Schoonmaken is een oerinstinct
VOETBAL
ï«r
Een Tholense gedeputeerde in tweestrijd
Een duel tussen P.C. de Bils en W. van Hille
Donderdag 23 maart 1978
EENDRACHTBODE
23
Zware en lichte
dagen afwisselen
Niet zomaar wegdoen
Schoonnaakriddelen
SPS 2 winst op Noad 2.
Winst voor WHS dames.
Vosmeer reserves.
Denk om uw rug
I VOL-
1 LEY—
BAL
STEMMEN
VAN
LEZERS
Het duel.
Duelleerverbod.
TAALPRAATJE
Veerdiensten
Zeeland bestaan
150 jaar.
Zodra de eerste beverige zonnestralen
door het venster schijnen, blijkt zich bij
veel mensen het natuurlijke instinct zich
te manifesteren om te gaan schoonma
ken. Zelfs in onze technocratische en
chemisch geregelde maatschappij schijnt
dit oerinstinct niet onderdrukt te kunnen
worden. Wellicht is het een soort nes-
tendrang. Wat het dan ook zijn mag, als
het eenmaal achter de rug is, geeft het
toch een zekere voldoening!
De traditie is tweemaal per jaar. In het
voorjaar de grote- en in het najaar de
kleine schoonmaak! Dankzij de moder
ne hulpmiddelen is de schoonmaak
tegenwoordig minder afmattend dan
vroeger. Bij de voorbereiding ervan
moet aan diverse punten worden ge
dacht: Kijk alvorens te beginnen, uw
werkmateriaal na en zorg ervoor alles
voor het "grote gebeuren" in huis te
hebben. Tevens moet van tevoren wor
den vastgesteld, welke reparaties moe
ten worden uitgevoerd. Overigens welke
afspraken met gerenommeerde vakspe
cialisten gemaakt moeten worden, zoals
behangers, stoffeerders, schilders, elec-
triciëns, loodgieters.e.d. Een handige
huisvrouw (of haar echtgenoot) kan veel
kosten besparen, door kleine reparaties,
die met de schoonmaak naar voren ko
men, zelf te verrichten. Van gerieflijk
wonen en efficiënt en systematisch wer
ken kan pas sprake zijn als men alle in
gebruik zijnde voorwerpen goed in orde
houdt. Bijvoorbeeld dooreen druppeltje
olie kan het vaak kostbare instrument
een langere levensduur en een betere
functie worden gegarandeerd. Bedenk
wel een goede planning voor het werk,
zodat weinig storing wordt veroorzaakt
in het gewone dagelijks leven. De stem
ming in het gezin mag niet lijden onder
de schoonmaak. Werk daarom zoveel
mogelijk kamer voor kamer af, opdat
het hele huis niet van onder tot boven
één chaos is. Wissel '.zware" dagen af
met dager waarop lichte voorbereidende
werkzaamheden worden gedaan. Maak
het uzelf gemakkelijk met uw gewone
dagelijkse werk. Bijvoorbeeld door tij
dens de schoonmaak, eenvoudige maar
toch goed verzorgde maaltijden te be
reiden. Laat de huiselijke maaltijd nooit
ontaarden in een korte schafttijd.
Eigenlijk zouden we periodiek de balans
van de inhoud van onze woning moeten
opmaken en vervolgens de euvele moed
opbrengen een rood potlood te hanteren
waarna we, voor ons waardeloos gewor
den voorwerpen gewoon wegdoen. Gooi
met alles weg. Tracht zoveel mogelijk
een andere bestemming te vinden voor
zaken die u op wilt ruimen. Alles heeft
zijn waarde. Er is vast wel iets bij waar
een ander blij mee is. Dit jaar bent u vast
weer een heleboel tegengekomen waar
van u dacht: Dat kan eindelijk wel eens
weg. Dat dragen ze toch niet meer of
daar spelen ze niet meer mee. Organi
saties die zich bemoeien met de noden
van de derde wereld zijn dikwijls erg blij
met kinderaeubilair, boxen, kleding,
speelgoed e.d. Fancy-fair, tombola's en
zogenaamde rommelmarkten georgani
seerd door bijvoorbeeld kerkelijke in
stanties en ook verenigingen, doet u
plezier met de meest uiteenlopende za
ken zo ls: oude vazen, boeken, servies
goed, schilderijtjes, lampen, oude gram
mofoonplaten enz. Vooral jongen men
sen die gaan trouwen stropen deze
georganiseerde verzamelingen af voor
"modern antiek".
Bejaardentehuizen zijn dikwijls blij mét
oude tijdschriften, soms hele jaargangen
tegelijk! Kindercrèches en kleuterscho
len zijn ook blijde afnemers van zaken
waarmee de kleintjes "zoet" worden ge
houden. Denk hieraan als u straks voor
die uitpuilende kast staat.
Waarschuw wel tijdig man en kinderen
alles op te bergen wat voor hen van
waarde is en daarom niet weggedaan
mag worden. Geef dus niets weg waar
van de eigenaar niet op de hoogte is.
Kinderen hebben vaak de meest won
derlijke zaken waar zij aan gehecht zijn
zonder dat u er de betekenis van inziet.
En bij aannen is dat gewoonlijk niet an
ders.
Met de regelmaat van de klok, zien we
nieuwe producten op de markt verschij
nen; voor elk materiaal een eigen
schoonmaakmiddel. Toch doen we er
verstandig aan daar niet te hard op af te
vliegen. Het is dikwijls een strijd van het
ene merk tegen het andere. Vergeleken
ret het resultaat is de prijs veelal te hoog.
Het duurste schoonmaakriddel is heus
niet altijd het beste, daarom niet klak
keloos iets meenemen. Eveneens be
langrijk is te weten, dat lang niet alle
middelen ongevaarlijk zijn; het eerste
wat we dus moeten doen is de gebruik
saanwijzing lezen en ons er stipt aan
houden. De gebruiksaanwijzingen zijn
door experts uitgewerkt. De meeste
vrouwen nemen een te grote dosis. Te
gelijkertijd twee middelen gebruiken is
erg onverstandig, het ene kan de wer
king van het andere opheffen.
Iedere huisvrouw heeft haar favoriete
merk, gewoonlijk doen ze voor elkaar
niet veel onder. Meestal is het de geur
die aantrekt of afstoot. Gebroken armen
en benen, hersenschuddingen en ver-
gevaarlijk, maar miste wel een straf
schop. Dat missen van kansen was er
ook bij de Smerdiekse aanvalslinie,
zoals op de haarscherpe voorzet van Mat
Stoutjesdijk, waarop Hans de Jonge niet
het juiste antwoord gaf. Er kwamen
meer Smerdiekse mogelijkheden, maar
de gasten hielden het doel schoon en zo
was het bij de rust nog 0-0. Na de rust
ging de thuisclub meer pressie uitoefe
nen en daarbij werd wel de fout ge
maakt, dat ook de verdediging ver voor
eigen doel ging optreden. Dat werd met
name laatste man Chris Koopman fa
taal. Hij wist een verre SPS trap nog wel
te onderscheppen, maar speelde toen op
zijn al uitgelopen doelman terug en dat
was via een eigen doelpunt toch 0-1 voor
SPS. De Smerdiekse druk werd nog
vergroot en Kees Koopman scoorde
voor de thuisclub verdiend de gelijkma
ker zo ongeveer 25 minuten in de tweede
helft. Drie minuten voor het einde
kwam er weer een SPS tegenstoot. Weer
een ver opgerukte, dus tevoren niets ge
leerde Smerdiek defensie. De SPS
linksbuiten wist door te breken en wel
had Chris Koopman deze aanvaller nog
kunnen grijpen, maar dat was een dan
toch wel flinke overtreding geweest.
Koopman liet het achterwege en nog
maals werd Rijnberg gepasseerd. Tege
lijkertijd ging daarmee de volle buit
naar Poortvliet: 1-2.
Een sterk aanvallend SPS heeft geen ri
sico genomen tegen Noad 2 om met
puntenverlies de promotie in de waag
schaal te stellen. Na 12 minuten schoot
Jaap van Dijke uit een moeilijke hoek
het eerste doelpunt in het net'. De Noad
doelman reageerde wel snel, maar toch
te laat voor die schuiver. Noad poogde
wel wat terug te doen, maar kon geen
echte vuist maken en goaltjesdief Rien
Goudzwaard was er op zeker moment
als de kippen bij'om 2-0 te scoren. Voor
rust werd het nog 2-1 toen de SPS de
fensie even niet goed sloot en daar Adri
Kaashoek voor Noad volop profiteerde.
Het werd daarop een min of meer gelijk
opgaande partij. Vooral na de thee trok
Noad in het offensief, maar de afwer
king ontbrak. SPS maakte er via Dirk
Uyl 3-1 van en in de slotfase rondde
Rien Goudzwaard de zaak verder af,
zodat het 4-1 werd in een sportieve par
tij-
De WHS dames veroverden twee be
langrijke punten in de vierpuntenrace
tegen Chrislandia, de nog mede kam
pioenskandidate, die op slechts 2 punten
afstand van leider WHS stond. De sterke
wind in de eerste helft tegen, deed de
WHS dames nu en dan wel in de ver
drukking komen. Het was dan ook een
behoudend spelletje, dat de gasten de
monstreerden en dat was geen wonder
met hetgeen er was te verliezen of te
winnen. Toch had de eerste counter al
succes. Marry Fase accepteerde op het
middenveld de toegespeelde bal en gaf
een puntgave pass aan de snelle Ria van
Iwaarden, die al in de diepte sprintte.
Een beheerste afwerking betekende 0-1.
De WHS dames zijn daarna slechts nog
eenmaal echt gevaarlijk geweest, maar
zonder succes. De thuisclub deed het
wat loom en bracht het tot eén goede
kans, toen de overigens gesloten WHS
Vervolg van pag. 2 I
defensie een gaatje liet vallen. Doel-
vrouw Janet van Beveren moest zeld
zaam optreden. In de tweede helft
spy&lde hjet duel zich voornamelijk af op
Tiet middenveld. Het spe] stofld eigenlijk
op een laag pitje. Enerzijds probeerden
de WHS dames de geringe voorsprong
te consolideren, zonder verder nog veel
kansen te kunnen scheppen en anders-
zijds had Chrislandia ook niet zoveel in
te brengen. De counter-tactiek van Adri
den Engelsman was geslaagd. Met nog
vier wedstrijden hebben de WHS dames
nog vijf punten nodig voor het kam
pioenschap:
WHS
Chrislandia
Zeelandia
Rozenoord
Meeuwen
Tholense Boys
Luctor
87 1 0 1521- 3
8 5 1 2 11 26- 6
742 1 10 11- 7
62 1 3 5 10-10
72 0 5 4 6-22
6 1 0 5 2 4-22
60 15 1 1-9
Vosmeer 2 heeft in de uitwedstrijd tegen
Steenbergen 3 een 3-3 gelijk spel uit het
vuur weten te slepen. Hoe mooi deze
uitslag voor een uitwedstrijd ook is toch
had men in de eerste speelhelft al beide
punten naar zich toe kunnen trekken
daar het verzuimde om tot drie maal toe
alleen voor de Steenbergse keeper te
scoren. Na 12 minuten had de thuisclub
de leiding genomen maar zes minuten
later was het Ronnie Ravensteyn die
voor de gelijkmaker zorgde. Ondanks
vele Vosmeer kansen was hiermede de
ruststand meteen al bereikt. 3 minuten
na de hervatting nam Steenbergen op
nieuw de leiding maar in dezelfde mi
nuut wist Ronnie Ravensteyn opnieuw
gelijk te maken. Na 18 minuten spelen
nam Steenbergen voor de derde maal
een voorsprong maar 7 minuten voor
tijd gelukte het Sjaak Mosch om op
nieuw de gelijkmaker op het scorings-
bord te brengen.
Vosmeer 5 speelde een uitwedstrijd
tegen Lepelstraats Boys en had in Rinus
de Leur zijn uitblinker die met enkele
fraaie voorzetten zijn ploeggenoten ge
noeg kansen gaf om te kunnen scoren.
Na 25 minuten spelen was het Rene
Schoep die op aangeven van Rinus de
Leur aan een solo begon en Vosmeer
een voorsprong bezorgde. Tot aan de
rust bleef deze stand op het scorebord
maar na tien minuten spelen was het Jos
Vaders die opnieuw na een pass van Ri
nus de Leur alleen vrij voor de Lepel-
straatse doelman kwam en met een lob
voor 2-0 zorgde. Tien minuten voor het
einde viel het doek definitief voor de
thuisclub toen Sjaak Hommel A.zn. uit
een scrimage het derde doelpunt aante
kende.
Vosmeer 4 oefende zaterdag tegen de
Roteb uit Rotterdam en won met 5-1 na
een 2-1 voorsprong bij de rust.
Vosmeer 3 ging voor de competitie op
bezoek bij Halsteren 3 en verloor van de
koploper met 3-0. Deze stand werd reeds
in de eerste helft op het scorebord ge
bracht. In de 15e minuut werd het 1-0
door een afstandsschot en tien minuten
later bleef de Vosmeer verdediging
staan voor buitenspel wat het niet was
wat 2-0 betekende. Na een half uur werd
de Vosmeer verdediging uitgespeeld en
werd het 3-0. In de tweede helft bood
men goede tegenstand en kreeg enkel
kansen uit hoekschoppen maar men wist
de eer niet te redden.
stuikingen maken vaak een voortijdig
einde aan dit jaarlijkse festijn. Het be
ruchte keukentrapje vormt menigmaal
het letterlijke struikelblokje. Dikwijls
wordt het niet eens behoorlijk neergezet.
Ook die driepotige hoge krukjes zijn
uitgezochte beenbrekers, je kunt er am
per op zitten; ze zijn dus als klimuitrus
ting helemaal niet geschikt.
De ervaring leert dat ruim tachtig pro
cent van de huis, tuin en keukenonge
lukken ontstaat door onachtzaamheid.
Een slechte electrische aansluiting, ver-
giftigingsgevallen bij kinderen, te glad
de vloeren, het ondeskundig gebruik
van benzine enz. kunnen rampzalige
gevolgen hebben Weinigen realiseren
het zich, maar in en om het huis gebeu
ren nagenoeg evenveel ongevallen als in
het verkeer. Dus daarom tijdens de
schoonmaak extra oppassen!!
Tillen is een kunst apart. Rugklachten in
de schoonmaaktijd worden gewoonlijk
niet veroorzaakt door te zwaar tillen,
maar door verkeerd tillen. U moet na
melijk niet uw rugspieren, maar uw veel
sterkere beenspieren gebruiken. Goed
tillen doet u op de volgende manier: u
zet de voeten iets uit elkaar, vervolgens
zakt u met een rechte rug door de
knieèn, daarna pakt u het voorwerp met
de armen tegen het lichaam op. Meubels
die niet of nauwelijks van hun plaats
kunnen zoals kasten, dressoirs, piano's,
zware bedden e.d. worden afgedekt met
stoflakens, respectievelijk oud huis-
houdlinnen, dat daarvoor dienst kan
doen.
Tenslotte moet worden opgemerkt, dat
een goede organisatie van tevoren be
langrijk is, d.w.z. de voorbereidende
werkzaamheden moeten reeds "on
zichtbaar" zijn afgehandeld, anders on
taardt de mooie lentetijd, zowel voor
onszelf als voor ons gezin, in eindeloos
lijkend, ongezellige weken.
Damescompetitie
De dames van Amigos hebben met 0-3
van Sic Pugno 3 verloren. In de eerste set
was de inzet in het begin goed, maar
halverwege vielen de Oud-Vossemeerse
dames terug. Toen zich bovendien nog
een van de speelsters blesseerde(een re
serve was er door een ongelukkige sa
menloop van omstandigheden niet)
moest men met 5 Yi vrouw verder. Door
de nieuwe opstelling werd de stand
13-15. Dat was nog om te doen, maar in
de tweede set was de concentratie geheel
zoek en werd het 2-15. In de derde set
veranderde dat en met redelijk samen
spel en wat aanvallen leek een overwin
ning mogelijk. De stand ging gelijk op,
maar in de finale viel Amigos iets terug:
14-16.
De Veronica vrouwen blijven winnen,
maar ze speelden tegen Block 4 ook een
van hun betere wedstrijden. Vooral de
eerste en tweede set waren erg goed( 15-6
en 15-4), maar door de zwakke tegen
stand, zakte de concentratie in de derde
set: 15-8. Opnieuw 3-0 dus voor J. Kloet,
L. Polderman, D. Poot, C. Priem, C. de
Rijke, W.v.d.Werf en A. Leemreyze.
De heren- en damescompetitie wordt
pas op 3 april voortgezet.
Jeugdcompetitie
De meisjes van Veronica verloren met
0-4 van Deko uit Klundert. Amigos
meisjes 2 speelde 2-2 gelijk tegen Zebra
2. Door goede smashes van aanvoerder
Marie-Louise Verhees werd de Bra
bantse ploeg onder druk gezet, maar
door vele foute serves ging de set toch
verloren: 15-9. In de tweede set was de
opslag foutloos en met goed spel be
reikte Amigos gemakkelijk de overwin
ning. In de derde set nam Oudenbosch
een 11-4 voorsprong, maar met harde,
lage serves van M.v.d. Klundert kwam
Amigos uitstekend terug tot 11-15. De
laatste set gaf een gelijkopgaande strijd
te zien, maar helaas konden noch de
smashes van Marie-Louise, noch de in
zet van Annelie van Treijen de over
winning bewerkstelligen: 15-10.
Amigos meisjes 1 en de jongens wacht
ten zaterdagmorgen tevergeefs op res
pectievelijk Rapid en Blauw Wit uit
Roosendaal. Het laatste team liet niets
van zich horen, terwijl Rapid in Bergen
op Zoom de bus had gemist. Inverband
met Pasen zaterdag geen competitie.
Een situatie die echt niet nodig hoeft te
zijn.
Goede vrijdag.
Hij ging na de maaltijd met elf der ge
trouwen
- want judas die was al wat eerder ge
gaan
naar de hof van olijven, zijn uur was
gekomen.
Hij had de roep van zijn vader verstaan.
Hij viel plat ter aarde, hij voelde zich
eenzaam
en vroeg aan zijn vader in een krachtig
gebed:
laat, als het kan, deze kelk mij voorbij
gaan.
Niet mijn wil geschiede, maar uw wil is
wet.
Toen kwamen soldaten en judas was bij
hen.
Die gaf hem een kus en zei: meester
gegroet.
Hij had hem verraden. Zij bonden zijn
handen
en sleurden hem mee in een droevige
stoet.
Zij hebben hem willens en wetens ge
slagen.
.Bespot en belasterd, bespuwd en ge
hoond.
met roeden gegeseld tot gapende won
den.
zijn bloedende slapen met doornen be
kroond.
zij hebben godmens aan 't kruishout ge
hangen.
zijn handen en voeten met spijkers
doorboord.
zijn kled'ren verdeeld, om èèn stuk ge
dobbeld.
hij bad voor zijn beulen, geen klacht
werd gehoord.
gods zoon aan het kruis als verlosser
voor allen.
slechts twee der getrouwen die hielden
de wacht.
't was 's middags drie uur, toen riep hij
zijn vader:
u geef ik mijn geest, nu is het volbracht.
de zon werd verduisterd, het tempel-,
boek scheurde.
de donder en bliksem doorkliefden de
lucht.
de hoofdman, de beulen, soldaten en
knechten.
zij sloegen in angst en paniek op de
vlucht.
hemelse vader, wij hebben gezondigd,
wij hebben ook schuld aan zijn lijden en
dood.
vergeef onze schuld en wees ons gena
dig.
omdat hij door zijn lijden u eerherstel
bood.
P.M. van Eekelen
Bergen op Zoom.
Aan het eind van de zestiende eeuw
maakte een bloedige rage grote opgang
in Frankrijk: het duel. Voornamelijk in
de adellijke kringen, waaruit men de of
ficieren van het leger recruteerde, werd
het in dat land als "bon ton" beschouwd,
indien men iemand wegens vermeende of
waarachtige beledigingen op een bepaal
de plaats en tijd uitdaagde tot een ge
vecht ten einde met uitsluiting van de
rechter genoegdoening te verkrijgen.
Vanuit Frankrijk verbreidde deze mode
gril zich over geheel West-Europa, zodat
het ook in Engeland weldra in zwang
kwam wegens de minste futiliteit de de
gens te kruisen evenals in de gebieden die
tegenwoordig Nederland vormen.
Alexander Dumas heeft over deze pe
riode, toen in Frankrijk kardinaal Ri-
chelieu( 1585-1642) en Lodewijk de XIII
leefden, de bekende roman de drie
musketiers (1844) geschreven. Velen
zullen de hoofdpersonen hieruit kennen,
die in dienst van de koning voor de eer,
vrouwen en het vaderland hun degens
trokken. Eén van hen, d'Artagnan is in
Nederland voor de muren van Maas
tricht door een kogel geveld tijdens de
belegering en inname van de stad door
de Fransen in 1673(Rampjaar 1672).
Ook Tholen is in de 17de eeuw betrok
ken geweest bij een duel, zij het dat de
plaats van handeling Middelburg was.
Een uit de hand gelopen beschuldiging
deed op 30 juli 1697 de Tholense afge
vaardigde in de Staten van Zeeland,
Pieter Carel de Bils, de degen kruisen
met de commandeur en gouverneur van
Hulst, Willem van Hille.
Eerstgenoemde werd gewond en dolf
het onderspit na steekwonden boven de
rechterduim, een diepe wond in de
rechter bovenarm en een stoot in de
pols, die hem ontwapende. In de stads-
resoluties van 3 augustus 1697 vernemen
we hiervan voor het eerst. Direkt besloot
de magistraat de zaak aanhangig te ma
ken in de Staten van Zeeland, omdat
gedeputeerden altijd door de overheid
moesten worden beschermd en in het
bijzonder tegen hen die door de provin
cie werden betaald, zoals bij van Hille
het geval was.
De Tholense afgevaardigden, met uit
zondering van de Bils die na zijn won
den nog te bed lag, dienden daarop een
klacht in. Zij voerden aan dat de ruzie
was ontstaan nadat van Hille aanmer
kingen maakte over de houding van de
Bils als raad ter Admiraliteit(marine)
tijdens zijn veroordeling na de invoer
met zijn schip van Franse wijnen en
brandewijn.
Dit was tijdens de 9-jarige oorlog
(1688-1697) tussen de Republiek der
Zeven Verenigde Nederlanden en Lo
dewijk de XIV verboden. Deze oorlog
eindigde met de vrede van Rijswijk,
waarbij Frankrijk stadhouder Willem
III als koning van Engeland erkende.
De gedeputeerden vermeldden verder
dat de Bils door van Hille uit het Hof
van Zeeland(abdij te Middelburg) en de
stad werd gelokt met alleen een kleine
degen, zoals politici gewoon waren te
dragen. Plotseling is hij toen door de
militair, die bewapend was met een lan
ge stevige rapier, tot het duel gedwon
gen. De uitslag van dit gevecht tussen
twee ongelijke tegenstanders is duide
lijk. Met veel nadruk wordt verder nog
betoogd dat de Staten van Zeeland
hierdoor ernstig zijn beledigd en ge
hoond en dat de Bils een prettig humeur
had. Met algemene stemmen besluiten
de verraste Statenleden dat van Hille
zich binnen 8 dagen schriftelijk tegen de
aanklacht moet verweren en dat hij tot
nader order niet meer in Zeeland mag
verschijnen.
Dit laatste houdt echter geen verban
ning in van de in Hulst wonende com
mandeur, daar Staats Vlaanderen (het
huidige Zeeuws Vlaanderen) een gene
raliteitsland was, dat door de Staten
Generaal werd bestuurd.
Op 14 augustus stuurt Willem van Hille
een verweerschrift van 11 kantjes. Zijn
versie van het voorval is geheel anders.
Hij schrijft dat hij steeds een bijzonder
vertrouwde vriendschap met de Bils
heeft gehad, die echter van die zijde
steeds flauwer werd. Tijdens de twist,
waarbij geen getuigen waren, kwamen
slechts enige kleine geschillen van per
soonlijke aard aan de orde, zoals het le
nen van een ring van zijn overleden
vrouw aan de Bils tijdens zijn trouwen,
het tweejarig onderhoud van een paard
en over de prijs en betaling van een door
hem aan de Bils verkocht paard. Zonder
te duelleren vertrok hij hierna naar zijn
schip te Vlissingen.
Onderweg trof hij echter de gekwetste
de Bils aan, die hij op zijn verzoek heeft
meegenomen naar Vlissingen om te
worden verbonden.
Het verweerschrift is de statenleden ter
hand gesteld. In de resoluties wordt over
deze zaak echter niet meer gesproken.
Het is uit beide stukken moeilijk op te
maken of de Bils een goed vaderlander
was of dat het geschil slechts een privé
aangelegenheid betrof. De statenleden
vonden van Hille vermoedelijk echter in
ernstige mate schuldig. Het verbod Zee
land binnen te komen werd niet herroe
pen en zijn naam komt het volgend jaar
niet meer voor op de lijsten van bevel
hebbers van door de Staten van Zeeland
betaalde compagnies. Voordien werd hij
jarenlang door Vlissingen betaald.
Na 1697 woonde van Hille nog enige
jaren te Hulst. Bij de doop van zijn
dochter wordt hij kolonel "ten dienst
dezes lande" en gouverneur van Hulst
en onderhavige forten genoemd, nu dus
door de Staten Generaal betaald. In
1702 begraaft hij zijn vrouw Susanna
Magdalena- Kien en het volgend jaar
begraaft hij aldaar een kind. Waar
schijnlijk is hij voor het beleg van Hulst
in 1704 tijdens de Spaanse successieoor
log vertrokken.
Door sommige 17de en 18de eeuwse
rechtsgeleerden werd duelleren vergele
ken met zelfmoord en eigen rechtsple
ging. In de algemeen heersende rechts
leer was het zonder bijzondere bepalin
gen niet strafbaar.
In de Republiek der Zeven Verenigde
Nederlanden was het tweegevecht het
populairst onder militairen en studen
ten. De meeste plakkaten, die aan deze
moordpartijen en doodslagen een einde
wilden maken, betreffen dan ook deze
kringen. Het oudst bekende verbod da
teert van 1572. Het volgend jaar werd
o.m. bepaald dat militairen zonder toe
stemming van de veldheer of gouver
neur elkaar niet mochten uitdagen.
Overtreders werden met lijfstraffen en
later zelfs met de dood bedreigd. Ook
secondanten en toeschouwers - werden
met straffen bedreigd. De justitie trad
echter zelden op.
Ook de Nederduits Hervormde staats
kerk was fel tegen tweegevechten en gaf
hieraan in 1650 voor het eerst uiting
door haar bezwaren tegen het gemak
waarmee de stadhouder overtreders van
de plakkaten gratie verleende.
In 1657 vaardigde de Staten van Hol
land een nieuw verbod uit die het duel
leren van militairen en burgers verbood.
De straffen waren niet mals; verbanning
en verbeuring van goederen en ontzet
ting uit ambten. Op het doden van
tegenstanders stond de doodstraf en
zoals dat gebruikelijk was ten aanzien
van eerlozen bevatte het plakkaat voorts
bepalingen dat diegenen die in een duel
omkwamen, alleen 's nachts mochten
worden begraven, waarbij alleen de
doodgravers aanwezig mochten zijn.
Omgekomen uitdagers moesten enige
tijd op het schavot worden tentoonge
steld.
In Zeeland is geen bijzonder plakkaat
uitgevaardigd doch een dergelijke ver
ordening door de Staten Generaal in
1663 vastgesteld, was wel van kracht in
Staats Vlaanderen.
Wie was Pieter Carel de Bils?
Hij werd op 31 maart 1647 te Amster
dam gedoopt als zoon van Louis de Bils,
hoogleraar anatomie te Leuven en Eli
sabeth Peene. Hij is 3 maal gehuwd, n.l.
voor de eerste maal met Maria Ercke-
lens. Binnen een jaar na haar dood
huwde hij op 5 juni 1678 te Tholen met
Susanna van Vrijberghe, een dochter
van de raadsheer van stadhouder Wil
lem III, Jacob van Vrijberghe en Catha-
rina Oysel.
Kort voordien was de Bils uit 's-
Gravenhage naar Tholen gekomen en
daar poorter geworden. Susanna stierf
echter reeds spoedig(22 nov. 1679). La
ter is hij nog gehuwd met Cornelia van
Dusseldorp, die hem overleefde.
Hij bekleedde tijdens zijn leven een
aantal functies. Hij was heer van Cop-
pendamme en Boonen, twee weinig be
kende plaatsen in Vlaanderen en een der
heren van Oud- en Nieuw-Vossemeer.
Namens de Staten van Zeeland was hij
ambachtheer v an Poortvliet, dat na zijn
dood door de Staten is verkocht.
Verder was hij baljuw van Aardenburg,
burgemeester, schepen en permanente
raad (raadslid) van Tholen en op pro
vinciaal niveau was hij gecommitteerde
raad (lid gedeputeerde Staten) en raad
van de Amiraliteit (zeewezen).
Zijn gedrag is niet altijd onbesproken
geweest. Lieven en Jacob van Vrijberg-
Kopergravure van de Abdij of het Hof
van Zeeland te Middelburg (1746) met
het in 1599 gebouwde huis waar de Tho
lense afgevaardigden in de Staten van
Zeeland verbleven, thans kantoor van de
Rijksgebouwendienst(voor linker toren).
Tijdens de Republiek was Tholen één der
zeven steden die zitting had in de Staten
van Zeeland.
he moesten hun moeder op haar sterf
bed (overleden 22 aug. 1688) beloven
een aanklacht tegen de Bils in te dienen
wegens bloedschande met twee van haar
dochters die beide niet ouder dan 19 jaar
zijn geworden. Vermoedelijk betreft het
hier echter aangetrouwde familieleden.
De aanklacht heeft echter succes en hij
wordt ongeschikt verklaard voor ver
vulling van enige betrekking. De Tho
lense magistraat gaat hiermee accoord,
doch herroept de volgende dag zijn be
slissing. Tijdens het oproer en de be-
stuursverandering te Tholen in 1702
moest hij door de vensters achter uit het
stadhuis vluchten en verloor hij opnieuw
zijn functies. Men verweet hem zijn
grote invloed en willekeurig gezag.
Na het herstel der rust wordt hij vanwe
ge zijn vele verdiensten aan de stad tot
pensionaris honorair benoemd met de
bevoegdheid de belangen van de stad in
de Statenvergaderingen te bepleiten.
Kort voor zijn dood wordt hij in 1703
wederom tot permanente raad aange
steld, nadat een der leden ten behoeve
van hem zijn zetel ter beschikking had
gesteld. Kort daarna op 14 maart 1704
overleed hij.
J.P.B. Zuurdeeg,
gemeentearchivaris
Lange zinnen
Het verdient geen aanbeveling al te lan
ge zinnen te maken. Men moet terdege
oppassen daarbij geen fouten te maken.
Vooral als het onderwerp van de zin
verschillende personen aanduidt, is een
foutje snel gemaakt.
De volgende lange zin illustreert duide
lijk dat de samensteller de draad kwijt is.
"Allen, die door hun werkzaamheden in
de overheidssfeer ten behoeve van vor
ming en opvoeding en ook zij, die in de
private sfeer op dit terrein aan het werk
zijn, of een begin willen maken, mogen
deze bijeenkomst niet missen."
Ter verduidelijking: in de bijeenkomst
zou het onderwerp milieu-educatie
worden behandeld. In de aangehaalde
zin is "allen" onderwerp, maar ook
"zij". Het zijn verschillende personen.
Inderdaad zal iemand, die werkzaam
heden heeft in de overheidssfeer, reeds
aan het werk zijn. Het eerste deel van de
lange zin is onvolledig. Ook tegen "of
een begin wil willen maken" is bezwaar
te maken. Bedoeld is: of er een begin
mee willen maken.
Beter is het daarom voor de leesbaar
heid en de duidelijkheid zo'n zin te
splitsen in kortere zinnen. "Allen, die
door hun werkzaamheden in overheids
sfeer betrokken zijn bij vorming en op
voeding mogen deze bijeenkomst niet
missen. Dit geldt eveneens voor hen, die
in de private sfeer reeds aandacht aan
dit werk besteden. Ook degenen, die er
een begin mee willen maken, kunnen er
veel opsteken."
Op 22 mei a.s. wordt het 150-jarig bes
taan herdacht van de reguliere veer
diensten in Zeeland. Hiervoor willen
Gedeputeerde Staten 74.500 gulden uit
trekken. Hiervan slokt een jubileum
boek 68.000 gulden op.
Het boek wordt gratis beschikbaar ges
teld aan het huidige en gepensioneerde
personeel van de Provinciale Stoom
bootdiensten, terwijl ook nog een ge
deelte in de boekhandel wordt verkocht.
Onder de reizigers van de veren worden
op 22 mei honderd gratis jubileumboe
ken verloot. Alle circa 35.000 passagiers
op die 22e mei krijgen een in kleur uit
gevoerde herdenkingskaart, gemaakt
door scheepvaartillustrator Fg. J. Frans
Naerebout uit Vlissingen. Schoolkinde
ren uit de aanleggemeenten Breskens,
Vlissingen, Kruiningen. en Kloosterzan-
de zijn op 22 mei te gast bij de P.S.D.
tenslotte is er nog vanaf eind juni een
tentoonstelling over 150 jaar Zeeuwse
veren in de Middelburgse statenzaal.
