Abattoir aan de Molenstraat wordt
gesloten
Boeken uitlenen i.p.v, douchen in
badhuis
Tevens flinke subsidie voor Groene
Kruis
Gunstige grondaankoop voor 2e
sportveld
Geen bijdrage voor godsdienstles
aan o.l.s.
C. M. van Broekhoven
Fa. F. G. de Valk
Van landbouwcrisis (1880)
tot wereldbrand (1940)
EENDRACHTBODE
RAADSVERSLAG OUD-VOSSEMEER
STIJLKLOKKEN
ELECTRISCHE
SCHIJNBLOKKEN
VUREN
SINT-ANN ALAND, HISTORIE EN HERINNERING
(XV)
Een reeks vorige eeuwse gemeenschapsschetsen,
èn uit een meer recent weleer
door Han Dekker
3 december 1970
5
De gemeenteraad van Oud-Vossemeer heeft donderdagavond
zijn eerste 'echte' vergadering gehouden nadat op 1 september de
nieuwe leden werden geïnstalleerd. De agenda en de duur was er
dan ook naar, want van half acht tot tien uur werden er vele be
sluiten genomen en flink wat geld uitgegeven. Men kocht het bad
huis van het Groene Kruis om dit na een verbouwing voor biblio
theek in te richten, dezelfde vereniging kreeg voor 1971 een fikse
subsidie en voor het tweede sportveld werd bijna twee hectare
bouwland gekocht. Toch schijnt de Vosmeerse raad te verlangen
naar 1 juli volgend jaar, als de herindeling een feit zal zijn. Don
derdagavond bleek het namelijk niet mee te vallen vertegenwoor
digers in verschillende gemeenschappelijke diensten te benoemen.
Wat meestal alleen een formele stem
ming is, werd een behoorlijke discussie. De
voordracht van b en w was in de gemeen
schappelijke vuilnisophaaldienst het raadslid
P. W. A. Mees (KVP) als vertegenwoor
diger van Oud-Vossemeer aan te wijzen en
wethouder A. Goudzwaard (PVDA) als
plaatsvervanger. De heer Mees zei er niet
veel voor te voelen en er ook niet veel van
te weten. „Als plaatsvervanger van wethou,
der C. Aarnoudse (nu niet meer in de raad)
heb ik een vergadering bijgewoond, maar ik
heb er niet veel van opgestoken. Je bent
er een hele voormiddag aan kwijt en tijd is
voor mij geld Bovendien zit je als enig raads
lid tussen burgemeesters en wethouders", al
dus het KVP-raadslid.
Waarnemend burgemeester A. M. van
Engelen voerde aan dat de heer Mees wel
iets van de vuilnisophaaldienst weet, in elk
geval meer dan wethouder Goudzwaard
(sinds september raadslid) die als plaats
vervanger op de voordracht staat. „Je bent
nu eenmaal raadslid en dan moet je de con
sequenties dragen. B en W zijn al vertegen
woordiger in diverse instanties en die kun
nen toch alles niet doen.
Voelt u er iets voor, Goudzwaard, om
bovenaan de voordracht te komen", vroeg
de raadsvoorzitter. De PVDA-wethouder zei
op dit moment zeker niet meer van de vuil
nisophaaldienst te weten dan de heer Mees.
Bovendien zou een vergadering 'hein van
wege zijn werk buiten het eiland een dag
kosten.
„Is het persé noodzakelijk dat dit werk
pro deo moet gebeuren" wilde de heer A.
M. van Tilbeurgh (KVP) weten.
De burgemeester antwoordde dat men even
tueel een reiskostenvergoeding kan krijgen.
De heer Mees zei nog dat hij op de laat
ste vergadering van de vuilnisophaaldienst
wel een paar aantekeningen had gemaakt. Er
was o.a. gesproken over de aanschaf van een
nieuwe auto die f 38.000,- zou moeten kos
ten, of het gebruik van plastic zakken. Hij
had er toen op gewezen dat de eigen gemeen
tewerklieden die de vuilnisauto helpen be
mannen ook in de prijs gecalculeerd moeten
worden.
Het gemeentebestuur van Sint Philipsland
had dit ook gedaan.
De raadsvoorzitter vond na die medede
lingen van de heer Mees dat het KVP-raads
lid behoorlijk wat van de vuilnisophaaldienst
wist en stelde voor tot stemming over te
gaan. De vertegenwoordiging zou toch ook
maar tot 1 juli zijn zodat er nooit veel ver
gaderingen gehouden kunnen worden. De
heer Mees werd met 5 stemmen benoemd en
wethouder Goudzwaard met hetzelfde aantal
tot plaatsvervanger.
De raadsleden C. M. Droogers (ARP) en
P. Klippel (CHU) kregen steeds elk 1 stem.
„Mag ik beide heren vragen of ze de be
noeming aannemen", informeerde de bur-
RUIM 50 MODELLEN
3 JAAR GARANTIE
EN GRATIS WORDEN ZE BIJ
U THUIS OPGEHANGEN.
JUWELIER
Kortemeestraat 33
Bergen op Zoom
Adv. ingez. med.
gemeester. Laten we daar niet meer over
praten", vond de heer Mees.
Het benoemen van een vertegenwoordiger
in de schoolartsendienst ging wat vlotter.
Het werd waarnemend burgemeester A. M.
van Engelen en het KVP-raadslid Mees als
plaatsvervanger. In het algemeen bestuur
van het Kanaalschap De Eendracht werden
de heren Goudzwaard en Droogers geko
zen, terwijl de raadsleden Klippel en Van
Tilbeurgh hun plaatsvervangers werden.
Waarnemend burgemeester Van Engelen en
KVP-wethouder C. W. Leeuw (die we
gens ziekte deze raadsvergadering niet kon
bijwonen) hebben zitting in het dagelijks
bestuur.
SINDS 1<»4
vanaf 98.50
KORTEMEESTRAAT 9-13
BERGEN OP ZOOM
adv.ing.med.
GROENE KRUISSUBSIDIE
De plaatselijke afdeling van het Groene
Kruis krijgt vrijwel elke raadsvergadering
in Oud-Vossemeer aandacht en ook nu moest
de gemeente weer met geld over de brug
komen.
Voor 1971 is er een nadelig saldo van
f 12.140,00 geraamd, wat de raad beschik
baar stelde. Burgemeester Van Engelen zei
dat het tekort groter is dan in andere jaren.
Dit jaar was het f 9680,-, in 1969 f 10.
311,00 en in 1968 f 11.000,00.
Raadslid Klippel vroeg waarom de begro
ting zoveel gestegen was, waarop de voor
zitter zei dat de salarispost inclusief sociaal
verzekeringen, pensioenen en bijdrage waar
neemster :f 29.000,- bedroeg. Voor onder
houd van het gebouw was er duizend gulden
meer geraamd, terwijl er verder nog een
lening voor de centrale verwarming loopt.
De raadsvoorzitter voegde er nog aan dat
onlangs besloten is de contributie te ver
hogen. De heer Van Tilbeurgh wilde weten
of er in vergelijking met andere gemeenten
in Oud-Vossemeer toch geen bijzonder hoge
tekorten zijn.
De burgemeester meende van niet en merkte
op dat het Groene Kruis één van de vereni
gingen is die altijd steun van de gemeente
nodig hebben. De heer Mees vond dat de
contributie te lang op een laag peil gebleven
is, waardoor deze niet in verhouding stond
tot de gestegen kosten. Bij een contributie
verhoging was er weer de vrees van leden
verlies. De bijdrage werd evenwel verleend
evenals de subsidie van f 415,- aan de
vrouwenvereniging WH.
De volksbibliotheek kreeg een bijdrage van
5 cent per boek voor de 2500 exemplaren.
Vorig jaar had men er 3500, maar 1000 wa
ren er versleten. Hiervan profiteerde de
muziekvereniging bij hef oud papier.
Drie inwoonsters woonden het lustrum
festival van de plattelandsjongeren in Til
burg bij waarvoor totaal zestig gulden werd
gegeven. De burgemeester vond dit een leuk
gebaar voor de werkende jongeren.
De Vereniging Milieuhygiëne Zeeland
vond de Vosmeerse gemeenteraad een heel
goed doel, maar het subsidieverzoek dat voor
het eerst werd gedaan werd afgewezen.
Op één van de vergaderingen van de ge
zamenlijke colleges van b en w (die i.v.m. de
naderende herindeling nu geregeld worden
gehouden) is namelijk afgesproken dat geen
nieuwe subsidies zullen worden verleend.
GODSDIENSTONDERWIJS O.L.S.
Van de Nederlands Hervormde Gemeente
was een verzoek binnen gekomen het gods
dienstonderwijs dat ds. Voortman aan de
o.l.s. geeft, te subsidiëren. B en W stelden
voor hier niet op in te gaan, omdat de wet
alleen voorschrijft ruimte, licht en warmte
voor godsdienstonderwijs op een o.l.s. be
schikbaar te stellen. „Stavenisse doet dat
wel, maar daar is maar 1 school. Zover
zijn we hier nog niet, hoewel we nu 2 scho
len onder 1 kap hebben. Gezien de uitla-
PRIJS NOOIT DE (REIS)DAG VOOR HET AVOND IS
Niets nieuws, behoudens enkele (technische) varianten, zal door de
zon ooit worden beschenen, want in de 19e eeuw schreef Tholens histo
ricus A. Hollestelle: „In de stadsrekening van Middelburg toch lezen wij,
dat men op 13 December 1403 van stadswege met - een baerdse ende
cogghe voer naer Berghen op Zoom, om de vrouwe van heer Dierick van
Zuylen binnen Middelburgh te brengen - op welke rei9 ook - stadspypers
ende trompetters - mede voeren...," en ettelijke eeuwen later, op 18
juli 1912, is het een Sint Annalandse motorboot met onze spelende dorps-
fanfare aan boord, die de Zeeuwse wateren klieft op plezierreis naar
Hollands oudste stad: Dordrecht. Deze gezellige „Accelerando"-trip is
bedoeld als een soort verlate viering van het zesde verenigingslustrum.
Hoe het „baerdse ende cogghe", „pypers ende trompetters" nader verging
is niet bekend, wèl het reisverloop van 't eigentijdse, plaatselijke beurt
schip, en daaruit blijkt onder meer heel duidelijk, dat technische vooruit
gang soms door een ingrijpen der natuur sterk kan worden ereduceerd,
inzonderheid, en dit vermeldt het niet officiële logboek der volksmond,
wanneer nevelsluiers opstijgen, uitwendige wegens een grillige weers
gesteldheid, en inwendig door een te veel aan alcohol:
„Vertrok „Accelerando" 's morgens om 4 uur met de motor
boot van den Heer W. Heijboer. De heenreis ging voorspoedig
en onder het maken van enkele marschen plezierig.
De tentoonstelling van „Kunst en Nijverheid" werd bezocht
en door de leden als algemeen voldaan verlaten.
De terugreis zou echter nog een verrassing brengen die nu
niet precies tot aller genoegen uitviel, en die bestond in het
overnachten op de slikken voor Anna-Vosdijkpolder, wat aan
leiding gaf tot het opzoeken van allerlei logeerplaatsen, als
„buitenhelling" - gereserveerd voor verloofden, zakken, tafels
en banken, tot we den anderen morgen om half vier behouden
in de haven aankwamen..."
Tja, men kan toch maar nooit de (reis)dag prijzen voor men veilig en
wel is weergekeerd. Met veel gevoel voor humor notuleert verenigings
secretaris A. C. Boogaard „Accelerando's" maritieme belevenissen, en
volgend jaar is er een nieuwe vervoersmogelijkheid die door 't muziek
korps wordt beproefd, als de 14e juni 1913 „Accelerando" per omnibus
wordt afgehaald naar Sint Maartensdijk „om aldaar de Bondsdag op te
luisteren, uitgaande van de Vrijzinnige Bond".
Noord-Amerika als Europa constateren een evoluerend economische
verbetering, die in Nederland onder meer tot uitdrukking komt in 't
nationale spaartegoed. In 1850 bedroeg bij de spaarbanken het gezamen
lijke tegoed: vier miljoen gulden. Ir januari 1913 kon alleen al bij de RPS
een spaarsaldo worden gemeld van ruim f 170 miljoen! Plaatselijk wil
men een eigen, agrarisch georiënteerde bank, of eigenlijk is te Sint Anna-
land in laatstgenoemd jaar sprake van ex stoffelijke en een geestelijke
behoefte, vandaar dat worden gesticht, een Coöperatieve Boerenleenbank
en een Christelijke Mannenvereniging, respectievelijk volgens Raiffeisen-
principe en op Gereformeerde grondslag. De debatjes die zich op haar
vergaderingen ontspinnen, worden doorgaans vreedzaam gevoerd. Mochten
Europa's staten hieraan een voorbeeld nemen, doch helaas...
De 11e februari 1914. sterft een algemeen bekend Sint Annalander, de
heer J. W. Slager, in leven hoofd der lagere school. Men betreurt om een
verscheiden dorpspersoonlijkheid, en volgt de komende zomer ook hier
met toenemende spanning de internationale ontwikkeling... 28 juni, Oos
tenrijks kroonprins Frans Ferdinand, Serajewo, Serivië, 4 augustus...,
een ingezet werelddrama, dat eerst op 11 november 1918 zal eindigen...
De eerste augustus mobiliseert Nederland; algemeen maatschappelijk en
in tal van gezinnen afzonderlijk, komt hierdoor een ingrijpende veran
dering, waaraan bijvoorbeeld „Accelerando" als vereniging evenmin ont
komt, want vanaf laatstgenoemde datum „zijn de wekelijksche repetities
tot februari 1915) gestaakt wegens de mobilisatie van ons leger..." Vrese
lijk wordt het lijden der mensheid in de oorlogvoerende landen, maar ook
daarbuiten volgen jaren van schaarste en uiterste zorgelijkheid. Met
regeringsbrood en zogenaamde eenheidsworst tracht zich Nederland te
voeden. Temidden van talrijke problemen probeert men 't leven van alle
dag zo goed mogelijk draaiende te houden, al moet veel worden ge-
improviseerd en aangepast, vooral in vele onzer grote steden.
„D'n oorlog van veertien-achttien," indirect ook ons betreffend, en op
Sint Annalands havenhoogte vertelt Merien, woordvoerder van een geani
meerd (bejaarden) groepje, er onverbloemd het zijne van, terwijl d'ande-
ren scherp toehoren of hij vooral toch wel de waarheid spreekt
Breedsprakig verhaalt Merien over toenmalige zwarte handel, óók
plaatselijk O.W.-ers (oorlogswinstmakers), een landstormoefening en 't
verplicht leveren der varkensreuzel bij huisslachtingen. De heren Anthon
Arij Bierens en Jan Ilmer zagen hierop toe, en wanneer een 't niet-2ó-
nauw-nemende veldwachter Ilmer dit spul persoonlijk kwam ophalen,
blonk daarbij soms z'n tuniek van 't varkensvet... Juist heeft Merien iets
haarfijn toegelicht, noemt „heel secuur" de hierbij betrokken data, en
ervaart als velen, dat buiten 't onaanvechtbare der feiten zelf, „precieze
datums" koppig intrigeren kunnen... „Dat jaertal is 'n abuus", inter
rumpeert een eigenwijze Jap, ,,'t was in 'zestien!" Vèrstoord spreekt
Merien hem tegen, noemt ter bewijsvoering gelijktijdige voorvallen, en als
schijnbare „vernietigingsvoltreffer" plaatst hij afsluitend nog: „Oe most
jie dat noe wete; je lag toen zellef me't je ziele ingekwartierd bie de
Belse grens!" Nóg is Jap niet overtuigd, en van de weeromstuit brengt
nogmaals Marinus „stavingsgeschut" in stelling... ,,'t Was in 'vuuftien, in
d'eig'ste weke toen Wannes-van-ons z'n eige 'n dubbele b'reuke gelicht
'eit an die rot zwaere windmeule bie Jan Zandee; 'k weet 't zeker!!"
„Een jaertje d'r bie maot...," houdt Japje keihard vol, en in een dan vol
gende stilte, is even de zelfbeheersing voelbaar..., realiseert men zich vol
vrees, hoe telkens weer door kleinigheden, een nieuwe oorlog kan ont
staan
In 1913 sloot St. Annaland wegens een totale verloping der meekrap
cultuur haar, tevens eilandelijk laatste meestoof, de „Eensgezindheid" (de
andere heette „De Hersteller"). Een jaar later fungeert dit leegstaande
gebouw, waaraan een dienstwoning verbonden was, als plaatselijk „op-
vangpension" voor tal van Belgische vluchtelingen. Deze voor 't naderend
front uitgeweken zuiderburen, meest vrouwen en kinderen, vonden er
tijdelijk een gastvrij onthaal, 't Gebouwencomplex werd afgebroken in
,,'zestien"; hierin zou nu toevallig wèl vriend Jap's „jaartal" hebben ge
klopt... De even verstoorde stemming van 't (haven) groepje is uiteraard
al lang weer goed, en allen luisteren met spanning als een oubollige Kees
lachend vertelt hoe in die mobilisatiejaren van „reuzelinlevering" (een
bepaling die men fluks trachtte t'ontduikenwaarbij controleurs toe
zicht hielden op een „vetpotentiële" varkensstand, vrouw K. van de
„Nieuwepad" heel vreedzaam zo een ambtenaar „versloeg"...
Op een mooie zomermiddag, wanneer als gewoonlijk haar man naar 't
land en de kinderen schoolwaarts zijn, meldt zich tot schrik van huis
vrouw K. plots de controlerende „varkensman" aan d'achterdeur (vóór
deuren waren toen - en nog soms toch meestal door-de-week op slot).
Ze wordt wel witjes, maar beheerst zich verder uitstekend, als ze vriende-
lijk-beleefd naar ('t bekende) bezoekdoel vraagt, inmiddels triest den
kend: „Da's 't vareke kwiet, of 'n boete." Na z'n verzoek, in 't schuurtje
annex varkenshok te mogen kijken, gaat ze deze van elders komende,
langgepostuurde ambtenaar schijnbaar bereidwillig voor, opent hoffelijk
het lage deurtje om 'em binnen te doen gaan, en dan gebeurt ineens
iets „pijnlijk" onvoorziens... Niet tijdig rekening houdend met de be
perkte hoogte der bovenpost, loopt namelijk bij een wat haastige binnen-
stappoging d'arme man met z'n hoofd hier zó knalhard tegenaan, dat hij
even van de wereld niet meer weet. 't Vaag herinneren der aanwezig
heid van een onverstoorbaar-goedige vrouw K. probeert hem mannelijk
de slag te dragen, en met een schuchter humorpogen zegt onze droeve-
figuur-ridder „glimlachend", met wrang-vertrokken mond: „Mijn kop
hangt vast te hoog, mevrouw." ,,'t Kan best weze meneer, waerom nie'," en
ad rem met van spotlichtjes twinkelde ogen, voegt de vriendelijk-rustige,
Nieuwstraatse huismoeder hier nog bij„Of anders bin meschien je
pooten te lank, dat zou toch ook kunne „Hè, watte?!... 't I9 hier
wel bekeken. Goeien dag!", en zonder zelfs in 't schuurtje te zijn geweest,
scharrelt hij nog wat versuft een volgend dreefje in, meelevend nagestaard
door onze slagvaardige Sint Annalandse, die onderwijl een zacht triomf-
geknor verneemt, van uit een schuuraangrenzend varkenskot...
Het laatste jaar van wereldoorlog één is aangebroken. Op 26 maart
1918 benoemt men de Franse generaal Foch tot opperbevelhebber der
Europese, geallieerde strijdkrachten. Na een groots opgezet offensief over
de hele, westelijke frontlinie, begint de terugtocht der Duitsers. In septem
ber overwinnen de Engelsen bij Kamerijk, terwijl het Franse leger de
troepen der Duitse kroonprins langzaam maar zeker uit Champagne ver
drijft... Op Sint Annaland oefenen onze vrijwillige landstormers op het
schoolplein; voor de verandering „werd dezen zomer eenige malen gebla
zen op het schoolplein, hetgeen voor ons gezelschap zeer goed is ge
weest.en reikhalzend beidt een halfverbloede wereld, de inmiddels
weer glorende vredesdag!
(Nadruk verboden)
Volgende week:
OH ANN IS EN ,,'T CITROENDILEMMA"
Een schoolfoto uit de eerste wereldoorlog
(1913), toen het gewone leven in Sint-Anna-
land vrijwel normaal doorgang vond, ook
op school. Menige leerlinge en leerling van
toen zal er zich uit kunnen halen. Van 'het
onderwijzend personeel zien we links meester
Kabbedijk, in het midden het hoofd der
school de heer Odink en rechts de nog in
leven zijnde toenmalige juffrouw J. van Dijke
thans mevrouw Bruijnzeel-van Dijke te
Utrecht. Ook in 1970 gaan de school „por
tretten" nog onverdroten verder, zij het dat
zelden meer een dusdanig hoogstandje wordt
gecreeërd als medio 1913 gebeurde voor
een vorig jaar gesloopte school.
tingen van meneer pastoor worden dat mis
schien nog eens 3 scholen onder 1, kap", zei
raadsvoorzitter Van Engelen. De heer Mees
merkte op dat de onderwijzers van de chr.
school de godsdienstlessen zelf geven. „Zijn
die van de o.l.s. dan niet zo gewiekst als die
anderen dat ze ook godsdienstonderwijs kun.
nen geven", vroeg het KVP-raadslid zich
af. De heer Klippel wees erop dat in Sta
venisse en in Sint Maartensdijk het gods
dienstonderwijs aan de o.l.s. wordt gesubsi
dieerd. Raadslid Droogers wilde de subsidie
wel geven omdat de o.l.s. aan de hervormde
predikant heeft gevraagd godsdienstonder
wijs te geven.
Als het evangelisatiewerk was, zou hij
er anders over denken, maar nu wilde hij
wel bijdrage verlenen.
De burgemeester stelde in principe helemaal
niet tegen godsdienstonderwijs te zijn. „Mo
gelijkheid om dat te volgen is er echter.
Er is een prot. chr. en een r.k.-school,
terwijl je de o.l.s. als een neutrale school
moet zien. De een zal het godsdienstonder
wijs op de o.l.s. toejuichen en de ander niet"
vond de raadsvoorzitter.
„Ik ben er ook zeer huiverig van, eigen
lijk gezegd ben ik tegen. Ik heb liever wel
dan geen godsdienstonderwijs, maar dit gaat
om een o.l.s. Je weet niet waar we terecht
komen als we dit subsidieverzoek inwilligen",
meende de heer Van Tilbeurgh.
Raadslid Klippel achtte het in het belang
van de gemeenschap dat de subsidie ver
leend werd. De heer Van Engelen stelde dat
de kerkeraad bij de komst van de predikant
destijds ook de taken die hij voor zijn sala
ris zou moeten behartigen wel zal hebben
besproken. Daarbij is toch het lesgeven aan
de o.l.s. inbegrepen, dacht de raadsvoorzitter
Niemand verlangde tenslotte stemming of
wenste een aantekening tegen te zijn, zodat
het voorstel van b en wt om geen subsidie
te verlenen werd aangenomen.
