Vit de historie van het
thoolse veer en brug
Nieuwe brug waardevolle aanwinst voor
Thoolse ontwikkeling
Parel aan Benelux-kroon
■4 februari 1971
Ogenschijnlijk strategisch niet van betekeniskreeg de
overbrugging Eendracht het telkens zwaar te verduren
IN HET THOOLSE STADHUIS
De nieuwe brug meteen in veel
vuldig gebruik na een officiële
opening, gepaard met het grote
brugfeest 1928.
Toen Napoleon kwam ging de heffing weg
bij het Thoolse veer en later bij de Duitse be
zetting eveneens. Men mag dus hopen, dat
ook België niet opnieuw tol gaat invoeren,
schertste ir Ferguson.
Ook Rijkswaterstaat kwam met een blij
vend aandenken aan deze dag, want ir Fer
guson bood de burgemeester van Tholen
een afgietsel van het bronzen herinnerings
bord, dat de oude Thoolse brug heeft ge
sierd en waarin de namen zijn gegraveerd
van het toenmalig Thools gemeentebestuur,
terwijl er voor de gemeente Halsteren e;n
plaquette was, waarop het eiland Tholen was
afgebeeld en voorzien van het volgende
rijmpje:
Dit plakje Thoolse klei
Kreeg Halsteren erbij
Voor verlies van polderland
Aan de westelijke rand.
Een weliswaar schrale, maar goedbedoel
de vergoeding voor het eventueel verlies
van ca 80 ha Halsterse grond als t.z.t. de
as van het Schelde Rijnkanaal tot provincie
grens wordt verklaard, zoals tot nu toe de
Zo ging het tijdens de jongste Thoolse geschiedenis, toen zelfs nog een echte veerpont ontbrak.
Bij het herstel in 1940 komt de tolheffing
in discussie en dat leidt er acht jaar later toe
- 1 januari 1948 - dat de brug door het Rijk
wordt overgenomen en tolvrij wordt gemaakt.
Daarmee eindigen tevens de eeuwenlange
bemoeiingen van het gemeentebestuur met 3
veren en een brug, die driemaal werd ge
opend.
„Niettegenstaande dit feit is naar Thools
besef deze brug altijd de Thoolse brug ge
bleven", zo besloot burgemeester v Boeijen
het historisch gedeelte van zijn openings
speech na de ingebruikneming van de jong
ste Eendrachtoverspanning met veel groter
allure.
Na de officiële brugopening kwam het gehele gezlschap bijeen
in het stadhuis van Tholen, het historisch monument dat voor zo'n
gelegenheid direct de nodige sfeer weet te bieden.
Naast een dankbaar gestemde toespraak van burgemeester J. E.
van Boeijen, was er met name ook de gelegenheid aangrijpen van
de Belgische waterstaatsvertegenwoordiger om zijn erkentelijkhid
te betuigen voor de goede sammwerking rond de Schelde-Rijn
verbinding tussen Nederland en België.
„Vanaf hedznmiddag gaan wij voortaan
over de Rijksbrug, een kunstwerk van ro
yaal formaat, fraai van silhouet, een ver
binding. die ons voorlopig nog noopt tot
voorzichtig bochtenwerk, maar naar wij ho
pen spoedig bijdraagt tot betere verbindingen
zowel naar het westen alsook naar het oos
ten", zo vervolgde burgemeester Van Boe
ijen zijn toespraak na eerst een welkom tot
de genodigden en een stukje historie vanaf
de verkrijging veerrechten over de Eendracht
te hebben weggegeven.
Burgemeester Van Boeijen zei vervolgens:
„Onze bemoeiingen met de totstandkoming
van dit kunstwerk zijn slechts gering ge
weest, het werk is ons heden kant en klaar
gepresenteerd en de jaarlijks wassende stroom
van gebruikers zullen de ruil in toenemende
mate gaan waarderen.
„Staande aan het begin van een periode,
waarin ook het eiland Tholen van steeds
groter betekenis wordt voor hen, die dit
oostelijk deel van de gouden delta ontdek
ken en leren waarderen, begroeten wij deze
nieuwe overspanning van de Eendracht
als een waardevolle aanwinst."
Ook voor de plaatselijke gemeenschap zal
mettertijd blijken deze nieuwe brugverbin-
ding een verbetering te zijn. De toenemende
ntensiteit van het doorgaande wegverkeer
dreigde steeds meer Tholen in twee delen
te snijdjn en het woonmillieu aan te tasten.
Na de totstandkoming van de provinciale
rondweg om Tholen zal deze bedreiging zijn
opgeheven. Met de sanering van het oude
stadsdeel kunnen de in 1928 gemaakte in
grepen in het historisch bebouwingspatroon
aanzienlijk worden hersteld. Daarenboven
ontstaat na het verwijderen van de oude
brug een zo fraai gezicht op het stadje, dat
een ieder die de nieuwe brug passeert meer
dan ooit wordt aangetrokken tot een bezoek
ter plaatse.
SPECTACULAIR
WATERSTAATSWERK
De ingebruikneming van de nieuwe brug,
die over enige jaren het Schelde-Rijnkanaal
zal overspannjn is niet allezn de voorloper
van een spectaculair waterstaatswerk het is
evenzeer de ouverture tot een reeks van ont
wikkelingen om en in deze streek, die reeds
geleid hebben dat nauwere banden zijn ge
legd tussen gemeenten aan gene en deze zijde
van de Eendracht. Wij geloven, dat de re
laties, die over en weer tussen Brabant en
Tholen reeds bestonden en met name ook
in de laatste jaren gelegd voor uitbreiding
vatbaar zijn. Ook daarvoor zullen nieuwe
wegen gelegd en nieuwe bruggen geslagen
moeten worden.
Mag ook dat werk op dezelfde voortvarende
wijze gepland, ter hand genomen en vol
tooid worden als met deze nieuwe brug Is
geschied."
Burgemeester van Boeijen verklaarde voorts
graag uiting te willen geven aan zijn dank
en bewondering voor hetgeen in dit water
staatswerk tot stand werd gebracht. Namens
het gemeentebestuur van Tholen bood hij
de heren Van de Velde en Eelen, beide van
Belgische rijkswaterstaat en de heren Fer
guson en Kuiper van de Nederlandse rijks
waterstaat een exemplaar aan van het pla-
tenwerk „Tholen, stad en Eiland".
SPOEDIG EEN VERDERE
ONTSLUITING
De Halsterse burgemeester drs. A. Hei
dens was blij met hetgeen Tholens burge
meester had opgemerkt over een nog beter
contact tussen de Eendracht-gemeenten. Hij
hoopte dat de nieuwe brug spoedig aange
sloten zal zijn op de ontworpen verbinding
naar de Steenbergseweg en verder, waar
door een ononderbroken route naar Rotter
dam en Antwerpen zal ontstaan.
Namens de gemeente Halsteren bood de
burgemeester aan dezelfde heren van beide
Rijkswaterstaten het eretableau aan van zijn
gemeente.
TOLHEFFING
STEEKT KOP WEER OP
Ir. H. A. Ferguson, hoofd van de Delta
dienst sdhoof de lof over het fraaie ont
werp door naar de directie Bruggen van
rijkswaterstaat en vond ook dat het nieuwe
kunstwerk het bijzonder goed doet in het
geheel van dit landschap. Hij was voorts
de aannemersmaatschappijen bizonder erken
telijk voor het geleverde werk. Het gaat in
deze contreien en bijzonder goed en heel
plezierig met de samenwerking tussen Rijks
waterstaat en de aannemers, iets wat overal
niet kan worden gezegd, meende ir Ferguson
Ook het overleg met de Belgische collega's
is uitstekend. Sprak de burgemeester over
het feit, dat in 1945 de tolheffing verdween,
hij zal ook weten, dat de tol de laatste tijd
de kop weer opsteekt. Men moet betalen op
de Zeeland- en de Haringvlietbrug en een
vaste verbinding over de Westerschelde lijkt
in de toekomst voor de passanten ook niet
ongemerkt voorbij te gaan. In dat opzicht
doet het buitenland het beter.
as van de Eendracht de scheidslijn was,
merkte ir Ferguson op.
VOL ZORG EN NAUWGEZETHEID
Ir. H. van der Velden, hoofdingenieur
directeur van Bruggen en Wegen te Brus
sel achtte het een voorrecht, ais Belgische
afgevaardigde gelegenheid te krijgen iets te
zeggen bij de inwijding van het eerste kunst
werk van de Schelde-Rijnverbinding.
Niettegenstaande het slechts gaat om de
indienstneming van een klein onderdeel van
deze enorme realisatie, die opnieuw een parel
zal worden aan de reeds goud gestoffeerde
Benelux-kroon, vervult ze ons met veel
vreugde, zo verklaarde ir van der Velden.
Het geeft ons bovendien gelegenheid uiting
te geven aan onze grote tevredenheid over
de totstandkoming van deze nieuwe vaar
weg. Ze houdt niet 3lleen tegemoetkoming
in aan de gerechtvaardigde verzuchting van
de Antwerpse havenautoriteiten een met de
Rijn aangepaste verbinding te zien voor
massatransport te water, waardoor ook een
reeds overbelaste Westerschelde van deze
binnenscheepvaart wordt verlost, maar ze
zal vooral - en hier is het een Beneluxaan-
gelegenheid - verkeer te water tussen de
twee grote zeehavens Rotterdam en Antwer
pen, aanzienlijk verbeteren en vergemakke
lijken.
Deze inwijding geeft ons tevens de gele
genheid een woord van dank te richten aan
onze Nederlandse collega's van de Rijkswa
terstaat voor de uitgesproken wil van nauwe
samenwerking voor het tot standkomen van
deze grootse realisatie en vooral voor de
zorg en nauwgezetheid, waarmee de voor
opgestelde kalender voor de uitvoering der
werken, wordt geëerbiedigd. Bij het tot
standkomen van het tractaat in 1963, be
stond er voor deze werken niet eens een
voorontwerp en nu, zeven jaar later, zijn
meestal alle werken reeds aanbesteed en in
uitvoering. Er kan nauwelijks voldoende na
druk wordm gelegd op de doortastendheid
waarmee de verschillende diensten van de
Rijkswaterstaat de uitbouw van de plannen
en de uitvoering der werken hebben aange
pakt.
Tenslotte dankte ir van der Velden de
gemeenten Halsteren en Tholen voor de gast
vrijheid.
De Belgische woordvoerder had al eerder
de geruststelling geleverd, dat de Belgische
regering waarschijnlijk niet de intentie heeft
in Nederland voor tollenaar te gaan spelen.
Het was een gezellig besluit, nog eens met
een dankwoord door burgemeester v. Boeijen
aan sprekers en verdere aanwezigen onder
streept, van een, zoals het staatsblad der Ne
derlanden vermelddet eenvoudige ingebruik
neming van dc nieuwe brug over de Een
dracht.
In 1940 en 1944 lag de brug
in diggelen en werd de oude
pont opnieuw uit de watten
gehaald.
DE EERSTE BRUGPOGING
De laatste vaart van de pont in
1928 toen de eerste overbrug
ging van de Eendracht een
feit was: 10 oktober 1928.
In 1865 werden trouwens opnieuw plannen
aanhangig gemaakt tot afdamming, doch op
nieuw stuitte het af op doorvaart bezwaren
Was de meer dan zes eeuwen lange histo
rie van de Thoolse veren reeds bewogen, zo
vertelde burgemeester Van Boeijen donder
dag ook nog, hetgeen met betrekking tot dc
vaste oeververbinding over de Eendracht uit
de folianten en dossiers tot de lezer komt,
verraadt een met grote vasthoudendheid
soms zelfs met verbetenheid gevoerde strijd
van het gemeentebestuur, die niet minder in
drukwekkend is.
Reeds in 1865 wordt de minister van Bin
nenlandse Zaken - overigens zonder succes-
benaderd met een verzoek de bouw van een
Voor 1928 was er wel de veerpont, maar vooral in het veerpontbegin toch erg primi
tief, al was er wel sprake van een geregelde dienst.
er de officiële opening van de geheel op kos
ten der gemeente Tholen gebouwde brug. De
gemeente krijgt het recht om bruggeld te hef
fen, zoals er tot die dag ook veergeld kon
worden geheven.
Vanaf de 10e oktober 1928 kon de tram
Bergen op Zoom Tholen werkelijk op
Thoolse grond komen, nadat ze 23 september
1882 haar eindpunt moest vinden aan de
overzijde Eendracht. In 1934 werd de tram
vervangen door busdiensten.
STRATEGISCH PUNT
Op 13 mei 1940 wordt de brug op last
van de militaire overheid door Nederland
se militairen opgeblazen. Opnieuw was men
op het pontveer aangewezen.
De provisorisch herstelde brug wordt in
1941 weer voor het verkeer opengesteld,
maar drie jaar later, op 30 oktober 1944
gaat ze opnieuw in diggelen, nu Duitse mi
litairen een laatste opdracht van het Opper
commando uitvoeren.
Voor de derde maal komt de pont in de
vaart en niets is erger dan een teruggang,
wanneer men eenmaal gewend is aan veel
meer outillage en luxe.
„De historie van de verbindingen tussen Tholen en Noord-Brabant
gaat terug tot het jaar 1316', zo begon burgemeester J. E. van
Boeijen vorige week donderdag zijn 'historische terugblik op veer
en brug over de Eendracht bij de officiële opening van de nieuwe
verbinding, het eerste Schelde Rijn kunstwerk.
„Als tegemoetkoming aan de grote brand
van 1452, waarbij vijfzesde gedeelte van dit
stadje werd verwoest .ontving Tholen van
Philips van Bourgondië in 1462 drie overzet
veren in erfpacht, te weten één op Reymers-
wale, één op Bergen op Zoom en één op
Halsteren.
De eerstgenoemde twee veren hielden
als gevolg van overstromingen in 1570 en
1632 op te bestaan.
Het veer op Halsteren evenwel bleef afge
zien van korte onderbrekingen aan het einde
van de zestiende eeuw en het begin van de
negentiende eeuw ongestoord in Thools bezit
tot 1928, het moment waarop de thans oude
brug over de Eendracht in gebruik werd ge
nomen.'
DAMPOGING
Wanneer als noodzakelijk gevolg van het
Schelde-Rijnkanaal straks via een dam Tho
len - Sint Philipsland de Krabbekreek en
Eendracht worden afgesloten, is dat een be
slissing, die reeds in 1556 ter sprake is ge
komen. Toen namelijk dienden de heren van
Vossemeer bij de regering een voorstel in om
de Eendracht af te dammen. Een van de
grootste bezwaren echter waarom dit verzoek
werd afgewezen, was dat hierdoor de scheep
vaart zou worden gestremd.
De dam is er toen dus niet gekomen. Nu
komt de dam er wel en dat juist als gevolg
van een noodzakelijke snelle vaarweg Ant
werpen - Rotterdam.
brug te bevorderen. In 1868 ontwierp de ad-
spirant ingenieur Roxboom te Gorkum een
plan tot overbrugging, waarvan de kosten ge
raamd werden op f 243.000,Latere ont
werpen brengen de kosten zelfs terug tot
f 140.000,terwijl de gemeenteraad van
Tholen veiligheidshalve twee ton raamt. De
minister bericht echter, dat het algemeen be
lang niet zo groot is, dat daarvoor van
Rijkswege een zo belangrijk bedrag uitge
trokken kan worden.
Sindsdien zijn keer op keer commissies in
gesteld en comitees opgericht, meerdere ont
werpen voor een brug gemaakt en tenslotte
wordt schier eindeloos gecorrespondeerd en
geconfereerd over de omzetting van een veer
recht in een brugrecht.
In 1.926 neemt de gemeenteraad van Tho
len een besluit om f 400.000,te voteren
voor de bouw van de thans nog aanwezige
(oude) brug. De eerste spade gaat op 18 juli
1926 in de grond en op 10 oktober 1928 is
