Hoe Oud-Vossemeer begon, hoe het zeilde en reilde
MAGAZIJN VERKOOP
COUPONNEN
TAPIJT
IN ONS MAGAZIJN
HEUGAFELT TEGELS
1e keus voor
f 6,- per tegel
PRACHT
SLAAPKAMER
TAPIJT
voor f 69,- per
ALLES DUURDER?
HOER NIET
LIMOVI
K. J. SCHOUTEN
VARIA
EENDRACHTBODE
Donderdag 23 januari 1975
door J. J. Bevelander (III)
Vergadering
Tienden
Windrecht
Veren
't Coren Bloyt
St.Sebastianus
m*t r r
»t Mu mmWM"
Assurantiekantoor
W. L. Scherpenisse
TANDTECHNISCH LABORATORIUI
REPARATIE KUNSTGEBITTEN
Autobedr.
Weet u hoe een
brandblusapparaat werkt?
Vrouwen overleven mannen
nog, maar minder lang
Zaterdagmorgen van 9 tot 12 uur
U vindt daar ook
aan de Lentestraat te Scherpenisse
Markt 23 SINT-MAARTENSDIJK
Kaaistraat 1 SCHERPENISSE
Slechts eenmaal In het jaar hielden de
Ambachtsheren hun vergadering, aanvankelijk
gebeurde dit in de Pinksterweek. Op alle zaken werd
dan orde gesteld. De meeste bemoeienis van de heren
ging uit naar het beheer van de goederen, rechten en
inkomsten van de Ambachtsheerlijkheid. Het piêce
de résustance (de hoofdschotel) was het afhoren van
de rekening, het afsluiten ervan, verdelen en uit
betalen van het batig saldo.
Reeds in 1497 is deze vergadering aan het feest van
St. Jan (24 juni) gekoppeld. Waarschijnlijk omdat
Vossemeer St. Jan als kerkpatroon voerde en in het
dorp het feest van de patroon of van de kerk-wijding
werd gevierd. Dit ging met een kermis (kerk-mis) of
een jaarmarkt gepaard.
Zondagavond daarvoor moesten de heren in een.
herberg te Oud Vossemeer of te Tholen aanwezig zijn
want maandagmorgen acht uur droeg de pastoor in
de parochiekerk, ter opening van de vergadering,
daarbij geassisteerd door een diaken en subdiaken
een mis van Requiem op voor de "zielerust der afge
storven Heerschappen". Dergelijke missen of
jaargetijden vormden een belangrijke bron van
inkomsten voor de geestelijkheid.
Door Pieter Hendrikz Blok, pastoor te Oud
Vossemeer, later Kanunnik en Deken te Tholen, werd
in de loop van de 16e eeuw in de parochiekerk een
"eeuwigh jaergetij van drie lessen tot sijner siele
saligheyt" gesticht.
De vergaderingen vonden plaats op het "Rechthuis".
De eerste eeuwen wisselend van gebouw vond op 19
maart 1767 de aanbesteding van het huidige
"Rechthuis of Ambachtsherenhuis" plaats. 11 juli
1767 werd de eerste steen gelegd door Johan Isebree,
burgemeester en raad van Goes. Wegens slechte
bouw aanvaardden de heren het gebouw niet. De
aannemer moest eerst deugdelijk werk afleveren. Dit
heeft alles bij elkaar vier jaar geduurd. Het jaartal in
de gevel vermeld 1771.
De kermisdatum, eerst 24 juni, St. Jan, is in later
jaren voor Oud Vossemeer verschoven naar de vrijdag
en zaterdag na de tweede woensdag in juni. Voor de
Ambachtsheren lijkt de kermis meer een vaststaand
feit dan het feest van St. Jan. Hun vergadering vindt
elk jaar plaats in de kermisweek. De eerlijkheid
gebiedt hierbij te vermelden dat, voor zover bekend,
niet één Ambachtsheer of Ambachtsvorouwe, als dit
wereldse vermaak begint, zich nog te Oud Vossemeer
bevindt.
Zij zullen hebben en gebruiken: de heerlijkheid, het
Molen De Jager, die eertijds „De Vos" belaagde, werd
dit jaar al flink gerestaureerd. Men is langzamerhand
toe aan de laatste fase.
ambacht, de ambachtsgevolgen en alle
ambachtsrecht met de tienden, vogelarij, visserij,
wind, brand, accijns, veren, kerkrecht.
Van al deze in de koopbrief genoemde rechten
hebben de heren ook inderdaad gebruik gemaakt.
'In het Oude Testament het eigendom van Jahwe.
Het tiende deel van de opbrengst der veldvruchten en
der pasgeboren dieren waren voor de heerschappen
bestemd. Namens hen geind door de rentmeester.
Later werden de tienden ook wel verpacht, waar
degegenen die het moesten afstaan soms nog slechter
mee uitkwamen. De pachters probeerden,
begrijpelijk, zoveel mogelijk winst te maken. Om
Molen ,J)e Vos" die in 1928 werd afgebroken.
aan de tienden te ontkomen had men al gauw een
foefje gevonden, althans als het schapen gold. Elk lid
van het gezin maakte men eigenaar van 9 schapen
naar gelang de grootte van het gezin kwam men soms
helemaal niet aan een tiende dier toe. In 1907 is de
tiendwet afgeschaft
In het jaar 1492 schijnt er Onder de Molen al een
korenmolen te hebben gestaan genaamd „De Vos".
Jaarlijks moest de molenaar een bepaalde som voor
„windrecht" aan de Ambachtsheren betalen. Daar
stond wel tegenover dat alle bewoners van de
heerlijkheid verplicht waren hun koren op deze molen
te laten malen.
Honderden jaren is dit zo gebleven tot in 1850 een
korenmolen in de Hikkepolder werd gesticht die wel
bewust de naam „De Jager" kreeg toebedacht. De
Jager zou de Vos wel krijgen. Een felle
concurentiestrijd bleef niet uit.
De nieuwe molenaar schafte een kar aan om zijn
klanten thuis te bedienen. Noodgedwongen moest
Stoutjesdijk, de toenmalige molenaar van „De Vos"
daar ook toe overgaan. Tot 1928 is het windrecht
betaald. In dat jaar heeft molenaar Dignus George de
Wilde van „De Vos" dit recht voor 1000,-
afgekocht. In ditzelfde jaar is deze molen afgebroken,
omdat een andere manier van graanmalen werd
toegepast. Tot veler vreugd ondergaat de molen „De
Jager" momenteel een grondige restauratie en zal
binnen afzienbare tijd in volle luister het landschap
wederom sieren.
Oud behoeft men nog niet te ijn om zich te
herinneren dat het eiland Tholen zonder betaling niet
betreden en evenmin verlaten kon worden.
Is de brug bij Tholen al enkele tientallen jaren zonder
tolrecht te passeren, het veer tussen Oud- en Nieuw-
Vossemeer is nog maar recent verleden. D e nieuwe
brug heeft dit stukje verleden sinds kort verdrongen.
De eeuwen door hebben de ambachtsheren de
overzetveren altijd verpacht. Het eerste veer heeft
bestaan tussen Botshoofd en Kijkuit aan de
Branbantse kant. De tweede overzetplaats of het
nieuwe veer is op meer dan één plaats geweest. In
1538 is er sprake van een veer aan het Leguit. Als
gevolg van de bedijking van de Vogelsangpolder ging
de haven, tevens aanlegplaats, voor de veerboot
verloren.
Niet direct werd er naar een andere mogelijkheid
gezocht. De bewoners van Nieuw-Vossemeerigeen
kerk rijk, waren er het meest door gedupeerd. Een
hele winter hadden ze de kerk niet kunnen bezoeken.
Hierover dienden de dorpelingen bij de
Ambachtsheren een request in hetgeen ontvankelijk
werd verklaard. Er werd een nieuw veer gesticht.
Gedurende de Tachtigjarige oorlog zijn de veren lang
door de soldaten in beslag genomen. Reeds in 1575
wilde de veerman aan het veer bij Botshoofd het al
opgeven daar hij veel hinder van soldaten en vrijwel
geen inkomsten had.
In 1580 moesten de veerlieden op last van de heren
aan de westzijde van de Eendracht wonen om zo
ongewenst bezoek vanuit Brabant te kunnen tegen
gaan.
Tot 1883 heeft het veer bij Botshoofd bestaan. In dat
jaar is het voor het laatst verpacht.
Onder deze naam bestond in 1609 een
Rederijkerskamer of „Kamer van Rhetorica". In het
ambachtsherenhuis bevindt zich een schilderstuk uit
1612 waarop St. Jan is afgebeeld tussn korenaren met
het devies „Christus, mensch voesel". Dit is
waarschijnlijk het blazoen van de kamer geweest.
In 1609 beval de overheid dat de stukken die ten
tonele werden gevoerd eerst voorgelegd moesten
worden aan rentmeesters, baljuw en schepenen om,
„zig te wachten van smadige vuyle en oneerlijke
woorden" die het geloof of het bestuur van de staat
betroffen. Zij begonnen met de spelen als de
kerkdienst een aanvang nam wat het aantal
kerkgangers danig beinvloedde. Mede daardoor
werden de spelen scherp door de kerk veroordeeld.
Zelfs uit de omliggende plaatsen, waar de spelen niet
werden gehouden, kwamen kijklustigen naar
Vosmeer toe.
De classis niet bij machtte dit te verhinderen
verzuchtte dan ook: ,,0p het eiland Tholen had de
overhand genomen seker misbruyk van des Zomers
op den dach des Heeren schouspelen te spelen
daerdoor van Godes Woort verhindert ende de
Sabbath merkelijk ontheylicht", Het moet ook Ds.
Schepens, de toenmalige predikant, zeer te moede
zijn geweest.
Reeds in 1499 is er sprake van de „scutters van
Vosmair". Hiermee kan niet anders bedoeld zijn dan
het gilde van de handboogschutters, die St.
Sebastianus als patroonheilige hadden. Op de zondag
voor St. Jan als het kermis was schoten de
gildebroeders op de vogel die men „papegay"
noemde. Ook na de hervorming bleef het gilde aan
deze traditionele patroon vasthouden.
De schutters verkregen in 1616 grond voor een
schuttershof of doelen, deze naam prijkt nog steeds
op de stenen palen van de boerderij van J. Quist op
het eind van de Kalisbuurt en houdt de herinnering
aan het gilde levend.
Door hun handel en wandel jaagden de gildebroeders
vooral de kerkelijke overheid tegen zich in het harnas.
Het schieten op zondag werd verboden in zonderheid,
„het omdraghen en uythangen van haren h. Bastiaen
tot scandael der ghemeynte, mitsgaders het drinken
uyt de h. Jacobsschelpen.
Hebben de leden het tjjdens het bestaan van het gilde
wel eens bont gemaakt en als onruststokers
gefungeerd, hun laatst bijdrage kan als positief
worden gekenschetst. Bij de opheffing hebben de
gildebroeders van St. Bastiaen de zilveren schilden
verkocht" om voor het provenue dier penningen te
koopen eene koperen Kroone" die heden ten dage nog
in de Hervormde kerk hangt met daarin het jaartal
1740 gegraveerd.
Horizontaal:
1. krom gebogen voorwerp. 4. aardnoot.
8. vlug. 14 maand. 16 soort bier. 17
eerstkomende (afk.) 18. met ingang van.
21. huid. 23 stoomschip. 24. vader of
moeder. 26 vruchten. 32. meisjesnaam.
34. korte stoot. 36. ten bedrage van. 38.
pers. vnw. 39 muziekterm. 41. rivier in
.Italië. 42. volksverzet. 43. iets. 44. bep.
lidw. 45. voorzetsel. 46. voorzetsel. 47.
bepa. lidw. 48. thans. 49. opgenaaide
lap. 52. danspartij. 55. arm mens. 56.
plaats in Gelderland. 62. Egyptische
god. 63. troefkaart. 64. dier. 65.
meisjesnaam. 67. vis. 68. in gezelschap
van. 69. oppervlaktemaat. 70. geslacht,
volk. 71. naar beneden gaan. 72 vogel.
Verticaal:
1. schor. 2. woonschuit. 3. rivier in
Noord Brabant. 5. ingezonden mede
deling (afk.). 6. juist. 7. dat is (afk.). 9.
volgend op. 10. schoenmakersgereed
schap. 11. laatst. 13. mythologische
figuur. 15. veldgewas. 18. poeder. 20.
kwaadwillige actie om opschudding te
veroorzaken. 21. een heel eind. 22.
roofier. 24. Spaanse uitroep. 25. bestu
ren. 26. trouweloos. 27. lichaamsdeel.
30. familielid. 35. exotische bloem. 37.
eierschaal. 38. voorzetsel. 40. sprookjes
figuur. 41. schrijfgereedschap. 45. in
orde. 49. voor (Latijn). 50. Zo zij het. 51.
Delicaat. 52. het streven naar. 53.
gewoonterecht. 54. bijbelse vrouwen
naam. 55. veelkleurige edelsteen. 58.
Nederland (afk.). 59. hoogstaand. 60.
wereldkampioenschappen (w.k.). 61.
vreemde aparte. 62. vlug. 66. bedrog.
68. familielid. 69. meisjesnaam.
Bij juiste invulling ontstaat op de regels
28 tot en met 29 en 57 tot en met 61
horizontaal een zin. Deze zin alleen
dient ingezonden te worden naar
Postbus 5, Sint-Annaland voor 2
februari 1975.
De winnaar krijgt een geachenkbon.
Uw bromfietsverzekering bij ons 39.50 inclusief
pech-service buiten uw woonplaats en gratis Europa-
dekking.
Informeer bij ons.
Wij vertellen u er alles van
Sint Annaland
Tel. 01665-529
in de kortst mogelijke tijd
Molenweg 58 SCHERPENISSE Ingang Plattewêg
of het nu om verlovings-
kaartjes. huwelijkskaarten,
geboortekaartjes, rekenin
gen, enveloppen, zwart- of
kleurendruk gaat, overleg
tijdig met
DRUKKERIJ
Kerkstraat 27
Scherpen isse
Tel. 01666 - 639
TE KOOP:
Opel Manta 1900 de
luxe1972
Opel Rekord diesel 1973
Opel Rekord ranger
17001971
Opel Kadett 1900 rallyel969
Opel Kadett nieuw
model1974
Ford Escort 1300 luxe 1973
Ford 12M1969
Citroen 2CV41973
VW 13021972
VW 13001969
Vauxhall Viva1970
Fiat 125,124 en 850 1970,
1969, 1968
Honda motor 350cc.1973
Inruil, garantie,
financiering
NIEMANTSVERDRIET
Paasdijkstraat 11
Poortvliet,
tel. 01662 - 572
In veel zaken, huizen en auto's kan men
heden ten dage brandblusapparatuur
vinden in allerlei formaten. Op zich erg
verstandig.
Wel zou het een ieder die zo'n apparaat
in zijn bezit heeft, of ergens werkt waar
deze apparatuur aanwezig is, aan te
raden zijn, de aanwijzingen goed door te
lezen. Hiermee te wachten totdat het
apparaat werkelijk nodig is, betekent
dikwijls wachten tot het niet meer nodig
is. Met zo'n klein apparaat kan een
beginnende brand wellicht wel, een
reeds grotere brand niet meer geblust
worden. Er zijn drie verschillende
soorten brand blusapparaten: de
koolzuursneeuwblusser, een hogedruk-
cylinder die vooral gebruikt wordt bij
kwetsbare machineriën die geen schade
mogen oplopen, deze blusser mag
echter niet gebruikt worden bij
elektriciteitsbranden;de poeder blusser,
die uitermate geschikt is voor olie-,
benzine-, gas- en oppervlaktebranden
en de kernpoederblusser, die voor alle
branden geschikt en vooral bij het
nagloeien van een brand zeer effektief
is.
Ieder soort apparaat staat of geheel
onder druk of heeft een koolzuur
cylindertje dat onder druk staat. Deze
druk moet konstant blijven om te
kunnen blussen.
Het is daarom van essentieel belang om
de apparaten elk jaar te laten
kontroleren op lekken die het nutteloos
zouden maken. Wanneer er geblust
moet worden, wees dan zorgvuldig en
spuit niet in het wilde weg. Hierdoor
wordt voorkomen dat te veel blusstof
verloren gaat en er niets meer overblijft
om werkelijk te blussen
Vrouwen mogen statistisch verwachten
langer te leven dan mannen, maar dit
verschil loopt in sommige Europese
landen terug. Dit komt niet doordat de
de levensduur van de mannen' stijgt,
maar doordat die der vrouwen daalt - zo
maakt de Wereldgezondheids
organisatie WHO op uit de statistieken
over de periode 1950-70. Deze tendens
valt samen, volgens de statistici, met een
groter verbruik van sigaretten door
vrouwen in vergelijking met de periode
voor de Tweede Wereldoorlog, en ook
met een toename van het aantal
vrouwen dat werkzaam is in bedrijf of
beroep.
H. A. v. HOUTE EN ZN
