VAN VERRE EN NABIJ,
ZEEUWEN IN DE WERELD
U HOEFT NIET ZIEKTE ZIJN OM
PLEZIER VAN DE KRUISVERENIGING
TE HEBBEN!
Schilderijen van de waterkant
in de Gasthuiskapel Tholen
Vervolg plaatselijk nieuws
GOUDEN FLITSEN
Donderdag 10 april 1980
EENDRACHTBODE
15
wsswtt» ff 'oonniufr'
Sint—
Philipsland
Ruim 10.000 mensen.
TAALPRAATJE
WOLEN-i
.„nu® hm
\*-'y MAA*TENSDIJK
MNA MCOBAPOLDFP
verhaal voorlezen, waarbij de leerkracht
wees op het goede en minder goede.
Taal is immers onmisbaar in het gehele
onderwijs. In de pauze kregen de kin
deren limonade en de ouders koffie. De
jeugd ging daarna naar huis, terwijl
meester Walhout met de ouders verder
ging over taal. Daarbij kwam naar vo
ren, dat het voor de onderbouw (de
laagste klassen) van groot belang is om
de fantasie op gang te brengen, het
creatief bezig zijn, het aankweken van
motivatie. De leerkracht geeft slechts
enkele zinnen of woorden om een kind
op dreef te kunnen helpen. Het stimule
ren van het kind om tot zelfstandig wer
ken te komen, is een eerste vereiste. Een
kind moet zichzelf kunnen zijn, ook met
zijn fouten. De een heeft ook meer tijd
nodig om zijn gedachten op papier te
zetten. Op bevel schrijven is vaak een
belemmering voor een goed resultaat.
Een strak schema is daarom voor de
ontplooiing van het eigene van ieder
kind niet aan te bevelen. Van groot be
lang is ook, dat een oudere leerling een
jonger kind helpt om op gang te komen.
Een zesde klasser moet in staat zijn om
alles wat hij of zij ziet en beleeft, in ver
halen onder te brengen. Dat is pas mo
gelijk, als een kind geleerd en gestimu
leerd wordt in zijn vrije meningsuiting.
Schoolhoofd R.Weijler antwoordde be
vestigend op een vraag van een der ou
ders, dat de overgang van basis- naar
vervolgonderwijs te groot is. Via het
project funderend onderwijs wordt ge
probeerd daarin verbetering te brengen.
De begeleiding van de ouJers is ook van
groot belang: het kind opvangen als het
thuiskomt uit school en helpen bij huis-
werkproblemen. 't Is een hele overgang
van de beschutte omgeving van gezin en
basisschool naar een school voor voort
gezet onderwijs met merendeels vreem
de kinderen en allemaal nieuwe leraren.
Gedurende de eerste drie maanden
worden de leerlingen die naar het
voortgezet onderwijs gaan en met be
paalde dingen moeite hebben, op
maandagavond begeleid. De overgang
sproblemen kunnen zo tot een minimum
beperkt worden. Dhr. Weijler deed ten
slotte nog enkele mededelingen over de
bouw van het vierde lokaal. Deze avond
was weer duidelijk gebleken dat er
ruimte nodig is, wil de school met een
vrijer les? Programma tot optimale re
sultaten komen. Nu moest dhr. Walhout
met kinderen en ouders noodgedwon
gen naar de kleuterschool verhuizen.
Verder kwam de actie 'woord en daad'
nog ter sprake. De school adopteerde
twee kinderen uit Guatemale. Voorzit
ter W.C. van Kempen dankte aan het
eind van deze geslaagde ouderavond het
onderwijzend personeel en andere me
dewerkenden. Ook de ouders, die door
hun aanwezigheid blijk gaven van hun
betrokkenheid bij het Chr. Onderwijs.
De voorzitter las met het oog op pasen
nog enkele gedeelten uit de bijbel over
de opstanding van de Heere Jezus. Met
dankgebed werd de ouderavond beslo
ten.
Gebouwen Feleus verkocht.
De gebouwen met inventaris van het
failliete bouwbedrijf Feleus op het in
dustrieterrein zijn door de curator ver
kocht aan bouwbedrijf Walraven b.v. uit
Numansdorp. Dit bouwbedrijf heeft
zo'n 130 man personeel. De verkoop
betekent overigens niet, dat de schul
deisers veel hoop kunnen koesteren. De
belastingdienst en hypotheekhouders
kunnen nu nog niet volledig worden
betaald.
Bouwbedrijf Walraven had overigens
geen prettige ontvangst in St. Philips
land, want vlaó na de verkoop zijn er uit
de gebouwen voor 40.000 gulden aan
handgereedschap en bouwmaterialen
gestolen. De politie heeft dat nog in on
derzoek. Bouwbedrijf Walraven, dat
zich specialiseert in woning-, kerken en
scholenbouw, heeft veel plannen met
het pas verworven gebouw op het in
dustrieterrein. Volgens directeur de
Lange zijn er grote expansiemogelijk
heden, maar de ideëen zijn nog niet uit
gekristalliseerd.
Zo zou het gebouw nog uitgebreid kun
nen worden voor een groothandel in
bouwmaterialen en sanitair. Daarbij zou
ook een bungalow horen. Een andere
mogelijkheid is de fabricage van kozij
nen en dëuren voor het eigen bouwbe
drijf in het nieuwe gebouw.
Aansluitende weg Philipsdam.
De commissie voör de Waterstaat van
Provinciale Staten bespreekt maandag
middag een nota over de kruising van de
weg s 5 (Tholen/Grevelingendam) met
de weg t 11 (Grensnoor-Brant/zijpe).
Provinciale Waterstaat geeft de voor
keur aan de zogenaamde variant 2: een
gelijkvloerse kruising waarbij het door
gaande karakter wordt onderbroken.
Komend vanaf de Philipsdam moet men
dan eerst een stukje rijksweg op om naar
Tholen te kunnen. Provinciale Water
staat noemt deze onderbreking overi
gens meer psychologisch dan reëel. Het
tijdverlies is zter gering: net zo groot als
Vijftig jaar geleden werd in de Lentemaand de Rijksveldwachter brigadier-ti
tulair J.L. Contant van Wijk in Gelderland naar Stavenisse overgeplaatst. In
Sint Annaland werd het uitdiepen van de Kaai aanbesteed, zoals er ook dit jaar
weer gebaggerd zal moeten worden, waarbij aannemers werden M.Buis, W. en
C. van Vossen voor 484,— Was er thans geen sprake van ruim'een toti Aan
de bijzondere school aldaar werd de heer C. Waardenburg benoemd tot on
derwijzer. Notaris D. van de Velde uit Tholen verkocht de hoeve "Dijkzicht"
van C.J.van Dijke in de Roolandpolder aan de heer J.L. van Gorsel te Oud-
Vossemeer. Per gemet was de opbrengst 930,- In Poortvliet was er in het
gemeentehuis een week een expositie van het schilderij, dat het voormalig
kasteel in beeld bracht. De gravure toonde een bouwwerk met grote vierkante
toren met poort en schietgaten. Aan de achterzijde een ronde toren voor de
bevelhebber. Het slot was omgeven door een ringvormige omwalling en brede
grachten, waarin lieden doende waren te vissen. Daarover een brug. Volgens
een charter van 1200 kreeg Hugo van Voorne in 1199 landen in Poortvliet in
erfpacht, waarop al spoedig een adellijk bedrijf werd gesticht. Nog voor het jaar
2000 is Poortvliet dus toe aan haar 800 jarig bestaan. In 1204 werd het slot door
Floris broeder, de latere Graaf Willem 1, Domproost Ie Utrecht belegerd en
ingenomen, omdat de eigenaar partij had getrokken voor Ada, de dochter van
Graaf Dirk IV en echtgenote van de Graaf van Loon. Toen graaf Willem I in
1220 was teruggekeerd van een tocht naar Damiate en het Heilige land, was zijn
gemalin Aleide van Gelre overleden. Hij verbond zich in de echt met Maria van
Brabant, weduwe van Keizer Otto IV en gaf haar de goederen in Poortvliet tot
bruidsschat, inclusief het kasteel. Het bleef een verblijf van de Hollandse
graven tot het in 1316 aan Jean Reaumond kwam, die met de heerlijkheid
Tholen was beleend. Na zijn overlijden kwam het aan het geslacht van Bloys.
Na 1527 wordt van het kasteel geen gewag meer gemaakt. De plaats van het
kasteel moet worden gezocht niet ver van het Oud-Kerkhof. In Poortvliet werd
50 jaar geleden ook de kerk van de Ger. Gemeente gebouwd. Inschrijvers
waren voor metselwerk W. Gunter voor 2623,— G.K. Krijger voor
2795,— Voor timmerwerk schreef in de heer A.van Oost voor 2225,— en J.
Elenbaas voor 2240,— Voor schilderwerk J.C. Endhoven voor 238,— en
G. Sakko voor 264,— Voor smeedwerk C. Mullié voor 199,— en J.P.
Gebraad voor 207,— Het was dus een plaatselijke aangelegenheid en het
werk werd aan de laagsten gegund. Tegelijkertijd won in de Lentemaand
Philips een wedstrijd in Tsjecho-Slowakije voor de beste geluidweergave met
een radiotoestel. Een advertentie voor het wasmiddel Henco werd zo gebracht:
De Regenmaker doet zijn best.
't Succes komt misschien later
Maar "Henco" maakt voor uwe was
Het zachtste regenwater.
De droogmaking van de Zuiderzee vorderde goed. Op 18 februari was in
Oud-Vossemeer burgemeester C.W. Snijder zonder enig officieel vertoon af
getreden. Na een operatie in het ziekenhuis overleed het 52 jarige hoofd van de
School met de bijbel, de heer Goedhart. Hij had in Oud-Vossemeer vele
jongemannen opgeleid voor het examen commissie directe belastingen. In
Stavenisse kreeg de uit 1672 daterende toren behalve aan de Noordzijde ook
aan de Zuidzijde een wijzerbord. Horlogemaker P.P. Dekker had zich met de
uitvoering belast en voortaan kon men ook vanuit de Kerkweg zien hoe laat het
was. In Scherpenisse werd tot voorzitter van de muziekvereniging "Eendracht"
de heer L.J.Jansens gekozen. In Sint Annaland werd op 4 maart de hofstede van
Willem Bruijnzeel (denk aan de Bruijnzeel-fabrieken) verkocht. In Sint Phi
lipsland was dat het geval met de smederij van A.van Beek te Anna Jacoba-
polder. Tot reserveveldprediker bij het leger in tijd van oorlog werd bij kon.
besluit benoemd de later bekende predikant en S.G.P. stichter ds. G.H. Kerst
en. Uit Oud-Vossemeer stamt uit die tijd een lyrisch bericht, dat de petroleum
lampen werden gedoofd en het elektrisch licht de straten verlevendigde. In de
Poortvlietse hervormde kerk werd voor elektrificatie 832,95 gecollecteerd, in
die tijd geen kleinigheid. De heer M.de. Groene kreeg de treurige mededeling
via de burgemeester dat in Apeldoorn zijn zoon Jacob Machiel als marechaus
see, was overleden, toen een revolverschot hem eerst ernstig verwondde. De
Thoolse m sselschipper J.C. Schot ving een neushaai van 1.75 m. Te Sint
Annaland werd aan de school met de bijbel de heer K. Koetsdijk uit Utrecht
benoemd. Zijn typeschool, nu vanuit Oudenbosch geëxploiteerd kent nog
steeds heel wat cursisten van Tholen en Sint Philipsland. In Poortvliet werd in
de eerste week van de lentemaand de eerste elektrische stroom geleverd. Als
kantoorbediende op het postkantoor te Tholen werd de heer P.Speijer be
noemd. Het feuilleton in de (toen) Thoolsche Courant was van de heer C.Hol-
lestelle een viertal afleveringen handelde over: "Een kwestie tussen een vroe
gere predikant te Stavenisse en zijn huishoudster".
bij het plaatsen van verkeerslichten.
Variant 2 is echter de op een na goed
koopste oplossing met 5.4 miljoen gul
den en neemt met 6.2 ha cultuurgrond
ook weinig ruimte in beslag. Het ge
schatte aantal ongevallen gedurende
tien jaar is 19, wat van de zes varianten
de op een na hoogste raming is.
Provinciale Waterstaat vindt dit verschil
toch niet van doorslaggevende betekenis
en komt tenslotte tot het uitspreken van
'enige voorkeur' voor variant 2: de ge
lijkvloerse kruising met baMonetaan-
sluiting.
Met uitzondering van het gemeentebes
tuur, geven alle belanghebbenden - zij
het meer of minder uitdrukkelijk - de
voorkeur aan variant 2. Het gemeente
bestuur wil liever variant 5: een onge
lijkvloerse kruising van 7.5 miljoen gul
den, een ruimtebeslag van 6.5 ha en een
geraamd aantal ongelukken in tien jaar
van 12.4. G.S. van Zeeland nemen aan,
dat het gemeentebestuur na overleg,
medewerking zal verlenen aan de reali
sering van een kruising volgens variant
2. In de statencommissie voor de water
staat zit o.a. oud-inwoner G. J. de Jager.
Paasavond N.C.V.B.
Donderdag 3 april hield de N.C.V.B.,
afdeling Anna Jacobapolder in Ons
Dorpshuis een paaswijding. Nadat de
presidente in gebed was voorgegaan en
enkele huishoudelijke zaken had bes
proken werd er onder leiding van enkele
leden een paasliturgie afgewerkt. Er
werd veel gezongen en gedeklameerd.
Ook het koortje onder leiding van me
vrouw de Kok zong enkele mooie ver
zen. Nadat de presidente met dankge
bed de avond had besloten konden we
allemaal Op een gegeslaagd samenzijn
terugzien.
D.S.V.F.
R. Vermaas-J. de Braber 0-2, P. v.d.
Velde-L. v.d. Velde 2-0, L. 't Hove-J.
Joppe 0-2, J. Noorthoek-W. Mol 2-0 J.
v.d. Velde-A. Verwijs jr. 2-0, J. Joppe-L.
v.d. Velde 2-0, A. Verwijs sr.-J. Suurlant
2-0, R. Vermaas-J. Noorthoek 0-2, J. d.
Braber-J. Joppe 1-1, L. v.d. Velde-L. 't
Hove 2-0.
De Internationale archiefraad te Parijs
heeft in navolging van het jaar van het
boek, het jaar van de vrouw en het mo
numentenjaar, de internationale archief-
weken, ingesteld om het archiefwezen
mondiaal extra aandacht te geven. In 23
landen over de hele wereld heeft de op-
roep van de Internationale archiefraad
gehoor gevonden. Door middel van ex
posities, archieffilms, t.v.-spots, open
dagen etc. wordt het archiefwezen in de
deelnemende landen onder de aandacht
van een breed publiek gebracht.
In ons land heeft de Vereniging van Ar
chivarissen in Nederland (VAN) zich
voor de Nederlandse bijdrage aan het
welslagen van de Internationale ar-
chiefweken ingezet. Dit heeft geresul
teerd in de film "Het archief' van de
cineast Kees Hin, het boek "Nederland
in stukken beeldkroniek van Neder
landse archieven" en een landelijk con
gres voor archivarissen en archiefbezoe
kers met als thema "Dienstverlening, de
relatie tussen archiefdienst en gebrui
ker". Tevens heeft de VAN alle archief
diensten in den lande opgeroepen bij
bovengenoemde landelijke evenemen
ten aan te sluiten en het archiefwezen op
provinciaal en regionaal niveau in de
belangstelling te plaatsen. Mede als ge
volg van deze oproep is de expositie
"van verre en nabij in het rijksarchief in
Zeeland te Middelburg tot stand geko
men. In aansluiting bij het internatio
nale karakter van de archiefweken heeft
men de expositie opgebouwd rond het
thema "Zeeuwen in de wereld" en de
relatie van de Zeeuwen in Zeeland met
het buitenland. Het is slechts de bedoe
ling om aan de hand van een aantal on
derwerpen de buitenlandse betrekkin
gen van Zeeland in verschillende histo
rische perioden te illustreren. Hiertoe
heeft men een keus gemaakt uit de rijke
depots van de Zeeuwse archiefdiensten
en van het Algemeen rijksarchief. Als
ondersteuning en ter illustratie van het
archiefmateriaal zijn ook enige mu
seumstukken bij de expositie betrokken.
Verre reizen en expedities
Dit thema begint met de opgelegde of
strafbedevaarten. Vanaf de vroege mid
deleeuwen werden bedevaarten als vrij
willig ondernomen boetedoeningen als
een Gode welgevallig werk beschouwd.
In later tijd werden zij als penitentie in
het kerkelijk recht geaccepteerd. Ook de
wereldlijke rechtspraak ging na de 13e
eeuw gebruik maken van opgelegde be
devaarten als strafmaatregel. Derhalve
zijn ook vele tientallen Zeeuwen in de
late middeleeuwen ten gevolge van op
gelegde bedevaarten langs 's heeren we
gen getrokken, op weg naar plaatsen als
Santiago di Compostella in Noord-West
Spanje, Einsiedeln in Zwitersland en
zelfs naar Cyprus en Jerusalem. Dit
brengt ons bij de reis van de "groote
reiziger uit Zuiddorpe", Mer Joos van
Ghistele die tussen 1481 en 1485 het
midden oosten, Egypte en Noord-Afrika
bereisd heeft. Deze tocht had hij, levend
tijdens de geleidelijke overgang van de
middeleeuwen naar de renaissance zo
wel uit devotie als uit dorst naar kennis
gemaakt. Alhoewel zijn reisverslag al in
1557 is gedrukt heeft het nooit die be
kendheid gekregen die het verdient.
Ondernemingen waar het materiële ge
win op de voorgrond stond waren de
tochten om te trachten rond "de Noord"
het keizerrijk China te bereiken. Aan de
eerste twee pogingen in 1594 en 1595
hebben de Zeeuwen enthousiast deelge
nomen. Aan de derde poging echter die
culmineerde in de befaamde overwinte
ring op Nova Zembla hebben de Zeeu
wen niet deelgenomen en derhalve heb-
u
'De kruisvereniging heeft wijkverpleeg
sters in dienst en die komen zieken thuis
verplegen'. Dat is wat de meeste mensen
weten van de kruisvereniging. Maar in
feite besteedt de kruisvereniging meer
aandacht aan pogingen mensen gezond
te houden, dan zieken te helpen genezen.
i
Natuurlijk worden thuisverblijvende zie
ken verzorgd, hun huisgenoten geadvi
seerd, etc. Maar veel nadruk ligt bij het
werk van de kruisvereniging ook op de
'preventieve gezondheidszorg' - helpen
voorkomen dat mensen ziek wor
den.Daarom wordt voorlichting gegeven
over een gezonde leefwijze, gezonde
voeding, meer en beter bewegen en over
tal van andere zaken. Dat gebeurt door
persoonlijke voorlichting in gesprekken,
bijvoorbeeld tijdens huisbezoek van de
wijkverpleegster. Maar het gebeurt ook
door cursussen en gespreksgroepen. Zo
zijn er in tal van plaatsen gespreksgroe
pen voor a.s. en jonge ouders, groeps
bijeenkomsten en lezingavonden over
gezonde voeding, het voorkomen van
harten vaatziekten, etc.
De activiteiten kunnen per dorp of stad
verschillen, afhankelijk van plaatseliake
interessen en behoeften, de activiteit van
de kruisvereniging, de vraag van de le
den. Teveel leden van de kruisverenin-
ging zijn er zich niet van bewust, dat zij
om bepaalde hulp, een bepaalde dienst
van hun kruisvereniging kunnen vrdgen.
Als lid hebben zia daar recht op, want de
leden bepalen het beleid van hun kruis
vereniging. Bovendien heeft een kruis
vereniging niet een vastomschreven ta
kenpakket. Er zijn natuurlijk basisdien
sten, die men bij elke kruisvereniging
vindt. Maar wanneer er in een bepaalde
buurt, dorp of stad speciale wensen of
behoeften zijn met betrekking tot de
gezondheidszorg, dan schiet de kruis
vereniging daarop in. Toen er honderd
jaar geleden nog bijna nergens waterlei
ding was, ging de kruisvereniging in de
ene plaats een dorpspomp aanleggen
(hier en daar staan zulke pompen nóg)
en in een andere plaats werd geijverd
voor de aanleg van waterleiding. Zo zijn
in diverse plaatsen ook de gemeentelijke
blijven, stelden de kruisvereigingen daar
wellfarewerksters aan. In een Brabantse
plaats met veel dikke kinder begon de
kruisvereniging een gespregroep
voor de ouders, onder leiding van een
sociaal-pedagoog, een diëtist en een
wijkverpleegster. In Rotterdam biedt
men hulp aan mensen die willen stop
pen met roken. De kruisvereniging is er
voorde leden en de diensten welke zij
aanbiedt, zijn afg6temd op de behoeften
van de leden. Zijn er veel leden met be
langstelling voor zwangerschapsgym-
nastiek, dan komt die er. Wil een groep
bejaarde leden bejaardengymnastiek, of
zwemmen voor bejaarden, dan zal de
kruisvereniging aan die vraag trachten
te voldoen. Wenst u een lezingavond
over bijvoorbeeld goede voeding, over
de gevolgen van drugs (met het oog op
uw opgroeiende kinderen), dan kunt u
er om vragen aan uw eigen kruisvereni
ging. Het bestuur van een kruisvereni
ging bestaat uit vrijwilligers en u kunt
zich voorstellen, dat de bestuursleden -
bij al hun activiteit en goede bedoelin
gen - ook niet alles weten op het gebied
van de gezondheidszorg. Maar zij .kun
nen om advies en hulp terugvallen op
heel die enorme achterliggende organi
satie van provinciale en landelijke ver
enigingen met hun specialisten. Want
misschien denkt u dat er bij een kruis
vereniging alleen wijkverpleegsters en
kraamverzorgsters werken, maar dat is
een vergissing.
Er werken bij de kruisorganisatie in ons
land ruim 10.000 mensen in meer dan 60
beroepen: wijkverpleegsters, ziekenver-
zorgsters, diëtisten, kraamverzorgsters,
gespecialiseerde districtverpleegkundi
gen voor de bestrijding of opvang van
patiënten met allerlei chronische ziek
ten, artsen, gezondheidsvoorlichters,
pedagogen, sociologen, psychologen,
agogen, fysiotherapeuten, computer
deskundigen, allerlei soorten adminis
tratief personeel, etc. Wanneer u zelf
nog nooit een beroep op de kruisvereni
ging hebt gedaan, denkt u misschien dat
de kruisvereniging alleen goed is voor
a.s. moeders. Maar bekijkt u deze cijfers
eens: In één jaar heeft het kruiswerk in
ons land in zorg 225.000 thuisverblij
vende zieken 154.000 ouderen (65 plus
sers), 80.000 a.s. moeders en meer dan 1
miljoen kinderen tot 4 jaar. Daarnaast
worden dan nog voorlichtingsbijeen
komsten, cursussen, etc. voor gezonden
De Coevorder schilder Jan Schut expo
seert van 15 tot 25 april in de Gasthuis
kapel te Tholen. Openingstijden: maan
dag t/m vrijdag 1430-18.00 uur, vrijdag
avond tot 21.00 uur en zaterdag van
10-12 uur en van 14.00-17.30 uur.
Jan Schut (63 jaar geleden geboren te
Delfzijl) is nog slechts enkele jaren
schilder "Tussen de Kromhouten"
groeide hij op, de tjalk, waarmee zijn
ouders heel Oost-Nederland bevoeren,
lag zelden tegen de wal. Op z'n acht
tiende stapte hij over op de kustvaart, en
bleef daarop tot de meidagen van 1940.
Omdat de "Statendam", waarvoor hij
gemonsterd had, verwoest werd, begon
hij, pasgetrouwd, met een Groninger
boltjalk turf te varen. De veelbewogen
oorlogsjaren gingen ondanks alle risico's
voorbij. Het bestaan voor het groeiende
gezin verzekerd worden met de turfvaart
uit de toen nog Veenrijke Oostdrentse
veenstreken.
Gaandeweg echter werd het aanbod aan
turf geringer, evenals de vraag ernaar.
Zo begon Schut in begin vijftiger jaren
een sleepdienst met de "Jatris", een
klein sleepbootje, waarmee het gezin
onderhouden werd, maar ook inhield
dat vaak ver van huis gewerkt moest
worden. Juist in februari 1953 was de
"Jatris" dan ook in Zeeland, waar de
ramp een intensieve deelname aan red
dingsoperaties betekende. De ene
sleepboot volgde de andere op, tot ook
in deze wisselvallige bedrijfstak geen
droog brood meer viel te verdienen, zo
dat via bouwvakwerk, en lichamelijk
letsel het pensioen volgde. Het gedwon
gen nietsdoen lag Schut in het geheel
niet en door andere kunstschilders bezig
te zien, begon hij zich in deze kunst te
bekwamen, met een ieder verbazende
vooruitgang in zo korte tijd. Alhoewel
de naïeve schilderijen uit zijn beginpe
riode al op een zeer goed niveau ston
den, is zijn huidige stijl realistisch en
romantisch, aan de Haagse school he-
rinherinnerende natuurbeleven, met
name de aanpak van de luchten, die
vooral boeiend zijn. Het is leerzaam om
te zien, hoe met wilskracht een autodic
taat de perspectief moeilijkheden gaan
deweg de baas wordt, de expositie in de
Gasthuiskapel geeft daarvan een duide
lijk beeld, met gevariëerde onderwerpen
van de fraaie Nederlandse waterkant.
gehouden. Ruim 3 miljoen gezinnen zijn
lid van de kruisvereniging. Ongeveer
1/5 van alle leden leent wel eens ver-
pleegsrtikelen uit het uitleenmagazijn,
die in elk dorp, elke stad te vinden zijn.
Lid zijn van een kruisvereniging is een
verstnadige en nuttige zaak... Dat wisten
uw overgrootouders al...!
Nadere inlichtingen zijn te verkrijgen bij
Uw wijkverpleegster en/of de Kruisver
eniging Tholen/St. Philipsland, tel
01666 - 2318
(Hoofdwijkverpleegkundige
zuster P.C. de Jong).
Bijnamen van bloemen
Sommige bloemen en planten hebben
van oudsher grappige bijnamen, die de
tand des tijds hebben doorstaan en vaak
gewestelijk worden gebruikt naast de
werkelijke naam. Een der bekendste
daarvan is het meizoentje, een volks
naam voor de madelief, meestal made
liefje genoemd.
In plaats van meizoentje is in sommige
streken de naam meizoetje in zwang.
"Wat de Hollander madelief noemt,
noemt de Geldersman meizoentje".
Vermeldenswaard is dat met meizoentje
op de Veluwe ook het lieveheersbeestje
wordt aangeduid. Zo is meibloem een
bijnaam voor het lelietje van dalen,
vroeger soms ook voor de hyacint. Fi
guurlijk en schertsend is meibloem de
benaming voor een warme stoof in de
zomer.
In Zuid-Holland is kersthout een bij
naam voor het bitterzoet, een giftige
plant behorend tot de familie der
nachtschaden. In andere plaatsen kreeg
het bitterzoet de naam elfdrank.
In Groningen kreeg het wolgras de bij
naam kattekop. Opmerkelijk is dat men
in Kampen dezelfde naam geeft aan het
viooltje. Zo is katteklauw de volksbena
ming voor het kleefkruid, wegens de
stevige haartjes en stekeltjes, die de hele
plant bedekken en waarmee de plant
zich vasthecht aan andere bloemen en
planten. Bekend is de bijnaam bellen-
plant voor de ouderwetse fuchsia, een
bloem die de laatste jaren weer overal
bijzonder in trek is. In de Neder-Betuwe
duidt men in de volksmond seringen wel
aan met kattestaarten.
We vervolgen met Vlijtig Liesje, de
volksnaam voor de rijkbloeiende ka
merplant Impatiens of waterbalsemien.
Deze plant bloeit de hele zomer door,
vandaar de erenaam. Het is een bloem,
die zomers ook in tuinen zeer in trek is.
Minder vleiend is de bijnaam van de
sierplant Sansevieria. Die kreeg de nare
benaming vrouwentongen (scherp als de
tongen van sommige vrouwen). De En
gelsen noemen deze plant nog oneer
biediger schoonmoederstong. Suzanne
met de mooie ogen is een aardige naam
voor de Thunbergia. Deze eenjarige ka
merklimplant dankt de aanduiding aan
de oranje bloemen met vijf kroonblade-
ren, die middenin een donkere stip (oog)
hebben. De plant bloeit ook wel met
witte en gele bloemen.
In sommige streken luistert de paarde
bloem naar de naam hondstong en de
valeriaan naar kattekruid. De brem,
duindoorn en soms ook de hulst kreeg
de bijnaam kattendoorn. De bekende
plant in rotstuintjes, de geelbloeiende
muurpeper (een sedum of vetkruid)
wordt gewestelijk wel jodenbaard of het
eeuwige leven genoemd.
Een zeer bijzondere bijnaam is Adam en
Eva voor de monnikskap. Nog enkele
bekende volksnamen zijn: prikneus,
ogenklaar, kindje op moeders schoot
(kamerplantje) en pijpje lak. Er zijn on
getwijfeld nog veel meer bijnamen en
volksnamen voor bloemen en planten in
omloop. We willen het nu hierbij laten,
maar komen er wellicht later in een
nieuwe serie nog eens op terug.
ben zij een ere-plaats in de schoolboek
jes misgelopen. Een andere expeditie
naar onbekende streken achter straat
Magelhaens was de reis van Jacob Rog
geveen in 1721-1722. Ook de tocht van
Cornelis Evertsen de Jonge naar de west,
1672-1674 mag hier niet ontbreken. Tij
dens deze reis heeft hij Nieuw-Amster-
dam, het latere New York voor een korte
periode op de Engelsen heroverd.
Zeeuwen in de West
Wij blijven in het westelijk deel van de
wereld. De gebieden in de West waarop
de Zeeuwen zich gericht hebben om
handel te drijven en die zij tevens in
meerdere of mindere mate gekoloni
seerd hebben waren de nederzettingen
aan de rivieren de Berbice, Essequibo en
Demararij die in het huidige Guyana
gelegen waren. Daarnaast strekte de ac
tiviteit van de Zeeuwen zich uit naar de
kleine Antillen, Cura9ao en niet in de
laatste plaats door Suriname. In 1667
werd dit gebied door Abraham Crijns-
sen aan het hoofd van een Zeeuwse ex
peditie in naam van Staten van Zeeland
veroverd. In 1683 hebben de Staten deze
kolonie aan de W.I.C. overgedragen.
Het waren vooral de kamer Zeeland van
de W.I.C. en particuliere maatschap
pijen als de Middelburgse Commercie
Compagnie die een druk scheepvaart
verkeer vanuit Zeeland over de oceaan
met de West onderhielden. Vaak voor
zagen de uitvarende schepen zich op de
kusten van Afrika (Guinee) van neger
slaven voor de arbeid op de West-Indi
sche plantages, welker producten, in de
eerste plaats suiker, in de retourladingen
naar het moederland gebracht werden.
Deze handelsbeweging wordt ook wel
de driehoekshandel genoemd. In de
loop van de 18e eeuw werd de kamer
Zeeland van de W.I.C. overvleugeld
door haar zustercollege in de machtige
koopstad Amsterdam: na een lang vol
gehouden wedloop verloor zij in en om
streeks 1773 haar laatste invloed op
bestuursaangelegenheden.
Zeeuwen in de Oost
Een ander zeer belangrijk en omvang
rijk handelsgebied voor Zeeland was de
Oost. Van de vele landen waarop de
Zeeuwen naast de Hollanders handel
dreven en hun invloed deden gelden
willen wij hier alleen de Indische archi
pel, Japan, Ceylon, Formosa en China
aanroeren. Al voor de oprichting van de
V.O.C. in 1602, die het monopolie voor
de handel op de Oost verkreeg, hadden
Zeeuwse schepen van ondernemende
Middelburgse kooplieden als de Mou-
cheron en Ten Haeff de rijke gebieden
in de Oost gevonden. Na 1602 werd het,
Zeeuwse aandeel in de Oosterse handel,
geconcentreerd in en rond de kamer
Zeeland van de V.O.C. In de hierboven
genoemde landen hebben regelmatig
Zeeuwen als "opperhoofd" de leiding
'over een handelspost of factory gehad,
zoals Stephanus Versluys in Ceylon,
Pieter Nuts, Hans Putmans en Cornelis
Caesen in het fort Zelandia op Formosa.
Op de handelspost Decima in de haven
van Nagasaki hebben o.a. de Zeeuwen
Daniël Six en Hendrik van Buytenhem
de scepter gezwaaid. Jaarlijks moesten
de opperhoofden van Decima een hofr-
eis naar de keizer in Eddo (Tokyo) ma
ken om hem van geschenken te voorzien
en zo het handelsmonopolie op het voor
andere landen hermetisch gesloten Ja
pan veilig stellen. Men heeft de hofreis
van Hendrik van Buytenhem in
1692-1693 aan de hand van diens da
gregister en een aantal eigentijdse af
beeldingen belicht.
Andere handelskontakten
Naast deze twee belangrijke handelsge
bieden werd er vanuit Zeeland van
oudsher ook op andere meer nabijgele
gen landen handel gedreven. Daarnaast
fungeerde Zeeland ook zelf als handels
gebied voor anderen. Een specifiek
voorbeeld van dit laatste was de Schotse
stapel te Veere. De stapelhandel vanuit
Schotland op Veere was gefundeerd op
overeenkomsten tussen de magistraat
van Veere en de koninklijke handelsste
den in Schotland. Met deze contracten
verkregen de Schotten en in het bijzon
der de Schotse kolonie in Veere belang
rijke privileges zoals vrijstelling van be
paalde belastingen en het recht een ei
gen rechtbank in Veere te mogen heb
ben. Als tegenprestatie mochten zij uit
sluitend in Veere hun goederen op de
markt brengen en tevens moesten zij
zorgdragen voor continuïteit in de aan
voer. Vanaf 1444 is de Schotse stapel
met enkele korte onderbrekingen tot
1799 in Veere gevestigd geweest, alhoe
wel gezegd moet worden dat het na de
17e eeuw slechts een papieren regeling
was die nauwelijks inhoud had of func
tioneerde. Ook worden enige archief
stukken getoond die de Zeeuwse handel
op Frankrijk, Rusland, de Oostzeelan
den en de landen rond de Middellandse
zee illustreren. Daarnaast krijgt de
Zeeuwse walvisvaart enige aandacht.
Kapers en Kaapvaart
Tijdens de 80-jarige oorlog heeft er
vanuit de Nederlanden en in het bij
zonder vanuit Zeeland een onafgebro
ken strijd gewoed tegen de Vlaamse ka
pers. Tevens opereerden Zeeuwse ka
pers op hun beurt tegen Spaanse,
Vlaamse en neutrale schepen die op de
havens van de Zuidelijke Nederlanden
voeren. In de buiten-Europese wateren
heeft vooral de W.I.C. de kaapvaart
vanuit Zeeland bevorderd. En tijdens de
Engelse zeeoorlogen maakten de Hol
landers en Zeeuwen veel Engelse sche
penden schepen van Engelands bondge
noten buit. De kaapvaart of commissie
vaart was een in hoge mate geregle
menteerde aangelegenheid. Alleen met
een commissiebrief van de hoogste au-
torieit in de Nederlanden, de Staten-
Generaal kon men op wettige wijze de
kaapvaart bedrijven. In principe was de
kaapvaart een speculatieve handelson
derneming, waarbij het behalen van
winst oogmerk was, maar het kaperschip
werd geacht onder toezicht en met in
stemming van de overheid te opereren
en kon hierbij zonodig op "alle hulp
en)de assistentie" van oorlogsschepen
aanspraak maken. Gezien het boven
staande verbaast het niet dat er een
nauwe vervlechting van kaperij, handel
in het algemeen, slavenhandel en smok
kelhandel ontstond. Schepen werden
geregeld "haelf te caep en haelf te
coopvaerdt" uitgereed en zodra er een
oorlog uitbrak werden op grote schaal
vreedzame Zeeuwse koopvaarders en
vissersschepen op buit beluste kapers,
die voorzien van commissiebrieven de
nationale oorlogsinspanning en de eigen
portemonnee dienden. Hoewel de
Zeeuwse kapers iri het buitenland uiter
mate berucht waren werden ook gere
geld Zeeuwse koopvaarders in tijd van
oorlog door Duinkerkse en Engelse ka
pers buitgemaakt. Daarbij kwam nog
het constante gevaar van de Barbarijse
zeerovers die opereerden vanuit de
Noord-Afrikaanselanden Marokko,
Algerije en Tunesië. Deze lieden hadden
van de kaapvaart, ongeacht oorlog of
vrede, een geregeld bedrijf gemaakt. Zij
opereerden niet alleen in de Middel
landse zee maar waagden zich ook ver
voorbij de straat van Gibraltar tot zelfs
in de Zeeuwse wateren. Om door deze
kapers gevangengenomen zeelieden los
te kopen werd in Zierikzee in 1735 de
slavenbeurs of slavenkas ingesteld. Het
ging hierbij om een onderlinge verzeke
ringsmaatschappij waarin alle Zierik-
zeese schepen die de haven verlieten een
bedrag moesten storten.
Kerkelijke betrekkingen met het
buitenland
Het spreekt haast vanzelf dat de wijd
verspreide handelskontakten vanuit
Zeeland ook hun weerslag vonden in de
kerkelijke betrekkingen vanuit dit ge
west. Dit te meer daar in Zeeland de
kerkelijke aangelegenheden sinds de
ontworsteling aan de repressieve
Rooms-katholieke kerk tijdens de 80-
jarige oorlog zwaar telden. In het spoor
van de kooplieden trokken de predi
kanten naar de nieuwe werelden om
zendingsarbeid te verrichten en om de
zielszorg van de Zeeuwen in de over
zeese gebieden te verzorgen. Tevens
moesten de in deze tijd van maritieme
expansie steeds weer onder zeil ge
brachte vloten van vlootpredikanten
worden voorzien. Daarnaast werden
vanuit Zeeland en in het bijzonder door
de Classis Walcheren veel noodlijdende
gereformeerde gemeenten in het bui
tenland ondersteund. Als opvallend
voorbeeld hiervan kan de hulp aan de
gemeente te Nayla, gelegen in het
markgraafschap Baijreuth op de grens
van Saksen en Bohemen gelden. Maar
ook andere noodlijdende of in de ver
drukking geraakte buitenlandse ge
loofsgenoten, zoals de Waldenzen, de
Gulikse gemeenten en de verjaagde
predikanten in de Palts werden vanuit
Zeeland met giften ondersteund. Ook
heeft de Classis Walcheren bemoeienis
gehad met de z.g. Barrièrekerken. Dit
waren Nederduits hervormde garni
zoenskerken in de Zuidnederlandse
barrièresteden waar door de Republiek
garnizoenen gelegerd waren om als
buffer tegen het expansionistische
Frankrijk te dienen. In 1726 beslisten de
Staten-Generaal dat de garnizoensker
ken in Meenen, Veurpp, Doornik, leper
en fort Knokke onder de Classis Wal
cheren zouden ressorteren. Enigszins in
het verlengde van de geldelijke onder
steuning van buitenlandse gereformeer
den zien wij dat Zeeland ook als toe
vluchtsoord fungeerde voor mensen die
elders in Europa om hun geloof ver
volgd en verjaagd werden. Alhoewel:
hier moet eerlijkheidshalve bij gezegd
worden dat het met de tolerantie voor
andersdenkenden in Zeeland ook niet
altijd meeviel. Zo vluchtten op het einde
van de 16e eeuw Doopsgezinden uit de
Zuidelijke Nederlanden en Hugenoten
uit Frankrijk naar Zeeland en de andere
Noordelijke gewesten. Na de opheffing
van het Edict van Nantes door Lodewijk
XIV in 1685 kwam een tweede en nog
grotere golf Hugenootse vluchtelingen
naar het veilige Noorden. In 1732 kwam
een groep dooj de Koning van Pruisen
verdreven Doopsgezinden, de z.g. Prui
sische immigranten, naar Walcheren en
in 1733 vonden rond 800 Evangelisch-
Lutheranen die uit het bisdom Salzburg
verjaagd waren een toevluchtsoord in
West-Zeeuwsch-Vlaanderen. Aan de
andere kant zien wij na de Afscheiding
van 1846 een grote groep van de Neder
lands-Hervormde kerk afgescheidenen
de repressie van hogerhand en de alom
aanwezige discriminatie ontvluchten
naar Noord-Amerika. Ook veel afge
scheiden Zeeuwen verkozen een onze
kere toekomst in een onbekende nieuwe
wereld boven een langer verblijf in
Zeeland.
Belgische vluchtelingen
Toen begin augustus 1914 de eerste
wereldoorlog ontbrandde en de Duitse
oorlogsmachine België binnenrukte
kwamen de eerste vluchtelingen naar
Zeeland, voornamelijk Duitsers en
Oostenrijkers die via het neutrale Ne
derland naar hun vaderland wilden te
rugkeren. In de loop van de maanden
augustus en september vluchtten echter
steeds meer Belgen voor de Duitsers uit
naar Zeeland tot in begin oktober een
ware vloedgolf van vluchtelingen een
goed heenkomen in Zeeland zocht en
vond. Bij benadering zijn in de eerste
week van oktober meer dan 400.000
vluchtelingen via het plaatsje Clinge
Zeeland binnengekomen, nog afgezien
van de vele duizenden die per schip over
de Schelde naar de Zeeuwse eilanden
gevlucht zijn. Weliswaar keerde het me
rendeel van deze vluchtelingen binnen
enkele dagen naar huis terug toen het
oorlogsgeweld zich in zuidwestelijke
richting verplaatste, maar eind oktober
bevonden zich toch nog meer dan 50.000
behoeftige vluchtelingen in Zeeland.
Bijna geen dorpje in Zeeland werd
overgeslagen bij de distributie van al
deze vluchtelingen over de gehele pro-
