn.
Dat was het bovenstaande, maar
ook dat verslag van het water
schap Oud-Vossemeer. Verant
woordelijk hiervoor was water
bouwkundige M. Moerland. Hij
kan iedereen de stukken tonen,
want hij woont daar nu in de Prins
Mauritsstraat. Ter bevestiging van
eerder genoemde data, laten we
toch een stukje van dat authentiek
verslag volgen: "Op 17 februari
-herinnert u zich ook nog de
dorpsomroeper te Stavenisse uit
deze serie- werd de dijkgraaf (van
Oud-Vossemeer) te Scherpenisse
ontboden, waar hem werd mee
gedeeld door een Duitse officier
dat het waterschap Oud-Vosse-
meer en zomede alle waterschap
pen op het eiland Tholen geïnun
deerd zouden worden. Op dezelf
de dag werden door Duitse solda
ten posten betrokken op het
Stoomgemaal (te Oud-Vosse-
meer) en op de hofstede "De
Karnemelkspot".
Op 20 februari (herinnert u zich
ook nog het verhaal (1) over de
bijeenkomst in hotel De Gouden
Leeuw te Scherpenisse) werd de
dijkbaas ontboden te Scherpenis
se waar werd meegedeeld door
een Duitse officier, dat de inun
datie met de gemalen moest ge
schieden, welke moesten overhe
velen. In de polders met natuur
lijke lozing moest het met de slui
zen gebeuren. Tevens werd mee
gedeeld dat het personeel van de
waterschappen mee moest werken
aan de inundatie en voor sabotage
de doodstraf toegepast zou wor
den. Ook werd door de technische
ambtenaren van de provinciale
waterstaat namens de commissa
ris der provincie meegedeeld dat
ieder alle medewerking moest ge
ven. "Op 21 februari", zo ver-
volgt'tauthentiekeverslaguitOud-
Vossemeer, "werd de sluis aan de
Hikkepolder afgesloten aan de
binnenzijde om aflopen van de
sluis bij de hofstede "De Karne
melkspot". Daar werden de sluis
deuren opengezet en met houten
stempels vastgezet. De stortebed-
den om de pompbuis bij het
stoomgemaal en bij vorenge
noemde sluis werden verzwaard
met Lessinische steen, afgehaald
van de zeedijk aan de Slabbe-
coornpolder. De daaropvolgende
dagen werd met het stoomgemaal
geheveld en met de sluis gevloeid.
Kort daarop werd het water in
brengen voor enige tijd stilgelegd,
omdat de afvoer van bevolking en
landbouwprodukten door het snel
opkomende water zeer stagneer
de. Hier is echter niet veel van
gekomen, daar de vernielzucht
der Duitsers geen geduld meer
had, hetwelk voor sommige per
sonen moeilijkheden opleverde.
Intussen werd last gegeven om
een tweede schuif te bouwen op
de buitenzijde van de sluis bij "De
Karnemelkspot" Materialen hier
voor werden door de Duitse
Weermacht geleverd, de uitvoe
ring berustte bij de voor deze
werkzaamheden ter plaatse geb
leven timmerman (Thonix Hage)
en smid (Gelok) en met behulp
van het personeel van het water
schap. Ook op de Hikse sluis
moesten schuiven gebouwd wor
den, daar het overhevelen met het
gemaal te langzaam ging. Daar
het werk in laatstgenoemd geval
niet erg vlotte naar de zin van de
Duitse commandant werd door
hem een drietal militairen (bouw
vakarbeiders) te werk gesteld.
-Een militair om te controleren of
de toevoer van het water met het
gemaal sneller kon toevloeien en
twee voor de bouw van schuiven,
welke ook moesten beoordelen of
bij de bouw van de schuiven door
het Thoolse personeel niet gesa
boteerd werd. Tijdens de bouw
van de schuiven op de Hikse sluis
werd het water echter toch inge
bracht in de polders. Toen op 22
maart een der schuiven stuk ging
moest de duiker bij "De Weele"
afgesloten worden. Dat ging door
de sterke stroom niet gemakkelijk.
Opeens stond een scheur in het
dijkslichaam en ging de kop van
de sluis aan het zakken. Nog juist
op tijd konden de aanwezige
werkmensen en de dijkgraaf zich
bergen en verdwijnt de gehele kop
in de diepte. Door de sterke stro
ming was een groot gat gespoeld
voor de duiker aan de zijde van de
Kerkepolder en kon de fundering
het niet houden". Tot zover dit
authentieke relaas. Toen de Duit
sers in de gaten kragen dat het
water in de kleine polders sneller
toevloeide dan in de grote moest
een gat gegraven worden in de
Zoutendijk ongeveer 100 meter
ten zuiden van de Leguitse dijk. In
de periode 1-31 maart zijn op last
van de Duitse weermacht de vol
gende dijken doorgegraven: De
Molendijk op enige meters ten
westen van de Mareweg, de Zou
tendijk een tweede gat ongeveer
300 meter ten zuiden van de Le
guitse dijk, verder de dijk bij de
Karnemelkspot ongeveer midden
tussen de hofstede en de Oud-
Vossemeerse dijk, de Schenkel-
dijk 70 km. ten oosten van de
Oud-Vossemeerse dijk. Over de
gaten in de Zoutendijk werden
houten bruggetjes gelegd en via
deze was het naderhand mogelijk
om de overige plaatsen op het ei
land te bezoeken.
Een medewerkster uit Stavenisse
vermeldt in haar dagboek: Zee
land is gesloten. Er mag niemand
meer in of uit, tenzij met ausweis.
Alle mannen van 17-60 jaar moe
ten om de beurt grondwerk ver
richten. Bomen worden gerooid
en in de weilanden neergezet als
obstakels voor vliegtuiglandingen
of voor parachutisten. In Rotter
dam moeten alle evacué's zich
melden. Ze waren daar immers
slechts voorlopig toegelaten en
worden in vele gevallen weer er
gens anders heen gestuurd, voor
namelijk naar de provincie
Utrecht. In Tholen is een dochter
geboren, zo meldt ons ook deze
evacué uit Stavenisse. Haar vierde
naam zou luiden: Evacuatie!... De
zwarte handel viert overal hoogtij
en daarom werd het volgende in
een krant afgedrukt:
"Hoewel ik niet kleurenblind ben
Is mijn kleurgevoel verward;
'k Zie in alles maar één grondkleui.
Tegenwoordig is dat Z WA R T.
Er zijn zwarte witte eiers.
Ook al zwarte bruine stroop
Er is zwarte witte suiker
Zwarte rode jam te koop
Er is zwarte gele boter,
en ook zwart wit gesmolten vet
Hen j'op zwarte witte melk en...
zwarte witte kaas gelet?
Zwarte bruine hoeden zijn er,
'k Zag een zwarte blauwe das,
zwarte witte boorden en een
zwarte grijze jas.
Wist u, dat er zwart rood vlees is?
Fijne zwarte, witte wijn?
Dat er zelfs ook in het zwart nog,
zwarte, zwarte kolen zijn?
Er zijn zwarte bruine schoenen,
Er is zwarte, witte zij.
Bij de zwarte, bruine kousen
Zijn er zwart ook zwarte bij.
Overal waar ik ook rondkijk,
constateer ik... maar met smart,
't Geeft niet, wat je ook meer opnoemt
Wat gekleurd is, is ook zwart.
Als dat zwarte nu eens weg was.
Was er veel meer zonneschijn.
Wat zou dan de samenleving
Toch een heel stuk lichter zijn.
Dit alles zou nog veel erger wor
den, naarmate de hongerwinter
dichterbij kwam. Maar met 6 juni
1944 gloorde toch ook de bevrij-
dingszon. Er zou nog heel wat aan
voorafgaan.
wordt vervolgd.
Een inundatiebeeld 1944 van de Molenstraat te Oud- Vossemeer, vanaf de kerkhofzijde gezien. Van Thoolse zijde
was Oud- Vossemeer alleen bereikbaar via het overigens ook doorgestoken, maar overbrugde Zoutendijk bij de
Drie Zwaantjes.
