WHS.en het jaar van de grote kansen
r
s
Scherpenisse 850jaar (III)
De
van Scherpenisse
w
Eerste prijs Veronica
s
Donderdag 2 juni 1977
EENDRACHTBODE
7
Derde plaats voor WHS
op Kloetinge-tournooi
Tournooien in Sint
Annaland en Oud
Vossemeer
WEDVLUCHTEN
Wie veel heeft, wil meer hebben. Dat is
zo op allerhande terrein van het leven en
daarop maakt het sportgebied geen uit
zondering. Met het afgelopen zaterdag
spelen van de laatste competitiewedstrijd
in "s Gravenzande heeft de Sint Anna-
lands tweede klasser een seizoen afge
sloten, dat zich niet eerder in de
groen-witte annalen voordeed.
De sterke tweede klasse, waarvan alleen
Sizo al vrij snel een underdog rol vervul
de en waar toch weer 2 clubs moesten
degraderen, eiste van alle deelnemers dat
men bijna 24 wedstrijdweken lang op de
tenen moest staan. Een slipper van de
ene kon gemakkelijk meteen ook weer
een verschil van 4 plaatsen uitmaken
voor de andere. Een drietal koplopers
vanaf de beginperiode kwamen tijdens de
slotfase bijna op de rand van de afgang,
want zelfs kampioen Nieuw Lekkerland
moest in deze competitie 14 verliespun-
ten toestaan.
Met een op de goede middenmoot plaats
eindigend WHS waren er dit jaar achte
raf bekeken grote mogelijkheden voor
een toppositie. In feite heeft de prolon
gatie van dit topvoetbal in onze streek
nimmer aan een zijden draad gehangen.
Maar als er uit 24 wedstrijden 10 gelijk
gespeeld worden, zijn er met wat geluk
meer mogelijkheden dan middenmotor te
zijn. Niet alleen wat geluk, maar boven
dien met een echte goaltjesdief. Want
het toch verdienstelijk aantal van 39 ge
maakte doelpunten en daarmee wedijvert
men ook volop met de kopgroep, was
toch in het nu afgelopen seizoen maar
een fractie van de kansen, die de Sint
Annalandse formatie zich wist te schep
pen. Daardoor vooral was het voor de
trouwe supporters een afwisseling van
glorie en teleurstelling.
Dat ook in de lands laatste competitie
wedstrijd te 's Gravenzande. Een al ge
havend WHS met het ontbreken van
Door de volleybalvereniging Veronica
uit Sint Maartensdijk werd zaterdag
deelgenomen aan een internationaal
tournooi in Zelzate. Veronica bereikte
met 7 andere teams de finale en kwam
vervolgens zelfs aan een eerste prijs door
van de 6 partijen er 4 te winnen en 2
gelijk te spelen. Dat betekende de wis
selbeker, die een volgend jaar opnieuw
inzet zal zijn. Het winnende team bes
tond uit André van Damme, Thimo
Bokxe, Peter van de Ree, Dick Bent-
schap Knook, Rogier van Es en Perry
Bakx.
'Piet de Koster, Ad van de Meeren en
zelfs doelman Wim Fase. Ook de 's
Gravenzandse ploeg kon niet het volle
gewicht in de schaal brengen. Voor bei
de partijen had het ook niet zoveel meer
om het lijf en toch liep men er de kantjes
niet af. Het laatste kwartier van de partij
gaf echter weer het beeld, dat in 23 voo
rafgaande wedstrijden vaak aan de orde
was: uitgekochte, veelvuldige kansen,
maar geen doelpunten. Met nog enkele
minuten te spelen had bijvoorbeeld
Theo Moerland niemand meer voor zich
om te scoren. Hij wachtte echter zo lang
met het beslissende tikje, dat er nog weer
een mogelijkheid kwam voor een thuis
club verdediger de 1-1 te handhaven.
Daarvoor zat de WHS winst ook in de
schoenen van Jan Mosselman en Nico
Hage, maar ze bleef er inzitten. In voo
rafgaande weken hebben de supporters
iets dergelijks bij herhaling beleefd en
als men dat zou verdisconteren in pun
ten, dan zouden zes meer niet overdre
ven zijn geweest, 30 punten betekende
dan wel een tweede plaats op de rang
lijst.
Nu bestaat het niet dat elke kans ook een
doelpunt is en zelfs niet moet zijn, er wil
hiermee slechts worden aangetoond, dat
WHS in feite een bijzonder sterk seizoen
achter de rug heeft met een vrij brede
selectie, die het mogelijk maakte ook na
blessures van de een of ander nog in de
running te blijven.
In 's Gravenzande werd het na een 0-0
ruststand via een strafschop benut door
Theo Moerland 0-1. In de 28ste minuut
maakte de thuisclub gelijk
WHS kan het tweede klasserschap ver
volgen. Het kan wel zijn dat een andere
wat meer regionaler indeling het aantal
reis-kilometers volgend seizoen wat doet
dalen, al blijft het aantal tweede klassers
uiteraard beperkt en daartussen moet
dan toch de indelingskeuze vallen.
De competitie-eindstand is als volgt:
Nieuw Lekkerland 24 13 8 3 34 36-17
Katwijk 24 11 7 6 29 35-22
's Gravenz. SV 24 11 6 7 28 38-29
SSS 24 10 7 7 27 48-31
Arnemuiden 24 10 5 9 25 35-26
PPSC 24 10 5 9 25 30-31
WHS 24 7 10 7 24 39-34
ASWH 24 8 8 8 24 29-33
Lyra 24 8 7 9 23 27-29
Rijsoord 24 7 9 8 23 22-25
GVVV 24 7 9 8 23 27-30
Dosc 24 7 5 12 19 32-43
Sizo 24 2 4 18 8 12-60
Nieuw Lekkerland werd kampioen en
promoveert naar de 1ste klasse, terwijl
Sizo en Dosc degraderen naar de 3e
klasse,
Tweede Pinksterdag werd door het
eerste WHS elftal deelgenomen aan het
tournooi in Kloetinge. Niet van de partij
waren Piet de Rijke, Piet de Koster, Jan
Mosselman en Ad van de Meeren. Voor
de WHS-ers was er op dit tournooi de
grootste voldoening, dat men de toch
uiteindelijke winnaar, de C ploeg van de
Tilburgse eerste divisieclub Willem II
met 1-0 klopte. De groen-witten speel
den een verdedigend concept tegen de
jeugdige Tilburgers, die zich volledig
probeerden waar te maken, omdat elke
goed gespeelde wedstrijd een speler
dichter bij eerste divisievoetbal brengt.
Bij een uitval scoorde Ko Stoutjesdijk.
In dezelfde poule versloeg Willem II het
eerste elftal van Goes met 0-3. WHS
verloor op zijn beurt van Goes met 3-1,
maar won vervolgens met 1-0 van Kloe
tinge. De eindstand van poule 1 was
achtereenvolgens WHS - Willem 2 -
Goes en Kloetinge. In poule 2 werd het
Jong Ambon - Arnemuiden - Steeds
Volharding uit Rotterdam en Terneu-
zen. In de kruisronde verloor WHS door
strafschoppen van Arnemuiden, maar
strafschoppen (3 stuks) tussen WHS en
Jong Ambon eindigde in het voordeel
van de groen-witten.
De einduitslag van dit sterke tournooi
was dan ook: eerste plaats Willem II,
vervolgens Arnemuiden, daarna WHS
op de derde plaats, 4. Jong Ambon, 5.
Goes, 6. Rotterdam, 7. Terneuzen, 8.
Kloetinge.
Op tweede Pinksterdag sloten ook heel
wat reserve-elftallen het seizoen
1976/77 af met een toumooitje van ei-
landelijke deelnemers. In Sint Annaland
werd dat georganiseerd door WHS 3.
Uitslagen: WHS 3-SPS 2-1, Vosmeer 3-
Smerdiek 3 0-1, WHS-Vosmeer 2-0,
SPS-Smerdiek 0-2, WHS-Smerdiek 2-0,
SPS-Vosmeer 2-0.
Ere-voorzitter A.J. Soeters reikte na af
loop in de kantine de prijzen uit aan alle
vier deelnemende clubs onder dank
voor de organisatie, de leiding en de
sportieve verrichtingen. Door bovenge
noemde uitslagen had de thuisclub met
6 punten uit de 3 wedstrijden de eerste
prijs, die door aanvoerder Adri de Witte
in ontvangst werd genomen. Tweede
met 4 punten werd Smerdiek, derde SPS
met 2 punten en vierde Vosmeer 3 met 0
punten.
In Oud Vossemeer was er in twee poules
een tournooi van merendeels senioren 4.
In poule A waren de uitslagen: sportclub
Stavenisse 2-Tholense Boys 4 1-0, Noad
3-Vosmeerse A jeugd 0-0, Tholense
Boys 4-Noad 3 1-2, Vosmeerse A jeugd-
Sportclub Stavenisse 2 1-1, Tholense
Boys 4-A jeugd 1-0, Sportclub Stavenis
se 2-Noad 3 1-2. De eindstand was hier
door in deze poule 1 Noad 3, 2 Stave
nisse, 3 Vosmeerse A jeugd en 4 Tho
lense Boys 4.
In poule B waren de uitslagen: SPS 3-
Vosmeer 4 2-1, Smerdiek 4-WHS 4 2-2,
Vosmeer 4-WHS 4 0-1, Smerdiek 4-SPS
3 1-0, WHS 4-SPS 3 1-0, Vosmeer 4-
Smerdiek 4 1-1.
Eindstand poule B: 1 WHS 4, 2 Smer
diek 4, 3 SPS 2, 4 Vosmeer. Voor de
eindrangschikking liet Tholense Boys 4
verstek gaan. Dit werd door organisa
tieleider J. Heijboer, die na afloop in de
kantine de prijzen uitreikte betreurd.
Deelname aan een tournooi betekent
ook afwerking daarvan. Een voortijdig
verrek ontneemt een andere partij een
laatste wedstrijd en ook de voldoening
niet aan zijn trekken te zijn gekomen.
Hij vond het onjuist handelen van de
Tholenaren, want ook al eindigt men op
de laatste plaats, het gaat om het mee
doen en niet om de knikkers. Automa
tisch had hierdoor Tholense Boys 4 de
8ste prijs, Vosmeer 4, dat niet voor een
eindstrijd behoefde uit te komen omdat
de partner Tholense Boys 4 was ver
trokken kreeg de 7e prijs, SPS 3, dat via
strafschoppen de beslissing over 5e en 6e
plaats van de Vosmeer A jeugd had
verloren werd zesde, Vosmeer A werd
vijfde, Smerdiek 4 dat in de strijd om de
3e en 4e plaats met sportclub Stavenisse
3 door een eigen doelpunt afhaakte
werd vierde, sportclub Stavenisse kreeg
de derde prijs.
In de finale kwamen Noad 3 en WHS 4
tegen elkaar om de 1ste en 2e plaats. De
Filipslandse formatie was feller en had
daardoor meer mogelijkheden, terwijl
bij WHS de techniek domineerde. Het
duel bleef na 2 x een kwartier onbeslist.
Toen zat er meteen de grote kans in voor
WHS 4 omdat strafschoppen de zaak
moesten beslissen. De kleine, maar wel
dappere Kees Goedegebuure begon met
er een Fliplandse inzet uit te houden en
daarmee was het eigenlijk bekeken. De
WHS 4 formatie won met de straf
schoppen en veroverde daarmee ook de
eerste prijs op een gezellig tournooi,
waarbij Vosmeer zich zoals gewoonlijk
een goede gastheer toonde. Het voet-
De Zwaluw Oud-Vossemeer, eerste
concours ten bate van de bejaarden die
rond de jaarwisseling allen een tractatie
zullen ontvangen. 477 duiven uit het
hele eiland Tholen en Sint-Philipsland
over 337 km vanuit St Dizier. Gelost om
9.30 uur, aankomst eerste duif 13.56.31
u. 1229 meter/minuut, laatste prijswin
naar 14.38.07 u. 1062 meter/minuut.
C. van Luijk 1,12. J. Vaders 2,40,50,64,
84. K. ëe Frel 3, 8, 17, 36, 45, 60. A.
Wagemaker 4,41, 92. P. Vis 5, 72. J. van
Oever 6, 111. A. Douw 7, 67, 68, 114. A.
Voormeulen 9, 58, 78, 118. J. Boogaard
10. J. Kruf 11, 24, 94, 97, 98. M. Moer
land 13, 85, 88. L. Hoek 14. D. Haver-
mans 15, 30, 38, 91, 116. C. Laban 16. J.
Potappel 18, 37, 86, 110. J. Fontijne 19.
A. Scherpenisse 20, 31, 46, 49. P. de
Wilde 21, 25, 59, 109. D. Polderman 22,
28, 29 29, 33, 43, 53, 57, 69, 82, 99. J.
Geense 23. A. Laban 26, 32, 44, 62. G.
Hoek 27,52,90,104,119.1. Berkey 34. L.
van de Klein 35,103. J. Moerland 39, 87.
G. Lindhout 47. C. v. meer 42, 76. B.
Quist 48, 107. J. Egbersets 51. P. Potap
pel 54, 89,102,117. M. Verweys 55,74. J.
Verweys 56, 73, 93. F. Hommel 61. M.
Speyer 63. m. Moelker 65. P. van de
Houten 66. A. Korsman 70. J. Boogaard
71., 101. 120. G. Hoek 75. K. Lisseveld
77. J. Geense 79, 113. C. Laban 80. J.
Schetters 81, 106. m. de Graaf 83. W.
van Dommelen 95. A. van Daalen 96. H.
Smits 100 A. Lindhout 105 C. Lisseveld
108. J. Ballegooy 112. J. o Verwijs en zon
115.
Uitslag voor eigen vereniging: J. Vaders
22,26,35,47. P. Vis 2,40. A. Douw 3,37,
38, 65. A. Voormeulen 4,31, 43. J. Kruf
5, 12, 53, 55, 56. M. Moerland 6, 48, 50.
L. Hoek 7. D. Havermans 8, 17, 21, 52,
66. J. Potappel 9, 20, 40, 63. P. de Wilde
10, 13, 32, 62. D. Polderman 11, 15, 16,
18, 24, 29, 30, 39. 45, 57. G. Hoek 14, 28,
ballen is, zij het dat de Eendrachtcup
finales nog een plaats krijgen voor de
eerstkomende zes weken wel een beke
ken zaak met hier en daar een oefen
partijtje.
41, 51, 58, 68.1. Berkey 19. C. van Meer
23, 42. B. Quist 25, 61. J. Egberts 27. F.
Hommel 33. M. Speyer 34. P. van de
Houten 36. J. Schetters 44, 60. M. de
Graaf 46. A. van Daalen 54. A. Lindhout
59. J. Ballegooy 64. A. Voormeulen 67.
Wedvlucht Compiegne 28-5-1977, Reis
duif Scerpenisse. In concours 223 duiven
los 7.10 uur, n.o. wind, afst. 255 'km. Ie
pr. 10-53-07= 1139,23 m, laatste pr.
11-32-09= 969,64 M. L. de Kwak-Koo-
laaard 1, 19 32, 38 75. H. Smits 2, 39, 46,
51, 56, 62, 66. A. Moerland 3, 4, 20, 36,
49, 57, 59. 60. 63, 69. J. Scherpenisse 5,
13, 28, 37, 45,61, 74. D. Uijl 6, 43, 65. G.
Lindhout 7,26. P. Potappel 8, 22, 27, 30,
31, 68, 72. J. Moerland 9, 35, 41, 71. K.
Lisseveld 10, 23, 44, 52, 53, 70, 73. A.
Scherpenisse 11, 12,16,24,47,48, 50,67.
A. Riedijk 14, 17, 21, 54, 64. P. Dorst 15,
34. C. D. Uijl 18. C. v. Belle 25, 33. A.
Hage 29, 42. C. Bolier 40. M. Goudzw
aard 55. P. Suurland 58.
Wedvlucht Moulins 28-5-1977, Reisduif
Scherpenisse. In concours 91 duivern los
6.30 uur, n.o. wind, afst. 557 km. Ie pr.
15-118-11= 1056,62 m, laatste pr.
17-23-36= 853, 24 m. A. Scherpenisse 1,
2, 6, 7. L. de Kwak-Koolaard 3. G.
Lindhout 4, 15, 17, 19. H. Smits 5, 8, 11,
22. G. Larooy 9, 21. J. Scherpenisse 10.
A. Riedijk 12. J. Moerland 13, 23, 25. P.
Potappel 14, 16, 18, 28, 29. A. Moerland
20, 24.P P. Suurland 26. C. v. Belle 27,
31. D. Uijl 30.
Wedvlucht Compiegne 28-5-1977,
Trouwe-Duif Tholen. In concours 185
duiven los 7.10 uur n.o. wind, afst. 255
km. Ie pr. 10-57-51 1119,45 m, laatste
pr. 11-19-20= 1023, 69 m. J. Kegge 1,
12, 15. C. v.d. Berge 2,42. J. Bogaart 3, 8,
11, 13, 25,45. J. v. Dijke (Kr) 4,26,47. L.
v.d. Klein Jz. 5, 17, 19, 20, 27. M. Kors
man 6, 33, 38, 44. M. Laban 7, 34. A.
Wagemaker9, 16. A. Korsman 10,41. P.
Laban 14, 24, 31, 35, 36, 46. C. v. Luijk
18. C. Moeliker 21, 30. A. Laban Zn. 22,
23. J. Noom 28. M. Moeliaer 29, 39, 40.
M. Tazelaar 32, 37. L. v.d. Hoofd 43.
Wedvlucht Moukins 28-5-1977, Trou
we-Duif Tholen. In concours 101 duiven
los 6.30 uur, n.o. wind, afst. 557 km. Ie
pr. 15-12-10= 1066, 87 m., laatste pr.
17.12-54 866,46mC. v.d. Berge 16,9,
11, 12, 22, P. Laban 2, 4, 23. J. M. v.
Dijke 3, 21, 26. M. Laban 7. A. Wage
maker 5, 8, 17. J. Bogaart 10, 15. J. v.
Dijke (Kr) 13, 14, 27, 28. M. Moeliker
16,25. M. Tazel Tazelaar 18. L. Hage 19,
33. B. Schot 20. A. Korsman 24, 29. W.
Theunisse Zn. 30, 34. C. Moeliker 31. J.
Praat 32.
De Zwaluw Sint-Maatrtensdijk vanaf
Louvres met 90 duiven, lepr. 12.01.48
1025.52 m., laatste pr. 12.39.36= 921.35
m. J. Stoutjesdijk 1, 17, 18, 20, 26, 27. C
van Gorsel 2,4, 6, 19. L. v.d. Berge 3, 13,
14, 33. L. Riedijk 5, 8, 24, 25, 29. A.
Zwagemaker 7, 9, 30, 32. I. Kwaak 10,
12, 16, 21, 23. C. Priem 11, 22. C. An-
driesse 15.
O. V. F. van Beveren 28. P. van Beveren
31.
Wedvlucht St.-Dezier 14-5-1977, Reis
duif te Scherienisse. In concours 232
duiven, los 9.30 uur n.w, wind, afst. 330
tot 336 km. Ie pr. 14.13.54 1181,60 m,
laatste pr. 15.09.00 971,17 m.
J. Moerland 16,17,22,25,27,4146,48,
49, 57 A. Riedijk 2, 15, 32, 33, 66 A.
Scherpenisse 3, 5, 8, 9, 11, 14, 16, 30, 40,
47, 75 J. Scherpenisse 4, 18, 52, 63, 70 A.
Moerland 7, 13, 21, 42, 56, 59, 67 G.
Lindhout 10, 36, 58 P. Potappel 12, 23,
26, 31, 65, 72, 74, 78 H. Smits 19, 24, 37,
55 K. Lisseveld 20, 28, 43, 44, 53, 77 D.
Menheere 29, 62 C. v. Belle 34,35,68,69
P. Suurland 38, 61, 71, 73 L. de K.
Koolaard 39, 51 C. Bolier 45 M.
Goudzwaard 50 D. Uijl 54, 76 P. Dorst
60 G. Larooy 64.
Wedvlucht St.-Dezier 14-5-1977, Trou-
we-Duif te Tholen. In concours 236
duiven, los 9.30 uur n.w. wind, afst. 327
km. lepr. 13.56.31 1229,40 m, laatste
pr. 14.41.52 1048,42 m.
C. v. Luijk 1, 9, 35 J. Deurloo 2, 19, 31,
34, 52 L. Soomers 3 A. Wagemaker 4,15,
29 J. v. Dijke (Kr) 5, 17 P. Laban 6,41 J.
Bogaart 7, 8, 25, 37, 49, 50 C. Laban 10,
27 A. Laban Z. 11, 12, 16, 21, 51, 53 M.
Tazelaar 13, 20, 30, 44, 47, 55 L. v.d.
Klein Jz. 14, 40, 58 A. Korsman 18, 23,
42, 54 M. Moeliker 22 J. Praat 24 L. v.d.
Klein (S) 26 L. Hage 28 J.M. v. Dijke 32,
56 C. v.d. Berge 33,38,39 J. Noom 36 M.
Korsman 43, 45 C. Moeliker 46 L. v.d.
Hoofd 48, 59 J. Kegge 57.
De Reisduif te St. Philipsland vanaf St.
Dizier op 14-5-'77 met 196 duiven, met
Noordwestenwind gelost om 9.30, afs
tand 337 km, snelheid eerste duif
1210.83 m/m, aankomst 14.08.22, snel
heid laatste duif 1026.19 m/m, aan
komst 14.58.23.
K. de Frel 1, 3, 6, 9, 10 en 15 J. v. Oeve-
ren 2 en 30 A. Faasse 4 en 23 Th. Bakker
5, 12, 28 en 46 M. Fonteijne 7 Jac.
Geense 8, 22 en 32 Gebr. Fonteijne 11
en 17 Mevr. Verwijs 13,19, 40 en 45 J.C.
Verwijs 14 en 18 Adr. Verwijs 16 en 44
K.A. Reijngoudt 20, 34 en 35 K. Reijn-
goudt 21 J. Verwijs Zn 24,31,37 en 41
W. v. Dommelen 25 en 42 J. Quist 26 en
39 A.W. Beurkens Zn 27 A.S. Hoog
lander 29 en 48 Iz. Vermeij 33 W. Neele
36 en 43 J. Zuidweg 38 A. v.d. Est 47 D.
Hage 49.
Aanvankelijk was het onderwijs alleen bestemd voor de
vorming en opleiding van de geestelijkheid. De oudste
school in het huidige Nederland was gevestigd te
Utrecht, de zetel van het bisdom Utrecht, waar in het
jaar 777 vier leermeesters aan waren verbonden. Later
toen onderwijs werd gegeven aan iedereen die wilde
leren lezen en schrijven, waren de scholen zeer nauw
aan de parochiekerken gebonden tot aan het eind van
de Middeleeuwen.
EERSTE SCHOOLMEESTER AAN DE BEES
TENMARKT
De oudst bekende parochiescholen lagen omstreeks
1200 in Hallum en Frarmsum. Vermoedelijk zullen
toen ook andere parochiescholen hebben bestaan en
zeker in de belangrijker plaatsen. Aan het eind van de
Middeleeuwen waren in alle kerkdorpen van enige
betekenis scholen gevestigd. In Scherpeniese was dit
in ieder geval voor 1528 toen de woning van de
schoolmeester aan de Beestenmarkt (Lage Markt)
werd vermeld.
De band met de kerk is in de late Middeleeuwen niet
verbroken toen de meeste stadsbesturen de oude pa
rochiescholen hadden overgenomen en een deel van
de exploitatie in handen hadden gekregen. De kerken
hadden de school nodig voor hun plechtigheden. Dit
verbonden zijn blijkt hieruit, dat de koster ook na de
reformatie, het onderwijs gaf. Op de dorpsscholen
bestond dit uit lezen, schrijven en kerkzang.
SCHOOLMEESTERS, OOK VOORZANGERS!
De eerste met naam genoemde meester te Scherpe
nisse was meester Mathijs die in 1590 van zijn kleine
salaris niet kon rondkomen. In hetzelfde jaar werd
zijn dienst opgezegd. De dorpsmiddelen waren te be
perkt om de schoolmeester te betalen. Men verzocht
toen aan Maria van Nassau als zaakwaarneemster van
haar broeder Philips Willem, heer van St. Maartens
dijk en Scherpenisse om financiële steun. Van 19 juni
1691 kwam de schoolmeester toen ten laste van de
heer, die vanouds ook zijn benoemingsrecht had. De
nieuwe meester werd Abraham Buydens. Zijn salaris
is in 1606 verhoogd met 20 schellingen, welke het dorp
moest betalen naast de 8.- 48,-) die de heer be
taalde. Ook het armbestuur betaalde een deel van zijn
salaris voor zijn behoeftige leerlingen. De functie van
meester was meestal gecombineerd met die van voor
lezer en voorzanger der kerk en hij moest de klok
luiden voor de kerkdienst. Tegen beloning wond hij
de torenklok op, was hij bode van de consistorie,
grafdelver en schoonmaker van het kerkgebouw. In
zijn vrije tijd gaf hij bijles, want in 1623 werd dit aan
ieder ander verboden. Naast zijn geldelijke beloning
ontving hij in natura voor ieder tuig paarden te
Scherpenisse een maat tarwe, wat later in geld is om
gezet. Ook had hij vrij wonen en kreeg hij in de 18de
eeuw jaarlijks een hoeveelheid turf. Niet altijd waren
al deze functies in een persoon verenigd. Op 28 april
1630 werd Pieter Cornelis Vrijer te Noordwelle tot
schoolmeester te Scherpenisse benoemd, wat enige
moeilijkheden opleverde met Lijsbeth Jans Cabelsdr.
die bij de vorige meester de meisjes leerde kantklossen
en letterwijs maakte. De nieuwe meester wilde dit
verbieden. Ook weigerde hij het kosterambt. Door
zijn salaris op te schorten kon men hem echter tot
andere gedachten brengen. Het midden van de Gou
den eeuw was voor Scherpenisse een trieste tijd. Op 30
januari 1645 brak de Scheldedijk door en over
stroomde de Scherpenissepoleder. Nog jarenlang
drukten de zware polderlasten het bestaan. In 1651
waren hierdoor weinig betalende schoolgaande kin
deren. De meester krijgt dan uit de armenmiddelen
6.13.4. Ook meester Apsolon de Buf had weining
leerlingen na het invloeien van de polder in 1671.
Later komen er klachten over zijn nonchalante ma
nier van schoolhouden en "kwade huishouding" met
zijn vrouw, waarna hij in 1688 tijdelijk is geschorst
"om besondere goede redenen". Zo nu en dan waren
er dus wel eens klachten over de meester, doch zonder
hem kon men het ook niet stellen. Na het overlijden
van meester de Buf kan de magistraat eerst na een
lange vakantie van de jeugd "die in 't wilde komen
lopen" een nieuwe aanstellen.
INSTRUCTIE VAN DE MEESTER.
De instructie van schoolmeester Carel de Ven van
165Q_ geeft meerdere bijzonderheden, zowel betref
fende het schoolhouden als het onderwijs dat moest
worden gegeven. De schooltijden waren lang n.l. van
8-11 en van 13-16 uur en 's zomers tot 17 uur en dit
gedurende zes dagen per week. Alleen op de Christe
lijke feestdagen, biddagen en zondags was er geen
school. In de instructie is ook aandacht besteed aan de
laatkomers. Een instructie van 1757 leert ons, dat de
meester bij ongeoorloofde afwezigheid moest zien
zijn pupillen "tot hun pligt te brengen". Tweemaal
per week mocht de meester verlof tot spelen geven,
n.l. op wonsdagmiddag na drie uur en zaterdag de
gehele middag. De meester moest dan de school
schoonmaken. De overige artikelen zijn aan het leer
programma gewijd; twee uren per week psalmen uit
het hoofd leren en zingen, de zaterdagochtend werd
aan de catechismus besteed en op woensdag werden
twee uren besteed aan het leren van gebeden en de
tien geboden. Verder leerde de meester zijn leerlingen
lezen, schrijven en rekenen. De (leer)boeken moesten
door de magistraat zijn goedgekeurd. De vrouw van
de meester, "de matrese", leerde de meisjes naaien en
"spellewercken" (kantklossen). Bij het uitgaan van de
school moest de meester van de magistraat letten op
de goede manieren van zijn pupillen, die eerbied
moesten tonen aan diegenen die zij ontmoetten "naer
dat de weerdicheyt des persoenen sulcx vereyst".
Volgens de instructie van 1757 moest hij ook nog
zorgen dat de glazen en de leien van de kerk niet
werden kapot gegooid en boomgaarden werden ge
plunderd. Deze ruim honderd jaar latere instructie
heeft ongeveer de zelfde inhoud als die van 1650. Er is
maar weinig veranderd. Deze instructie van 31 de
cember 1757 deelt mee wat een school toen beoogde,
n.l. dat "de kinders en jonge jeugt in de vreeze des
Heeren en alle zedige onderdanigheid gestigd onder
wezen en bequaam gemaekt werden tot alle leeringen
waar aan de gemeente en ider in 't particulier (bij
zonder) veel aangeleegen is". De schooltijden zijn L
De school van Scherpenisse. Rechts de nieuwbouw van
1866 met de gedenksteen, links de uitbreiding van
1884.
ter om op 14 september 1801 q een woning in de
Stoofstraat (tegenwoordig de Schoolstraat) van Mari-
nus Nelisse voor 103,- per jaar te huren. In de
huurovereenkomst werd opgenomen, dat de eigenaar
op zijn kosten de voorkamer "tot school" moest ver
bouwen. De rest van het gebouw was onderwijzers
woning, waarvoor de meester -die volgens de school
wet vrij wonen hadf 48,- huur per jaar moest betalen.
De magistraat had hem echter verzekerd dat als dit
niet gebeurde, de school waarschijnlijk zou moeten
verdwijnen. De keuze van de burgemeester, die in
deze slechte tijd zonder inkomen zou zijn, was niet
moeilijk.
SCHOOLJEUGD IN 15 x 6 METER.
In de raadsnotulen van september 1826 komt de
school weer ter sprake. De schoolmeubelen waren nu
onderwerp van bespreking. Hoewel deze niet op "de
nieuwe manier" waren ingericht, vond de raad ze nog
wel bruikbaar en voor het groter aantal leerlingen die
's winters de lessen volgden, kon men de stoelen van
de gildekamer op het gemeentehuis gebruiken. Kort
hierna is het schoolgebouw aangekocht en verbouwd.
Hierna volgden nog een kleine verbouwing in 1834 en
een grotere in 1837. Het schoollokaal blijkt dan een
afmeting te hebbenn 15 bij 5.80 meter, waarin de
gehele schoolgaande jeugd van Scherpenisse werd
onderwezen. De onderwijzerswoning, welke een aan
tal jaren aan arbeiders was verhuurd, omdat de on
derwijzer een andere woning gebruikte, was toen
dermate vervallen, dat de nieuwe meester J. Craaijo
genoegen moest nemen met een in 1841 opgeknapte
kamer. De overige vertrekken zouden in de komende
jaren weer bewoonbaar worden gemaakt. De meester
voelde er echter weinig voor, om zoals hij het zelf
noemde, met de timmerman en metselaar samen te
wonen en stelde voor zelf een renteloos voorschot aan
de gemeente te verstrekken om de woning in een keer
geheel op te knappen. Hiervan is geen gebruik ge
maakt omdat de gemeentesecretaris F. C. de Casem-
broot een voorschot gaf. Inmiddels was het schoollo
kaal 's winters, wanneer er minder werk was en de
werkende jeugd de school bezocht, weer te klein. In
dan 's morgens een uur later en de meester mocht niet
roken of pruimen. Behoudens de zondagen, bidda
gen, Kerst, Paas- en Pinksterdagen was er nu ook
tijdens de tarweoogst geen school. Beroepen die on
verenigbaar waren met het ambt van schoolmeester,
waren herbergier, pachter van inning van provinciale
belastingen en het uitoefenen van handwerk waar
door de schooldienst zou worden belemmerd. Daar
entegen mocht niemand anders de kinderen leren le
zen, schrijven en cijferen. Als tegenprestatie ênving de
meester 5.15.4 van de heer van Scherpenisse, terwijl
uit de dorpsmiddelen 3.6.8 werd betaald voor de
behoeftige leerlingen.De anderen betaalden de
meester voor het leren lezen spellen, schrijven en cij
feren respectievelijk 4, 6 en 10 stuivers per maand.
Schooljaren en klassen kende men toen nog niet. Alle
leerlingen zaten in een vertrek en waren dus met vet
/rschillende vakken bezig. In de wintermaanden no
vember t/m februari kon men ook de avondschool
volgen van 5-7 uur, behalve op woensdag- en zater
dagavond wanneer er kerkdiensten waren. Het
schoolgeld hiervoor bedroeg 12 stuivers, terwijl de
leerlingen zelf voor het licht moesten zorgen. De in
structie van 1787 is nagenoeg gelijkluidend aan die
van 1757.
SCHOOLGEBOUW AAN DE LAGE MARKT. De
oudst bekende school heeft aan de Lage Markt ges
taan nabij het gasthuis. De meester woonde in het
zelfde gebouw, waar vermoedelijk een kamer voor de
school was bestemd. In de dorpsrekeningen van voor
1800 is zelden iets over het gebouw te vinden. In 1671
is het dak gerepareerd en in 1724 stopte de leidekker,
die het kerkdak herstelde, ook de gescheurde muren
van de school. In 1742 besloot de nagistraat de school
met blauwe pannen te dekken in plaats van met stro.
Waarom dit gebouw in 1801 is verlaten, is niet geheel
duidelijk. Waarschijnlijk waren de slechte toestand
van het gebouw en de publikatie van de eerste Ne
derlandse schoolwet op 15 juni 1801 de redenen. Dit
gebouw dat nog een tijdlang door arme lieden als
woning is gebruikt, werd in 1827 voor 200,- door de
gemeente aan bakker Jacob Jansen verkocht. Ook het
toenemend aantal leerlingen kan een reden zijn ge
weest om naar een ander gebouw om te zien. De
financiële middelen waren ontoereikend om een
nieuw gebouw te plaatsen. Het lukt de gemeente ech- een aangrenzend vertrek werd toen de laagste klas gaderingen 1948-1957.
geplaatst. Het was echter nog steeds een éénmans-
school.
ONVERWARMD.
De tweede school in de gemeente te Westkerke was
door een storm in 1836 dermate gescheurd, dat deze
zonder gevaar niet meer gebruikt kon worden. Deze
school is in 1841 opgeheven, omdat de raad van me
ning was dat de sshool te Scherpenisse zowel 's zomers
als 's winters makkelijk vanuit Westkerke bereikbaar
was en dat men beter een tweede onderwijzer te
Scherpenisse kon benoemen. Tegenwoordig is het
ondenkbaar dat in een onverwarmd lokaal wordt les
gegeven. Vroeger was dat anders. Door de eeuwen
heen bestond de verwarming in de kleine en slecht
geventileerde lokalen alleen uit stoven, die men zelf
moest meebrengen. Koolmonoxyde vergiftiging en
andere voor de gezondheid schadelijke gevolgen zijn
niet denkbeeldig. Uit dit oogpunt besloot de gemeen
teraad in 1842 een kachel te kopen. Door de groeiende
bevolking en het toemenend aantal leerlingen was de
school in januari 1851 weer te klein. De keuken van de
onderwijzerswoning wordt nu bij de school betrok
ken. Ruim 10 jaar later, er bezoeken dan 211 leerlin
gen de school, dreigt de schoolopziener het gebouw af
te keuren, indien het niet wordt vergroot. Iedere leer
ling moest volgens de toen geldende voorschriften 60
dm2 ruimte hebben. Het gemeentebestuur vond ech
ter dat de gewone onderwijskosten reeds zwaar ge
noeg waren en stelde voor om niet betalende leerlin
gen van het dagonderwijs naar het minder druk be
zochte avondonderwijs over te plaatsen. Uiteindelijk
werd er gedacht k aan nieuwbouw, welke op aandrang
van Gedeputeerde Staten van Zeeland in 1866 voor
5200,- werden gerealiseerd". De oude school annex
onderwijzerswoning is toen nagenoeg met de grond
gelijk gemaakt, waarna het rechter deel (gezien vanuit
de Schoolstraat) van het nog bestaande schoolgebouw
op dezelfde plaats verrees. Een "eerste" steen herin
nert hier nog aan.
SCHOOLSTRAAT.
De schooljeugd werd tijdens de bouw ondergebracht
in de gildekamer en achterzolder van het gemeente
huis en de hoofdonderwijzer kreeg voor het gemis van
zijn woning en tuin een schadeloosstelling. In 1877
koopt de gemeente weer een woning voor de hoof
donderwijzer. De tuin achter de school, de regenbak
ken en de kelder werden verpacht. Niet zo lang hierna
is de school weer te klein. In 1883-1884 wordt het
gebouw aan de noordzijde uitgebreid met een derde
ruimte en een toegang aan de straatzijde, welke in
dezelfde stijl werd opgetrokken als het gebouw van
1866. Aan de school waren toen een hoofdonderwij
zer, twee onderwijzers en een onderwijzeres verbon
den, die aan ongeveer 229 leerlingen les gaven. Een
vijfde leerkracht is in 1890 aangesteld. Aan het ge
bouw is hierna niet veel meer veranderd. Twee van de
drie lokalen zijn in 1913 in tweeën gedeeld en ook een
aantal andere voorzieningen zijn toen aangebracht.
Nadien zijn de smalle ijzeren vensters vervangen door
brede houten. Na de Tweede Wereldoorlog is de
Christelijke lagere school op gereformeerde grondslag
opgericht en werd de school in tweeën gesplitst. In
1949 oordeelcle men het schoolgebouw te klein. Het
aanbrengen van een verdieping op het oude gebouw
bleek niet afdoende en te kostbaar en men besloot tot
nieuwbouw. Eerst op 20 december 1957 is het nieuwe
zevenklassige schoolgebouw aan de Laban Deurloos-
traat, waarin zowel de openbare als de bijzondere
school waren ondergebracht, door gedeputeerde A.
Schout geopend. Het oude schoolgebouw in de
Schoolstraat is sedertdien in gebruik bij verenigingen.
Bronnen: Gemeentearchief Tholen, archieven van de
gemeente Scherpenisse.
Eendrachtbode. verslagen van de gemeenteraadsver-
h- een aangrenzend verirex wera toen ue taagsie Kias gaderingen lV4S-iy5/.
