Anna Jacobapolder liep uit
voor hoorzitting dorpsplan
Thoolse molen zal inderdaad
lieve cent gaan kosten
Ir. D. Luteijn suggereert
particuliere grondbank
VVD blij met
afwijzing één
netnummer
Fliplandse
solidariteit
voor Polen
Donderdag 27 januari 1983
EENDRACHTBODE
9
mi
Honderd van de 378 inwoners van Anna Jacobapolder zorgden woensdagavond
voor een vol Ons Dorpshuis tijdens de hoorzitting over het dorpsplan. In het kader
van een experiment werden met financiële steun van het rijk alle knelpunten in de
kleine gemeenhap onder de loupe genomen. "Er zijn zeer veel redelijke dingen
uitgekomen en over onze antwoorden komen we nog een keer praten", zei bur
gemeester T.A.Vogel. "Complimenten voor de grote opkomst en de inhoudelijke
wijze van reageren", aldus ook drs.G.F.van Hogendorp, leider van het dorpsplan.
Volkstuin
Winkel/Telefoon
Waardevol monument
KAA BEE
Volop interesse voor Rabobank-seminar in Haestinge
Financiering landbouw
Bedrijfsovername.
Dieptepunt bereikt.
Positieve ontwikkeling.
Ook in de financiering
Harde gulden en het
economisch herstel
"Wie past er nu op de kinderen,
want bijna niemand is meer
thuis", zei de burgemeester in zijn
welkomstwoord. Als er maar
mensen komen, is de hoorzitting
al geslaagd, had hij zich voorge
houden en dat was boven ver
wachting. De grootste opkomst
zelfs van het gehele experimen-
teergebied Schouwen/Duive-
land/SLPhilipsland, wist Van
Hogendorp van het stedebouw
kundig adviesbureau Stad en
Landschap te vertellen.
Met medewerking van
dhrJ.Leefïers, student aan de
verkeersacademie, werden de
knelpunten eerst in beeld ge
bracht: de ruimtelijke vorm van
het dorp(de typische lintbebou
wing aan de Langeweg en
Noordweg), de bevolking, het
wonen, de bedrijven en werkgele
genheid, de voorzieningen, het
verkeer, het milieu en de recreatie.
"Je moet eerst de diagnose(een
rapport) hebben, wil je medicij-
nen(subsidie) krijgen", zei de
burgemeester. "We moeten elkaar
niet lekker maken, maar er zijn
wel subsidiemogelijkheden als we
voor 1 april een rapport bij het rijk
De V.V.D.er J.L. van Gorsel ver
klaarde maandagmiddag in de
raad blij te zijn met de afwijzing
van het verzoek om voor de ge
meente Tholen één telefoonnet-
nummer in te voeren. De centrale
directie van de P.T.T. was vooral
tot de afwijzing gekomen vanwe
ge de hoge kosten, die er met ver
anderingen gemoeid zouden zijn.
De heer van Gorsel was er blij
mee omdat hij er niets voor voelde
de herkenbaarheid van de dorpen
te doen verminderen* Hij hoopte
dan ook dat het collie geen ver
dere stappen meer zou onderne
men om alsnog aan een netnum
mer te komen. Het P.v.d.A raads
lid J. de Bres kon er mee instem
men dat het stuk voor kennisge
ving wordt aangenomen, omdat
de kosten van verandering veel te
hoog zijn. Overigens vroeg hij zich
wel af of de zeven netnummers de
herkenba?»ieid van de dorpen nu
zoveel .togen. Mevrouw J.M.
Deur1 /an Broekhoven zei als
C.D.A. tolk gezien de praktische
bezwaren het er zo maar bij te la
ten en de raadsvoorzitter gaf de
heer van Gorsel de verzekeringen
dat er in dat opzicht van het kol
lege geen verdere initiatieven te
verwachten zijn. Voor kennisge
ving werd ook aangenomen het
door het C.N.V. Zeeland aan de
PZEM gerichte verzoek om in
1983 niet tot tariöfsverhoging,
maar tot verlaging van 1 cent per
kilowatt over te gaan. De heer de
Bres attendeerde er op, dat hier
over al eerder was gesproken in de
raad en hij het er wel mee eens is.
Daarover bestond trouwens geen
verschil van mening.
De gemeente Zierikzee verzocht
steun voor haar motie inzake een
wijziging in de financiële verhou
dingswet 1960. Het P.v.d.A raads
lid I.C. Moerland verwonderde
zich erover, dat een brief van 22
sept. vorig jaar nu pas onder de
aandacht van de raad komt. On
geacht het belang had hij zoiets
toch wel graag ieder onder ogen
gekregen. Er waren nog meer
verzoeken om adhesie te betuigen
aan een of andere motie en de
raad pakte ze maar tegelijk mee,
namelijk door in te stemmen met
de ver. van Ned. Gemeenten om
voorzichtig te zijn met kosten- en
tijdrovende moties en adhesiebe
tuigingen. De voorzitter ant
woordde de heer Moerland nog,
dat de bezwaren van Zierikzee
niet voor elke gemeente gelijk zijn
en dat vergde studie en nadere
informatie. Vandaar het wat lang
aanlopen. De heer de Bres erken
de dat een voorstel eerst onder
bouwd moet zijn en hield voorts
nog een betoog over verschillende
benadering van het voor kennis
geving aannemen. Het kan zonder
meer, het kan ook met het mee
nemen in het beleid onder eigen
verantwoordelijkheid en het kan
zijn dat de raad een ander stand
punt daarover inneemt dan het
college.
C.D.A. van Kempen hield hetmet
het V.N.G. om zuinig te zijn met
tijdrovende moties en daar hield
de gehele raad het op. Naar aan
leiding van een mededeling door
het college op een vraag van mevr.
Deurloo omtrent terugontvangst
omzetbelasting, informeerde het
C.D.A. raadslid of er ook teru
gontvangst te verwachten is van
de sporthal Sint Annaland en
Hoebe. L. wethouder P. van
Schetsen kon op het laatste nog
geen antwoord geven, omdat de
bedragen nog niet bekend zijn.
Wel ia er al geruime tijd geleden
daartoe het verzoek gedaan aan
de belastinginspectie.
indienen. De bestaande gegevens
zijn op een rijtje gezet en met en
kele prominente inwoners zijn in
terviews gehouden", aldus de
burgemeester.
Had de Polder in 1979 nog 399
inwoners, nu zijn 't er nog 378.
Van de 74 huizen zijn er 5 huur
woningen en 8 tweede woningen.
In plan Steintjeskreek zijn er nog
bouwmogelijkheden voor 22 hui
zen. Volgens hedendaagse maat
staven dient 41% van de huizen in
de Polder, de Sluis en het buiten
gebied verbeterd te worden. Voor
het dorp zelf( Langeweg en
Noordweg) is dat percentage zelfs
50%. De burgemeester zei, dat er
bij gezamenlijke aanpak goede
mogelijkheden voor subsidie en
begeleiding waren ten aanzien
van woningverbetering.
De bevolkingsopbouw laat een
beperkt aandeel van jeugdigen
tussen 0 en 14 jaar zien. Er was
veel vertrek naar elders en met de
nieuwe inwoners kwam een goede
integratie tot stand. Woningbouw
op zich lost alles niet op, zei de
burgemeester, wijzerid op 3 kin
deren op 12 huizen. ,t Is het geheel
van factoren, wat voor verbetering
moet zorgen.
De onlangs geopende basisschool
in Steintjeskreek met 45 leerlin
gen! inclusief kleuters) moeten
kunnen blijven bestaan. Het
draagvlak moet voor meerdere
voorzieningen voldoende blijven,
zoals de laatste winkel voor dage
lijkse levensbehoeften, het posta
gentschap, de kerk en het dorps
huis. Het openbaar vervoer is met
vijf bussen per werkdag en in het
weekeinde geen enkele, al tot een
minimum gedaald.
Niet minder dan 65% van de in
woners heeft een volkstuin. Als er
in Steintjeskreek door woning
bouw verdwijnen. zullen er elders
vervangende volkstuintjes moeten
komen, het aantal tweede wonin
gen moet worden teruggedrongen
in het belang van de leefbaarheid,
al wees dhr.L.Bolier erop, dat die
huisjes er keurig uitzien. De kwa
liteit ging achteruit, toen het ge
meentebestuur besloot geen
tweede woningen meer toe te
staan. Mevr.de Kok had minder
prettige ervaringen met een twee
de woning naast zich.
Verbetering van trottoirs, het
scheppen van een ontmoetings
punt, meer beplanting, een trap
veldje, een schoon strandje en
maatregelen tegen de hoge snel
heden in de Langeweg waren door
de onderzoekers gesignaleerde
punten.
Na de koffiepauze konden de in
woners reageren. Dhr. J.Boude-
ling maande tot enige voorzich
tigheid bij de aanleg van beplan
ting gezien het onderhoud, de be
lemmering voor het verkeer en de
schaduwwerking. Dhr.H.Coss-
man wilde graag een windscherm,
want nu vond hij 't een kale be
doening. Dhr.C. van Strien waar
schuwde voor perevuur.
Ten aanzien van woningbouw en
bevolking uitte ouderling
N.v.d.Reest kritiek op het ge
meentebeleid in het verleden.
"Als er toen normaal was ge
bouwd, had je die leegloop van de
Polder nooit gehad. De gemeente
wilde de Polder van de kaart heb
ben en bevorderde een afster
vingsproces. Die trein is gestopt
en nu zijn we in de goede rich
ting". Schoolhoofd F.Ronner
pleitteervoor, geleidelijke wo
ningbouw te stimuleren om het
voortbestaan van de school veilig
de lijst van woningzoekenden
moet laten plaatsen. Een inwoner
liet weten, graag in de Polder te
blijven wonen bij het bereiken
van de 65-jarige leeftijd.
Dhr.Lodder pleitte voor kleine
woningen en dhr.M.Wesdorp
voor een waarschuwingssysteem
in bejaardenwoningen. De burge
meester achtte de onderlinge ver
bondenheid en hulp in de Polder
nog groot.
Dhr.Quist hield de gemeente
voor. dat men ook aan de eigen
huurwoningen aan de Sluis wel
wat achterstallig onderhoud mag
doen. Daarover komt een hoor
zitting. antwoordde de burge
meester. Het uitblijven van de
sloop van een woning in de
Noordweg bleek een doorn in 't
oog van de inwoners.
Op de slechte woningkwaliteit -
door de onderzoekers als voor
naamste knelpunt gesignaleerd -
kwam eigenlijk weinig reactie.
Alleen koster N.v.d.Reest bracht
blijkbaar een algemeen gevoelen
onder woorden: "We zijn hard-
stikke gelukkig in onze huizen,
want ze zijn goed bijgehouden,
ook al zijn ze dan 65 jaar oud."
Ten aanzien van het openbaar
vervoer wees mej.Wagemaker
erop, dat iemand zonder eigen
vervoer met werk elders, gemak
kelijk verhuist. Zij pleitte ook
voor een ontmoetingspunt voor
jongeren. Mevr.Kornaat wilde
De burgemeester wees er verder
op. dat de gemeente per jaar heel
wat bij de telefooncel moet leg
gen. "Als de accommodatie in het
postagentschap verbetert! nu is de
telefoonruimte niet geluiddicht),
kan de telefooncel weg, want
slechts 27 huizen hebben geen te
lefoon", zei wethouder A.Kosten.
Met toenemende werkloosheid
kunnen inwoners genoodzaakt
zijn hun telefoon op te ruimen en
dan is de cel hard nodig, zei
dhr.Bolier.
Hoge snelheden n de Langeweg
bleek een heet hangijzer.
Dhr.Ronner pleitte ervoor de
snelheden af te remmen en aan
het hinderlijk parkeren op de
trottoirs een einde te maken. Ou
derling v.d.Reest wilde een maxi
mum snelheid van 30 km invoeren
in plaats van 50 km. Er werden
zelfs snelheden van 100 tot 120 km
genoemd, o.a. van motorrijders
uit Flipland. Het landbouwver-
keer in de bietentijd werd in de
dorpskom ook als hinderlijk erva
ren. De burgemeester zegde ten
aanzien van de hoge snelheden'
een extra controle toe.
Dhr.Noorthoek pleitte nog voor
verplaatsing van het bushokje van
het Veer naar de Langeweg. Zo
kwamen er tijdens deze gedach-
tenwisseling tussen de Polderbe
woners en het gemeentebstuur
verschillende praktische punten
aan de orde. Eind maart worden
de mogelijke oplossingen voor de
knelpunten besproken.
De hoorzitting over het dorpsplan Anna Jacobapolder trok woensdag 19 januari flinke belangstelling, want
vrijwel elke inwoner en inwoonster van de kleine, maar hechte gemeenschap wilde wel iets horen over de
plannen van het gemeentebestuur voor wat woningbouw, straatverbetering, groenvoorziening, enz. betrof. De
kreet van het gemeentebestuur "het is nu of nooit" heeft waarschijnlijk tot die belangstelling bijgedragen.
Het ging b. en w. voorlopig om een krediet van 24 mille om daarmee pas
te kunnen constateren, wat er straks allemaal nog aan de Thoolse molen
"De Hoop" zal moeten gebeuren, wil dit monument mede het fraaie
Thoolse gezicht blijven bepalen. Overigens toonde het college zich niet
hoopvol voor wat subsidiebedragen betreft van Monumentenzorg, zo
min als de raad zich hoopvol toonde, dat er straks nog niet duizenden
gulden meer met restauratie gemoeid zullen zijn. Er was wel het eenparig
oordeel: molen moet blijven.
te stellen. Gezien het feit dat
driekwart van de leerlingen op de
fiets naar school komt, conclu
deerde raadslid J.de Jager dat het
dorp(Langeweg/Noordweg) nog
meer vergrijsd is dan AJP als ge
heel.
Van de oude school worden 3 be
jaardenwoningen gemaakt en op
het plein komen er 3 nieuwe bij.
Het plan stuit op vele moeilijkhe
den, maar het gemeentebestuur
probeert er met een extra wo
ningtoewijzing uit te komen. Er
wordt ook gewerkt aan plannen
voor een redelijk grote woning
met drie slaapkamers en een zol
der voor een zeer acceptabele
huur, aldus de burgemeester. Hij
benadrukte, dat men zich tijdig op
Ons Dorpshuis verbouwen en
aantrekkelijker maken en
dhr.Cossman had al plannen om
daar zaterdagmiddag te gaan bil
jarten, sjoelen, enz.
Ouderling v.d.Reest achtte een
winkel en het postagentschap van
meer levensbelang. Dhr.M.Wes
dorp stipte in dit verband de late
winkeluren van de SRV-wagen
aan tot zelfs 's avonds 9 a 11 uur
toe. De burgemeester antwoord
de, dat daarvoor al een paar keer
een bekeuring gegeven was. "De
laatste winkel weg uit een dorp is
inderdaad een klap, maar dan
moeten de inwoners ook beden
ken, dat men niet kan leven van 1
pond zout dat men vergeten is in
Steenbergen te kopen."
Is het wel zo, dat de molen door de
toepassing van chloor-rubberverf
is bedorven, zoals de berichtge
ving in de E.B. ook vermeldde?, zo
informeerde maandagmiddag als
eerste het SGP raadslid C.A.
Rijnberg naar het ontstaan van de
mankementen. Hebben andere
factoren, zoals het een tijd onbe
heerd staan er ook niet in belang
rijke mate aan meegewerkt dat het
zover is gekomen, want in die tijd
werd onvoldoende geventileerd.
Is er destijds overleg geweest met
Monumentenzorg?, zo luidde een
volgende vraag van de SGP
woordvoerder over deze culturele
aangelegenheid. Is er subsidie op
deze restauratie te verwachten?
Moeten binnenkort al meerdere
restauratie-werkzaamheden in de
molen plaatsvinden, zo luidde een
laatste vraag van de heer Rijn
berg. Daaraan werd door RPF-
GPV raadslid P. van Belzen een
mogelijk nog schrikwekkender
beeld opgehangen met de vraag of
er in de gemeente meerdere ge
bouwen zo zijn behandeld. Nuch
ter was vervolgens de constatering
van WD woordvoerder M. van
Dam me in deze complete raads
vergadering: het wordt een duur
karwei. Er kunnen fouten zijn ge
maakt. Ik meen, dat de gemeente
een jaar later lid werd van Monu-
mentenwacht. Zijn daarvandaan
ook signalen gekomen? Waren de
echte molenaars vroeger veel
slimmer, dat je nooit van zoiets
hoorde in die tijd? Gewoonlijk
verf je zelf hout om verrotting
tegen te gaan. Gebeurt hier het
omgekeerde?, zo informeerde
Van Damme verder, die er wel
zeker van was, dat er heel wat
meer moest gebeuren aan De
Hoop, dan alleen verflagen ver
wijderen. Daaromtrent wenste hij
graag opheldering.
Het PvdA-raadslid I.C. Moerland
had soortgelijke vragen en bena
drukte de informatie, welke con
trole er destijds geweest is en con
stateerde tevens, dat er voor het
schoonmaken van de molen maar
één prijsopgaaf lag en dat nog van
een bedrijf buiten het eiland. Dat
was ook CDA woordvoerder W.C.
van Kempen opgevallen. Slechts
één offerte. Hij wist dat binnen de
gemeente dat werk ook kon wor
den uitgevoerd en vond het maar
beroerd overkomen. Maak voor
dat eilandelijk bedrijf alsnog
ruimte, verzocht de CDA fractie.
In zijn beantwoording stelde wet
houder L.J. Koopman, dat bij de
begrotingsbeschouwingen 1983 de
raad had gevraagd de slechte on-
derhoudstoestand van de molen te
bekijken. Dat is gebeurd en dit is
de uitkomst. We zijn het er over
eens, dat het een waardevol mo
nument is, maar herstel kan niet
langer wachten. Het b. en w. be
leid is er op gericht voor zoiets
eerst een subsidietoezegging te
krijgen en dan pas te gaan restau
reren, maar dit kan gewoonweg
niet wachten. Er is geen chloor-
rubberverf gebruikt, zoals in de
E.B. was vermeld fevenals in het
pre-advies-red.), zei wethouder
Koopman, maar wel rubberverf.
Chloor rubberverf is vorige keren
gebruikt en dat zijn nu al zo'n 3 a 4
lagen. Voor schilderen wordt
nooit met Monumentenzorg
overlegd, vervolgde de wethouder
van openbare werken, die ook
wist mee te delen, dat subsidie-
verkrijging een zeer moeilijke
zaak zal zijn. Dit staat bij monu
mentenzorg via het ministerie op
een laag pitje.
In de tweede ronde informeerde
P.v.d.A.-er Moerland of er moge
lijkheden zijn zodanige minder
grote voorzieningen te treffen, dat
de grote restauratie kan worden
uitgesteld, tot er meer subsidie
mogelijkheden zijn. De wethou
der antwoordde, dat de gemeente
eigenares is van een aantal molens
op Tholen, die men zal moeten
onderhouden. Na die verf-affaire
zullen we voor verdere verbete
ring weer bij de raad moeten aan
kloppen. Hij kan dhr. Van Belzen
geen antwoord geven of er op an
dere gemeentelijke gebouwen
meer van die verf is gebruikt. Er
zijn fouten gemaakt, die niet di
rect op de schilder geschoven die
nen te worden, want mogelijk was
het beter geweest, dat de molen
nooit geverfd was (de stenen). Er
is nog wel de mogelijkheid, dat het
bedrijf in de gemeente ook offerte
maakt, zo vulde dhr. Koopman
verder aan. Op subsidie kan men
niet wachten, dan is die molen
verloren. De raadsvoorzitter er
kende dat ook het college zich had
afgevraagd, hoe dit alles mogelijk
is geweest. We moeten nu maar
eerst zien, wat er onder de verfla
gen vandaag komt.
Dhr. Moerland blijft betreuren,
dat Monumentenzorg niet is ge
kend en informeert of er ook al
een onderzoek plaats vond bij
molen Robbe. Daarop werd be
vestigend geantwoord. De heer
Van Damme wilde toch graag
weten wat Monumentenwacht
constateerde en de heren Van
Belzen en Van Kempen willen nu
maar afwachten, wat er uitkomt
en dan graag door het college
geïnformeerd worden. De SGP is
er zeker van, dat er groter finan
ciële gevolgen uit voortvloeien en
zover waren die andere fracties al
eerder. Het PvdA-raadslid J. de
Bres meende, dat men in de toe
komst toch ook zeer voorzichtig
zal moeten zijn met het toepassen
van nieuwe materialen zonder dat
er al ervaring is. Het is niet voor
het eerst, dat we de boot in gaan.
Hij wil geen schuldige aanwijzen,
maar wel beklemtonen het vooraf
goed te bekijken. Wethouder
Koopman kon het eens zijn met
de opmerking van dhr. Moerland,
dat het beter was geweest Monu
mentenzorg in te schakelen. Voor
wat Monumentenzorg betreft,
was het college al van de situatie
op de hoogte, zei dhr. Koopman,
maar we wilden eerst subsidie
proberen te krijgen. Alle leden
stemden voor het gevraagde kre
diet van 24 mille.
Er had de raad een verslag min
derhedenbeleid 1981/1982 be
reikt. De P.v.d.A.-fractie was er
maandagmiddag in de gemeente
raad snel bij om te vragen wat er is
gedaan met het uitgekeerde geld,
omdat eerder een antwoord was
gegeven, dat dit geld niet is uitge
keerd. Het RPF/GPV raadslid
Van Belzen bracht hilariteit op de
publieke tribune - evenzwaar be
zet als tijdens een avondvergade
ring - met zijn opmerking, dat er
in dat pre-advies zoveel dure
woorden staan, dat zo'n stuk wel
aangetekend verzonden mag
worden. Stel je voor dat de PTT
het verdoezelt. Zijn concrete
vraag was echter of die minder
heden er beter van zijn geworden.
CDA-man W.C. van Kempen
constateerde dat aan de voor
waarden van het rijk was voldaan,
namelijk voorbereiding, inventa
risering en nu aanstelling van een
functionaris. Dat deed eveneens
dhr. M. Dijke (SGP) veronder
stellen, dat de ministerf'le eisen
voor Tholen geen problemen op
leverden. Wethouder J. Versluijs
erkende dat het verslag was inge
diend om de gelden te krijgen,
maar dat er nog geen praktisch
nut te signaleren viel, omdat het
om voorbereidingen ging. Be-
stuurskosten. Als het praktisch
werk nu ook wordt gesubsidieerd,
komen we wel verder. Immers,
wat nu de planning is voor prak
tische uitvoering, zal wel meer
geld kosten. Daarom is het college
ook alert op een subsidie-aanvra
ge voor 1983. Voorgaande jaren
waren het aanzetten.
al i i sookitn
VLOERBEDEKKING
GRATIS GELEGD
Zuid-Oostsingcl 43 l el. 34368
bkr<;kn op zoom
Advertentie I.M.
In navolging van de Thoolse be
volking toonden dinsdag ook de
inwoners van Sint Philipsland, in
clusief Anna Jacobapolder hun
solidariteit met het Poolse volk. Er
werd maar liefst evenveel opge
haald als vorig jaar door de me
dewerkers van coördinator de
heer Grinthen uit Steenbergen en
de ongeveer 15 leden van de
jeugd-brandweer. In de middagu
ren werden Anna Jacobapolder en
het Fliplandse buitengebied aan
gedaan, terwijl 's avond het dorp
aan de beurt was. De kleding en
het voedsel werden meteen naar
een opslagplaats in Wouw ge
bracht. Van daaruit zal t.z.t. een
transport vertrekken naar Poznan,
waar evenals vorig jaar de op
brengst zal wérden uitgereikt.
Voordat het echter zover is, wordt
er nog ingezameld in Wouw en
Dinteloord. In Sint Philipsland
kwam er ook ƒ814,- aan geld
binnen en wie nog behoefte ge
voelt: nummer 362600333 Rabo
bank t.n.v. actie Polen.
Een te grote overheidsbemoeiing zat er in de gedachte van een nationale
rijksgrondbank, maar dat wil niet zeggen, dat zo'n grondbank in elke
vorm moet worden gekelderd. Integendeel, de voorzitter van het Ko
ninklijk Nederlands Landbouw Comité, ir D. Luteijn gooide, zoals hij
ook al eens eerder heeft gedaan, de spiering uit om te bestuderen, welke
mogelijkheden er zijn voor een particuliere grondbank. Particulier dan
niet in de enge zin van een individu, maar van een grote beleggersorga
nisatie (denk aan het Pensioenfonds) als geldschieter. Er liggen fondsen
(kapitaal), waar je koud van wordt, merkte ir Luteijn op en zowel fonds
verstrekker als fondsnemer kunnen er baat bij hebben om geld rendabel
te maken. Er kwam heel wat meer ter sprake in Haestinge, dat met 22S
belangstellenden dit Rabobank-initiatief volop geslaagd maakte. Heel
wat opmerkingen konden zelfs nog mee naar huis worden genomen om
eens rustig te overdenken.
In de wel niet meer officieel be
staande Rabobank-kring Tholen
en Sint Philipsland, die overigens
nog jaarlijks het contact onder
houdt, is de voorzitter van de
Raad van Toezicht van de Rabo
bank Sint Maartensdijk altijd ge
machtigd woordvoerder geweest.
Vandaar dat ook donderdag 20
januari, de heer L.A.M. Elenbaas
uit Scherpenisse tolk was van deze
gezamenlijke banken in zijn wel
komstwoord tot een 225 belang
stellenden. Dat was voor deze tijd
nogal wat, vond ook de heer
Elenbaas, want de organisatoren
hadden er toch niet meer dan een
honderdtal ingeschat. Nog plezie
riger was daarbij, dat een niet ge
ring aantal dames eveneens be
langstelling toonde. Uit alle
Thoolse- en Sint Philipslandse
kernen waren ze gekomen. De
heer Elenbaas veronderstelde, dat
de gastspreker er ongetwijfeld ook
toe had bijgedragen de belang
stelling te vergroten. Immers steeg
de ster Luteijn met sprongen. De
eerste Zeeuwse periode voor de
acadeem uit Wageningen was het
secretariaat van de ZLM tussen
1972-1978, vervolgens het ZLM
voorzitterschap en per 1 mei 1976
eerste man van het K.N.L.C., wat
ook dagelijks bestuurslid van het
Landbouwschap betekent. Daar
na lid van het presidium van de
overkoepelende landbouworgani
saties in de EEG, later daarvan
vice-voorzitter en sedert juni 1982
lid van de Raad van Beheer van
Rabobank Nederland.
Op het eind van de bijeenkomst
concludeerde de heer Elenbaas,
dat het jongste Rabobank initia
tief volop geslaagd mocht worden
genoemd en bracht spreker, maar
ook de directie van de Raboban-
ken in deze kring, evenals het re
giokantoor te Bergen op Zoom
dank voor de intense voorberei
dingen, die volop gehoor vonden.
De inleiding die ir D. Luteijn ver
volgens hield had als titel "De fi
nanciering üan de Nederlandse
Landbouw". Hij vergat dit onder
deel niet, maar om nu te beweren,
dat het daartoe beperkt bleef,
moet evenmin worden geconsta
teerd. Het gehele nationale en
E.E.G. landbouwbeleid kwam nu
en dan om de hoek kijken met
daarbij een enkele persoonlijke
suggestie. Dat betekende met de
sprekerstalenten van een Luteijn
niet, dat de aanwezigen zich ver
veelden, terwijl de daarna wat
uitlopende discussie zelfs onder
streepte, dat er volop aandacht
voor het totale agrarische pakket
bestond. De financiering van de
landbouw is in Nederland niet het
grootste probleem zo begon de
voorzitter van het K.N.L.C. zijn
praatje. Zeker niet in vergelijking
met andere landen. Daartoe staat
immers de Nederlandse (agrari
sche) ondernemer open voor mo
derne ontwikkelingen. Het goed
ondernemersschap is minstens het
halve werk, zo veel duidelijk uit
het betoog van de spreker te con
cluderen. Hij toonde met feiten
ook aan, waardoor dat probleem
niet overwoekert. Er is immers
hier een vrij sterke eigen reserve
ringspositie en zelfs het Neder
lands belastingklimaat maakt on
dernemersinitiatieven mogelijk.
Denk daarbij maar aan investe
ringspremies en met name ook
aan de W.I.R. Er is zelfs, hoe
vreemd dat voorgaande jaren zou
hebben geklonken een lage rente
regeling als men die vergelijkt met
nabuurlanden. Denemarken bijv.
ligt daarmee tussen de 20 en 30%.
Niettemin is er ook in ons land
voor de ondernemer meer
"vreemd" bedrijfskapitaal nodig.
Voor de landbouw was dat de
laatste 10 jaar zo'n 2 miljard gul
den. Hoe belangrijk het rente-ni
veau kostenverhogend dan wel
kostenverlagend kan werken,
toonde spreker aan met de op
merking dat 1% rente voor de
agararische tak in ons land 250
miljoen gulden betekent. Door de
vrij sterke daling van de rente in
het laatste half jaar betekent dat
een kostenvermindering van een
miljard gulden in de agararische
sector.
De grootste problematiek vond Lr
Luteijn nog steeds de bedrijfso
vername door jongeren. Daar
naast voor hen, die achter de
markt aan hebben geïnvesteerd,
vervolgens degenen met een zwak
eigen vermogen en tenslotte de
vierde categorie met minder goe
de teeltresultaten. Niet vergeten
moet worden, dat in die landbouw
zo'n 100 miljard gulden is geïn
vesteerd. Daarvan 70 miljard in de
grond en gebouwen. De gemid
delde investering per bedrijf is bij
eigendom 1.2 miljoen, bij pacht
bedrijven 1.5 miljoen gulden.
De vraag stellend hoe de land
bouw voor wat de financiering
betreft verder kan, meende Lu
teijn dat het economisch diepte
punt in de wereld is bereikt.
Daarbij heeft ons land wel het
hoogste werkloosheidspercentage
en de volgende vraag die dan rijst
is, hoe kon dit ontstaan? In de
eerste plaats omdat de industrie in
ons land zich te lang (in tegen
stelling tot bijvoorbeeld Japan)
richtte op een markt, die er niet
meer was. Vervolgens heeft de in
komensnivellering wel enige tijd
goed gewerkt, maar daarna was er
een negatieve uitkomst. In de
derde plaats hebben de collectieve
sectoren (voorzieningen) te veel
opgeslorpt. Daardoor is het nu
zover gekomen, dat de overheid
aan rente alleen een bedrag moet
betalen, dat het elk gezin
4000,— kost. Welvaart en wel
zijn moet in handel en industrie
worden verdiend en voor onder
nemers en werknemers moet er
altijd een prikkel overblijven. Het
kunstmatig instandhouden van
arbeidsplaatsen is onzin vond de
heer Luteijn. Veel eer bestaat de
oplossing in minder overheidsbe-
moeiing en meer prestatiebelo
ning. Legt men alles aan banden,
dan valt er niet meer te ontplooi
en. Zo wordt bijvoorbeeld de
Hinderwet steeds hinderlijker en
worden bestemmingsplannen
buitengebied in een nauw keur
slijf gewrongen. Het kan eenvou
diger. Naarmate we verder nivel
leren, naar die omvang verdwij
nen onze top-managers naar het
buitenland, evenals de profvoet
ballers. Niet omdat ze zoveel meer
verdienen, maar wel omdat ze
meer overhouden.
Voor de land- en tuinbouw was er
temidden van de rondom dalende
conjunctuur eën positieve ont
wikkeling. Een stukje achterstand
kon worden ingehaald. Dat is te
danken aan eerdere forse investe
ringen, goede afstemming pro
ductiepakket op de vraag, relatie
tussen beloning en prestatie en
gunstige weersomstandigheden.
De landbouwpositie is versterkt,
al moet men blijvend op zijn tel
len passen. Dat hield ook in een
voorzichtig manoevreren in Brus
sel en daardoor was er een wat
meegaand standpunt ten aanzien
van de door 9 andere partners ge
wenste aardappelregeling. Uiter
aard zit Nederland toch in een
glazen huis. De hogere productie
per hectare zal nog doorgaan en
dat kan nopen tot het opnemen
van andere teelten in het pakket.
Of moet het braak (bosbouw)
blijven liggen. Ir Luteijn merkte
op, dat het ook best eens houtteelt
zou kunnen zijn. De EEG zal best
wat kunnen gebruiken en in ons»»
land meer veevoeder grondstof
fen.
Goede resultaten van de Neder
landse boeren roept weerstanden
op in de E.E.G. waar gepoogd
wordt allerlei beperkende maa
tregelen door te voeren, zoals
strafheffingen voor teveel melk en
graan, de druk op de aardgasprijs
voor tuinders, grenssluitingen
voor kwetsbare exportprodukten,
e.d. Zonder het beleid te wijzigen
zullen inderdaad de overschotten
toenemen en vandaar de suggestie
voor andere mogelijkheden.
Al heeft Nederland dan in het
E.E.G. verband nog sterke pun
ten, er zal ook ten aanzien van de
financiering naar andere moge
lijkheden moeten worden uitge
zien. Spreker denkt dan aan mo
derner vormen dan pacht. Bij
voorbeeld aan een grondbank,
niet-van de overl eid, maar vanuit
de particuliere sector opgezet. Er
liggen fondsen waar je koud van
wordt, zoals het Pensioenfonds.
Mogelijk zijn ook die kapitalen
beter besteedbaar dan nu het ge
val is. Het kan een wisselwerking
zijn. Spreker waarschuwde heel
voorzichtig te zijn om in een tijd
van werkloosheid zoals nu het ge
val is, bedrijven weer te gaan
spilitsen, zo min als een situatie
waarbij twee gezinnen van één
bedrijf moeten leven in beginsel
niet juist is. In het kader van deze
bijeenkomst zei spreker, dat de
Rabobank meer kan dan alleen
maar spaargelden bewaren of le
ningen verstrekken. Hij vond sa
menvattend, dat deskundigheid
nog meer gebundeld dient te
worden, dat bedrijfsuitbreidingen
een belangrijke factor is, dat er
voor die land- en tuinbouw ook in
de nabije toekomst nog goede
mogelijkheden liggen en ook de
afzet niet al te pessimistisch tege
moet gezien moet worden.
Met een driemanspanel (Elen
baas, Luteijn en het hoofd finan
ciën landbouw Rabobank, de heer
Simonsen) volgde er na de pauze
nog een levendige discussie van
een dik half uur. Daarbij kwamen
er vragen los, waarvoor men een
voudig weg naar de plaatselijke
bank kon verwijzen, maar ook die
betrekking hadden op de aardap
pelregeling, E.E.G. renten en de
harde gulden. Voor geldbeleggers
is uiteraard een hoge rente inte
ressant, maar voor investeringen
zeker niet. In omliggende landen
zijn er nog sterker renteschom
melingen en veelal ook hoger,
zoals bijv. de 20% in Denemarken.
Het panel had de verwachting, dat
de aardgasprijs over zekere tijd
toch wat zal gaan dalen en de heer
Luteijn moest de aanwezigen
voorhouden, op welke basis hij
geponeerd had, dat het econo
misch dieptepunt (dus herstel ko
mende) is bereikt. De KNLC
voorzitter verwachtte dit vanwege
de ombuiging van het overheids
beleid, de zich langzaam herstel
lende wereldeconomie, weer meer
investeringen door de landbouw
en op de vraag of men alleen maar
goed is met een harde gulden
kwam een toch overwegend posi
tief antwoord. De heer Luteijn
vond niet dat stichting van nieuwe
bedrijven (na landaanwinning
zoals in de IJsselmeerpolders) een
echte bedreiging vormen (voor de
overproduktie). Er gaat immers
ook jaarlijks zo'n 8000 tot 10.000
hectare verloren door bebouwing
enz. Hij toonde zich voorstander
van een ontwikkeling door nieuw
land in een, gebied waar 14 mil
joen mensen lucht moeten hap
pen. Voor wat de EEG aardap
pelregeling betreft wilde met na
me de heer Luteijn voorshands
nog geruststellende geluiden laten
horen. Dat de georganiseerde
landbouw niet heeft meegedaan
aan de protestaktie tuinders komt
omdat men niet was uitgenodigd,
maar vervolgens ook omdat er
best ook individuele, -spontane
prikjes uitgedeeld mogen worden
ter versteviging van het zelfde in
genomen standpunt. Als de inko
mens in de landbouw meevallen,
is er inderdaad weer een kans voor
grondprijsstijging, was het oor
deel van het panel op een andere
vraag. Zou er ook perspectief zit
ten in een particuliere grondbank
bij een hoge rentestandaard? Het
antwoord was dat als verpachten
aan zijn doel(rendement) zou
moeten beantwoorden, dat ook
vele malen hoger zou liggen.
De heer Elenbaas vond bij een
vraag of de rente nu weer niet te
laag is, dat het veeleer een nor
male situatie kan worden ge
noemd. Zoii het Belgische belas
tingstelsel niet aantrekkelijker
zijn? Het panel vond van niet.
Daar moet men dan ook een vast
bedrag per hectare betalen, als het
niets heeft opgeleverd. Menigeen
die zijn bedrijf naar de zuiderbuur
verplaatste komt daar weer van
terug.
In zijn dank- en slotwoord con
stateerde de heer Elenbaas een
volop geslaagde bijeenkomst, zo
wel voor wat de spreker naar vo
ren bracht als met hetgeen vanuit
de vergadering tot de discussie
werd aangevoerd. De Raboban-
ken op Tholen en Sint Philipsland
hebben het voornemen op 3 maart
een soortgelijke bijeenkomst te
organiseren voor het midden- en
kleinbedrijf.
