Woningbouw en investeringsloon
moeten economie weer stimuleren
'Drommels goed uitkijken
bij onderhoud huizen'
VAN OMNIBUS TOT AUTOBUS
KIND
Donderdag 19 maart 1981
EÈNDRACHTBODE
15
VVD-kamerlid dr:R.W. de Korte in Sint-Annaland
Nieuwe voorzitter van Thoolse winingstichtingen:
Rijk gerekend
Buitengewoon somber
Realistische huren
Kernenergie
Nationale aanpak
Nivellering werkt averechts
Puinruimen
Andriessen had gelijk
Gedwongen
SGP tegen V.V.V.
Stemlokalen
aanpassen
voor rolstoelen
400 gulden
TAALPRAATJE
Kleine huizen
Het openbaar
vervoer
De komst van de tram
Lage huur belangrijker dan gevarieerde bouw
"Regeren is tegenwoordig wachten in plaats van vooruitzien. Wachten totdat de
moeilijkheden er zijn en dat is buitengewoon nadelig. De zwaksten, de mensen die het
meest een sociale uitkering nodig hebben, zijn er de dupe van. Het is goed dat eens
keihard voor het voetlicht te brengen. Laten we proberen het de komende vier jaar
anders te doen". De financieel-economisch specialist van de liberale Tweede Ka
merfractie, dr.R.W.de Korte, zei dat vrijdagavond in Havenzicht te St.Annaland
tijdens de verkiezingsbijeenkomst van de VVD Tholen/St. Philipsland.
"We hebben praktisch geen reserve meer, zodat we drommels eoed moeten uitkijken
•bij het onderhoud van woningen". Dat zei waarnemend voorzitter L.A.M. Elen-
baas bij het afscheid vam dhr. C.J. Moerland van de stichting Beter Wonen en de
Woningstichting eiland Tholen. Een doelmatiger onderhoudsbeheer met kredietbe
waking zag hij als een van de zaken die aandacht vroegen in de nabije toekomst.
Nadat RPF-lijsttrekker M.Leerling in
Tholen de politieke bijeenkomsten met
het oog op de kamerverkiezingen in mei
had geopend, bracht nu de WD de
verkiezingssfeer dichterbij met vlaggen,
spandoeken, lucifers en bloemstukjes,
die na de vergadering met de groeten
van de VVD, in bejaardentehuizen wer
den bezorgd.
"Hoe komen wij uit het slop" was de
titel van De Korte's toespraak. "Mis
schien duurt het nog wel even voor we
uit het slop zijn, maar speciaal de VVD
moet hierbij de leiding nemen", vond
voorzitter L.A.M.Elenbaas, die in 't bij
zonder de leden van verdienste A.M.
van Engelen en A.J. Scherpenisse be
groette. "Jammer genoeg kunnen we
rholen/St.Philipsland bij de economi
sche achteruitgang niet uitsluiten.
Voorheen hadden we een tamelijk wel
varende boerenbevolking, maar deze
tak loopt steeds verder terug. De land
bouw is pas weer geconfronteerd met
beschamende cijfers uit Brussel. We
willen graag wat inleveren en velen
kunnen dat ook nog, maar in de land
bouw gaat dat toch niet meer, terwijl
deze bedrijfstak voor de export heel be
langrijk is. Ook de recreatie is van be
lang voor de economie, maar een kleine
uitbreiding van de jachthavens Stave-
lisse en St.Annaland en een nieuwe bij
Gorishoek wordt tegengehouden door
milieufanaten, die blijkbaar niet econo
misch kunnen denken. Niet-economisch
denkende partijen zien we ook bij de
discussie over kernenergie'! zei de voor
zitter.
Hij ging ook nog even in op de Vaste
Geververbinding Westerschelde, waar
bij minister van financiën Van der Stee
de eis heeft gesteld, dat er geen geld qe-
ieend mag worden tegen een hogere
rente dan 10%. "In feite is dat een rot
streek, want zo komt de VOW niet tot
stand", aldus Elenbaas.
De voorzitter herinnerde tenslotte aan
de ingezonden stukken in de E.B. na het
verslag van de WD-ledenvergadering.
'Er bleken zelfs twee partijen op het
zelfde adres te zijn en ik geloof dat in dit
verband het gezegde van toepassing is
iet zijn niet de slechtste vruchten waar-
lan de wespen Tcnagen. Wat CNC be
reft, is er echter wel degelijk tevoren
zen ledenvergadering geweest, waar
men z'n mening kenbaar kon maken en
waar ook de stem van de enkeling goed
doorklonk. Zo democratisch zijn we
heus wel", aldus voorzitter Elenbaas.
Kamerlid De Korte wist, uit z'n hoofd
sprekend, de 45 luisteraars vervolgens.,
wel te boeien. Zijn slot, de fabel van de 8
koeien en de 4 zoons, werd met applaus
begroet. Het kwam er op neer, dat
PvdA- en CDA-zoons hun twee koeien
hadden geslacht of leeg gemolken, ter
wijl alleen de VVD-zoon zo slim was om
één koe te verkopen en een stier aan te
schaffen, zodat hij een hele veestapel
kreeg. Zijn drie broers, die inmiddels
van de bijstand leefden en op het ar
beidsbureau waren ingeschreven, kon
Hij toen zelfs te werk stellen
Daarvoor ging het allemaal wat serieu
zer toe, waarbij de PvdA door kamerlid
De Korte nogal eens werd bekritiseerd.
Hij noemde het echter een 'positief
keerpunt' dat ook de socialisten onge
rust worden over de economische situa
tie. "Eindelijk dringt daar nu het nuch
tere geluid door en ziet men in, dat je
industrie nodig hebt om uit het slop te
komen in plaats van banen in de wel
zijnssector. Toch gaat de PvdA nog van
meer dan 2% groei uit en men neemt al
een voorschot op iets wat niet tot stand
kan komen. We hebben ons al rijk gere
kend aan groei die er helemaal niet
kwam, wat aanleiding werd voor om
buigingen en besparingen. Je moet van
je fouten wel leren. De VVD is de enige
partij die bij de verkiezingen van 1%
groei uitgaat. Meer mag je gewoon niet
rekenen. Je moet het ook niet afknijpen
tot nul, maar nuchter het midden kiezen
en ook plannen maken als de groei maar
een half procent is", zei De Korte.
Het VVD-kamerlid noemde de werkge
legenheid buitengewoon somber en de
vooruitzichten heel negatief."We voelen
het nog niet zo erg gezien de goede so
ciale zekerheid. Gelukkig maar, want
het leed dat er in de dertiger jaren was,
kunnen we nu verzachten. Hoelang
kunnen we het echter volhouden met
onze fantastische uitkeringen? Het aan
tal uitkeringstrekkers moeten we ver
minderen, maar Albeda en staatssecre
taris De Graaf hebben hun tijd zitten te
verdoen. Het bedrijfsleven zit er al zeer
zieltogend bij en kan straks de lasten
niet meer opbrengen. Je hebt een ex
porterend bedrijfsleven nodig. Topprio
riteit bij de VVD heeft dan ook, dat de
reserves - die op zijn - weer aangevuld
worden, zodat er in nieuwe activiteiten
geïnvesteerd kan worden", aldus de li
beraal.
Hij bracht naar voren, dat 66 cent van
elke gulden aan collectieve lasten op
gaat. "De overheid komt 22 miljard
gulden tekort en alleen aan rente moe
ten we al meer opbrengen dan voor de
fensie. De rente gaat ook extra omhoog
door de grote claim van de overheid op
de kapitaalmarkt. De overheid moet de
broekriem aanhalen, want we zijn op
een hellend vlak gekomen. Er wordt
steeds meer geconsumeerd in plaats van
gèspaard en geïnvesteerd. De regering
heeft nu 33 werkgroepen aan het werk
gezet om bezuinigingen te vinden. Ik
verwacht voor de verkiezingen nog har
de beslissingen. Dat is geen kwestie van
durven meer, maar van moeten. Het
wordt een hele pijnlijke situatie, maar de
knoop moet doorgehakt worden", zei
De Korte.
Hij wilde de economie vooral stimuleren
door middel van woningbouw. "Daar
kun je ontzettend veel midden- en
kleinbedrijf en ambachtslieden in be
trekken en het zwaard snijdt dubbel
omdat ook de werkloosheid vermindert.
Het bouwen van 10.000 huizen - in de
inkomensgroep 40/50.000 gulden is de
grootste behoefte - kan een flinke im
puls geven. De huren moeten wel naar
een normaal niveau gebracht worden,
want wat dat betreft, zijn we het meest
verwende volk ter wereld. De helft be
taalt minder voor het wonen dan 300
gulden per maand en een kwart van de
huurders zelfs minder dan 150 gulden.
De haren rijzen je ook te berge met de
subsidies voor de woningbouw. We
zouden een stukje sociale zekerheid
moeten overhevelen naar de woning
bouw. Er is een realistische huur nodig
en een redelijk rendement, zodat de be
leggers weer terugkomen", aldus de
WD'er.
Een tweede prikkel voor de economie
vond hij het investeringsloon het be
lastingvrij beleggen van 1 k 2% van het
inkomen in het eigen bedrijf of in de
nationale investeringsbank. "In Frank
rijk is dat al met succes toegepast en dan
komt er een heleboel kapitaal op tafel,
waar de industrie om schreeuwt.
Een belangrijke eis is verder, dat we
matigen met alle inkomens, lonen en
uitkeringen, anders redden we het niet
in de concurrentie met het buitenland".
De Korte ging ook nog in op de kerne
nergie. "Er moet bij de energievoorzie
ning naar nieuwe wegen gezocht wor
den, maar het merkwaardige is, dat men
een alternatieve energiebron ali
kerncentrales wil sluiten. Ik kan me best
voorstellen, dat men zegt, kijk uit met
een onveilige energiebron in een dicht
bevolkt land. Daarmee moeten we ook
uitermate voorzichtig zijn. In ons land
wordt er echter ongelooflijk veel aan
dacht aan veiligheid besteed. De kern
centrales hebben hoogwaardig perso
neel en we hebben goede wetenschaps
mensen. Wie daar niet op vertrouwt, is
aardsconservatief. Moetje 2 k 3 miljard
gulden betalen voor het sluiten van de
kerncentrales, terwijl we al veel geld te
kort komen? Bij de PvdA dringt het nu
ook door, dat zoiets niet kan, maar mis
schien te laat. Helaas krijgt de VVD op
veel punten pas achteraf gelijk" zei het
liberale kamerlid.
De WD avond mondde in "Haven
zicht" uit in een levendige discussie,
waarbij het Tweede Kamerlid nog volop
aan bod kon komen. Het begon al met
de stelling, dat er niet alleen in Neder
land, niet alleen in EEG verband, maar
als het ware wereldwijd een verzadigde
markt schijnt te zijn. Hoe wil men dan
nog aan meer produceren gaan doen.
Het antwoord luidde, dat de laatste 10
jaar dan in elk geval meer is geconsu
meerd dan geproduceerd, want jaarlijks
hebben we in dat opzicht minstens 1%
ingeteerd. Sinds 1970 is Nederland als
exportland steeds verder teruggedron
gen. Vooral omdat we ons zelf uit de
wereldmarkt hebben geprijsd. Toch
hield de heer De Korte voor het niet
alleen maar in de hoge lonen te zoeken,
maar ook in het bij de "marketing" tijd
zijn. Dat wil zeggen, daar waar de toe-
komstvraag ligt, zo snel mogelijk inspe
len. Als voorbeeld werd de Westlandse
tuinderij genoemd, waar ondernemersi-
ïiitiatieven in samenwerking met over-
heidsmogelijkheden alert inspelen. De
laatste jaren werd door allerlei omstan
digheden de Nederlandse ondernemer,
in tegenstelling met bijvoorbeeld die in
Japan, niet meer tot grootse daden ge
prikkeld. Een zekere gelatenheid en ge
zapigheid ontstond door het feit, dat
extra aktiviteiten via belastingnormen
zodanig werden geboycot, dat het de
ondernemer vrij zinloos leek daarvoor
zijn capaciteiten te misbruiken. Daar
mee is niet gezegd, zo benadrukte het
VVD Kamerlid, dat ook elke onderne
mer in Nederland je van het is. Maar
wel, dat door het systeem de aktieven
ook gingen inbinden.
Wie maar door wil gaan met nivellering,
ervaart een averechtse werking. Dan
wordt het een soort boemerang. De in
leider benadrukte, hoe de laatste 10 iaar
de industrie jaarlijks 1% besteding in
eigen land verloor en daalde van 64 naar
54%. De rijksoverheid is zelf de grootste
aankoper en het ligt er maar aan, waar
dat wordt besteed. Zo moet in Oost
Duitsland minder voor het Nederlandse
aardgas worden betaald dan in eigen
land. Dat kan geen gezonde economie
worden genoemd.
Gepleit werd vanuit de zaal voor een
aantrekking van het bedrijfsleven door
het vooral op de Nederlandse markt te
zoeken. Bedrijven niet zo lang te laten
wachten op BTW vordering en voor
zichtig te zijn met ontwikkelingshulp,
indien nabuurlanden daaruit toch ook
weer zakelijke revenuen pogen te halen,
maar het goede Nederland alleen maar
zonder nuchterheid toestopt. Met de
W.I.R. (wet investeringregeling) blijkt
op den duur niemand meer zo gelukkig
te zijn, al verkondigde destijds de PvdA,
dat het de oplossing zou zijn.
Er kwam ook de kritische vraag, wat
deze regering (met VVD) dan werkelijk
deed aan puinruimen.
Het antwoord luidde, dat uiteraard de
VVD maar voor 6/16 deel zeggenschap
heeft met daartegenover een partner,
waaronder nogal wat afwijkingen dui
delijk worden met een regeringsbeleid.
Toch meende de heer De Korte dat er
aan dat puinruimen meer is gedaan dan
ogenschijnlijk wordt gedacht en uit de
praktijk naar buiten lijkt te komen. De
ombuiging van puin veroorzaken of
puinruimen is al een hemelsbreed ver
schil, maar ook uiterst moeilijk als men
het in dat opzicht niet geheel voor het
zeggen heeft.
Gepleit werd voor een als het ware
marketing-minister, inplaats van alleen
maar een "handels-staatssecretaris".
Niet miljoenen steken in vrijwel failliete
bedrijven, maar steun verlenen aan
(computer) toekomstontwikkelingen,
die het perspectief in zich hebben.
In het verdere verloop van de discussie,
erkende de heer De Korte, dat destijds
miniiter Andriessen gelijk had met zijn
bezuinigingsvoorstel, maar het knelpunt
ontstond, toen de minister van financiën
meteen ook een 2 jarige loonbevriezing
wenste en dat was niet verantwoord
tegenover de werknemersvakbonden.
Niettemin, zo wilde het VVD kamerlid
grif toegeven, heeft de heer Andriessen
in dat alles volkomen gelijk gekregen,
want het is erger geworden dan zelfs hij
vermoedde.
De heer De Korte verwachtte, dat er
zelfs nog van deze regering een nog
onaangenamer pakket gelanceerd zal
moeten worden, dan nu al het geval is,
waarbij de sociale voorzieningen niet
buiten de messnede blijven.
Elke partij wil welvaart via eigen uit
gangspunt bereiken, maar als die moge
lijkheid niet (meer) bestaat, zal men
toch gedwongen zijn om het nationalis
tisch aan te pakken. Dat betekent voor
iedereen water in de wijn doen, maar
gezamenlijk met de kans en het streven
dat er nog wijn overblijft en door (poli
tieke) polarisatie niet alleen maar water
overblijft. Wie proeft dan nog wat?
Iedereen weet nu zo langzamerhand
wel, dat het voor drie kwart een econo
misch probleem is, waarin we op het
ogenblik verkeren, dus maar 'A milieu-
of kernenergieproblemen.
Aangetoond werd het onmogelijk con
trast tussen het VVD streven van huur
verhoging en toenemende mobiliteit. De
heer De Korte meende, dat de oorzaak
daarvan ligt bij het feit, dat een Neder
lander niet graag verkast. Andere aan
wezigen hadden twijfels of men zo toe
schietelijk moest zijn tegenover bijvoor
beeld Japan met zijn omhoogschietende
industrie, maar de heer De Korte vond
het vechten tegen de bierkaai een ont
wikkeling te willen tegenhouden. Het
rapport wetenschappelijk regeringsbe
leid, lpg accijns en het gat van Pais werd
ook nog een vraagstelling, terwijl er
tenslotte werd geattendeerd op werk
loosheid bij het onderwijs, waarbij jong
afgestudeerden toch de studiebeursgel-
den moeten terugbetalen.
VVD afdelingsvoorzitter Elenbaas
moest bij elven wel kappen, omdat het
naar zijn mening toch al wat uitgelopen
was. Hij en de zaal toonden zich erken
telijk voor komst en inbreng van dit
energiek Tweede Kamerlid, dat een he
rinnering aan Tholen (in boekvorm)
meekreeg.
De Thoolse SGP-fractie heeft maan
dagmiddag tegen een subsidie gestemd
voor de streek V.V.V. eiland Tholen van
10.000 gulden. Daarvan wordt 9 mille
gebruikt voor activiteiten en 1 mille voor
huur van kantoorruimte. Het dan nog
overblijvende tekort van 5 mille wordt
door ledenwerving en andere activitei
ten gedekt. Gelet op deze grote eigen
inbreng en de waarde die gehecht werd
aan een goed functionerende V.V.V. op
Tholen, ging de raadsmeerderheid met
de tien mille accoord. SGP-fractievoor-
zitter Th. Aarnoudse zei principieel
tegen te zijn.
"Is het mogelijk bij de komende verkie
zingen in alle of de meest daarvoor in
aanmerking komende stemlokalen., de
toegang en een stemhokje aan te passen
voor mensen die zich in een rolstoel
verplaatsen?". Die schriftelijke vraag
heeft het PvdA-raadslid mevr. N.M.J.
Boissevain-van Riet aan B en W van
Tholen gesteld.
Bij de tot dusver in gebruik zijnde stem
hokjes is de plank waarop het stembiljet
moet worden ingevuld, te hoog geplaatst
voor kiezers in een rolstoel. Deze kiezers
mdeten door anderen worden bijge
staan, wat de kieswet ook toestaat. Maar
een aangepaste situatie, als tijdelijke
houten opritten en een stemhokje met
een lagere lessenaar, zal de gehandicap
te kiezer in staat stellen zijn stem zelf
standig uit te brengen. De stemlokalen
in de bejaardentehuizen lijken het eerst
voor aanpassing in aanmerking te ko
men, aldus mevr. Boissevain.
Beter Wonen heeft gezien de hoge on
derhoudskosten en de klachten van
huurders over de puien in de 328 'ratio-
woningen' besloten tot vervanging van
deze puien. Gelet op de kosten was uit
voering slechts mogelijk met rijkssubsi
die. Die wordt echter slechts verleend,
wanneer ook andere, nodig gewenste
voorzieningen in de huizen worden ge
troffen. Uitgaande van de voor de hand
liggende verbeteringen gaat het om een
investering van 8.250.000 gulden. De
woningstichting betaalt ongeveer 1 mil
joen gulden per jaar aan onderhouds
kosten.
"Beter Wonen is uitgegroeid tot een or
ganisatie waarin heel wat omgaat. Ge
middeld investeren we elk jaar aanmer
kelijk meer dan een nieuw gemeente
huis. We kunnen dan ook niet op onze
lauweren rusten", aldus dhr. Elenbaas.
Zo wilde hij de aandacht richten op de
bouw van eenvoudige, niet dure huizen
met een huur van circa 400 gulden per
maand. "Daar zijn we heel erg gevoelig
voor", zei de waarnemend voorzitter.,
Hij kondigde ook een wijziging in het
huurverhogïngssysteem. aan. Extra
huurverhoging niet (alleen) in procen-
'Het zal je kind maar wezen' is een veel
gebruikte uitlating, vooral nadat het
lied, enige jaren geleden op de beeldbuis
kwam, gezongen door Leen Jonge-
waard, Adèle Bloemendaal en Piet Ro
mer. Het nieuwtje is er nu af en de cliché
uitdrukking tanend. Het spreekt vanzelf
dat aan het kind, vaak het middelpunt in
een gezin, veel spreekwoorden en zegs
wijzen zijn gewijd. Als eerste, het wat
onkiese: 'Het raakt de baker niet wie het
kind heeft gemaakt'. Soms aangevuld
met: 'als het maar waar is'. Betekenis: de
hoofdzaak is, dat er iets is, hoe het er is
bijgekomen is bijzaak. 'Zo onschuldig
als een pasgeboren kind", geen schuld
aan hebben, volkomen onschuldig zijn.
Ook: 'zo simpel, zo onnozel als een pas
geboren kind'. Dezelfde betekenis, maar
met de bijgedachte: erg naïef, erg dom
zijn.
'Het is een doodgeboren kindje met een
lam handje'. Die zaak heeft niets te be
tekenen. Letterlijk: heeft niets om het
lijf.
Het volksgebruik na de geboorte van
een kind, op beschuit met muisjes te
trakteren is afkomstig van de 'eerste
luier'. De baker zei dan:'Het kindje
heeft suiker (of muizenkeuteltjes) ge
poept'. Vroeger werden, vooral op het
platteland, de zuigelingen in een
schommelwieg gelegd en gewiegd. Van
daar de uitdrukking 'kindje wiegen'. Dit
gebruik vindt men nog terug in de
R.K.-kerk in de kerstnacht. Dan gaat
men 'kindje wiegen' om de geboorte van
het Kind Jezus te herdenken. Een ander
gebruik was 'kindje kijken'. Dan gingen
de buurkinderen op bezoek om de jon-
gegeborene te zien. Volwassenen gaven
dan aan de baker of.de min een fooitje.
Van dit gebruik is de zegswijze afgeleid:
'Eerst het kindje kijken, eer men de
minne drinkgeld geeft'. Dat wil
ten, maar ook in 'centen' van goedkope
woningen, die meer kwaliteit bieden
dan de huidige huur wettigt. Beter Wo
nen gaat ook meer aandacht besteden
aan de registratie van woningzoekenden
om het beleid'voor woningbouw en wo
ningverdeling te onderbouwen.
ÏVan de woningtoewijzing (1979/1980
niets ongezien aanvaarden. Vergelijk
met 'geen kat in de zak kopen.
'Het kind is geboren'. Het heeft wel
moeite gekost, maar de zaak is voor el
kaar. Meestal gezegd van geringe zaken,
waar veel ophef over wordt gemaakt.
Ieder kind krijgt bij de aangifte een
naam. Van deze plicht zijn de volgende
zegswijzen afkomstig. 'Het kind moet
een naam hebben'. Men moet hoe dan
ook een zaak aanduiden. 'Als het kind
maar een naam heeft'. Toegevoegd aan
iemand die met een uitvlucht of een
leugen ergens een draai aan wil geven.
'Het kind bij de naam noemen'. De din
gen niet verbloemen. Voor de waarheid
uitkomen, zonder er doekjes om te win
den.
Van oude datum is de zegswijze: 'Boven
haar kinderen zijn'. Gezegd van vrou
wen die de leeftijd van kinderen krijgen
te boven zijn. 'Kinderen van Ninevé'.
Dat is een schertsende benaming voor
kinderen onder de driejaar die nog geen
onderscheid kennen tussen hun rechter-
en hun linkerhand. Onnozele halzen.
Ontleend aan het bijbelboek Jona (4
vers 11), want daar staat: 'Zou Ik (God)
dan Ninevé niet sparen, de grote stad,
waarin meer dan honderd twintig dui
zend mensen zijn, die het onderscheid
niet kennen tussen hun rechter- en hun
linkerhand'.
Onbekend is de zegswijze:'Hij is ook al
een lief kind op moeders schoot ge
weest'. (ook: op de blauw boezelaar ge
weest'). Lieve kinderen zijn we in moe
ders oog allemaal geweest, maar wat is
van velen onzer geworden? 'Kinderen
kweken is geen ganzen wachten'. Voor
het opvoeden van kinderen komt veel
meer kijken dan voor het hoeden van
ganzen. 'Laat dat kind maar slapen'.
Laat die zaak maar rusten. Roer dat tere
punt liever niet aan.
Een oude boerenspreuk luidt: 'Als het
Kindeken is geboren, hebben de knollen
(rapen) hun smaaic verloren'. Na Kerst
mis is er niet veel smaak meer aan de
knollen. Tenslotte: 'Het kind van de re-
zijn vanaf her begin van dit jaar een
aantal van de 67 huizen gereed gekomen
of zijn de eerstvolgende maanden voor
verhuur beschikbaar. Opdracht is gege
ven voor 116 woningwet- en 17 premic-
1 woningen, Mede om timmerfabriek de
Pluumpot wat werkgelegenheid te ver
schaffen, werd besloten 29 woningen in
houtskeletbouw uit te voeren. Aange
vraagd is de geldelijke steun voor 56
huizen voor kleine gezinnen. "Alleen
hoop ik, dat we geen moeilijkheden
krijgen gezien de geringe woningtoewij
zing voor Zeeland. Gelukkig hebben we
de woningwetwoningen voor 80/81 al
gekregen", aldus dhr. Elenbaas.
kening zijn'. Alleen de nadelen van iets
ondervinden. Voor de kosten opdraaien.
Scherpenisse en Poortvliet zullen waar
schijnlijk gaan dienen als 'proefkernen'
voor het instellen van plaatselijke com
missies van de 'Stichting Welzijn voor
Ouderen'. Dit staat in de taakomschrij
ving van het werkplan van de stichting.
Julia Lebeau zal 3 k 4 ouderen per kern
benaderen en met hen een eerste be
spreking houden. Scherpenisse en
Poortvliet werden gekozen omdat juist
in die twee plaatsen de meest concrete
wensen van de ouderen naar voren zijn
gekomen en tevens werd de werkgroep
daar geconfronteerd met een positief-
kritische houding t.a.v. het gecoördi
neerd bejaardenwerk. Tijdens het eerste
jaar wordt gekeken of een plaatselijke
commissie een goed middel is voor de
belangenbehartiging van ouderen, wie
er bij de commissies betrokken dienen te
worden, welke werkwijze het doeltref
fendst zal zijn en welk doel de commis
sie voor ogen zal krijgen. Als globale ziet
de commissie het informatie geven en
vernemen, het kenbaar maken van
wensen van ouderen, het bespreken van
ontwikkelingen in het werk, het maken
van plannen en het doen van suggesties
aan de stichting. Om de twee maanden
zou er een bespreking plaats moeten
vinden.
De oudere inwoners in Scherpenisse en
Poortvliet krijgen er dus binnenkort
waarschijnlijk een spreekbuis bij.
door C.P.G. de Koning
InleidingToen op 31 juli van het vorig jaar
een einde kwam aan de lijndiensten van Van de Klundert uit Oud Vossemeer
verdween daarmee tevens de laatste van de zelfstandige ondernemingen die sinds
de twintiger jaren van deze eeuw het openbaar vervoer tussen de Thoolse dorpen
onderling en de verbinding met Bergen op Zoom verzorgden. Een jaar eerder, op
15 augustus 1979, was Krijger uit Goes al voorgegaan.
Beide namen zijn gedurende ruim een halve eeuw begrippen geweest voor elke
Tholenaar. Wonend op een eiland was deze eeuwenlang aangewezen op vervoer via
water om in contact te kunnen komen met andere delen van het land. Veerponten
vervulden de functie van de tegenwoordige dammen en bruggen. De laatste
Thoolse pont, die tussen Oud- en Nieuw-Vossemeer, verdween in 1973. Sint
Philipsland is voor contacten met Schouwen-Duiveland nog steeds op deze vorm
van verbinding aangewezen.
Toen medio 1980 de laatste
Thoolse lijndienst verdween,
rijpte al de gedachte met name
wat meer aandacht te schenken
aan de stevige halve eeuw, die de
busondernemers Krijger en Van
de Klundert voor het openbaar
vervoer op Tholen zorgdroegen.
Onze dagelijkse medewerker
Kees de Koning kreeg onzerzijds
het verzoek die materie verder uit
te diepen. Het vergde uiteraard
heel wat meer onderzoek, studie,
napluizen en de stukjes samen
voegen dan aanvankelijk was ge
dacht. Dat gaat gewoonlijk zo
met het brengen van een stukje
geschiedenis.
De auteur is dan ook verder te-
ruggedokén dan alleen het bus
tijdvak. In enkele artikelen van
zijn hand brengen we deze en
komende weken een naar onze
mening goede indruk van ont
staan en ontwikkeling van het
openbaar vervoer in onze regio.
Voor zover andere vorsers in deze
materie aanvullingen of opmer
kingen hebben, dan wel onjuist
heden signaleren, houden we ons
aanbevolen voor die reacties.
Verder wensen we de ongetwij
feld vele geïnteresseerden met
deze serie veel genoegen.
Voor de aan- en afvoer van produkten
en handelswaar zorgden de beurt
schippers, die met hun schepen gere
gelde diensten tussen de Thoolse ge
meenten en de rest van Nederland
onderhielden. Natuurlijk konden ook
reizigers op deze schepen meevaren.
Over land moesten onze voorouders
zich verplaatsen met paard en wagen,
of wie dat niet had, te voet. Uit enkele
voorbeelden moge duidelijk worden
hoe gebrekkig de verbindingen vroe
ger waren. In 1953 reisden de baljuw
en de ontvanger van Scherpenisse
naar Delft om aan Maria van Nassau
hulp te vragen voor de bouw van een
raadhuis. De heen- en terugreis duur
de 10 dagen, en de terugreis verliep als
volgt: van Delft met een wagen naar
Maassluis, vandaar per schip naar
Den Briel vanwaar het per wagen naar
het Horensveer bij Hellevoetsluis ging
om te worden overgezet naar Som-
melsdijk. Toen weer per wagen naar
Oude Tonge vanwaar men per schip
via het Slaak naar de Poortvlietse sluis
aan de noordkant van Tholen voer.
Sint Philipsland heeft blijkbaar lange
tijd geen verbinding met de Brabantse
wal gekend en reizigers moesten te
voet overdc slikken gaan. Dit blijkt uit
een oude kaart uit 1744, waar op de
plaats van de huidige Slaakdani het
volgende staat te lezen: "Sigt van de
Philiplants molen op de Heense mo
len, langs welke slikken men kan te
voet gaan na de Heere polder in
Nieuw Vossemeer". Op de schorren
stonden met tussenpozen palen met
dwarslatten, waarop reizigers die door
de vloed werdenx overvallen konden
proberen de voeten droog te houden.
Reizen was toen waarlijk een avon
tuur!
In de tweede helft van de vorige eeuw
kwamen er fors veranderigen op het
gebied van de techniek. En waar
voorheen de gewone man nauwelijks
behoefde te reizen omdat hij meestal
werkzaam was in de landbouw, ont
stond nu ook een trek naar de be
scheiden industriecentra en naar
nieuw ontgonnen gebieden. Uit onze
streek trokken bijvoorbeeld mensen
weg naar de tussen 1848 en 1852
drooggekomen Haarlemmermeer.
Het reizen nam dus toe en dat bracht
met zich mee dat men ook ging zoeken
naar methoden om zich sneller te
kunnen verplaatsen. De uitvinding
van de stoommachine was hierbij van
essentieel belang. In 1879 reed tussen
Den Haag en Scheveningen de eerste
stoomtram in Nederland.
In onze streek wordt pas in 1864 mel
ding gemaakt van een openbaar ver
voermiddel. Toen was er dagelijks een
omnibusdienst van het Thoolse veer
naar Bergen op Zoom en terug. Deze
moet verband hebben gehouden met
de spoorboot van Middelburg op
Bergen op Zoom, want toen daarvan
in 1868 de concessie afliep was het ook
met de omnibus gedaan. Blijkbaar was
er echter wel degelijk behoefte aan een
verbinding met Bergen op Zoom,
want op 13 september 1882, nu bijna
negen en negentig jaar geledeh, werd
op het oude omnibustraject de nieuw
aangelegde stoomtramlijn met veel
feestelijk vertoon geopend.
Hier een rond 1930 vnsloeleqd beeld op Thoolse bodem vuil vVul nllijd liet
"Thoolse Ininunelje" werd qenoenid. Misschien zijn er nog wel, die de bestuur
der herkennen. Duur zijn we zelf niet achter kunnen komen.
De stoomtram-onderneming had een
concessie hiervoor overgenomen van
de heer Ant. Daverveldt te Wouw. Op
6 juli van hetzelfde jaar had het
Voorlopig Bestuur "het gereedmaken
der baan en het leggen der sporen en
wissels met de daarmede in verband
staande werken" aanbesteed. Het
werk werd voor 8375,— gegund aan
Polman. Al op 1 juni was aan C. Bas-
tiaanse voor 8193,— het maken van
een rijtuig- en locomotiefremise aan
de Zuidsingel gegund. De rijtuigen
voor de tram werden bij J.J. Beijnes in
Haarlem gebouwd en zagen er bij
zonder fraai uit.
Volgens de eerste dienstregeling ver
trok zes keer per dag een tram uit
Bergen op Zoom, om 6.00, 8.15, 12.20,
15.45, 19.45 en 21.15 uur. Van het
Thoolse veer vertrok de tram eveneens
zes maal en wel om 6.45, 10.25, 14.30,
18.25,20.25 en 21.55 uur. De rit duur
de 35 minuten en de tram stopte
overal waar personen wensten in- of
uit te stappen. Voor een kaartje eerste
klas moest 35 cent worden neergeteld,
een kaartje tweede klas kostte een
kwartje. De Stoomtramwegmij. Berg
en op Zoom - Tholen, of kortweg BT
genoemd, onderging in 1887 een uit
breiding. Op 1 mei van dat jaar werd
het traject uitgebreid via Ossendrecht
naar Antwerpen. De naam van de
maatschappij werd toen gewijzigd in
Stoomtramwegmij. Antwerpen
Bergen op Zoom - Tholen (ABT). Zij
vormde tevens de eerste internationale
tramverbinding tussen Noord Brabant
en België. Mocht op deze wijze een
belangrijke verbinding voor personen-
en goederenvervoer tussen Tholen en
haar dienstencentrum Bergen op
Zoom tot stand zijn gekomen, binnen
het eiland was er nog nauwelijks iels
veranderd. Vanaf 1843 reden er dage
lijks één of meer omnibussen tussen
Sint Maartensdijk en l inden Een
omnibus wil /eggen een wagen die'
geregelde diensten \oor het ven oei
\un personen onderhoudt tussen be
paalde plaatsen I We wagens w'enten
Bronnen: Nieuwsblad 'de Zoom'
1882. Ierseksche en Thoolsche
Courant 1915 - 1923, J.P.B.
Zuurdeeg, De recht- en raadhui
zen op Tholen, A. Delahaye en
J.P.B. Zuurdeeg, Over de Een
dracht tussen Nieuw- Vossemeer en
Tholen. BBA Oosprong en ont
wikkeling van een Brabants ver
voersbedrijf. Gemeentearchief van
Tholen.
voortbewogen met behulp van paar
den. Dat dit een populair vervoer
middel was blijkt uit de Thoolsche
Courant van 1891, waarin wordt ge
zegd dat er net zoveel omnibusdien
sten als maartse buien waren. En dat
betekent met ons klimaat toch wel
wat! Veel van deze diensten beston
den slechts korte tijd. De in maart
1891 door C. Elenbaas te Scherpenisse
opgerichte Omnibusmij. 'De nieuwe
Onderneming' werd al in juni van het
volgend jaar geliquideerd. Andere
openbare middelen van vervoer waren
er niet. Een reisje Sint Annaland -
Tholen per huurrijtuig kostte twaalf
gulden, iets wat een gewone landar
beider zich onmogelijk kon veroorlo
ven.
De dienst tussen Sint Maartensdijk en
Tholen was volgens het jaarverslag
van de gemeente Stavenisse over 1415
van gering belang voor de handel. In
verband met de tijdsomstandigheden
(Eerste Wereldoorlog! werd in 1°.18
dit enige middel van vervoer Vp het
eiland gestaakt, zodat de toestand toen
w eer was als in 188?
Hoewel ook voor de toekomst naar een
grotere diversiteit van woningtypen zal
worden gestreefd, zullen B en W toch
primair pogen om - zonder een aanslag
te plegen op de kwaliteit - zo goedkoop
mogelijke huurwoningen te laten bou
wen. Huren van 485 tot 495 gulden per
maand (de prijs van de nieuwste, be
trekkelijk sober en uniform uitgevoerde
woningwetwoningen) is vandaag de dag
maximum toelaatbaar, aldus B en W
naar aanleiding van schriftelijke vragen
van het PvdA-raadslid mevr. N.M.J.
Boissevain-van Riet.
Het college erkent, dat een gevarieerde
verschijningsvorm van in een nieuwe
woonwijk te bouwen huizen een bijdra
ge kan leveren aan de leefbaarheid van
een woonbuurt. Naast de verscheiden
heid in gevelaanzichten en hoofdvor
men (die ontstaat al omdat in Buiten
zorg Tholen vrije sector-, premie-, wo
ningwet- en premie a-woningen worden
gebouwd) is het gewenst in de sociale
woningbouw een zekere variatie in ver
schijningsvorm te hebben. Hoewel het
streven daarop is gericht, is dat geen
eenvoudige zaak. Een grotere variatie in
de gevelaanzichten is esthetisch wense
lijk, maar praktische toepassing zal een
bijzonder ongewenst effect teweeg
brengen gezien de huur, aldus B en W
van Tholen.
