Voltooid begin van Schelde-Rijn wegen
Na leerplicht van 9 jaar
nog 1 dag per week naar school
Per Tholenaar bijna
1 hectare ruimte beschikbaar
EVErS
BOEKENNIEUWS
HET VERMOLMDE
VOETSTUK
Vertraging rondweg
Werkweg
Brug bij Oud-Vossemeer
Tertiaire wegen
Hun laatste vlucht
Gezworen hameraden
Woningbestand
28 oktober 1971
EENDRACHTBODE
11
Autobedrijf
WEST-BRABANT
Al vanaf 1 augustus 1971:
KAPELLE-tel. 01102-1441
BRILLEN
BesLing-Optiek
Eén dag school
Wettelijk verplicht
Inlichtingen
De werken tot het maken van een
baansplitsing juist ten noorden van de
bebouwde kom van Tholen-stad, ten
behoeve van de aansluiting van de
rondweg Tholen, werden in de ver
slagperiode voltooid.
Zo staat in het verslag wegen 1971 van
het provinciaal bestuur van Zeeland,
dat gelijk met de begrotingsbrief 1972
binnenkwam. Immers, de Schelde-
Rijnwerken rond de Eendracht, onder
meer bestaande uit de nieuwe brug
hielden voor wat rijkswaterstaat betrof,
op met het maken van de aansluitingen
op de bestaande provinciale wegen. Er
vloeide dan ook nog wat werk uit voort
voor de provincie zelf, aangezien het
hier een weggedeelte betrof dat ener
zijds in de richting Oud-Vossemeer en
omgekeerd in richting bebouwde kom
Tholen moest voeren en anderszijds de
veilige aansluiting moest geven naar de
nieuwe brug.
Daardoor was een baansplitsing nodig,
die in het vroege voorjaar werd voltooid
en waarvan de werkzaamheden voor het
grootste deel zijn uitgevoerd door de
firma Johs. van Vossen Zn. uit Sint
Annajand
In de komende jaren zal nog een
deklaag van dicht-asfaltbeton moeten
worden aangebracht.
Een andere belangrijke provinciale
verbetering werd ook deze zomer
voltooid door over de bestaande
klinkerverharding tussen Tholen en
Oud-Vossemeer asfaltbeton aan te
brengen over een breedte van 6,60
meter, waardoor de rijbaan ook breder
werd dan tevoren bij de klinker
bestrating het geval was. De
autobestuurder ervaart het thans als een
prima wegdek.
Minder vlot ging het met de nieuwe
rondweg, die moet worden aangelegd,
eveneens voor rekening van de
provincie, vanaf de nieuwe Thoolse brug
aansluitend op de provinciale weg
tussen Tholen en Poortvliet. Eerst
ontbrak het aan de nodige finan
cieringsmiddelen, zo lezen we in het
provinciaal verslag 1971 en daarna was
er een zeer moeizaam verloop van de
grondverwerking, die bijna anderhalf
jaar vergde. Zo is er aanzienlijke
vertraging ontstaan voor uitvoering van
dit werk. De grondaankopen zijn in
middels wel voltooid en op 31 augustus
1971 heeft aanbesteding plaat
gevonden.
DAF-dealer .voor
Bergen op ZOOM e.o.
.Rooseveitlaan 76
BERGEN OPZOOM
Tel. 34646
Advertentie IM
Er gebeurde dit jaar nog meer aan de
provinciale wegen op Tholen, want
behalve het traject Tholen- Oud-
Vossemeer, kreeg ook het wegvak
Tholen - Poortvliet een nieuwe
asfaltdeklaag over een breedte van 6.00
m. Dit was dan normaal onderhoud,,
nadat dit wegdek het al menig jaar
uitstekend had gehouden.
Het is wel voldoende bekend, dat er
overleg gaande is geweest tussen de
provincie en rijkswaterstaaTten aanzien
van-de vaste verbinding tussen Oud-
Vossemeer en Sint-Philipsland. De dam
naar Sint- Philippsland is nodig voor
kanalisatie van de Schelde-
Rijnverbinding. Dit overleg leidde tot
overeensteming, waarbij werd
overeengekomen dat de werkweg, die
voor aanleg van die dam nodig is, zou
worden aangelegd tér plaatse van de
toekomstige parallelweg van de
provinciale weg, mits de benodigde
gronden tijdig (op 1 januaril971) door
de provincie aan de rijkswaterstaat ter
beschikking kon worden gesteld. In
tegenstelling tot de benodigde grond
voor de rondweg Tholen-Poortvliet
liepen de onderhandelingen tot
verkrijging van de gronden voor de dam
naar Sint Philipsland, althans voor de
aansluitende wegen daarop, vlot van de
hand. In het provinciaal verslag wordt
dat als volgt omschreven: „Door een
zeer enthousiaste inzet, zqwel van de
schatters als van de betreffende amb
tenaren, gelukte het om in een periode
van 4 maanden een ontwerp op te
maken tot een oppervlakte van ongeveer
20 hectare, te schatten en te verwerven,
zodat in het op 19 januari 1971 door de
rijkswaterstaat aanbestede werk tot
afsluiting van de Krabbenkreek tevens
de aanleg van de werkweg volgens het
toekomstige tracé van de provinciale
weg kon worden opgenomen
Deze werkweg krijgt 'n breedte van 4,50
m en zal in de toekomst dienst doen als
parallelweg voor langzaam verkeer..
Naar de verwachting zal deze weg
voorlopig het verkeer kunnen ver
werken, zodat de aanleg van de
hoofdrijbaan van de weg nog 'n aantal
jaren kan worden uitgesteld. „Tot zover
het provinciaal verslag. Als dit voor
sommigen nog wat ingewikkeld in de
oren mocht klinken kan het ook als
volgt worden vertaald. Voor aanleg van
de dam is er een werkweg nodig om het
gewenste materiaal aan te voeren. Die
werkweg kan later worden gebruikt als
een verbinding tussen Tholen en Sint
Philipsland, aanvankelijk voor alle
verkeer en later voor het langzame
verkeer, wanneer bijvoorbeeld op de
toch brede dam een autosnelweg zou
worden aangelegd. Dit werk is al lang
en breed in uitvoering. Of liever
eigenlijk nog niet zo heel lang, maar wel
in snel tempo. Zowel de dam in
Krabbenkreek als het trace van de
wegverbinding tot midden in de
Broekseweg is al duidelijk waar
neembaar. Vanuit het midden
Broeksweg tussen Sint Annaland en
Oud Vossemeer is er binnen afzienbare
tijd - volgend jaar - 'n directe ver
binding niet Sint Philipsland.
In sept. 1970 is het ontwerp goed
gekeurd voor de aanleg van het weg
vak in de Hikkepolder nabij de nieuw
te bouwen brug te Oud Vossemeer.
Het ontwerp omvat de aanleg van een
gedeelte tertiaire weg, dat aansluiting
moet geven tot de oprit naar bedoelde
brug over de Eendracht. Die brug wordt
gebouwd in opdracht van het
Bouwbureau Schelde-Rijnverbinding
van de rijkswaterstaat. Deze maand zou
worden gestart met de bouw van deze
brug en zoals reeds eerder vermeld,
komt deze nieuwe brug ongeveer een
kilometer ten noorden van het
bestaande pontveer. De totale
bouwkosten belopen een bedrag van
zestien miljoen guldén terwijl voor
aanleg van de dam, enkele kilometers
verder in de Krabbenkreek voor 1972
een bedrag van tien miljoen gulden op
de begroting staat. De Vossemeerse
brug zou eind 1973 klaar moeten zijn.
De bovenbouw zal geheel in staal
worden uitgevoerd. De nederlandse
Aannemings Maatschappij (Nedam
n.v.) uit den Haag was laagste in
schrijver. Er komen vijftien over
spaningen, in het midden één van 2140
meter, daarnaast twee van 34 meter en
aan weerszijden daarvan tweemaal zes
overspanningen van totaal zo'n 212
meter. Op deze 635 meter lange brug
komt een tweestrooks rijbaan met
tussen de vangrails een breedte van 7,41
en aan een zijde een fietspad van 2.90
m. breed De doorvaarthoogte over een
breedte van 124 meter bedraagt
9.10m.Het pontveer is sinds 1567 in
gebruik. De aansluitende wegen zijn
inmiddels zowel aan Brabantse als
Zeeuwse zijde al klaar. Bij Nieuw-
Vossemeer geeft de nieuwe verbinding
aansluiting op de Molenweg naar de
rijksweg Steenbergen - Sint - Philip
sland en aan Thoolse zijde wordt op de
Hikseweg aangesloten.
De provincie heeft in 1971 op het
wegdek Sint Maartensdijk weer een
aantal kilometers van asfaltdeklaag
voorzien ter breedte van 5.15 m. Verder
werd van provinciale zijde een recon
structie uitgevoerd van de splitsing
Hertekamp-Ten Ankerweg in Tholen-
stad en op 't kruispunt Grindweg-Ten
Ankerweg. Dit laatste ook op verzoek
van de gemeente Tholen aangezien juist
dat kruispunt aanleiding gaf tot
meerdere ongevallen Er werd een
asfaltlaag aangebracht op de bestaande
verharding en een andere verkeers
voorrangsindeling) gemaakt, aangezien
na het gereedkomen van de nieuwe brug
het verkeer intensiever gebruik maakt
van dit kruispunt.
Het is wellicht nog interessant te weten,
dat voor aanleg van de aansluitende
wegen naar de dam over de Krab
benkreek voor 195.550,20 gronden zijn
aangekocht en nog eens 97.715,40
werd uitbetaald voor pachtontbinding.
Voor dc rondweg Tholen-Poortvliet is
voor onteigening uitbetaald door de
provincie 213.493,50 en voor
pachtontbinding 157.098,
Advertentie IM
MODERN. IN ALLERLEI
UITVOERINGEN
Fortuinstraat 12
Bergen op Zoom
Moet er dan ook in 1971, 26 jaar na
beëindigen van de Tweede
Wereldoorlog nog een verhaal komen
over die periode van, ifftens leven en
intens sterven. Zolang er nog iemand
uit die periode leeft, zullen er herin
neringen op papier komen.
Anders zou het daar van binnen
kunnen barsten. Spencer Dunmore. in
Londen geboren schreef „Hun laatste
vlucht".
Bijna is de Tweede Wereldoorlog aan
de even gruwelijke afsluiting als het
begin daarvan was. Nog één keer moet
de bemanning van een Lancastér
bommenwerper de lucht in naar de
stervende vijand. Nog één keer door de
versperring van flak en vuur en nog een
laatste JtrachfnyAing m9t ;nachtjagers.
De weinige die Hiltler Duitsland nog
over had. Eerste RAF luitenant en
piloot Walter Mann verlangt naar het
einde van het doden en naar een veilige
terugkeer tot Ann, Paul Taijlor, de
navigator, vraagt zich af of hij ooit na
de oorlog naam zal maken als schilder;
Douglas, Harry, Phil, Carlie, Len, allen
koesteren ze hun dromen en ver
wachtingen van leven en liefde; ieder
van hen vecht tegen de angst als
Lancaster opstijgt in de nacht. Hun
laatste vlucht, nog weer een
oorlogsverhaal, maar ook zo spannend,
dat men het niet zal neerleggen voor de
laatste bladzijde is gelezen. Gebonden
ƒ12.90. Een uitgave van Hollandia n.v.
te Baarn.
De bekende schrijver Leon Uris maakte
vooral naam in een bijzonder brede
lezerskring met de door n.v. Hollandia
uitgegeven bestseller „Exodus". Maar
de bekendheid was er bij de lezers van
oorlogsromans al veel eerder na het
verschijnen van zijn oorlogsverhaal over
de Amerikaanse mariniers in de South
Pacific „Gezworen kameraden". Een
boek dat ook in allerlei vorm werd
uitgegeven bij Hollandia. Luxe en
goedkope herdrukken. Maar altijd ging
de oplaag grif de deur uit. Naar
bibliotheken en in particuliere
boekenkasten. Bij elke nieuwe lichting
waren er weer liefhebbers. Gezworen
kameraden kreeg^dit jaar de 39e druk
In luxe editie. Gebonden 12.90. Een
hard mariniersoorlogsverhaal naar de
harde werkelijkheid van die tijd. Er zijn
nu ook weer nieuwe lezers voor.
In de praktijk blfjkt, dat veel mensen nog steeds onvoldoende bekend ztyn met de
wijzigingen van de Leerplichtwet 1969 die op 1 augustus van dit jaar z\]n ingevoerd.
Voor alle kinderen geldt nu een leerplicht van negen jaar. In het algemeen komt het
er op neer dat alle jongens en meisjes van 6 tot ruim 15 jaar verplicht zjjn volledig
dagonderwijs te volgen. De leerlingen die aan het einde van het afgelopen
schooljaar 1970-1971 eigenlek leerplichtvry geworden zouden zijn, moeten nog één
jaar langer naar school. In uitzonderlijke gevallen kan het negende jaar van de
leerplicht worden vervangen door een gedeeltelijke leerplicht.
Advertentie IM
De leerplicht is aan de ouders opgelegd
om te zorgen dat aan hun kinderen
voldoende onderwijs wordt gegeven. De
wet zegt dat men die plicht alleen kan
nakomen door een kind als leerling op
een school te laten inschrijven en ervoor
te zorgen dat dat kind die school ook
geregeld bezoekt. De leerplicht begint
op 1 augustus van het jaar waarin een
kind de leeftijd van 6 jaar en 8 maanden
bereikt. Een kind dat voor 1 oktober 6
jaar wordt, kan in augustus van dat
zelfde jaar naar school. Wordt een kind
op of na 1 oktober 6 jaar, dan kan het
pas het volgende cursusjaar naar de
lagere school. De nieuwe leerplicht
eindigt aan het eind van het negende
leerjaar, zodat er na zes jaar lagere
school (als men niet is blijven zitten) nog
drie jaar voortgezet onderwijs gevolgd
moet worden.
Met ingang van 1 augustus kent de wet
ook een nieuwe gedeeltelijke leerplicht,
die aansluit op de volledige leerplicht.
Dat betekent dat kinderen na 9
schooljaren (6 jaar lager en 3 jaar
voortgezet onderwijs) nog één dag per
week gedurende een jaar partieel
(gedeeltelijk) onderwijs moeten volgen
op een vormingsinstituut of \°,en
beroepsopleiding. Deze verplichting
geldt ook voor hen die niet gaan
werken, maar thuis blijven en meisjes
die in de particuliere huishouding
werkzaam zijn.Ook de kinderen die aan
het einde van het schooljaar 1969
1970 leerplichtvrij geworden zijn en die
nog geen 16 jaar zijn, vallen hieronder.
Men kan aan de partiële leerplicht
voldoen door deel te nemen aan:
- cursussen die uitgaan van vor
mingsinstituten voor jeugdigen
- het beroepsbegeleidend onderwijs in
het kader van het leerlingwezen
- cursussen van daartoe aangewezen
instellingen, waar onderwijs en vorming
wordt gegeven.
De ouders zijn wettelijk verplicht hun
kind te laten inschrijven en te zorgen
dat het onderwijs geregeld gevolgd
wordt. Evenals bij de volledige Leer
plicht wordt door de gemeente en door
de instituten gecontroleerd of deze
verplichting wordt nagekomen.
De werkgevers zijn verplicht ervoor te
zorgen dat voor de jongeren van 15 jaar
en ouder een arbeidskaart in het bedrijf
aanwezig is. Bovendien moeten ze hun
werknemers voor cursusbezoek vrij
geven. De cursusuren mogen niet op
andere tijden ingehaald worden.
Doorbetaling van loon is alleen wettelijk
verplichtvoor de groep die op 31 juli j.l.
al ergens in betrekking was. In aan
sluiting op de onderwijsmaatregelen is
ook de Arbeidswet 1919 gewijzigd.
Daarin wordt nu bepaald dat jonge
werknemers in ieder geval geen arbeid
mogen verrichten gedurende de tijd
(één dag per week) dat zij verplicht zijn
deel te nemen aan het partieel on
derwijs.
De bedoeling van de overheid met de
invoering van de gedeeltelijke leerplicht
is, om langs deze weg in een aantal
jaren te komen tot een partiële leer
plicht tot en met 18 jaar voor alle thuis-
en elders werkende jongeren.
Voor de streek Tholen en Sint-
Philipsland kunnen nadere inlichtingen
en folders worden aangevraagd bij het
Vormingsinstituut voor werkende
jongeren, Oberonstraat 2 (naast de
Warandaflat) te Bergen op Zoom. Het
telefoonnummer is 01640 34915. Op
dit adres kunnen de ouders ook de
desbetreffende jongens en meisjes laten
inschrijven.
Onlangs heeft het Vormingsinstituut
voor werkende jongeren en jonge
volwassenen te Bergen op Zoom haar
jaarverslag 1970/1971 laten ver
schijnen. Daaruit blijkt dat er op 1
november 1970 326 eerste, tweede en
derdejaars cursisten waren, verspreid
over 16 basisgroepen. Dat was een
recordaantal in het 24-jarig bestaan van
het instituut.
Half april van dit jaar is er onder 170
meisjes-cursisten in de leeftijd van 14
t/m 18 jaar een enquête gehouden over
de werksituatie van de leerlingen en het
onderwijs e.d. op het instituut. Daaruit
bleek dat 115 meisjes als laatste
schoolopleiding huishoudschool/LHNO
opgaven, 15 VGLO, 12 (B)LO, 11
MAVO, 1 INAS, 1 MMS. 1 HBS, en 13
niet ingevuld. 67 procent van de cur-
Op 1 september van dit jaar waren op het eiland Tholen per kern de volgende
aantallen huizen in aanbouw:
Tholen - 13 woningwetwoningen, 13 particuliere premiewoningen, 11 premie
huurwoningen en 36 bejaardenwoningen.
Sint-Maartensdyk -18 woningwetwoningen, 14 particuliere premiewoningen en 26
woningwetwoningen
Stavenisse - 10 particuliere premiewoningen
Oud-Vossemeer - 9 particuliere premiewoningen
Het gemeentebestuur van Tholen streeft ernaar verdere woningbouw te doen plaats
vinden via zogenaamde bouwstromen in samenwerking met naburige gemeenten
Die gegevens bljjken uit een informatiemap van het Thoolse gemeentebestuur die
aan de leden van de provinciale staten van Zeeland is aangeboden by hun
j-jkse excursie. Dit keer ging de reis naar het eiland Thoien. De gegevens zyn in
een kleurig omslag gestoken die de gemeente Tholen heeft overgenomen van het
Kanaalschap de Eendracht.
Elke Tholenaar heeft bijna 1 hectare
ruimte tot zijn beschikking, want op
14.567 hectare grond wonen 16.254
mensen. Per kern is ook nog een OlKlBrWijS
overzicht gegeven van de oppervlakte en
het aantal inwoners op 1 januari 1970
en op 1 juli 1971:
zetels, CHU 12.2% 2 zetels, ARP 6.1% 1
zetel en KVP 5.4% 1 zetel.
Tholen
Poortvliet
Scherpenisse
St. Maartensdijk
Stavenisse
Sint-Annaland
Oud-Vossemeer
ha inwoners
2133 3798 3951
3136 1621 1641
1053 1300 1294
3295 2913 2944
1280 1483 1477
1600 2826 2829
2070 2106 2118
Verder is ook de samenstelling van de
gemeenteraad vermeld, het opKom-
stpercentage )85 procent(, het aantal
geldende stemmen (8889) en de uitslag
van de gemeenteraadsverkiezingen van
7 april 1971: SGP 31.2% 5 zetels.
P.v.d.A. 26.6% 5 zetels, VVD 18.5% 3
Uit de informatiemap blijkt verder dat
er in de gemeente Tholen 12 kleuter
scholen zijn, 15 lagere scholen, 1 school
voor buitengewoon lager onderwijs, 2
mavo-scholen, 1 lagere technische
school, 1 huishoudschool en 1 lagere
agrarische school.
Openbaar kleuteronderwijs is er in
Sint-Maartensdijk en Poortvliet.
Bijzonder kleuteronderwijs in Tholen (4
scholen), Scherpenisse (2 scholen), Oud-,
Vossemeer (2 scholen), Stavenisse en
Sint-Annaland. In elke van de 7 kernen
is er 1 school voor openbaar lager
onderwijs. Bijzonder lager onderwijs is
er in Tholen (2 scholen), Oud-
Vossemeer (2 scholen), Poortvliet,
Scherpenisse, Sint-Maartensdijk en
Sint-Annaland. Bijzonder
buitengewoon lager onderwijs is er in
sisten volgden verplicht de cursus tin
verband met het V.A.V.), 33 procent
kwam vrijwillig (met toestemming
bedrijf).
In verband met de invoering van de
partiële leerplicht is de staf uitgebreid
terwijl er ook bouwplannen voor
stafruimtes, een bibliotheek, een
donkere kamer en een sportz zijn.
Wat doet men nu op zo'n Vormings
instituut?
Dat is moeilijk in enkele woorden uit te
leggen. Begin november wordt er
daarom in de Oberonstraat 2 te Bergen
op Zoom een „open week" gehouden
waar ouders, personen uit het
bedrijfsleven en verdei; iedere andere
belangstellende kennis kan nemen van
de werkmethodes aldaar.
Ter oriëntatie alvast het volgende:
De eerstejaars (15-jarigen) volgen eerst
een introductiecursus. Hierin maken ze
kennis met elkaar, de leiding en een
aantal mogelijkheden die het Instituut
biedt. Er worden oriënterende
gesprekken gehouden betreffende de
overgang van school naar werken en de
vrije tijdssituatie.
Verder wordenv -er verkenningen
uitgevoerd betreffende de leef- en
woonsituatie en de eigen leeftijdsfase.
Men maakt kennis met creatief spei, de
leestafel (kritisch leren lezen), muziek
en beweging, sport, handenarbeid,
koken, draad en weefsel. Na de in
troductieperiode bepalen de cursisten
samen met de leiding hoe het verdere
programma zal verlopen.
Dit kan bijv. zijn: werken zoals de
tweede jaars op het ogenblik doen: 's
morgens steeds een gezamenlijk
gesprek en een gezamenlijke activiteit
en 's middags keuze-programma's zoals
fotografie, kinderverzorging, een
voudige E.H.B.O., typen, schilderen
enz. of zoals de derde jaars werken:
altijd in een vaste groep maar met
steeds wisselende activiteiten die vooraf
met de groep gepland zijn of welke
zinnige andere mogelijkheid dan ook.
Tussen dit alles door lopen de ex
perimentele samenwerkingsprojecten
met de Streekschool West-Brabant (nog
beter bekend als „de leerlingstelsels").
Het is de bedoeling hiermede
langzamerhand te bereiken dat vor
mingen beroepsopleiding hand in hand
kunnen gaan. Ook hierover zal binnen
kort in de krant te lezen zijn.
Nadere inlichtingen en folders worden
gaarne verstrekt door de administratie
van het Vormingsinstituut voor
werkende jongeren, Oberonstraat 2,
(naast Warandeflat) te Befgen op
Zoom. (Tel. 01640-34915).
Sint-Maartensdijk. Openbaar voort
gezet onderwijs in Tholen (mavo) en
Sint-Maartensdijk (lts). Bijzonder
voortgezet onderwijs is er in Tholen
(mavo en huishoudschool) en Scher
penisse (Las).
Als voorzieningen voor bejaarden staan
vermeld: 1 verzorgingstehuis te Tholen
voor 50 personen (na in aanbouw zijnde
uitbreiding voor totaal 83 personen), 1
verzorgingstehuis te Sint-Annaland
voor 78 personen, 1 verzorgingstehuis
te Sint-Maartensdijk in aanbouw voor
70 personen, 1 eenvoudige verpleegu,nit,
gepland in het bestaande hoofdgebouw
van Ten Anker te Tholen, 338
bejaardenwoningen (verdeeld over 7
kernen) met inbegrip
van de woningen in aanbouw, 1
dienstencentrum gepland .bij de
nieuwbouw van het verzorgingstehuis te
Tholen.
Op een totaal van 5323 huizen worden
1285 woningen beheerd door het
gemeentebestuur en een zestal
woningstichtingen, die naar verwacht
wordt, zullen samensmelten tot één
woningcorporatie.
kelderboetiek
suede en nappa
kleding
zuivelstraat 17
bergen op zoom
Advertentie IM
FEUILLETON
Westfriese streekroman
door Maartje Zeldenrijk
„Stil nou, daar kom ik ook aan toe. Vier maanden gingen we met elkaar,
toen begon hij over trouwen. Hij was niet bepaald gefortuneerd, maar
had wel een goeie baan. We reden een keer door een der buitenwijken van
Londen en daar wees hij me een leegstaand huisje. „Dit is van ons", zei
hij. „als we gaan trouwen." Hij had de sleutels, dus we gingen naar
binnen en bekeken het. Het was erg mooi, modern ingericht, echt op z'n
Engels, met open haard en zo. En een mooi onderhouden tuin erbij. Om
voor te knielen. Hij maakte natuurlijk meteen gebruik van de
gelegenheid, de sfeer en het romantische moment: vroeg me ten huwelijk.
Maar ik ben altijd erg voorzichtig, dat weet je. Ik vroeg bedenktijd; een
paar weken. Daarmee ging hij akkoord. Doch in m'n hart had ik al
besloten. Niet, dat ik erg verliefd was. Ik mocht hem en ik deed het
misschien om geborgen te zijn. Hij was in elk geval knap en beschaafd. En
een heer. Absoluut een heer. Zoiets trekt in elk geval. Ik dacht: op den
duur ga ik wel meer van hem houden. Enfin, op een of andere manier
kwam m'n baas er achter. Zoals ik al zei was hij een oom van Frank. Hij
zei gehoord te hebben, 'dat Frank en ik trouwplannen hadden, maar ik
moest goed bedenken, dat hij al getrouwd was geweest en een vrouw had
met twee kinderen, waarvan hij was gescheiden. En die hij ook moest
onderhouden. Ik geloofde hem niet, maar hij gaf me het adres van die
vrouw. Ik ben er heen gegaan. Het klopte. Ik heb toen dingen gehoord,
waarna ik mezelf gelukkig prees zo voorzichtig te zijn geweest. Ik zal
maar niet in bijzonderheden treden. Laat ik enkel zeggen: hij was een
sadist. Ja, daar hoor je van op, he? Zulke mensen bestaan er, die zich in
de intimiteit ontpoppen als een vreselijk mens. Natuurlijk maakte ik het
meteen uit. En dat waren m'n Engelse ervaringen."
Hij had belangstellend geluisterd. „En toen had je zeker genoeg van de
Engelse mannen?"
„Je raad het. O, daarna ben ik nog wel eens enkele keren uit geweest. Ook
met Nederlanders, die er werkten en woonden. Ook met Nederlandse
militairen. Alleen maar een avondje uit en een zoentje als beloning,
waarom niet? Maar geen verdere afspraken meer. Ik dacht: eens wordt
het toch weer vrede en dan ga ik terug naar Holland. Daar zal ik wel m'n
levenspartner vinden."
Siem schoof z'n bord een eindje van zich af. Hij bood de vrouw een sigaret
en stak er ook een op. „Ik denk over een kontrakt, van een jaar of vijf.
Voorlopig wil ik je nog niet kwijt, begrijp je?"
De vrouw begon vaag te lachen. „Een kontrakt is niet nodig, Siem.
Voorlopig blijf ik, wat ik ben. De herinnering aan wat ik ontdekte, toen ik
in Holland terugkwam, zijn nog te vers. Ik heb het nog altijd niet
helemaal kunnen verwerken. Te moeten ontdekken, dat je helemaal
alleen overgebleven bent, he? Niemand meer terugzien: je vader, je
moeder, m'n broertjes, tantes, ooms, neven en nichten, oude buren,
vriendinnen, oude kennissen, niemand meer... Die eerste paar dagen heb
ik maar rondgezworven rond de plek, waar ons huis heeft gestaan. En
gevraagd Heb je die nog wel eens gezien.L tante Saar, ome Louis
Savelman, tante Eef van de Rechtboomsloot enne Lena Osseberg, m'n
vriendin enne noem maar op... Niemand weet het en niemand heeft ze na
de oorlog nog gezien. Het is immers een nachtmerrie voor me... hoe kom
ik daar overheen? Die dag dat ik jou ontmoette en je voorstelde om
verder samen die dag door te brengen, dacht ik: laat ik het doen.
Misschien is dat de methode om die nare gedachten kwijt te raken, er
overheen te komen. Vergetelheid, afleiding. Ik was in elk geval blij
tenminste één oude kennis vaft vroeger ontmoet te hebben en daarom ook
al wilde ik je niet meteen loslaten. Ik dacht: Misschien kan hij me wat
vertellen, bijzonderheden over dat wegvoeren. Natuurlijk lazen wij ervan
in de Engelse kranten en hoorden we het door de radio. Van die razzia's,
die kampen in Duitsland... maar het was oorlog en je nam alles met een
korreltje zout. Ik veronderstelde, dat er ook wel wat propaganda bij zou
komen. Weetje wel; de vijand zo zwart mogelijk afschilderen, hem in z'n
afschuwelijkste gedaante den volke voortoveren. In m'n hart zei ik: Het
zal wel erg zijn,maar toch niet zo erg, als ze ons proberen wijs te maken.
Om dan in Nederland aan de ontgoochelende werkelijkheid te moeten
wennen. Alles was waar, nog duizendmaal erger als wij in Engeland
vermoedden. Daar moest ik overheen zien te komen, maar hoe? Weet jij
dat? Heb jij dat dan niet?"
„Ik zat er dichterbij, Tanja. Dag aan dag hoorde ik, wat er allemaal
gebeurde op nog geen twintig kilometer afstand van mijn on
derduikadres. We hoorden het op alle mogelijke manieren. Maar ik was
in bepaalde opzichten net als jij: Ik wilde het niet aanvaarden; ik zei ook
tot mezelf: zoiets bestaat eenvoudig niet; je kunt zomaar niet een heel volk
van de aarde wegvagen."
De vrouw keek voor zich op haar bord. „Ze hebben het gepresteerd, die
beesten, die schoften. Waarom hebben ze dat hele vervloekte land niet
meteen na de oorlog in brand gestoken? Waren we voorgoed en radicaal
van ze af geweest."
„Als we dat gedaan hadden, zouden we geen haar beter zijn geweest",
antwoordde hij zacht.
Ze zuchtte diep. „Laten we er over ophouden en de avond van deze mooie
dag niet bederven. Siem. Het is jouw dag vandaag, jouw zaak is weer
open. De nachtmerrie ligt ver achter ons. Wij leven nog, jij en ik. En
waarvoor?"
„We zullen daar wel een keer antwoord op krijgen, Tanja. Het is enkel...
we moeten weer Ieren leven. Er is voor ons enkel een toekomst. Dat
moeten we vasthouden."
„Jij ziet het wat gemakkelijker. Enfin, jij hebt je zaak nog. Wat heb ik
overgehouden? Alleen wat ik meebracht uit Engeland: m'n kleren en wat
kleinigheden."
Over tafel heen stak hij zijn hand uit. „Jij hoort voortaan bij mij, Tanja.
Dit huis... het is nu voor jou. Samen gaan we het proberen. Misschien
kunnen we elkaar tot steun zijn."
Haar greep omklemde zijn hand. „Fijn, dat ik jou weer heb, Siem. En
ne... er kwam nog een ondeugende tinteling in haar ogen, „ik denk, dat je
nu wel droog genoeg achter je oren zult zijn. Als je me soms wilt uit
nodigen voor vanavond... ik zal je niet uitschelden voor snottert..."
Daarop schoten ze beiden in een bevrijdende lach.
