Recon
structieplan
Bebouwde
Kom
Poortvliet
- S y
Evers
Slechte bebouwing
Verkeersaspecten
Kerkring
Geldleningsakte
Gemeente Scherpenisse
Levi Lazarus van Broek
Toch weer vraagtekens
Weer Frdnk deze Stad op de Kaaij, tusschen het Huys van Marinus
In het Hebreeuws
Langestraat alleen
voor voetgangers
Onveilige situatie
Bebouwing
gehandhaafd
Molenstraat
Donderdag 25 mei 1972
EENDRACHTBODE
III
/-> y y/
■rt frrv-d/TQ
„NOORDER"
Everaers Zn.
Met het bestemmingsplan Bebouwde
Kom P oortvliet geeft het gemeen
tebestuur van Tholen ook de inwoners
van deze kern de kans mee te denken en
mee te praten over de toekomst van hun
woonplaats. Eerder gebeurde dat al in
het stadje Tholen, Oud-Vossemeer,
Stavenisse en Sint-Maartensdijk. In
Poortvliet gaat het om een belangrijk
deel van de dorpskern. Het plan wordt
in het zuiden begrensd door de
Stoofstraat, in het noorden door de
Deestraat, in het oosten door de
Paasdijkweg en in het westen door de
openbare lagere school. Vele inwoners
hebben dus met dit bestemmingsplan te
maken. Het is te verwachten dat het op
de hoorzitting over dit schetsontwerp
die vermoedelijk over een maand wordt
gehouden druk zal zijn. Een
gekleurde kaart van het plan zal voor
één van de ramen van het voormalige
gemeentehuis worden gehangen.
Volgens de heer J. Kelderman van het
Stedebouwkundig Adviesbureau
Kuyken uit Middelburg, die het
Thoolse gemeentebestuur bij
bestemmingsplannen adviezen geeft,
kan Poortvliet getypeerd worden als een
zogenaamd ringdorp, ook wel in
compleet esdorp genoemd. In tegen
stelling tot de zogenaamde polder
dorpen, die zich meestal vanaf een
zeedijk (het sluitgat) ontwikkeld
hebben, zijn de ringdorpen ontstaan als
een centrum in een oud kerngebied
midden in een polder.
Een dergelijk dorpstype wordt
gekenmerkt door een centrale
cirkelvormige open ruimte,
waaromheen de bebouwing de
boerderijenzijn gelegen. De centrale
ruimte wordt vaak benut voor een
belangrijk gebouw, zoals een kasteel,
slot, kerk e.d. De landerijen strekken
zich straalsgewijs rond het centrum uit.
Bij verdere groei van het dorp maken
de boerderijen plaats voor woon
bebouwing en begint ook bebouwing te
verrijzen langs de radiale toevoerwegen.
In Poortvliet is de ring nooit tot
volledige ontwikkeling gekomen. Het
centrale gebouw wordt gevormd door
de kerk, die deels schuil gaat achter een
ringvormige woonbebouwing, die
eveneens in de centrale ruimte
,tot ontwikkeling is gebracht. De
eerste uitgroei vond plaats in oostelijke
richting, langs de Langestraat en de
Achterstraat. Een tweetal boerderijen
zijn nog in de kom aan te wijzen
namelijk langs de Noordstraat en aan
de Zuidstraat. Met het oog op de vele
slechte bebouwing die in de kom
aangetroffen wordt met name in het
oudste deel rond de Lange- en
Achterstraat is het volgens b en w
van Tholen wenselijk een recon
structieplan voor de kom van Poortvliet
op te stellen, in de vorm van een
bestemmingsplan ingevolge de Wet op
de Ruimtelijke Ordening.
Uitgangspunt voor dit plan is: het
karakter van Poortvliet zoveel mogelijk
handhaven en waar mogelijk ver
sterken. In de huidige tijd speelt het
verkeersaspect een belangrijke rol. Niet
in die zin dat alle straten aan het
toenemende autoverkeer aangepast
dienen te worden, maar dat welover
wogen wordt bekeken welke routes voor
het autoverkeer beschikbaar zijn of
kunnen komen en uit welke straten
daarentegen het rijdend verkeer kan
worden geweerd.
Voor de route Zuidstraat-
Paasdijkstraat wordt een ruimer profiel
wenselijk geacht. Enige bebouwing ter
hoogte van de Langestraat dient
daarvoor te verdwijnen.Ten dele is dat
al gebeurd: de voormalige bakkerij
Strijd en de daarachter gelegen panden
zijn al gesloopt, maar zoals de kaart
aantoont moet ook de winkel van
Bouman-Potter en de daarnaast
staande huizen aan de noordwestkant
van de Zuidstraat gesaneerd worden. In
de Paasdijkstraat moeten tegenover
Nieuwkerk's Banketfabriek ook wat
panden voor de bredere straat ver
dwijnen terwijl op sommige plaatsen
ook de bebouwingslijn wat teruggelegd
is. Hier mogen dus een eindje naar
achteren weer wel huizen gebouwd
worden. Er zijn alleen woningen
aangegeven, zodat de garages van het
transportbedrijf De Groen volgens het
bestemmingsplan daar niet mogen
blijven.
De ring rond de N.H. Kerk is in het
schetsontwerp voltooid gedacht. Vijf
huizen aan de Noordstraat dienen
daarvoor gesloopt te worden. Aan de
noordzijde ontstaat hierdoor een ruim
plein dat tijdens kerkdiensten gebruikt
kan worden als parkeerterrein en op
andere uren een functie kan vervullen
als ruimte voor buitenmanifestaties of
als speelterrein voor de jeugd. De kerk
De Joden op het eiland Tholen
Door de droevige gebeurtenissen in de tweede
wereldoorlog met het volk der Joden werd onder andere de
naam Frank over de gehele wereld op de lippen genomen.
Anne Frank zal nog lang in veler gedachte voortleven.
In dit verband was de kennisgeving in de Eendrachtbode
van 10 februari 1950 toch eigenlijk 'n opmerkelijk zaak.
In genoemd nummer lezen we het volgende bericht.
„Een legaat voor de Thoolse en Sint Philiplandse armen.
Vrijdag jl. bereikte het gemeentebestuur in Tholen een
schrijven van een notariskantoor te Amsterdam, waarin
werd medegedeeld, dat door dhr. Simon Merkes Frank bij
zijn testament van 11 december 1940 (Burgerlijke
instellingen) in de gemeenten van de eilanden Tholen en
Sint Philipsland is gelegateerd een bedrag van/3000~(vrij
van alle kosten)te verdelen in evenredigheid van het
aantal inwoners.
Vooral de oudere bewoners van deze eilanden zullen zich
dhr. Frank nog wel kunnen herinneren, daar hij als
koopman van textiel aldaar een zeer grote bekendheid
genoot.
Dhr. Frank, die 3 kinderen had is op 90 jarige leeftijd op
13 maart 1943 te Solibor in Polen overleden."
Tot dusver dit bericht in de Eendrachtbode van februari
1950.
Dus weer de naam Frank die aan verschillende
eilandbewoners niet vreemd was, terwijl velen de hier
bedoelde textiel koopman gekend hebben.
Uit het bevolkingsregister Sint Maartensdijk van 1825-1830 zien we:
volg no woning no naam
voornaam beroep
godsdienst geboren te
706
96
Simons
^a,-'e Joodse Fijnaard
22-6-1788
voorheen woonplaats te Scher penisse, gehuwd-
aangekomen in Sint-Maartensdijk 1811.
707
Broek van
Levi Lazarus Slagter Joodse
geb. St'Maartensdijk
nov. 1813
708
Broek van
Antje ongeh. slagteresse Joodse
geb. 4-4-1815
St. M'dijk
709
Josephe
Sara weduwe particuliere Joodse geb. aug. 1755 te
Fijnaard
in Sint M'dijk aangekomen 1813, in mei 1827 vertrokken
naar Scherpenisse.
710
Simons Abraham slagter
in 1813 naar Sint
Joodse geb. te Fijnaard
ongeh.
M'dijk, in 1827 naar Scherpenisse.
In de maand van herdenken/rorid hetgeen de tweede
wereldoorlog heeft meegebracht, zijn we dankbaar
voor de bijdrage van de jieer P. Jasperse uit Sint
Maartensdijk, volop bekend om zijn interesse voor de
historie. Bovendien zijn we hem erkentelijk, omdat
hij een onderwerp behandeld, waarover tevoren
weinig of niets bekend was en waarbij het gaat om dat
volk, welke alleen al vanwege de Bijbel grote
wereldbekendheid heeft, maar ook in die tweede
wereldoorlog zo zwaar werd beproefd, dat het volk
der Joden weer op ieders lippen kwam.
Hoewel maar heel weinig bekend is over Thoolse
Joden in vroeger tijd, hebben we met hetgeen
daarover wel bekend is van doen met een door die
tweede wereldoorlog uitzonderlijk bekend geworden
Jodennaam, t.w. Frank.
Er kwam bij naspeuringen ook nog een notariële
geldleningsakte uit 1841 voor de dag van Levi Lazarus van
Broek, koopman te Scherpenisse, waarop aan de
achterzijde links onderaan een aanvullende verklaring is
geplaatst. Daar zien we hoe Abraham Saloman Frank
optreedt als gevolmachtigde van Emanuel Abraham
Frank in zijn betrekking van vader en wettige voogd over
zijn minderjarige kinderen voor het in ontvangst nemen
van de uitgeleende vierhonderd gulden.
Het geld werd geleend aan een inwoner te Sint
Maartensdijk. Aangezien de geldlener in de akte van Van
Broek dezelfde is als genoemd in de bijgeschreven
verklaring van Frank moeten deze personen wel in
nauw verband met elkaar hebben gestaan.
Hieronder volgt als authentiek bewijsstuk een deel van die
akte.
Registers van geboorten van 1811 - 1822 Sint
Maartensdijk.
2 okt. 1813
doet Levi Lazarus van Broek aangifte van de geboorte van
Levi (Levi Lazarus van Broek), vader oud 23 jaar,
echtgenoot van Matje Benjamin (Son Epouse)
4 apr. 1815;
doet Levi Lazarus oud 24 jaar, aangifte van de geboorte
van Antje Lazarus - van beroep slagter en van Matje
Simons (zijne huisvrouw)
At, Sciï ïS, i< f' Sc t? ft 'C ^'('t
'cc -,cSm y Jv rs S)e £C r *2
Ss cCr f 'c yf*y- y* CS r t -* s'< t' -
ck r r'r "Ar* ry
iCf/c.c.crrf*.,
C K r ei c
ft y jf y -
O Je J i Sic r r -» Sr> S«- c S> c c f s~,cr if t c,
/f< 7()y,. f. y?. t v yc/<
voormalige inwoners van Joodse gondsdienst;
Levi Lazarus van Broek (vader) Walhoutse 15 aug. 1760.
Levi Ester (moeder) Waalwijk febr. 1765.
kinderen van dit echtpaar, geboren te Scherpenisse.
Levi Lazarus van Broek okt. 1796.
Salomon van Broek 11-1-1811.
Saartje Levi van Broek 8-4-1812.
(in 1795 verhuisd naar Scherpenisse, komende van Bergen
op Zoom (koopman)
r. t CC' c
Af/' r i- f 1f<>i^/Ac 'i C f t 'sic - - c. ac. SYS* - "y*
y f
Sc s C, e '<C', fs'ct.Sc SS. 2 f-*
/Vcje- w-
Merkwaardig is ook dat de krediteur zijn handtekening
plaatst in Hebreeuwse karakters, verklarende niet anders
te kunnen schrijven of zijn naam te kennen. U ziet die
Hebreeuwse tekens in onderstaand stukje van de akte op
de vierde regel.
//y
r yyÓ zce-y£,
S'- Y' Cs c - r C> - T-C_y r s
'O >7
Hieruit zou een gevolgtrekking zijn te maken, dat
verschillende schakels van de familie Frank voorhanden
zijn, maar bij een verder onderzoek valt een en ander weer
dusdanig uiteen, gelet op de veelvuldig voorkomende
familienaam Frank, dat aan geneologie nauwelijks meer
gedacht kan worden.
In deze richting kon een verder onderzoek dan ook niet
worden voortgezet.
Was er ten aanzien van de familie Frank, met
uitzondering dan van de bekende textielkoopman geen
verdere geneologie mogelijk, door die naspeuringen kwam
er wel meer aan 't licht over de eveneens Joodse familie op
Tholen Van Broek. Deze familie woonde zowel te
Scherpenisse als te Sint Maartensdijk.
Dit blijkt uit het hierna volgend overzicht uit de
burgerlijke stand van beide voormalige gemeenten,
hetgeen mogelijk nog andere facetten aan het licht kan
brengen door inwoners van deze plaatsen of elders, die
aan deze namen op een of andere wijze nog herinneringen
hebben. Daartoe zijn informaties altijd welkom.
Maar zelfs bij deze op zichzelf toch zeer authenthieke
gegevens rijzen weer vragen.
Wat de vestiging van de familie Van Broek betreft valt
mee te delen, dat geen blijvende vestigingsvergunning
werd verleend, zodat men tijdelijk weer in andere dorpen
of steden kon verblijven.
Dat Levi Lazarus jr dezelfde naam draagt als zijn vader is
niet gebruikelijk en in strijd met de Joodse traditie omdat
men een kind uit eerbied volgend het bekende gebod niet
tijdens 't leven van de vader naar hem noemde,zoals ons
uit verkregen inlichtingen is gebleken.
^7- N. t j IffCy
/YtsSr^.^fSc - r
maar wie kan hier de naam Van Broek uithalen? 1
Franke en ten westen de Vest en zijn schuur, staande op de
De naam Frank komen we dan toch weer tegen in een Oost Vest; voorts des comparant Persoon en verdere
geldleningsakte van 1805 op een zegel van „agt Stuyvers", goederen alsnog Rechten".
waarbij „Levi Lazarus, Coopman te Scherpenisse twee Uit het reeds genoemde familie overzicht blijkt dat zij
hondert carolij guldens leent vijf percente aan Cornelis behalve geldleners ook nog kooplui, slagers en
Goozens - compareerde voor Schout en Scheepenen der slagteressen waren.
Stad en Lande van St. Maartensdijk - tot securiteit van het Daar, waar thans in Sint Maartensdijk halverwege in de
voorsije cappitaal en daarop te verlopen intrest verklaart voormalige Schoolstraat, nu de Ds. de Bresstraat het
den comparant speciaal en voor de tweede maal te pand no 7 staat, was voorheen de slagerij van Levi van
verbinden zijn huys en erve,staande en geleegen binnen Broek gevestigd.
Wanneer we thans nog even terugkeren tot de in het begin
genoemde notariële geldleningsakte uit 1841 van de
koopman Levi Lazarus van Broek te Scherpenisse, dan
ontdekken we daaruit ook, dat het geld werd geleend voor
5% (vijf ten honderd). Terugbetaling moest plaats yinden
in „gemunt goud" of „grof zilvergeld", zoals ook
onderstaand gedeelte van de orginele akte leert:
^inks in het midden was eens de slagery van Levi van Broek gevestigd.
zal ook helemaal vrij komen te staan,
aangezien de kaart aangeeft dat de
gymnastiekzaal bij de kerk gesloopt
wordt. Een nieuw gebouw is ontworpen
achter de boerderij aan de Zuidstraat
106. Ten zuiden van de kerk zijn
groenvoorzieningen gepland, terwijl er
aan de Noordstraat huizen zijn
gehandhaafd (Wt5 en Wa3). Vanaf
Pleune tot Nortier is alles voor
woondoeleinden en detailhandel
(winkels) bestemd. Ook aan de andere
kant van de Markt zijn trouwens overal
winkels gepland, vanaf de kapsalon
Mary Ann tot aan het Schildersbedrijf
Oudesluijs. Dit is niet als winkel, maar
als bedrijf (B4) bestemd, terwijl er
daarnaast nog één normaal huis is
geprojekteerd (Wa4).
kelderboetiek
suede en nappa
kleding
zuivelstraat 17
bergen op zoom
Advertentie IM j
De winkelbestemmingen van de Markt
lopen door tot in de Langestraat, die
verkeersvrij gedacht is. De alhier
gelegen huizen en winkels kunnen vanaf
de achterkant bereikt en bevoorraad
worden. Aan de noordkant kan de
Achterstraat als zodanig dienst doen,
aan de zuidzijde is 'n nieuwe straat
geprojekteerd in de vorm van twee
doodlopende insteekstraten vanaf de
Zuidstraat en de Smidsstraat, zoals de
kaart ook aangeeft.
Op deze wijze ontstaat centraal tussen
Smidsstraat en Langestraat een
verkeersvrije voetgangersverbinding
tussen Zuidstraat en Markt. Het
voormalige gemeentehuis in de
Langestraat, dat dorpshuis wordt, staat
ook als voor woondoeleinden en
detailhandel aangegeven. De
bebouwing in de omgeving van de
Rozemarijnstraat is geheel
weggebroken gedacht en vervangen
door een lage bebouwing langs
Achterstraat, Markt en Langestraat.
Daarbij wordt in het bijzonder aan
bejaardenwoningen gedacht (Wa3, op
de plaats waar o.a. vroeger de
bibliotheek van Jacob Revius is
geweest). De Achterstraat wordt als het
ware een nieuwe straat met aanéén
gebouwde woningen (Wa6) waarvoor
blijkens de kaart nog een perceel in de
weg staat.
Voor de onveilige verkeerssituatie ter
plaatse waar de Burg. van Oeveren
straat en de Smidsstraat uitmonden op
de Langeweg/Stoofstraat dient een
oplossing te worden gevonden. In
principe lijken hiertoe twee
mogelijkheden aanwezig:
1. de Burg. van Oeverenstraat wordt
een duidelijke noord-zuid verbinding
waarop de Smidsstraat als een on
dergeschikte verbinding haaks wordt
aangesloten.
2. de noord-zuidverbinding wordt
gevormd door de Smidsstraat, waarbij
dan het verkeer uit de Burg. van
Oeverenstraat geblokkeerd dient te
worden.
De juiste oplossing is nog niet gevonden.
Beide mogelijkheden hebben zowel
positieve als negatieve kanten. Speciaal
op dit punt zijn bijdragen van de
bevolking op de hoorzitting van harte
welkom.
stratenbeloop weer voor woningbouw
benut. De aanstaande bebouwing die
gehandhaafd kan blijven is
overeenkomstig het huidige gebruik
bestemd, terwijl tevens aansluiting is
gezocht bij de bestaande
stedebouwkundige regelingen. Dit
betreft dus de bebouwing in de
omgeving van de Julianastraat en de
Burg. van Oeverenstraat, de bebouwing
ten westen van de Zuid-
:straat/Paasdijkstraat en langs
de Stoofstraat en de Lageweg.
Zo zijn er geen veranderingen in de nog
vrij nieuwe wijk bij de openbare lagere
school in de Julianastraat en het gebied
tussen de Zuidstraat, Schoolstraat,
Zuidplantsoen en Parallelweg. Behalve
de huizen zijn daar ook de Kerk van de
Gereformeerde Gemeente, de
kleuterschool en de Chr. lagere school
in het grote gebied 04 opgenomen. Het
hierbij genoemde getal van 75% wil
zeggen dat dit het maximum toelaat
bare bebouwde oppervlak is. In de
Schoolstraat staan behalve de woningen
de bank (K5) en op de hoek van de
Zuidstraat de kapper (D3).
en Paasdijkweg dat voor bedrijven
bestemd is. Die staan er momenteel al.
Op de hoek van de Molen-
straat/Paasdijkweg moet volgens de
kaart wel het een en ander gesloopt
worden daar hier groenvoorzieningen
gepland zijn. Daarachter is een
bedrijfsterrein geprojekteerd met o.a.
de molen, landbouwmechanisatiebe-
drijf Mullié en aardappelhandel Bijl.
Als we nog even in de Deestraat kijken,
zien we dat de bebouwingslijn daar
Waar mogelijk is de ruimte die zal
ontstaan door het aanpassen van het
In de Molenstraat volgt het schets
ontwerp ook de huidige situatie met
winkels, huizen en het gebouw van de
Cavetho. Dit is een uitloper van het
grote terrein tussen de Paasdijkstraat
Glas- en Verfhandel
SOMMELSDIJK
St. Joris Doelstraat 17
Postbus 44
tel. 01870-2366-3354
ZIERIKZEE
Meelstraat 4-6
tel. 01110-3764
advertentie IM
evenals in de Paasdijkstraat
teruggelegd is. In de Smidsstraat is
behalve melkhandel Van Dijke (WaD6)
ook het landbouwmechanisatiebedrijf
Dekker gehandhaafd. Er is nog wel een
alternatief plannetje om er huizen voor
in de plaats te zetten. Dat geldt ook
voor de bank in de Schoolstraat en de
nieuwe gymnastiekzaal achter de
boerdrij tussen de Zuidstraat en Markt.
Een laatste alternatief is nog dat voor
het postkantoor in de Stoofstraat geen
woonbestemming (Wa6 zie kaart) maar
een bedrijfsbestemming is gegeven.
Mogelijk houdt dit verband met het wel
of niet handhaven van het hulpkantoor
van de PTT in Poortvliet. Bestem
mingsplan Bebouwde Kom is ook nog
maar een ontwerp, wat evenwel door de
stedebouwkundige, b en w en de com
missie ruimtelijke ordening uit de
Thoolse gemeenteraad al grondig
bestudeerd is. Wijzigingen zijn evenwel
nog altijd mogelijk. Daarvoor wordt
ook de hoorzitting gehouden, waar
vooral de belanghebbenden maar ook
belangstellenden van harte welkom zijn.
Zoals gebruikelijk maakt het gemeente
bestuur van Tholen de datum, plaats en
tijd van de hoorzitting nog nader
bekend.
