Van landbouwcrisis (1880)
tot wereldbrand (1940)
Woningbouw noodzaak voor
ontwikkeling en wens van
de streek
Fa. F. C. de Valk
EENDRACHTBODE
SINT-ANNALAND, HISTORIE EN HERINNERING
(XIV)
Een reeks vorige eeuwse gemeenschapsschetsen,
èn uit een meer recent weleer
door Han Dekker
ACCELERANDOEN DE VLOOT MANOEUVRES
THOOLS DAGJE VOOR A.R.P. STATENFRACTIE
Ook gedeputeerde
J. van den Bos
weer present
ELECTRISCHE
BOORMACHINES EN
HOBBYSETS
Besling-Optiek
(NADRUK VERBODEN)
26 november 1970
5
In ons land is sedert de dood van Groen van Prinsterer (1876) doctor
Abraham Kuyper leider der anti-revolutionairen. Deze vormt in 1901
het tweede coalitieministerie. Door de spoorwegstaking van 1903 krijgt
de regering Kuyper een bijzonder kritiek moment te doorstaan, zoals
dit in ander opzicht over drie jaar in Zeeland het geval zal zijn, wanneer
wind en water zich die 12e maart zullen opmaken ten aanval... Angstig
luisteren mensen naar een bulderende noordwester, die woest-hoge golven
opzweept tegen waterkeringen. Zilte schuimkoppen tarten de dijken, laten
grillifslijmerige sporen achter, en sijpelend overschrijdt zeewater Sint
Annalands havenhoogte, vloeit onheilspellend de Voorstraat in... Nauw
lettend volgt men de getijstand; alle man is in de weer, inzonderheid de
plaatselijke predikant, ds J. de Voogd, zoals reeds eerder werd vermeld
(zie „Altyt bet groeijede" nr. 3). Een dijkdoorbraak brengt narigheid
in de Suzannapolder, droeve verwarring in 1 gelijknamige Wegje en
Klippelstraat, maar als straks de dijk gedicht, het verlorene vervangen, t
beschadigde hersteld en eqn tijdelijk ontruimde buurt opnieuw bewoont
zullen zijn, is 't leed vlug vergeten. Ter herinnering wordt een minuscuul
ijzeren plaatje bevestigd in de havenkantgevel van 't Molendijks gemeen
tehuis, de hoogte aanduidend der abnormale waterstand van „zes". Bijna
zevenenveertig jaar later zullen door een dramatisch overtreffende vloed,
markeringsteken en muur meters ver worden weggeslingerd..., zoals onze
op 11 november 1918 blij luidende, een weergekeerde vrede meldende
dorpsklok, in 1943 versmolten zal worden „ten behoeve" der dan woe
dende, tienmaal ergere wereldbrand... Gedenk 't verleden, maar bovenal,
trek er lering uit!...
Na een watersnood is er werk aan de winkel. Zoals men dat in 't groot
beleefde na de ramp van „drieënvijftig", zo zal wellicht, plaatselijk als
regionaal zij het dan stukken bescheidener, ook de doorbraakmisère van
1906 directe aanleiding zijn geweest tot (versnelde) uitvoering van nieuwe
hydrotechnische werkzaamheden. Eerst wordt te Sint Annaland de Su
zannapolder in orde gebracht en nog dit zelfde jaar bouwt men er de
zogenaamde landsluis. Kort daarop volgen enkele kleinere poldersluisjes en
verbetert men de haven. Aannemersnamen als Van der Plasse, Johan de
Jong en andere klonken heel bekend op 't dorp. Wat werd er lange dagen
gezwoegd, en ofschoon het toen voor dit (kruiwagen) werk gebruikelijke
daggeld van één daalder door 't urgente karakter dezer objecten werd
gebracht op... twee gulden, aan de tijd der „loonrondefrequentie" bleek
men nog lang niet toe, zelfs ruim een kwart eeuw later niet, toen vele
onzer grond- en dijkwerkers „polderden" in Holland of elders...
Eén hunner, de thans reeds twaalf jaar van z'n A.O.W. genietende
(grootvader) Ko, vertelt ons desgevraagd hierover: „Vuuftien guldentjes
in de weke m'n jong, dat waS aol'!Daar ging dan wekelijks nog vijf
gulden ..kostgeld" af. ingehouden ria 't betrokken keetmeisje, of zoals
hij zelf zegt „Vuuf gulden vó. de meid," en met dat ene tientje moesten
volgens hem zeven dagen lang, zevenmonden worden gevoed... Zeven? We
kennen Ko's gezin van vroeger en komen, snel nadenkend, niet verder
dan zes. Misschien vergeten we een ingewoond hebbend ouder of jong
gestorven kind? Ko ontdekt de vraagblik en verklaart nader: „Ikke in
m'n vrouwe; vier kinders in een vareke'...," en als onze ogen dan onwille
keurig wat bevreemding verraden vanwege de bij telling van 't laatst
genoemd „familielid", voltooit hij laconiek-vragend„Most dat bêêst nie'
fréte soms?" Bij deze logica houdt alles op!
Die varkens betekenden zo machtig veel voor de mensen toen„Man.
't was je'n eten vón 'êêl jaer," en gedurende 't groeiproces was zij eigen
lijk ook zo'n beetje huisdier, „statussymbool" en „rivaliteitsobject"... 't
Gold namelijk stilzwijgend als een eer, 't zwaarste varken uit de buurt te
hebben gemest, en met wellicht de zelfde vertedering waarmee Amster
dammers hun duiven en Balinezen hun op te fokken vechthanen weleer
bezagen („oorlog en vrede!..."), kon men 's avonds een poosje voor
slapenstijd vaak plaatselijke kostwinners aan de resp. kotten zien toeven,
stil mediterend, in liefdevolle verrukking.
Van „biggemart" tot „keutjesaevend". 't Begon veelal met een ge
offreerde borrel van koopman aan koper, en aan 't eind van 's varkens
(beperkte) loopbaan werd traditioneel door d'eigenaar de slachter ge-
tracteerd. Slacht- of „keutjesavond", tableau's a la Brueghel en Ostade,
glimmend van vet en alcohol... Dan volgde ,als algemeen gebruikelijk,
een „rondbrengen" van zogenaamde „wostekoekjes" bij familie, geburen
en allen aan wie men zich verplicht gevoelde. Circa één a anderhalf pond
verse varkensworst, saamgedrukt tussen twee ontbijtbordjes, als een
groot formaat „ijswafel", zo werden deze vriendelijke attenties bezorgd,
daarbij maar zelden de pastorie vergetend, vooral niet toen een populaire
Verruiming van woningbouwmogelijkheden
op Tholen is niet alleen de gerechtvaar
digde wens van de gemeentebestuurders van
wege een toenemende vraag, maar ook nood
zakelijk voor een verdere ontwikkeling van
dit gebied. Dit was de algemene conclusie
van de ARP-statenfractie Zeeland, nadat
men vrijdag 20 november een dagje Tholen
had gedaan.
De op één na voltallige Zeeuwse AR-
fratie kwam die dag in gesprek met vijf
van de zeven gemeentebesturen en hoorde
naast wat plaatselijke verlangens vooral de
voor een verdere ontwikkeling van het ge
bied dwingende eis tot vergroting van het
woningareaal. Een in toenemende mate ge
wild woongebied.
Dat blijkt uit de vele aanvragen, die de
gemeentebestuurders bereiken en waarvan
maar een deel moet worden ondergebracht
bij de eigen bevolkingsuitbreiding. Een toe
nemende animo op Tholen te wonen komt
echter vanuit de West-Brabantse regio tot
aan de Randstad toe.
Vijf van de zes leden van Provinci
ale Staten der Anti Revolutionaire
Partij brachten vrijdag 20 november
een bezoek aan Tholen, namelijk J.
A, van Bennekom, D. Geuze, I. Filius
en W. Husson, terwijl ook gedepu
teerde J. van den Bos het Thoolse
dagje volmaakte. J
Met zijn collega's, hetgeen nog eens i
werd onderstreept door de heer J. A.
van Bennekom, mag onze streek zich
verheugen over het gedeeltelijk her
vatten van de provinciale werkzaam
heden door de heer J. van den Bos na
zijn ernstige lichamelijke terugslag in
maart van dit jaar.
Wekelijks doet hij nu ook weer een
paar dagen „griffie-werk"' De wens
voor een verder herstel van onze l
streekgenoot is die van velen.
DAM NAAR ZUID-BEVELAND
POORTVLIETSE RONDWEG
GERICHT OP NIEUWE SITUATIE
Na het bezoek door de vijf A.R. politici
aan de gemeentebesturen van Poortvliet -
Sint Maartensdijk - Sint Annaland - Oud
Vossemeer en Tholen - men kon alle zeven
niet afwerken - werd in hotel „Hof van
Holland'' te Tholen een persconferentie ge
geven onder leiding van de nestor der fractie
J. A. v. Bennekom, zonodig aangevuld door
Zijn collega's fractieleden. Een fractie, die
zoals ook wel door andere partijen gebeurt,
al een tijdje bezig is met een excursie te
maken naar de Zeeuwse delen om zich per
soonlijk van de ontwikkelingen en proble
men op de hoogte te, stellen.
Behalve een ritje door de streek zelf is
er dan een open gesprek met de gemeente
bestuurders en dat haalde men op deze vrij
dag bij vijf van de zeven b en w colleges.
„We komen dan ook niet als partij, maar
als Zeeuwse bestuurders die het algemeen
belang van het gewest hebben te dienen,
voegde de heer Van Bennekom er als inlei
ding aan toe. Wel was er 's-avonds nog
een dik uurtje een bijeenkomst met geest
verwanten in de Thoolse raadszaal, maar
het hoofddoel van de excursie blijft het al
gemeen inzicht van de Zeeuwse delen.
Twee hoofdzaken was de fractie opgeval
len. Ten eerste de algemene wens naar een
verdere woningbouw-ontwikkeling en in de
tweede plaats de helderheid en degelijkheid,
waarvan de gemeentebestuurders blijk gaven
ten aanzien van de belangen en problemen
in hun gemeenschap.
Bij alle verschillen, die de streek ken
merkte rond het probleem herindeling van
gemeenten, was het de fractie bovendien op
gevallen, hoe men zich thans gezamelijk richt
op de nieuwe situatie, zonder dat nog van
enige wrok sprake is over de toen niet alge
meen goedgekeurde herindelingsbeslissing.
Duidelijk wij men op Tholen nu zo goed
en snel mogelijk naar de nieuwe situatie.
Er wordt positief in die richting vooruit
gezien en vooruit gewerkt en men is nog zo
kort na die beslissing reeds verder dan werd
verwacht, laat staan dan kon worden ge-
eist.
In Sint Maartensdijk was de teleurstel
ling nog niet verwerkt, dat de minister van
economische zaken de premiefaciliteiten voor
de kern- en subkerngemeenten in Zeeland
opschortte.
Een verdere ontwikkeling ook van de
industrie in deze subkern wordt daardoor
mogelijk wat afgeremd, al blijven er toch
wel aantrekelijke mogelijkheden over.
Er was bovendien wel de ministeriële toe
zegging, dat wanneer zich nog ergens in
Zeeland een bepaald object voordoet, toch
wel overleg mogelijk is in hoeverre er nog
wat aan faciliteiten kan worden gedaan.
Met het gemeentebestuur van de Smal-
stad verheugde zich de a.r. fractie over de
ontwikkeling van deze gemeente gedurende
de laatste jaren. Met een gevarieerd in
dustrie-pakket, met zo'n 500 a 600 nieuwe
arbeidsplaatsen, waarvan de gehele streek
kan profiteren, met een goede technische
school, die niet minder belangrijk is voor
het gehele gebied en een basisopleiding geeft
aan degenen, die zich hetzij verder theore
tisch willen bekwamen, hetzij een goed be
staan kunnen vinden in de omgeving. De
fractie concludeerde dat er in Sint Maartens
dijk thans geen grote zorgen meer zijn, terwijl
de woningbouw er door industriële toewijzing
niet ongunstig voorstaat.
KORTEMEESTRAAT 9-13
BERGEN OP ZOOM
(adv. ingez. med.)
OUD - VOSSEMEER
Het viel de statenfractie vooral in deze ge
meente op, waar blijkens de behandeling van
het wetsontwerp herindeling in Eerste en
Tweede Kamer de zorg voor samenvoe
ging het grootst was, dat de gehoorde ge
meentebestuurders er vrij optimistisch tegen
over stonden. Men hoopte dat de eigen lief-
Handwerk aan de Sint Annalandse (oude) haven, waar de vlag symboliek is aan behaalde overwinningsresultaten
op het alijtd weer dreigende, maar ook welvaart brengende af en aanrollende Oosterschelde-Krabbekreek-water.
Bij de bouw van een nieuw Sint-Annalands poldersluisje wordt vlijtig gwerkt. Be.
langstellend bekijken burgemeester A. J. Bierens jr. en Wilüam Bruijnzeej Nzn
(personen links) de metselaarsverrichting van de heren Frans Burgers (met rug
naar fotograaf) en zijn zoon Adriaan (gebogen) plus vele anderen.
Nico de Voogd, oudste zoon van de eer
tijds Sint Annalandse dominee en toekom
stig Nederlands ambassadeur in Japan speelt
hier nog kinderlijk enthousiast in de tuin van
buurman Bruijnzeel.
De eerste gemeente, die in de morgenuren
een beurt kreeg was Poortvliet. De fractie
had tevoren reeds via een ritje door de ge
meente geconstateerd dat het voorzienings-
peil hier zeer goed genoemd kan worden,
zoals riolering, bestrating, woningpeil, nuts
voorzieningen en met name ook de onder
wijsinrichtingen. Het Poortvlietse gemeen
tebestuur had ook nog wel verlangens, waar
onder een verdere woningbouw-uitbreiding.
Voorts werd er de aandacht op gevestigd,
dat de door de gemeentekom lopende pro
vinciale rondweg voor de omwonenden veel
overlast door geluidshinder en verkeers
gevaar veroorzaakt. Het gaat hierbij om een
„streep'' van zo'n 800 meter en dat moge
dan internationaal of nationaal bekeken van
geringe betekenis zijn, voor Poortvliet zelf
is het wel een belangrijke zaak. Het kwam
al eerder aan de orde bij de provincie, maar
met name door de aanwezigheid van boom
gaarden zou een nieuwe rondweg een te
duur zaakje zijn geworden. In dat gebied zijn
echter nu enkele boomgaarden - door de
fruitmalaise - verdwenen en is er thans een
reële mogelijkheid aanwezig tot aanleg van
een nieuwe rondweg. De AR-fractie vond
het een rechtvaardige wens, en wil realise
ring daarvan graag steunen.
Een ander punt waarvoor de Poortvlietse
gemeentebestuurders de aandacht vroegen,
was de recreatieve-ontwikkeling, waarvoor
er in Strijenham nog volop mogelijkheden zijn
Tenslotte staat bij de overigens goede voor
zieningen in deze gemeente nog op het ver
langlijstje een dienstencentrum in de om
geving van de gebouwde bejaardenwoningen
waartoe reeds een schetsplan werd gemaakt
maar waarop de provinciale goedkeuring nog
is uitgebleven.
SINDS 1«»4
en alle goede hand
gereedschappen
MODERNE BRILLEN
PRACHT COLLECTIE BIJ i
Fortuinstraat 12
Bergen op Zoom
OOK LEUKE HIPPE MODELLEN
adv. ing. med.
HAVEN-VERZANDING
In de gemeente Sint Annaland werd de
fractie geconfronteerd met het huidige pro
bleem van versnelde havendichtslibbing. Het
gevolg hiervan is dat het gemeentebestuur
niet meer aan haar verplichtingen kan vol
doen als verhuurder van de jachthaven van
de watersportvereniging.
Een havenverzanding, waarvan de oor
zaak wordt gezocht bij de Deltawerken.
Immers, er kon een duidelijk versnelde dicht-
slibbing worden geconstateerd na afsluiting
van het Volkerak.
Nadat de tienjarige nieuwe haven in 1968
weer op dieptepeil was gebracht, hetgeen
de gemeente op dik f 68.000.- kwam te staan,
blijkt 2 jaar later reeds weer een stijging van
de bodem waar te nemen van een 50 a 60
cm. Een dusdanige verzandingsversnelling,
waarvoor geen gemeentelijk „baggergeld"
aan te slepen is.
Een moeilijke zaak, vonden ook de A.R.
statenleden. Een niet op te brengen bedrag
door de gemeente met overigens prima voor,
zieningen, o.a. een al jarenlang uitstekend
dorpshuis, sportterreinen, bejaardentehuis en
gymzaal. De gemeente bracht een post op de
begroting 1971 voor gedeeltelijke uitbag
gering, waardoor de diepgaande jachten weer
wat respijt krijgen, maar de situatie vraagt
toch om een duidelijker oplossing, met name
in hoeverre dit een provinciale- en rijksaan-
gelgenheid is.
De nieuwe uitbaggering zou opnieuw f 80.
000,- vergen, wat door de gemeente niet is
op te brengen. Tot dusverre bestaat nog
enige onzekerheid of de aanslibbing inder
daad een gevolg is van de Deltawerken, al
thans bij Rijkswaterstaat.
DORPSHUIS IN
dominee De Voogd en gezin er woonde. Zó goed werd genoemde predi
kant meestal in deze bedacht, dat buurman Ko Slager tientallen ponden
gekregen worst ter verduurzaming (kosteloos) voor hem in-de-darm
draaide... Uit dankbare erkentelijkheid kwamen ook zij, die mede door
de dominee eens of meerdere malen van lichamelijk „ongedierte" ge
zuiverd, en uit een dreigende, totale (gezins) vervuiling waren gered
geworden. Ontroerd aanvaardde hij hun (slacht) gave, beloonde hen er
in velerlei opzicht rijkelijk voor, maar, zich hun opvatting van hygiëne
herinnerend, legde hij wel ongemerkt de worst apart..., ter doorsturing
straks aan zijn Rotterdamse familie, gedachtig het gezegde: wat niet weet,
wat niet deert...
Predikant Johannis de Voogd, de man van 't domineesdijkje, die ook
meer dan eens als „verpleger" waakte bij ernstige zieken, of deze pijn
loos) in 't rijtuig van huurkoetsier Johs. Goedegebuure droeg, met hen
meereizend naar resp. gekozen klinieken te Leiden, Utrecht, Breda en
Rotterdam. Naar een ziekenhuis in laatstgenoemde stad, wordt eveneens
door hem „pastoraal begeleid", Dingenis van Dussen, die als eerste Sint
Annalander daar met succes een blindedarmoperatie zal doorstaan... Ds.
J. de Voogd, een sociaal bewogen mens, die ook met zichtbaar genoegen
door hem verzochte koraalmuziek, „een marsch en eene wals" beluisterde,
door „Accelerando" de 21e september 1906 ter pastorie-voorkamer ge
bracht, bij gelegenheid zijner koninklijke onderscheiding!
In 't jaar van dominee's vertrek (1907), besluit „Accelerando" op 7
sept. „met het gezelschap deel te nemen aan de revue in het Engelsche
vaarwater, bij het passeeren van H. M. de Koningin en Z. K. H. Prins
Hendrik. Omdat beide motorschippers, de Heeren Heijboer en Gebr. Theu-
nisse zich hebben bereid verklaard het gezelschap kosteloos mee te nemen,
valt bij loting de eer aan de Gebr. Theunisse, „Accelerando" aan boord
te hebben."
13 september 1907. Op de Noordzee vinden grootscheepse vlootma-
noeuvres plaats, en Koningin en Prins zullen de prestaties van onze Ko
ninklijke Marine van nabij gaan beleven. Per trein vertrekken koningin
Wilhelmina en Prins Hendrik naar IJmuiden, waar zij aan het station
worden afgehaald met een voor die tijd hoogstmoderne, open Spijker
automobiel, die de hoge gasten vrij „snel" ter haven rijdt. Hier vindt
de inscheping plaats op het koninklijk jachL „Piet Hein". Tot het wijde
vlootschouw-watergebied behoort ook een deel der Zeeuwse stromen. Het
Engelse vaarwater bevindt zich ongeveer ter plaatse waar thans de Ooster-
scheldebrug twee Zeeuwse delen verbindt, en het is daarheen dat schipper
Theunisse deze vroege ochtend vol verwachting de steven wendt
„Onder het blazen van een marsch, verliet de motor 's morgens vroeg
de haven, toen zij, na een poosje gevaren te hebben, het anker moest
laten vallen. Het spreekwoord - Een droevige morgen, een blijde dag -
werd bewaarheid. De zon toonde hare kracht, en weg was de mist.
Een paar uren gevaren hebbende zagen we al verscheidene schepen die
deel uitmaakten der revue. Toen we ze op korten afstand genaderd waren,
kwam er een torpedo (men zal wellicht een torpedoboot hebben bedoeld...)
aangestoomd ter waarschuwing dat de Koninklijke familie naderde.
Enkele minuten daarna kwam het prachtige schip met H. M. en Z. K. H.
Bij het passeeren werd het Wien Neêrlandsch bloed al dobberende en
met een vuur geblazen, dat het maar zelden zoo zal gebeurd zijn. Toen
naar Zierikzee. Daar van het vele schoone genoten hebbende kwamen
we ongeveer negen uur zeer voldaan en ongedeerd weer thuis."
Volgende week:
PRIJS NOOIT DE (REIS)DAG VOOR HET AVOND IS
