Nationale Actie Heel Vietnam
Requesens vlootschouw vanaf
de Schakerloose zeedijk
Compost
tegen
bloedarmoede
Boekennieuws
Ratten krijgen
op hun vestje
Giro 777 Den Haag
Vervolg plaatselijk nieuws
\J^ MCOBAPOLD
!mk
mmM
SINT
MAARTENSDIJK
SCHERPENISSE
Eerste hulp te land
en te water
Meer dan
duizend vliegtuigen
Kaap Hoorn
De dierenwereld
in een notedop
Ik zag drie schepen
De race naar
de Rijnbruggen
Quiz-spel mee
Dammes avonturen
op de wereldzeeën
Attractieve
gordijnstofserie
cum laude geslaagd
door P. J asperse XIII
Donderdag 22 februari 1973
EENDRACHTBODE
11
vosswtwgg coosm/EA®^'"** "muibbdu*
Oud papier
Scholieren in bakkerij
Sportvereniging?
Feest-etentjes
Ontaard in een schrikbeeld
Requesens
Joost de Moor
Sir Roger Williams
Prins van Oranje
i
OUD- fff, r-jTA m-
Voor Euterpe werd 3840 kg. oud papier
opgehaald. Een stijgende lijn, wat de
muziekvereniging best kan gebruiken,
nu er weer grote uitgaven wachten voor
noodzakelijke aankoop van
instrumenten en uniformen.
„We hadden op school een werkstuk
gemaakt over de geschiedenis van het
brood. Eindelijk was het dan
dinsdagmiddag en vertrokken we met
klas 5 en 6 naar de bakkerij van bakker
Van de Hoek. We werden verwelkomd
door mevrouw Van de Hoek, zo
schrijven Anja, Diana en Hans van de
o.l.s. „De Rieburgh"aan de redactie van
de Eendrachtbode. „Onze jassen
moesten we op een broodzak hangen.
Daarna gingen we door de gang naar de
bakkerij. We werden reeds opgewacht
door bakker Van de Hoek en bakker
Lippens uit Vlissingen. Er stonden een
groot aantal werktafels, daarachter
moesten we gaan staan. De bakker
vertelde iets over de bakkerij en daarna
kregen we enige bolletjes deeg. Daarvan
hebben we van alles gemaakt: koekjes,
krentenbrood en allerlei fanta-
sieprodukten. Af en toe moesten
we gaan kijken wat bakker Van de
Hoek en bakker Lippens deden. We
zagen hoe het deeg gemaakt werd en
hoe het moest rijzen. Na een poosje
kregen we limonade en een lekkere
koek. Toen onze eigen baksels in de
oven zaten kregen we een warme bolus.
Na een minuut of tien kwamen onze
produkten uit de oven en werd het
bloedheet in de bakkerij. We kregen een
zak en daar moesten we de baksels
indoen. Mevrouw Kloet kwam nog
enkele foto's maken. Er werd nog een
foto genomen van ons voor de
Lekkerbek met onze baksels in de
hoogte. Nadat meester Brevet de beide
bakkers had bedankt voor de fijne en
leerzame middag mochten we naar huis.
Bakker Van de Hoek en bakker Lippens
komen nog een keer bij ons op school
om naar onze werkstukken te kijken.
En dan zal bakker Lippens nog een film
vertonen over de bakkerij. We hopen
dat dat ook zo'n fijne middag wordt en
dat de bakkers hier vlug tijd voor zullen
vinden, schrijven Anja, Diana en Hans
van de Rieburch. Met dank aan deze
drie voor de inzending van dit verslag.
Het bestuur van de damesgymna
stiekclub is van plan de sportmogelijk
heden in het dorp uit te breiden. In de
eerste plaats wordt aan gymnastiek voor
de jeugd gedacht, maar ook aan andere
zaalsporten waarvoor voldoende
deelname is, zoals conditietraining voor
heren, diverse balsporten voor dames en
heren, tafeltennis, enz. Op donderdag 1
maart is er in de Gouden Leeuw om
acht uur een bijeenkomst waar iedereen
welkom is die daarvoor belangstelling
hfeft. Men streeft ernaar in april met de
nieuwe activiteiten te beginnen.
Jaarlijks komen in ons land 8 miljoen
biggetjes ter wereld. Door de goede
zorgen van de fokkers groeien ze
merendeels voorspoedig op. Meestal tot
leveranciers van ham en carbonade.
Tot die goede zorgen behoort ook het
voorkómen van bloedarmoede.
Bloedarmoede ontstaat bij gebrek aan
ijzer. Een big krijgt van de zeug wel wat
ijzer mee, maar na een week is dit op.
En omdat er in de moedermelk maar
weinig zit, krijgt de big (dan)
bloedarmoede. Het dier groeit slecht
en loopt gevaar ziek te worden.
Gelukkig kent men middelen om die
narigheden te ontlopen. Zo kan men de
dieren een ijzer-injectie geven of een
ijzerhoudende pasta toedienen. Het is
echter uit wetenschappelijke
onderzoeken gebleken, dat compost de
voorkeur verdient. Biggen van een dag
oud eten er al met graagte van.
De bloedvormende werking van deze
Vam-biggencompost is zeer goed.
Dankzij vooral het ijzer, dat er in zit.
Maar wellicht spelen ook koper en
vitaminen een rol. Zo'n
natuurprodukt, dat de biggen spontaan
eten, spreekt de fokkers aan.
Ook bleek uit de onderzoeken, dat
compost vaak groeibevorderend wefkt
en bovendien het meest betrouwbare en
goedkope middel is ter voorkoming van
bloedarmoede en uitval bij biggen,
terwijl de overgang op vast voer
vergemakkelijkt wordt.
Wil men een zo hoog mogeijk
rendement in de biggenfokkerij
behalen, dan is het zaak met het
bovenstaande rekening te houden, want
een gezonde veestapel is goud waard.
Van dezelfde schrijfster en bij de zelfde
uitgeverij 20 menu's gebundeld onder
de titel Feest-etentjes. Ook een
eenvoudige maaltijd kan een feest zijn,
als er zorg aan is besteed. Een variatie
aan menu's voor de kamerbewoner,
maar ook voor het grotere gezin.
Gezellig omschreven, maar zonder
omwegen op het praktische doel af.
Ingenaaid 4,90. Verkrijgbaar in de
boekhandel.
Dr. W. Op den Velde schreef voor
Hollandia N.V. te Baarn een medische
vraagbaak buitenshuis onder de titel
Eerste hulp te land en te water.
Een voortreffelijke, beknopte en
daardoor juist zo duidelijke voorlichting
inzonderheid voor de op het water
vertoevenden, die niet direct een dokter
bij de hand kunnen hebben. Dr. W. Op
den Velde wijst in zijn inleiding op de
belangrijkheid een EHBO-cursus te
volgen, maar dan geeft zijn boekje ook
een uitstekende aansluiting voor de
meer acute gevallen en dan vooral als
men op het water zit. Maar ook is er
informatie wat te doen tegen de veel
vaker voorkomende kleine
ongemakken, die het vakantieplezier
kunnen bederven: insektenbeten,
zeeziekte, ingewandstoornissen, enz.
Het boek van 140 pagina's met talrijke
illustraties is in eerste instantie bedoeld
voor opvarenden van zeegaande
jachten. Maar er zijn veel
overeenkomsten tussen het leven aan
boord en het verblijf in tent of caravan.
Daarom niet alleen eerste hulp te water,
maar ook te land.
Een boekje dat gewoon mee moet op
reis. Voor 12,90 verkrijgbaar in de
boekhandel.
Een boek met 1200 nauwkeurige
tekeningen van vliegtuigen vanaf de
ornithopter in 1490 van Leonardo da
Vinei tot het meest moderne vliegtuig,
dat in 1972 de lucht inging. Een zo
volledig boek over de ontwikkeling van
het vliegtuig als niet eerder is
De rattenbestrijding is op Tholen en
Sint-Philipsland massaal aangepakt.
Zo'n 160 vrijwilligers completeerden de
40 deskundigen van de gemeentelijke
technische dienst en van het water
schap. De ongeveer 200 trokken er op
uit om het aas uit te leggen in de over.
tuiging dat alleen een massaal optreden
tegenover het ongedierte effect kan sor
teren. Daarvan was men te meer over
tuigd, na de eerder in het Sint-
Annalands dorpshuis gehouden voor
lichtingsbijeenkomst met onder meer
aanwezige deskundigen uit Wagenin-
gen.
Inmiddels is ook de nacontrole
of met een meer sarcastische uitdruk
king tegenover de rat, de nazorg beëim.
digd. Een onmisbaar onderdeel van de
campagne als afsluiting op de nood
zakelijke jacht tegen het zich zo snel
uitbreidend ongedierte.
Er blijft nog wel een wens liggen. In de
woonkernen zelf is de gemeente met de
bestrijding belast. Maar noch de tech
nische dienst, noch de plaatselijke
rattenbestrijder weet alle haarden te
vinden. De bewoners die deze onge
wenste gasten dan ook signaleren, doen
er goed aan daarvan de gemeentelijke
technische dienst of de hun bekende
plaatselijke rattenbestrijder op de
hoogte te stellen.
Het is niet leuk dat de rat van de buur
man poogt een goed heenkomen te
zoeken in het eigen schuurtje. Ondanks
het aardige verhaaltje uit oude tijden.
Het verhaaltje van een al hoogbejaarde
dierenvriend die een gevangen rat losliet
met de opmerking: ga nu maar eens een
poosje bij buurman logeren.
Vooral degenen die dicht bij open of
dicht riool hun woningen hebben of op
plaatsen, waar etensresten buitenshuis
als de gewoonste zaak van de wereld
worden beschouwdmogen wel eens bij -
zondere aandacht schenken aan het rat-
tenvolkje. Waarschuwt u dan de ge
meentelijke dienst en ondertussen mag
men de 160 vrijwilligers en 40 dienstver-
banders dankbaar zijn, dat ze meehiel
pen aan die massale bestrijding.
Op zichzelf is deze winter niet zo ge
schikt vanwege het zachte weer, die het
ongedierte niet van honger uit hun
schuilplaatsen verdrijft. Niettemin kon
weer een behoorlijke opruiming worden
gehouden, maar met name rond de
boerderijen blijft het gewenst de schade
zoveel mogelijk te beperken.
verschenen. Bij elke tekening is een
volledige historische beschrijving
opgenomen en een verklarende tekst
over de geschiedenis van de luchtvaart.
Tekeningen en beschrijvingen zijn van
Douglas Rolfe en J. M. van Hest, de
historische hoofdstukken door Alexix
Dawydoff, de vertaling van Hugo
Hooftman, aangevuld tot op heden door
B. van der Klaauw.
Werkelijk een informatie van de
luchtvaart, die zijn weerga niet heeft.
Voor de liefhebbers zal het fraai bij
Hollandia te Baarn verschenen boek de
24,50 volop waard zijn.
Behalve het bij Hollandia te Baarn
verschenen volledige vliegtuigboek is er
ook de complete authentieke
geschiedenis van de reizen van de
enorme vierkantgetuigde schepen,
beschreven door Alan Villiers. Het gaat
vooral om de zeemanskunst, de
verbitterde gevechten die nodig waren
om Kaap Hoorn te omzeilen en er
heelhuids uit te komen. Op levendige
wijze worden zowel prestaties als
mislukkingen beschreven.
De winsten voor de. reders, maar
eveneens de grote verliezen aan schepen
en aan mensen. Jonge bemanningsleden
die het avontuur zochten, maar groot
werden in hun verbitterde gevechten
met het water. Een auteur die uit grote
ervaring putte, gezien zijn levensloop
van matroos tot kapitein.
Prachtige foto's, authentieke
scheepsjournaals. Een voor de
liefhebbers van het water, het zeilschip
en de durf van pioniers een pracht bezit.
32,50 bij de boekhandel.
De sterke industrie-uitbreiding in ons
land in de laatste tientallen jaren heeft
de altijd al sterke drang tot de natuur
bij de Nederlander nog doen toenemen.
Daarbij neemt ook het dier een grote
plaats in. Bij Hollandia te Baarn ver
scheen een dierenboek van E. G. Huey,
dat voor Nederland opnieuw werd be
werkt door Dr. A. F..J. Portielje, in
leven als bioloog werkzaam bij Artis.
Een boek over dieren, schrijft de ver.
taler zelf, zoals in onze taal nog niet
werd geschreven. Een overzicht van heel
het dierenrijk, niet in de vorm van een
schoolse, feitelijke opsomming, maar in
korte, levendig en ook voor jonge men
sen begrijpelijk geschreven hoofd
stukken. Een verrassende hoeveelheid
wetenswaardige feiten. Daarbij uitste
kende illustraties. Bij elkaar zelfs 213
tekeningen en 57 foto's. Het beleefde bij
Hollandia al een 8ste druk en kost nu
gebonden 14,90. Voor iedereen aan te
bevelen die zich voor dieren interesseert.
Verkrijgbaar in de boekhandel.
Een voor Hollandia Baarn wat vreemd
oeuvre aan haar niet geringe bestsellers
lijst. Een teder jeugdverhaal van Eliza
beth Goudge uit de tijd die bijna 2
eeuwen achter ons ligt. Het 70 pagina's
tellend boekje is op bijzonder formaat
(oblong) uitgevoerd en prachtig geïllus
treerd door Richard Kennedy. Het ver
haal van Polly, die bij haar twee tantes
woont na tevoren op het platteland te
zijn grootgebracht. Polly krijgt op
kerstmorgen een aantal merkwaardige
ontmoetingen die een glorieus hoogte
punt bereiken als de drie schepen de
haven binnenzeilen. Toch meer een
boekje voor de fijnproevers, 9,50.
Alexander Mc Kee heeft in een uit
stekende documentatie de tweede
wereldoorlog beschreven met als climax
de race naar de Rijnbruggen door de
geallieerde legers. Levendige verslagen
van ooggetuigen, boeiende verslagen
van onderdelen uit dit zo grote geheel.
Een rake tekening van de gevoelens der
Duitse troepen, toen ze in mei 1940
boven Nederland werden gedropt. Rake
tekening ook van de gevoelens der tank
bemanningen der Irish Guards, toen ze
bevel kregen de Nijmeegse brug te be
stormen. Beschreven worden de ont
beringen van de burgerbevolking, de
avonturen van een Nederlards gezin,
dat uit het brandend Rotterdam
vluchtte en zich in Arnhem vestigde om
ook daaruit weer te worden verjaagd,
wanneer Arnhem in september 1944
slachtveld wordt.
De auteur streed tijdens de oorlog in het
Britse en Canadese leger en was er in
1945 bij tijdens de gevechten om
Emmerik en Arnhem. Hij schreef meer
boeken op het gebied van de oorlogsge
schiedenis, waarvan menige is herdrukt.
De eerste regels van het boek bewijzen
al dat het geen dorre opsomming van
feiten is: „Voor mijn ogen lag Arnhem
te branden. Tegen de achtergrond van
de blauwe lucht stegen, op die zonnige
morgen, enorme rookkolommen op
boven de ten ondergang gedoemde stad
op de beboste heuvels achter de rivier en
dreven oostwaarts in de richting van de
Duitse grens. In het centrum een ver
woeste kerk, één kant van de toren nog
overeind en de heldere lucht zichtbaar
door de gebroken ramen. Het was een
onafgebroken lawaai. Onze granaten
regenden op de stad met het donderend
geweld van duizenden tonnen water in
een watervalDe race naar de Rijn
bruggen 1940 (door de Duitsers), 1944
door de geallieerden (mislukt) en voor
de derde keer in 1945.
Ruim 400 pagina's documentatie,
boeiende beschrijving, foto's en teke
ningen. Een uitgave van Hollandia te
Baarn. Fraai gebonden 24,50 in de
boekhandel.
Vele bestuurders van culturele vereni
gingen zijn in wintertijd zoekende
geesten naar geschikte ontspannings
programma's voor hun grote jaaravond.
De uitgeefster La Rivière Voorhoeve
n.v. te Zwolle wil helpen met het boekje
van Stef Boers: Quizspel mee. Een
kleurige collectie quizspelletjes,
raadsels en hersengymnastiek. Een
baken voor die programma-problemen.
Handige „handleiding" op feestjes, het
meenemen waard tijdens vakantie.
Gebonden kost het 9,90 in de boek
handel.
Als nummer 2 in de Scheepsmaat-serie
is bij La Rivière Voorhoeve versche
nen het verhaal van Jan de Ruyter:
Damme's avonturen op de wereldzeeën.
Een echt jongensboek van 188 pagina's.
Het verhaal van de knaap die de wijde
wereld intrekt, schipbreuk lijdt, bij een
muiterij wordt betrokken, in gevangen
schap raakt, de slavenhandel beleeft,
langs de Kaap vaart en aan walvisvangst
doet. Een avonturenboek over een
scheepsmaat in oost en west.
Spannender nog dan het eerste al
boeiende boek in deze serie „Peter
Wytske, Scheepsmaat op de grote
vaart", dat ook bij La Rivière is ver
schenen. Het zal zijn weg naar jeugd
bibliotheek en particuliere boekenplank
vinden, 9,90 gebonden.
Onder de met recht gekozen naam
„Cum Laude" is per 1 februari een bij
zonder interessante serie gordijnstoffen
in exclusieve dessins, op de markt ge
bracht. In deze Cum Laude-serie be
vinden zich zowel weefstoffen, open
weaves, satins, als drukstoffen van een
opmerkelijke schoonheid. Wij moeten
ons beperken tot het noemen van de
kwaliteit „Trilogie", een gordijn waar
over zelfs in internationale designkrin
gen waarderend wordt gesproken! De
gehele zorgvuldig uitgeteste collectie
staat evenwel qua niveau op hoogpeil en
zal ongetwijfeld door de consument
goed worden ontvangen. Ontegenzegge
lijk is de markt thans rijp voor de exclu
sievere typen, mede als gevolg van de
vraag van de smaakbewuste huisvrouw
die allengs bereid is meer te betalen
voor het betere goed.
De prijzen voor deze gordijnstoffen
variëren van ca. 17,50 tot/ 45,per
meter.
Nu een akkoord bereikt is over een staakt-het-vuren in Vietnam hebben acht
Nederlandse hulporganisaties de handen ineengeslagen ten behoeve van een natio
nale actie voor dat zwaar geteisterde land. Een einde aan de oorlog betekent immers
niet een einde aan de ellende. De wonden van Vietnam zullen juist open en bloot
komen te liggen en die wonden zullen moeten worden geheeld.
Honderden miljoenen guldens zullen besteed moeten worden om de ergste sporen
van de jarenlange strijd uit te wissen. Begonnen zal moeten worden met het verlenen
van grootscheepse directe hulp: oorlogsgewonden zullen dringend medische hulp
behoeven, gevangenen na hun vrijlating extra zorg, voor honderdduizenden vluch
telingen zal een nieuw onderdak moeten worden gevonden en voor een groot deel
van de bevolking - weduwen, wezen, mensen die van al hun bezittingen zijn beroofd -
zal voedsel nodig zijn, zeer veel voedsel. Daarna dient aan de herbouw van het land
te worden gedacht: hele dorpen zullen opnieuw moeten worden opgebouwd, er
zullen scholen moeten komen, er zullen sanitaire en andere gezondheidsvoorzie
ningen moeten worden getroffen, landbouwstructuren zullen moeten worden
verbeterd en voor tallozen zullen nieuwe middelen van bestaan moeten worden
gecreëerd.
Het Algemeen Diakonaal Bureau van de Gereformeerde Kerken in Nederland, de
Generale Diakonale Raad der Nederlands Hervormde Kerk (Sectie Internationale
Hulpverlening), de Katholieke Nationale Stichting voor Bijzondere Noden en
Vluchtelingenzorg Mensen in Nood - Caritas Neerlandica, de Stichting Nederlands,
Comité Unicef, de Stichting Novib Nederlandse Organisatie voor Internationale
Ontwikkelingssamenwerking, de Stichting Oecumenische Hulp aan Kerken en
Vluchtelingen, de Stichting Unesco Centrum Nederland en de Vereniging het
Nederlandse Rode Kruis bereiden zich voor deze omvangrijke hulp te helpen
bieden. Sommige van deze organisaties zijn gespecialiseerd in eerste-hulp-na-
calamiteiten, andere in de (weder)opbouw van een land, een aantal legt zien op
beide toe. In de Nationale Actie Heel Vietnam gaan zij samen om straks zoveel
mogelijk projecten van beiderlei aard te kunnen doen uitvoeren.
De slagzin van de actie betekent in de eerste plaats een oproep mee te werken aan
het helen der wonden in Vietnam. In de tweede plaats dat het gaat om hulp aan alle
slachtoffers in alle delen van het land. Dat daarbij ook zal worden gedacht aan
vluchtelingen, gewonden en hongerenden in de buurlanden Laos en Cambodja
brengt slechts met zich mee dat er nóg meer geld nodig zal zijn.
De kustbewoners van de Oosterschelde zijn in het vergrijsd
verleden dikwijls getuige - en mogelijk ook deelnemers -
geweest, van zware gevechten op het water.
In 1258 - dit was de bloeitijd van Reimerswaal - had een
zeeslag plaats op de Verhoutzee, dat is bij de dorpen
Duvenee en Lodyke, gelegen tussen Reimerswaal en het
dorp Yerseke.
De elkaar bekampende vloten waren respectievelijk van
Otto den Voogd van Gelder en Vrouw Aleid.
In deze omgeving heeft op een ander tijdstip een treffen
plaats gevonden tussen de vloten van Jan van Avennes en
Jan van Renesse.
De grootste zeeslag heeft echter plaats gevonden in de
Spaanse tijd, tussen de Spaanse vloot en die der Staatsen.
Aanleiding tot deze gevechten was het ontzet van Middel
burg met Spaanse bezetting. Laatstgenoemde stad had nl.
een belegering van de Staatsen te doorstaan. Met het doel
de belegering te doorbreken, had Alva een vloot bijeen
laten brengen onder bevel van Beduvoir.
Na het uitvaren werd de vloot gesplitst in een smaldeel dat
de Westerschelde opvoer, het andere stevende naar
Reijmerswaal.
TeReijmerswaal werden 600 manschappen en drie stukken
afgezet, daarna werd de vaart vervolgd met Walcheren als
bestemming.
Deze vlootbeweging was de Staatsen niet ontgaan. Onder
aanvoering van Adriaan Willemse en Louis de Boysot
voeren zij de vijandelijke vloot tegemoet.
Bij Wolphaartsdijk, in de Zandkreek werd contact met de
Spanjaarden verkregen, waarbij laatstgenoemden de
steven wendden en zo snel hun dit mogelijk was, ligplaats
in de haven te Bergen op Zoom zochten.
De voordien te Reijmerswaal afgezette krijgslieden werden
daarbij aan hun lot overgelaten, waarna zij zich met be
houd van wapens en standaarden aan de Staatsen over
gaven. Tevens gingen zij voor het grootste gedeelte in
Staatsdienst over en werden daarop naar het kasteel te
Sint-Maartensdijk vervoerd.
De Staatsen hebben daarna voorraden en magazijnen te
Reymerswaal in brand gestoken ter voorkoming van
vijandelijke bevoorrading. De Spaanse vloot was dus aktie-
loos in de haven van Bergen op Zoom terecht gekomen,
doch dit ging veranderen.
Aangezien Alva uit onze contreien verdwenen was en opge
volgd door Louis de Requesens werd een nieuwe vloot ge
organiseerd, die in het volgend jaar weer zeilklaar was,
onder bevelvoering van Jhr. de Glimes als vice-admiraal.
De vloot te Bergen op Zoom was daarbij met die onder be
vel van Julianus de Romero vergroot, totaal 70 zeilen sterk.
Aangespoord door Julianus de Romero gaf Glimes bevel
tot uitvaren en dit zou zijn laatste reis worden.
Weer werd, in het Kreekrak, de vloot gesplitst. Sancho
d'Avilla had de bevelvoering over het smaldeel, zeilende
naar de Honte of Westerschelde en Julianus de Romero
over het smaldeel dat de Oosterschelde opvoer
Hoe stonden nu de voorbereidingen aan de andere zijde?
Vice admiraal Joost de Moor had de vijandelijke akties
vanuit de Eendragt laten volgen en bij voorbaat schepen
bij Wemeldinge slagvaardig laten stationeren. De Spaanse
voorhoede nu, geraakte reeds in de vroege morgen van 29-
1-1574 slaags met Joost de Moor en zijn gevolg, waarbij
geen beslissing werd bereikt.
De eigenlijke kernen geraakten op dezelfde dag in de om
geving Schakerloo-Reimerswaal in kort gevecht gewikkeld.
Tragisch voor de vijandelijke Spaanse landvoogd Don
Requesens was daarbij, dat hij voordien met zijn gevolg
zich had begeven naar de Schakerloose zeedijk, teneinde
het voorbijzeilen der opnieuw geformeerde vloot te zien.
Blijkbaar was hij onkundig van de aanwezigheid der
Levense vloot. Hij meende dat deze in de omgeving Wal
cheren vertoefde.
Al zijn voorbijvarende schepen losten e'en voor één een
saluutschot, waarbij o.a. nog een schip in de lucht vloog.
Bij deze bedrijvigheid kwam ook Boisot met zijn vijftig
zeilen sterke vloot aanzetten en tastte onmiddellijk, binnen
oogbereik van Requesens, de Spaanse vloot aan. Spoedig
verkregen - de met het vaarwater bekende bemanning
van Boisot de overhand.
De Spaanse vloot werd daarbij uiteengeslagen, verschei
dene schepen liepen vast, vice-admiraal Glimes sneuvelde.
Romero liet - vluchtende - alle zeilen bijzetten, die weer
werden afgeschoten. Hij liet zijn schip tegen de Thoolse
oever zetten, sprong met zijn bemanning door de geschuts
poorten en kwam op die wijze weer bij Requesens. Hij
moet daarbij o.a. gezegd hebben:
„Uwe Excellentie weet dat ik geen zeeman ben, vastzit
tende schepen moeten door schippers gered worden, ik kan
met het mijne niets meer uitvoeren." De beide admiraals
schepen en negen andere vielen in handen der Staatsen.
Bovendien werd nog een aantal schepen tot zinken ge
bracht en verbrand. Het totaal der gesneuvelden bedroeg
volgens sommigen 1200 man.
Merkwaardig is, dat een Engelsman deze zeeslag aan
Spaanse zijde heeft meegemaakt en een ander veel uitge
breider en tevens bloediger verslag heeft opgesteld. Uit zijn
boek: The Actions of the Low Countries - onder het hoofd
stuk „Middelburg in Distress" geven wij het volgende vrij
vertaald weer. „Tot ontzet van Middelburg, dat door de
Staatsen werd belegerd, liet Mondragon een vloot bijeen
brengen en gevechtsklaar maken, ter grootte van 120
schepen, waaronder 40 oorlogsschepen, alsmede kleinere
oorlogsbodems, boeiers en voorraadschepen met goederen,
bestemd voor in nood verkerende gebieden. Te Antwerpen,
Bergen op Zoom en Goes lagen schepen gereed.
De bevelvoering van de vloot werd in handen gegeven van
Julian Romero en Sancho de Avila met het verzoek
Monsieur de Beauvoir, voor de vorm te erkennen als hun
admiraal ter compensatie voor het ontslag als comman
dant van Zeeland en tevens om de Walen goedgunstig te
stemmen daar Mr. de Beauvoir van hoge afkomst was.
De Prins van Oranje had intussen de Spaanse plannen ver
nomen en bracht een oorlogsvloot uit Holland en Zeeland
van 200 schepen bijeen, vermeerderd met enige kleinere
schepen en boeiers.
Boeiers waren voor deze binnenwateren met de zand
banken, geulen en kreken, e.d. nog het meest geschikt. Zij
lieten weinig water binnen en waren meestal met doel
matige artillerie, nl. lichte en veel zware kanonnen uitge
rust.
Genoemde vloot, bemand met een groot aantal Schotten,
Fransen en Hollanders en onder bevelvoering van Boisot,
werd opgedragen ligplaats in te nemen ongeveer in de
richting Goes - Zierikzee, daar de vijand hier moest passe
ren. In de Spaanse vloot was tussentijds ook beweging ge
komen. Sancho de Avilla verkreeg bevelvoering over de
grootste en tevens de meeste schepen en opdracht te varen
tot onder de kust van Goes en aldaar voor anker te gaan.
In geval van nood kon de aldaar opgestelde artillerie
ondersteuning geven.
Opperbevelhebber, adviseurs en hun legers marcheerden
naar Bergen op Zoom ter ontmoeting van Julian Romero
en admiraal Beauvoir.
De laatstgenoemden kregen ieder de helft der overgebleven
schepen ter beschikking, waardoor drie eskaders ont
stonden. De gehele vloot was behoorlijk uitgerust met uit
zondering dan van personeel bekend met de vaart op de
binnenwateren. Ieder schip had 90 man aan boord waar
onder Spanjaarden, Bourgondiërs en Walen.
Nadat opperbevelhebber, edelen en een groot detachement
militairen op een hoge oever (er staat dan aan de
Brabantse zijde, doch dit zal m.i. wel een vergissing zijn
door plaatselijke onbekendheid) hadden opgesteld ter ver
krijging van een overzicht der gevechtssterkte, werd
Sancho de Avilla geseind naar Reimerswaal te varen, die
daarvoor alle zeilen bij liet zetten.
De Nassauers hadden zich tussentijds niet in de eerstge
noemde slagorde opgesteld, doch waren de Spanjaarden
genaderd tot nabij Reimerswaal. Zij hadden daarbij hun
vloot verdeeld in vier eskaders, t.w. BoisqJ
Admiraal van Zeeland, bevelvoering over het grootste
eskader. De admiraal van Holland, bevelvoering tweede
rechtervleugel. De admiraal van Zierikzee, derde linker
vleugel. Boisots vice-admiraal Boenire, bevelvoering vierde
eskader.
Overeenkomstig de verkregen opdracht wendde laatstge
noemde zich met zijn eskader naar Sancho de Avilla's
schepen en binnen schootsbereik gekomen gaf Boisot bevel
om de Spaansen in ondiep water te manoeuvreren. Op on
geveer twee mijl afstand genaderd tot de Prinsen vloot,
bleek Julian en Beauvoir dat Sancho de Avilla hun niet
meer bereiken kon vanwege de te grote diepgang der logge
schepen.
Kort daarop zijn de gevechten met grote verbittering be
gonnen, waarbij de grote schepen op zandbanken vast
liepen.
Boisot enterde zelf het schip van Julian Romero; de
admiraal van Zierikzee het schip van Beauvoir en Boenire
dat van admiraal Sancho de Avilla. De gevechten zijn
daarop van man tegen man met zwaarden en pieken ge
leverd, waarbij de grote ervaring en uitrusting van Boisot's
zeelieden tot uiting kwam o.m. op het gebied van explosie
ven.
Het schip van Romero werd opgeblazen, hetgeen zeker 30
moedige mannen het leven kostte. Van alle zijden werden
uiteindelijk de Spanjaarden besprongen ook al omdat
Sancho de Avilla nagenoeg niets kon uitrichten.
Vastgelopen schepen werden in brand gestoken en veel
manschappen zijn tenslotte in hun schuitjes naar de water
kant gevlucht.
Schepen die daartoe de kans kregen vluchtten, waaronder
Sancho de Avilla naar Antwerpen, achterna gezeten door
de Nassauers.
De Spaanse gegevens bevatten de volgende verliezen:
dertig schepen; 47 officieren; zeshonderd koperen
kanonnen, waaronder 200 stuks afkomstig van de Citadel
van Antwerpen; ongeveer 6000 soldaten en zeelieden in
totaal. Er is weinig respijt gegeven, gevangenen werden
niet gemaakt.
Ook aan de andere zijde kwamen niet alleen kleerscheuren
voor. Boisot's rechteroog werd met een piek uitgeslagen; de
admiraal van Holland kreeg een schot in een dijbeen en
Boenire verloor het leven.
Daarboven zijn nog minstens 1600 soldaten en zeelieden
gesneuveld." Tot zover Sir Roger Williams.
Het een bij het ander geeft een bloedige geschiedenis weer.
Toch was er nog sprake van een ordelijk verloop en een
niet bijzondere vechtwoede, doch de verslaggever ver
meldde dat hij tegen elke andere mening in getuigt, dat er
gedurende de laatste 500 jaar geen zeeslag geweest is als
deze, misschien met uitzondering van die voor Sluis.
Niet alleen heeft hij dit van de opperbevelhebber ver
nomen, hij heeft het zelf meegemaakt en gehoord van vele
andere ooggetuigen.
Het gevecht heeft tot gevolg gehad dat van verdere pogin
gen voor ontzet van Middelburg is afgezien en op 20-2-
1574 aan de Prins van Oranje werd overgedragen.
Met dank aan J. van Nieuwenhuijze te Nieuw-Zeeland voor
de vertaling van het verslag van Sir Roger Williams, terwijl
voorts werd geraadpleegd: Tegenwoordige staat van Zee
land door Tirion, Melis Stoke en Alkema. Tenslotte ook
Hollestelle Geluk: geschiedenis van Reimerswaal.
(Nadruk verboden).
Zeeslag Romero contra Boisot volgens Van Meteren 29-1-
1574. Uitgevoerd door Franchois Spierincx Delft, geleverd
12-4-1595. Wandtapijt Zeeuws Museum Middelburg (Foto
A, W. Brouwer).
V
